çağdaş Türk tiyatrosu

Türk kültürünün kökleri çok eski çağlara dayanır. Bu kültür, göçebelik, ticaret, savaş gibi etkileşimler aracılığıyla Asya ve Avrupa kültürlerinden beslenerek de zenginleşmiştir. Türkler, tarih boyunca kültür ve geleneklerini, karşılaştıkları yeni etkilerle kaynaştırarak yaşatmıştır.  Yaklaşık 1000 yıldır Anadolu topraklarında büyük ölçüde yerleşik halde yaşayan Türkler, coğrafyanın ve çağımızın iletişim araçlarının da etkisiyle bu etkileşimlere hala açıktır. Tanzimat Dönemi ile başlayan, ardından Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemleriyle devam eden batılılaşma hareketi ise birtakım geleneklerin zarar görmesine sebep olmuştur. Bu durumdan en çok etkilenen tiyatro geleneği de, yerini neredeyse tamamen Batılı anlamda tiyatro anlayışına bırakmıştır. Zaman içinde yeniliklerle zenginleştirilmeyen ve/veya kültürel unsurlarla beslenmeyen her oluşum benliğini ya da işlevini yitirme durumuyla karşılaşır. Türkiye’deki tiyatro sanatı da köklerinden koparılmış bir halde devam ettiği takdirde benzer sonuçlar yaşayacaktır. Geleneği yaşatmak ya da canlandırmak maksadıyla yapılan bir takım uygulamaların, akademik anlamda desteklenmesi ve konuya bilimsel olarak yaklaşılması gerekmektedir.
Bu çalışma, Türk tiyatrosuna kültüriçi yaklaşım aracılığıyla, çağdaş bir biçim önerisinde bulunmak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Orta Asya kültürü, İslam kültürü ve birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Anadolu kültürünün Türk tiyatro geleneğinin oluşumundaki katkıları araştırılmıştır. Ayrıca toplumun kültür kodlarının oluşmasına etki etmiş unsurlar, Türkçe yazılmış veya Türkçe diline kazandırılmış antropolojik, tarihsel, sosyolojik, psikolojik ve sanatsal çalışmalar araştırılarak incelenmiş ve Türk tarihinin büyük bir bölümüne hakim olan Orta Asya kültürünün temel taşı niteliğindeki Şamanizm’in çıkış noktası olarak alınması aracılığıyla çağdaş bir Türk tiyatrosu biçimi önerisinde bulunulmuştur. Önerilen biçim, benzer amaçlar güdülerek yazılmış ya da sahnelenmekte olan oyunlarla kıyaslanmış ve bu oyunların değerlendirmesi yapılmıştır. Sonuç olarak, kültür kodlarının yer aldığı metinler ve sahnelemeler yaratılabileceği, bu yaratımlar devam ettiği sürece de Türk tiyatrosunun çağdaş bir biçiminden bahsedilebileceği görülmüştür.

20. Yüzyılda tiyatronun hayatın aynası olarak algılandığı gerçekçi estetiğin yadsınışı, beraberinde tiyatronun birçok öğesinin de temelden sorgulanmasına neden olmuştur. Bu tezde 20. Yüzyıldan günümüze kadar olan süreçte tiyatro alanında yaşanan dönüşümler Dot tiyatrosu eksene alınarak tanımlanmıştır. Türkiye’de çağdaş tiyatronun ortaya çıkışı ve gelişimi tarihsel süreç içerisinde değerlendirilmiş ve örneklerle Türkiye’de çağdaş tiyatronun varlığı ve konumu genel hatlarıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır. Dot’un oyun seçimlerinde sıkça yer verdiği in-yer-face akımı ve Britanya tiyatrosundan örneklerle Dot tiyatrosunun çağdaş tiyatro içindeki yeri, Türkiye’de çağdaş tiyatro alanında getirdiği yenilikler, sahnelemeleri, projeleri, ilkeleri ele alınmış ve sonuca varılmıştır.

BAM EKİBİNİN OYUNU KADER CAN
POST-MODERN ŞİİR SAYILAN RAP EŞLİĞİNDE
KADER CAN ISINABİLECEK Mİ?

”Babalar ölür, sonra çocukları… Bulut ölür, yağmur olur, insan ölür, toprak olur, rüzgâr eser, kaya olur… Bundan da güzel rap olur.”
Kader Can’ın 12 aylık askerlik hikâyesi, biraz öncesi, biraz da sonrası…
Kendi kabuğuyla geçen bir ömür, koşullar, yollar, postallar ve annesi…
Biraz savaş, biraz aşk, tek nefes, tek perde…

”Babalar ölür, sonra çocukları… Bulut ölür, yağmur olur, insan ölür, toprak olur, rüzgâr eser, kaya olur… Bundan da güzel rap olur.”
Kader Can’ın 12 aylık askerlik hikâyesi, biraz öncesi, biraz da sonrası…
Kendi kabuğuyla geçen bir ömür, koşullar, yollar, postallar ve annesi…
Biraz savaş, biraz aşk, tek nefes, tek perde…

Pera’s Time, a co-production of Altıdan Sonra Theatre and Lokstoff, is set in Pera Palas, which has been the heart of Pera since it was established. The play stretches through all the time-spaces of Pera Palas and addresses to us its call to contact them. And we answer this call. As we journey through various encircling stories in these times-spaces we become a part of them. In these moments of contact, all the established roles and positions are erased and redefined. Now, Pera’s Time is both the place of the audience and the stage at the same time. Now, players are both performers and spectators at the same time. Now, we are both spectators and performers at the same time. Now, everyone is as familiar as a foreigner and is as foreign as an acquaintance.

Plan B, a theatre company founded in İstanbul in 2016, asks in its new play Home: “What is home? What is the thing you call home?” Indeed, what does home mean? Where are safety zones? Where do borders begin/end? While everything shatters and all definitions become uncertain in our world, will we have enough time for thinking about how we will survive? Now, in this new world we stand and think on the borders of the concepts in which we take shelter as home. The question is about the borders of the concepts that are established by ourselves, as well as the borders of conventional theatre. Can all these mean, then, we stand at the threshold and have a chance for the new beginning?

Das Das theatre company stages on Mayenburg's The Ugly One, directed by İbrahim Selim, in the 2018-2019 season. The play presents a familiar screen made of the seductive/provocative images of light, color, and noise that disable us from thinking. In this screen, we watch the story of the body which is objectified and get lost in its struggle to reach "beauty" which has become an obsession nowadays. Inevitably, the story is also about "into what" the human transforms. Now, we witness the transformation as the heavy question of human existence, gets lighter by means of the farce of the show world that is overwhelmed by excess and aggression.

"Ağaç ucuna yel değer, güzel kişiye söz değer"
Her anneyi ve kızı kalbinden vuracak. Çok uzun zamandır izlemediğiniz en iyi, en dokunaklı ve en hakiki oyun. Oyun ‘hep içinden konuşan’ kadınları anlatıyor.
Çünkü, ”hepimizin öyküsü aynı”…