Dersim Rebellion

Bilinen adıyla DERSİM OLAYLARI öncesi (1914-1918) yaşananları Roman tarzında okuyucuya sunan Barbaros BAYKARA'nın elimdeki eserleri dağılıp yok olmak üzereydi. Kalıcılığını sağlamak için her sayfasını ayrı ayrı taradım. TÜRKİYE insanının DÜNÜ öğrenmesi ve Cumhuriyet Tarihimizi Roman tarzında okuyarak öğrenmesi dileğimdir. İlerleyen zamanda Dersim 1937 ve Dersim 1938' i de paylaşmak umuduyla  R. Doğan

The Kocgiri tribes contacted the Kurdish Teali Society (KTC), which was founded in 1918. Their statement called on Ankara to grant autonomy to Dersim tribes in accordance with the articles of the Sevr Peace Treaty of August 10, 1920, which stipulated the establishment of independent Kurdistan in Elazig, Diyarbekir, Bitlis and Van provinces. In addition, the release of the Kurds held in Elaziz (Elazig), Malatya, Sivas and Erzincan prisons; Turkish officials and soldiers were being demanded to withdraw from Kurdish-majority areas. Ankara would set out to contain Dersim with certainty, and the result of the bitter prescriptions written would be the 1937-1938. According to Colonel Nazmi Sevgen,  rebels were sentenced to various punishments, including death, but were also pardoned. Many of them like Major Hasan Hayri were executed for being a Kurd.

Millî Mücadele ve erken Cumhuriyet dönemleri, modern Türkiye’nin kuruluş yılları olarak Türkiye tarihinde özel bir öneme sahiptir. Millî Mücadele’nin kazanılmasından sonra Anadolu topraklarında modern merkeziyetçi seküler bir ulus devlet kurulmuş, bu süreçte Anadolu’nun ve Trakya’nın Müslüman toplumlarından Türk kimliğini esas alan bir ulus inşa edilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda yeni devletin kurucu siyasal kadrolarının Kürtlerle ilişkisi de iş birliğinden çatışmaya, Kürtlerin siyasi ve etnik mevcudiyetini tanımaktan Kürt kimliğini yok saymaya uzanan radikal bir dönüşüm geçirmiştir. İsmet İnönü, yeni devletin Kürt politikasında Lozan görüşmelerinden Dersim askerî harekâtına uzanan süreçte hariciye vekili, diplomat, asker, bürokrat, başvekil, Cumhuriyet Halk Fırkası genel başkan vekili ve Mustafa Kemal Atatürk’ün en yakın çalışma arkadaşı olarak kurucu bir rol oynamıştır. İnönü Şeyh Sait İsyanı’ndan 1937 yılı Dersim harekâtı sonuna kadar aralıksız 12 yıl sürdürdüğü başvekaleti sırasında devletin bugün de izlediği Kürt politikasının omurgasını oluşturmuştur. İsmet İnönü Kürtlerle ilgili ilk kritik rolünü Lozan barış görüşmelerinde Türkler ve Kürtlerin birliği söylemine dayalı diplomasisiyle oynamıştır. 1925 yılında başvekalete geldikten sonra ise Şeyh Sait İsyanı’yla başlayan bir dizi Kürt ayaklanmasını bastırmış, ardından Şark Islahat Planı kapsamında Doğu vilayetlerine özgü bir olağanüstü hâl rejiminin kurulmasını sağlamıştır. 1930’larda ise doğu seyahati sonrası Kürt Raporu ve Dersim ıslahatı kapsamında devletin Kürt politikasına son şeklini vermiştir. Bu süreçte İnönü, tedip, tenkil, temsil, temdin ve imhaya uzanan bir dizi etnik yönetim stratejisiyle Kürtlerin etno-politik varlığını ve Doğu vilayetlerindeki coğrafi/demografik hâkimiyetini bastırmayı hedeflemiştir. Bu yazıda Lozan barış görüşmelerinden 1937-1938 Dersim harekâtına uzanan bir hatta İsmet İnönü’nün Kürt politikasını ele alacağız.

DERSİM OLAYLARI sırasında yaşananları Roman tarzında okuyucuya sunan Barbaros BAYKARA' nın okuduğum eserleri dağılıp yok olmaması ve kalması için her sayfada ayrı ayrı taradım. TÜRK insanının geçmişini ve Cumhuriyet Tarihimizi Roman tarzında okuyarak öğrenmesi dileğimdir. Geçen günlerde paylaştığım ŞIRZİ (Nefret Köprüsü) nden sonra  Dersim 1937 ve şimdi de Dersim 1938 i paylaşarak Barbaros BAYKARA'nın bu serisini tamamlamanın hazzını yaşıyorum R. Doğan

ABSTRACT
The Dersim community is a full mixture of nations who have appeared and disappeared in Anatolia and also a society that blends with immigration. Throughout history Dersim was a shelter for heterodox elements and was the most experienced troubled area for the Ottoman Empire and Turkish Republic.
The Ottoman ruler’s classic state system for tribes has changed with the work of II. Constitutionalism and centralization. The new process was met with rebellion particularly in Dersim and in Anatolia where the tribal structure was intense. This resistance without a doubt was seen in Dersim the most because of the ethnic and religious diversities area.
The reasons of rebellions in Dersim, which wasn’t in peace with the central government during Ottoman and Republican periods were, the desire not to lose positions that seyits procured in the historical process as well as the tribes discountanence to Sunni character of the state. In addition, the application of military and tax take law, provocative activities of the foreigners and Armenians, the idea that the reforms would increase the state authority in Dersim, the rumor that Public works facilitated in order to ease military operations and Kurds Club and Hoybun's efforts to create ethnic consciousness, have been the instigators of the rebellion. As a solution to this issue the governor has adopted the way of “ignoring problems” which caused problems to increase even more.
The founding members of the Republic were also composed of old Ottoman soldiers who had experienced closely the problems inherited from Ottoman period and were convinced that a lasting solution must be found. In particular, tribes’ cooperation with Russia in WWI, rebellions in the regions during armistice and National Struggle period, has caused the governments to consider the need for military intervention for the solution to problems. Founder Staff weren’t envisioning a region in the middle of Anatolia where Armenians were active and constantly in contact with the French colony, Syria, in 1937 and 1938.

ÖZET
Dersim toplulukların göçlerle harmanlandığı, Anadolu’da gözüküp kaybolmuş milletlerin tam bir karışımıdır. Tarih boyunca heterodoks unsurların da sığınağı olan Dersim, Osmanlı Devleti’nin ve Türkiye Cumhuriyeti’nin en çok problem yaşadığı bölgeler arasında yer almıştır.
Osmanlı yöneticilerinin aşiretleri muhatap aldığı klasik devlet sistemi, II. Meşrutiyet’in ilanı ve merkezileşme çalışmalarıyla birlikte değişmiştir. Yeni süreç, aşiret yapılanmasının yoğun olduğu Doğu Anadolu’da özellikle Dersim’de dirençle karşılaşmıştır. Şüphesiz bu tepkinin en fazla Dersim’de görülmesi bölgenin etnik ve dini çeşitliliğinden kaynaklanmıştır.
Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde merkezi hükümetlerle barışık olmayan Dersim’de çıkan isyanların nedenleri arasında; seyitlerin tarihi süreç içerisinde elde ettikleri konumu kaybetmeme isteğinin yanı sıra, aşiretlerin devletin Sünni karakterine soğuk bakması gibi hususlar bulunmaktadır. Ayrıca asker ve vergi alma kanunlarının tatbik edilmesi, Ermenilerin ve yabancıların kışkırtıcı faaliyetleri, ıslahatların devletin Dersim’deki otoritesini arttıracağı düşüncesi, bayındırlık hizmetlerinin askeri harekâtı kolaylaştırmak için yapıldığı söylentisi ile Kürt Kulübü ve Hoybun’un etnik bilinç oluşturma çabaları isyanların teşvikçisi olmuştur. Bunlara mutasarrıfların sorunlara çözüm olarak “idare-i maslahat” yolunu benimsemesi eklenince Dersim problemler yumağı haline gelmiştir. Cumhuriyet’in kurucu kadrosu, aynı zamanda eski Osmanlı askerlerinden oluştuğundan bu dönemden miras kalan Dersim sorununu yakından tecrübe etmişler ve kalıcı bir çözüm bulunması gerektiğine inanmışlardı. Özellikle aşiretlerin I. Dünya Savaşı’nda Ruslarla işbirliği yapması, Mütareke ve Milli Mücadele dönemlerinde ise bölgede isyanlar çıkarması, bu problemin çözümünde hükümetlere askeri müdahalenin gerekliliğini düşündürmüştü. Kurucu Kadro, 1937 ve 1938 yıllarına gelindiğinde Anadolu’nun ortasında, Fransız sömürgesi olan Suriye ile sürekli irtibat halinde, Ermenilerin etkin olduğu bir bölgeyi tasavvur etmiyorlardı.