Ποινικό Δίκαιο

Ο θεσμός αυτός, είναι κατά την γνώμη μου η σημαντικότερη επινόηση της αθηναϊκής πολιτείας για την προστασία του κοινού συμφέροντος κι αποτελεί την "τελική λύση" για την αντιμετώπιση των δύο μεγαλύτερων κινδύνων που απειλούσαν την κοινωνία των ελεύθερων πολιτών• την προδοσία και την κατάλυση της δημοκρατίας. Ωστόσο, παρά το αδιαμφισβήτητο ενδιαφέρον που παρουσιάζει, ο ιδιαίτερος αυτός θεσμός παραμένει όχι μόνο άγνωστος στο ευρύ κοινό αλλά και ανύπαρκτος για την ακαδημαϊκή έρευνα, εκτός από ορισμένες φωτεινές εξαιρέσεις. Με αυτό το απόσπασμα, ο συγγραφέας επιχειρεί να αποκαταστήσει τον θεσμό του "νηποινεί τεθνάτω" και να του αποδώσει το νόημα και την σημασία που του πρέπει.

Διάγραμμα προφορικής παρουσίασης της θεματικής "Ο Αντικειμενικός Καταλογισμός - Αιτιώδης σύνδεσμος & Περιορισμός της ποινικής ευθύνης του δράστη (θεωρητική και νομολογιακή επισκόπηση)" στο πλαίσιο του προπτυχιακού Ανωτέρου Σεμιναρίου Ποινικών Επιστημών - Παρασκευή 11 Μαΐου 2018

Στοιχειοθετείται έγκλημα στην περίπτωση που Αξιωματικός Υπηρεσίας με ιδιαίτερη νομική υποχρέωση παραλείπει να αφαιρέσει κρίσιμο κορδόνι κατά τη διενέργεια σωματικού ελέγχου στον κρατούμενο κι αυτό οδηγεί στην αυτοκτονία του; Κι αν ναι, ποιο έγκλημα; Ποια ζητήματα παρεμβάλλονται στην αιτιώδη διαδρομή; Τι μας λέει η θεωρία της εγγυητικής θέσης; Αυτά κι άλλα ερωτήματα από την κριτική ποινική ματιά τριών πρωτοετών φοιτητών Νομικής, στο πλαίσιο ειδικού Σεμιναρίου.

Αναστασία (Τατιάνα) Δ. Κυτταρούδη, Γεώργιος Μαριόλος, Κρίτων Μυγδαλάς

Με βάση την ονομαστική κατ’ αρχήν διαφορά ότι τα μη εκτελεστικά μέλη του ΔΣ μιας Ανώνυμης Εταιρίας δεν μετέχουν στην διοίκηση και διαχείριση της εταιρείας κατ’ ουσίαν, πολλές φορές στην πράξη συμβαίνει το αντίθετο. Τούτο, διότι τα μη εκτελεστικά μαζί με τα ανεξάρτητα μέλη του ΔΣ συχνά συνιστούν την πλειοψηφία του σώματος, ενώ λόγω της ελεγκτικής τους αρμοδιότητας κατά την διαδικασία λήψης αποφάσεων ή κατά τον σχεδιασμό στρατηγικής για την εταιρική δράση, υφίσταται μια εν τοις πράγμασι ανάμειξη στις διαχειριστικές πράξεις της εταιρείας (άρθρο 67 παρ. 4 ν. 4174/2013). Δηλαδή εξετάζεται από το ποινικό δικαστήριο και τις ανακριτικές αρχές κατά πόσον εχώρησε πραγματική συμμετοχή του προσώπου στις διαχειριστικές πράξεις της εταιρείας, χωρίς να ενδιαφέρει καταρχήν η ιδιότητά του. Είτε φερ’ ειπείν είναι διευθύνων σύμβουλος μη εκτελεστικό μέλος του ΔΣ, είτε εκτελεστικά μέλη του ΔΣ έχουν εξουσιοδοτήσει υποκατάστατο όργανο για συγκεκριμένη εξωτερική δικαιοπρακτική ενέργεια, πρέπει να ερευνηθεί κατά την ποινική διαδικασία ως αποδεικτέο πραγματικό ζήτημα η άσκηση διοίκησης. Αυτή η θεώρηση, παρότι ξεκινά από μια αληθή βάση, καταλήγει να παρασύρει στην ποινική διαδικασία συλλήβδην τα μέλη του ΔΣ και να ποινικοποιεί έτσι τον οικονομικό βίο. Πολύ περισσότερο που επαυξάνει τον ήδη οξυμμένο κίνδυνο εμπλοκής στον χώρο των κατ’ εξοχήν κινδυνωδών επιχειρηματικών εγχειρημάτων.

Πρόκειται για μάθημα της Νομικής Αθηνών, υποχρεωτικής επιλογής της ενότητας Ποινικών Επιστημών και έχω "δουλέψει" τις ερωτήσεις και πρακτικά που έχουν "πέσει" από το 2011 έως σήμερα με το βιβλίο " Δικαστική Ψυχιατριακή και Ψυχολογία" του Κιούπη.
Ελπίζω να σας βοηθήσουν όσο βοήθησαν κι εμένα!!

Μάνος Τεχνίτης, LL.M. Δικηγόρος Ρόδου.

Στόχος της παρούσας μελέτης είναι η διασαφήνιση της έννοιας του “γεγονότος” όπως αυτή παρουσιάζεται στη νομοτυπική μορφή του εγκλήματος της απάτης στο 386 του ελληνικού ποινικού κώδικα, κυρίως από την πλευρά της νομολογίας. Η διαμόρφωση και ο προσδιορισμός της έννοιας του γεγονότος είναι καθοριστικής σημασίας στην τυποποίηση του συγκεκριμένου εγκλήματος, αφού ανάλογα με τη σημασία που θα δοθεί σε αυτήν, έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό ή τη διεύρυνση του αξιόποινου χαρακτήρα του εγκλήματος.

Δεδομένου, δηλαδή, ότι ο πυρήνας του εγκλήματος στηρίζεται στην παρουσίαση ενός ψευδούς γεγονότος ως αληθινού είναι εξαιρετικά σημαντικό να προσδιοριστεί τι είναι αυτό που αποτελεί “γεγονός” κατά την έννοια του νόμου. Το ζήτημα δεν είναι καινούργιο, αλλά έχει κατά καιρούς μελετηθεί τόσο από τους Έλληνες θεωρητικούς όσο και από τους Γερμανούς αφού αντιστοιχία απαντάται και στον Γερμανικό Ποινικό Κώδικα.

Απόσπασμα από τον επίλογο της εργασίας: Το κατ’ εξακολούθηση έγκλημα, προϊόν ανάγκης μετριασμού της αυστηρότητας των ποινικών κανόνων, επιβίωσε στους αιώνες, ακόμη και σε συστήματα Ποινικού Δικαίου, στα οποία δε φαινόταν εκ πρώτης όψεως η χρησιμότητά του. Στον προγενέστερο Ποινικό Κώδικα εισήχθη ως κανόνας επιμέτρησης της ποινής μιας ιδιάζουσας περίπτωσης ομοειδούς πραγματικής συρροής. Η περιπλοκότητα της διάταξης διαφαίνεται από την ποικιλία απόψεων ήδη περί του πώς ορίζεται το κατ’ εξακολούθηση έγκλημα. Η νομολογία μεταχειρίστηκε τη διάταξη μυωπικά, εξομοιώνοντας σχεδόν το κατ’ εξακολούθηση έγκλημα με την ομοειδή πραγματική συρροή και αγνοώντας την επιλογή που παρέχει ο νομοθέτης σχετικά με τη δυνατότητα επιβολής συνολικής ποινής ακόμη και επί εξακολουθούντος εγκλήματος, χάνοντας έτσι την ευκαιρία να οδηγήσει σε μία διαβάθμιση -ανάλογα με τη βαρύτητα- περιπτώσεων, που να καλύπτονται από την πρώτη παράγραφο του άρθρου 98. Εξάλλου, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η παράγραφος 2 ήρθε από τον νομοθέτη μεταγενέστερα ως απάντηση στον τρόπο με τον οποίο η νομολογία εφάρμοζε την πρώτη παράγραφο του άρθρου 98, καλύπτοντας παράλληλα το κενό που είχε δημιουργηθεί στις περιπτώσεις εξακολούθησης που μπορούσαν να δικαιολογήσουν αυστηρότερη μεταχείριση του δράστη.
Δεν θα πρέπει να παροραθεί, ότι το κατ’ εξακολούθηση έγκλημα αποτελεί ισχύον και εφαρμοστέο δίκαιο κατά την ημετέρα νομοθεσία κι ωσαύτως ερμηνευτέο δογματικό τόπο. Βάσει της παραδοχής αυτής θα πρέπει να καταστεί σαφής η διφυής του σύλληψη μετά την εισαγωγή της παρ. 2 με τον ν. 2721/1999 και κατά μείζονα λόγο η
εγκληματοπολιτική στόχευση εκάτερης νομοτυπικής μορφής, ιδίως με διαφοροποιό στοιχείο το είδος του δόλου που συνέχει τις επιμέρους πράξεις. Πρακτικώς, δεν βλάπτει η καταρχήν συστέγαση των ετεροειδών υποστάσεων, μολονότι δεν δύναται κανείς να αποδεχθεί ευπροσώπως το αυτό για την αξιακή ταυτότητα του θεσμού. Εντούτοις, νομοτεχνικά και συστηματικά η κατ’ εξακολούθηση τέλεση θα μπορούσε να προβλεφθεί από τον νομοθέτη ως εγκληματική παραλλαγή ή εν είδει επιβαρυντικής ή ελαφρυντικής
περιστάσεως ανά ειδική υπόσταση στα καθ’ έκαστον εστιακά εγκλήματα: τόσο στα περιουσιακά κατά πλειόνων ή ενός, όσο και στα τελούμενα με βία κατά του αυτού προσώπου. Τούτο, διότι απαιτείται προσεκτική και συνάμα υπεύθυνη αξιοποίηση του μορφώματος στην πράξη, προκειμένου να συλληφθεί ορθά και ακριβοδίκαια η απαξία της επαναληπτικής τέλεσης. Η εξακολουθητική συνάφεια δεν προσφέρεται χρηστικά προς νομικώς προχειρίζουσα διάγνωση των εξ ών συνετέθη μερικωτέρων πράξεων. Μήτε προς εργοοικονομική του ποινικού δικαστή και των διωκτικών αρχών σκοπιμότητα. Απεναντίας,
συνιστά ένα σοβαρό εργαλείο για την in concreto ορθή και σύμφωνη με την εσωτερική και εξωτερική πλευρά της πράξης αντίληψη του αναδοθέντος αδίκου και της στοιχηθείσας ενοχής.

Με τη θέσπιση του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Ν. 4620/2019), όπως ισχύει από την 1η Ιουλίου 2019 και την κατάργηση του παλαιού (Ν. 1493/1950), επήλθε μια σειρά από ιδιαίτερα σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο χώρο του ποινικού δικονομικού δικαίου, σε ένα κλίμα εξορθολογισμού και ανανέωσης του Ποινικού Δικαίου εν συνόλω, παράλληλα με την έναρξη ισχύος και του νέου Ποινικού Κώδικα (Ν. 4619/2019).
Μεταξύ αυτών των νομοθετικών μεταβολών, εντοπίζονται τροποποιήσεις στην ουσιαστική περάτωση της κύριας ανάκρισης, με αποτέλεσμα την -προς τη σωστή κατεύθυνση- αναμόρφωση των μοντέλων παραπομπής του κατηγορουμένου στο ακροατήριο, το οποίο αποτελεί και το θέμα της παρούσας μελέτης.

Η θέσπιση νέου Ποινικού Κώδικα μετά από σχεδόν 70 χρόνια ισχύος του ΠΚ του
1950 αποτελεί μία καίρια τομή στην απονομή του Ποινικού Δικαίου. Οι αλλαγές που
θεσμοθετήθηκαν αναδιέταξαν κυρίως το κυρωτικό σύστημα, αλλά καλύπτουν και
όλο το φάσμα του Ειδικού Μέρους του ΠΚ, όπου εισήχθησαν μεγάλης σημασίας
τροποποιήσεις.
Με την παρούσα συγγραφική προσπάθεια επικαιροποιούνται κεφάλαια που οι
συγγραφείς είχαν αναπτύξει σε προηγούμενες εκδόσεις, και οι οποίες έτυχαν με τον Νέο ΠΚ δραστικών αλλαγών. Αυτά είναι το πεδίο των εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας, της περιουσίας και της ζωής και σωματικής ακεραιότητας, που παραδοσιακά αποτελούν και την διδακτέα ύλη στην Νομική Σχολή Θράκης.
Το βιβλίο αυτό προορίζεται ως διδακτικό σύγγραμμα για τους φοιτητές/τριες,
απευθύνεται όμως παράλληλα ιδίως και στους νομικούς της πράξης (δικαστές, εισαγγελείς, δικηγόρους), με στόχο να συμβάλει στην ανάπτυξη ενός γόνιμου επιστημονικού διαλόγου που τώρα ξεκινάει στην πράξη.
Η ευθύνη των συγγραφέων για το έργο είναι καταρχήν αδιαίρετη, η συγγραφή
όμως των εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας έγινε από τον Στέφανο Παύλου και την Άννα Αποστολίδου, των εγκλημάτων κατά της περιουσίας, της ζωής και σωματικής ακεραιότητας έγινε από τον Γιάννη Μπέκα. Όσον αφορά δε τα εγκλήματα κατά της περιουσίας επιλέχθηκε να ερμηνευτούν στο παρόν στάδιο ως βασικότερα από αυτά η απάτη και η εκβίαση.
Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλα που με ταχύτητα, επαγγελματισμό και
ιδιαίτερη προσοχή και καλαισθησία επιμελήθηκαν την παρούσα έκδοση.

Σεπτέμβριος 2020
Οι συγγραφείς

Σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Αρείου Πάγου αυτοτελείς είναι εκείνοι οι ισχυρισμοί, οι οποίοι προβάλλονται σύμφωνα με τα άρθρα 170, παρ. 2 και 333, παρ. 2 ΚΠΔ στο δικαστήριο της ουσίας από τον κατηγορούμενο ή το συνήγορό του και τείνουν στην άρση του άδικου χαρακτήρα της πράξης, τον αποκλεισμό ή τη μείωση της ικανότητας προς καταλογισμό, την εξάλειψη του αξιοποίνου ή τη μείωση της ποινής, προβάλλονται δε κατά τρόπο σαφή και ορισμένο, με όλα δηλαδή τα αναγκαία για τη θεμελίωσή τους πραγματικά περιστατικά, και τούτο για να μπορέσει ο δικαστής ύστερα από αξιολόγησή τους να τους κάνει δεκτούς ή να τους απορρίψει˙ σε διαφορετική περίπτωση το δικαστήριο της ουσίας δεν έχει υποχρέωση να απαντήσει αιτιολογημένα στην απόρριψή τους.
Ως προς τους γνήσιους ισχυρισμούς, αυτοί έχουν νομολογιακά παγιωθεί ως αυτοτελείς, ενώ για τους μη γνήσιους η ένταξή τους στους αυτοτελείς ισχυρισμούς, και άρα η επιταγή της ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας, αποτελεί αντικείμενο έριδας μεταξύ νομολογίας και επιστήμης ή έχει κριθεί κατά περίπτωση αν συντρέχει ή όχι το στοιχείο του «αυτοτελούς» του χαρακτήρα τους.

Ατύχημα στα Τέμπη.
Ανθρωποκτονία και σωματική βλάβη από αμέλεια.
Τέλεση με παράλειψη.
Υποχρεώσεις του εκτελούντος χερσαία εμπορευματική μεταφορά ως προς το όχημα και το φορτίο.
Εφαρμοστέες διατάξεις του ΚΟΚ.
Διατάραξη ασφαλείας συγκοινωνιών. Στοιχεία του αδικήματος. Έννοια "διατάραξης". Τέλεσή του με παράλειψη.
Ιδιαίτερη νομική υποχρέωση του άρθρου 15 ΠΚ.
Ενδεχόμενος δόλος του δράστη. Διάκριση από την ενσυνείδητη αμέλεια.
Παραβίαση κανόνων ασφαλούς φόρτωσης και κίνησης φορτηγού ως στοιχείο του δόλου για το ανωτέρω έγκλημα.
Περιστατικά. Τελεσθέντα αδικήματα και ποινική ευθύνη.
Κακουργηματική μορφή. Επιμέτρηση ποινών.
Κρίση για αναγνώριση ελαφρυντικών περιστάσεων. Με μειοψηφία.

Αντικείμενο της παρούσας ΜΔΕ συνιστά η αναδρομική ισχύς του ηπιότερου νόμου υπό το νέο Ποινικό Κώδικα (Ν. 4619/2019) και μία σειρά από ζητήματα που απορρέουν από την εφαρμογή του άρθρου 2 ΠΚ.

Η μελέτη αυτή, ορμώμενη από τις ιστορικές καταβολές και τα δογματικά θεμέλια των άρθρων 1 και 2 ΠΚ, επιχειρεί να αποτυπώσει τα επιμέρους στοιχεία που συγκροτούν την αρχή της αναδρομικής εφαρμογής του ευμενέστερου νόμου στην ελληνική ποινική έννομη τάξη, αντλώντας από καίρια πεδία του ποινικού δικαίου, όπως είναι τα περιουσιακά αδικήματα, η φοροδιαφυγή και οι θεσμοί της αναστολής και της απόλυσης υπό όρο, μεταξύ άλλων. Περαιτέρω, αποπειράται να προσεγγίσει μία νέα θεώρηση του άρθρου 2 ΠΚ, ευθυγραμμιζόμενη με τους σκοπούς του νομοθέτη.

Παρατηρείται κατά καιρούς στην εγχώρια έννομη τάξη ότι η νομοθέτηση υποτάσσεται σε δημαγωγικές «λογικές», ώστε να εξυπηρετηθούν μικροπολιτικές σκοπιμότητες και δημοσκοπικοί θρίαμβοι, ενώ το κοινό περί δικαίου αίσθημα εργαλειοποιείται παραμορφωτικά και τρέπεται σε άναρθρες κραυγές περί παραδειγματικής τιμώρησης του εκάστοτε κατηγορουμένου, ο οποίος τυχαίνει να μονοπωλεί το δημόσιο διάλογο σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Περαιτέρω, η άνευ ετέρου οριζόντια διόγκωση των απειλούμενων ποινών και η μετατροπή της ισόβιας κάθειρξης σε "τιμωρητικό πασπαρτού" εμφανίζεται να υπαγορεύεται από τους βαρύγδουπους τίτλους των μέσων ενημέρωσης και όχι από στοχεύσεις ουσιαστικής απονομής δικαιοσύνης ή αντεγκληματικής πολιτικής. 

Σε αυτό, επομένως, το πλαίσιο, η αρχή της αναδρομικής εφαρμογής του ηπιότερου νόμου είναι υψίστης σημασίας. Η εφαρμογή της lex mitior δεν συνιστά ούτε νομικό απολίθωμα ούτε πρόσκαιρη αξίωση μιας κοινωνικοπολιτικής συγκυρίας. Αποτελεί ένα διαχρονικό και οικουμενικό αίτημα, το οποίο τόσο ο νομοθέτης όσο και ο δικαστής οφείλουν να εισακούνε, ώστε να αποφευχθεί η ολίσθηση του ποινικού δικαίου σε έναν αυταρχικό μηχανισμό παραγωγής αυθαιρεσιών και ανισοτήτων.

Η πρόσφατη νομοθετική αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα
επέφερε ουσιώδεις αλλαγές τόσο στην αξιόποινη πράξη του
βιασμού καθεαυτή, όσο και στο ευρύτερο πεδίο των
εγκλημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας, αφού το
περιεχόμενό τους, λόγω της εγγενώς κοινωνικής τους
διάστασης, χρήζει διαρκούς επικαιροποίησης. Πράγματι ο
ποινικός νομοθέτης, αν και αρχικά βραδυκίνητος, επέδειξε
έστω και την ύστατη στιγμή έντονα φιλελεύθερο και
ανθρωπιστικό πνεύμα, αποζητώντας να εναρμονισθεί με τις
διεθνείς επιταγές. Μολαταύτα, οι καινοτομίες που εισέφερε η
μεταρρύθμιση δεν υιοθετήθηκαν πάντοτε από τους
εφαρμοστές του δικαίου, οι οποίοι παραμένουν διστακτικοί
απέναντι στη φιλελεύθερη νομοθεσία. Σε κάθε περίπτωση
πάντως εκείνοι είναι που πρώτοι καλούνται να
αντιμετωπίσουν στην πράξη τις σύγχρονες εκφράσεις των
παραδοσιακών αυτών εγκλημάτων, μία εκ των οποίων, το
stealthing, πρόκειται να αποτελέσει -μεταξύ άλλων- αντικείμενο προβληματισμού στο παρόν ερευνητικό πόνημα

Κρίθηκε ότι ο θανών πεζός ήταν αποκλειστικά υπαίτιος του ατυχήματος όταν προσπάθησε παράνομα να διασχίσει κάθετα το οδόστρωμα την στιγμή που ο σηματοδότης έδειχνε για την πορεία του ερυθρό (απαγορευτικό) σήμα.
Κατά την απόφαση στην οδηγό του οχήματος δεν καταλογίσθηκε καμία υπαιτιότητα διότι έβαινε κανονικά στη λωρίδα κυκλοφορίας της και δεν είχε την δυνατότητα αποφευκτικού ελιγμού διότι αντιλήφθηκε τον πεζό μόλις στα 3 μ. όταν ο πεζός αιφνιδίως παρεμβλήθηκε στην πορεία της.
Η αποκλειστική υπαιτιότητα για το τροχαίο ατύχημα εν όψει των άνω παραδοχών καταλογίσθηκε στον θανόντα πεζό, ο οποίος μάλιστα και δεν χρησιμοποίησε την πλησίον του ατυχήματος υπέργεια για πεζούς διάβαση (πεζογέφυρα).