Gagauz History

http://aydinnik.org/cakirlar-i-ay-boba-mihail-cakir/ В первом томе серии "Чакиры" представлена биография гагаузского просветителя и отца современной гагаузской письменности протоиерея Михаила Чакира. В работе представлен обширный материал по жизни и деятельности выдающегося духовного и общественного деятеля Бессарабии конца XIX – первой четверти XX века.
THE CHAKIR FAMILY I: HOLY FATHER MIHAIL CHAKIR.
In this work there appears a great deal of material from the end of the 19th century and the first part of the 20th century connected with the life and work of Mihail Chakir, a great man in the church and in society who accomplished important service in Bessarabia. The book was written on the basis of archival data, scientific and publicity writings and monographs, and oral histories given by people who witnessed the events recorded.

Türk halkları arasında kahir ekseriyetin aksine, İslam kültür çevresi dışında kalmaları, Oğuz boylarına mensup olmalarına rağmen
ise Oğuz Yabguluğu’nun dağılması sonrası güney göç yollarını değil de kuzeyi tercih ederek Doğu Avrupa’ya yerleşmeleri ile Gagauzlar, Türk milletinin müstesna bir parçasıdır. Türkler evvelden beri
birçok dinin etkisine girmiş, birçok topluluk ile belli başlı kültür alışverişinde bulunmuş olsalar da kendi kültürlerini başarıyla muhafaza
etmiş ve binlerce yıldan beri aktarılan tecrübeleri yaşamlarına yansıtmışlardır. Gagauzlar, Hristiyanlık dininin ortodoksluk şubesine
geçmiş ve uzun yıllar Slav-Ortodoks yahut Rum-Ortodoks kültür
çevresinin etkisinde kalmışlardır. Bu denli sosyal yaşamı temelden
etkileyecek değişimlere ve diğer Türk topluluklarından farklı bir yol
izlemelerine rağmen Gagauzlar uzunca yıllar kendi kültür ve dillerini muhafaza etmiş, XIX. yüzyıldan itibaren ise kendi içlerinden çıkardıkları millî liderler sayesinde kimliklerinin farkına varmışlardır.
İşte bu çalışma da hem yüzyıllar boyunca kültürlerini koruyan Gagauz Türklerinin hem de sonrasında Gagauzların kimliklerini geri
kazanmalarını sağlayan yüce insanların bir nebze de olsa haklarını
teslim etmek amacıyla yazılmıştır

Öz Atasözleri toplumların sosyal hayatına ve dünya görüşüne dair pek çok unsurun bulunabileceği, yaşanmış olaylardan çıkarım yapılarak ortaya konulmuş sözlü halk yaratmalardır. Yaşam koşullarından kaynağını alan bu sözlü edebiyat türü, Türk kültürünün de önemli bir parçasıdır. Yaşanmışlıklardan süzülüp gelen bu özlü sözlerde Türk dünyasının dünyaya ortak bakışını da tespit etmek mümkündür. Bu açıdan Türk dünyasında atasözlerinin sayısı ve kullanım alanı oldukça geniştir. Onları günlük hayatta ve edebi eserlerde sıklıkla görmek mümkündür. Özellikle Türk dünyasının geçmişten gelen göçebe yaşamı ve sonrasında tarıma ve hayvancılığa bağlı bazı kavramlarının atasözlerinde sıklıkla yer aldığı görülür. At bu kavramlardan sadece biridir. Türk kültüründe ve edebiyatında atın özel bir yeri vardır. Türk dünyasının bir parçası olan Gagauzlarda da durum aynı şekildedir. Önceleri göçebe, sonraları ise yerleşik yaşam tarzını seçen Gagauzlarda at ve buna bağlı terminoloji oldukça gelişmiştir. Dolayısıyla bu durum onların sözlü edebiyatlarına, bu arada atasözlerine de yansımıştır. Bu makalede Gagauzlarda atla ilgili atasözleri çeşitli başlıklar altında ele alınacaktır.

Özet Oğuz grubu Türk lehçelerinin içinde konuşan sayısı bakımından en küçük grubu oluşturan Gagauz Türkçesi, temelde iki ağza ayrılmaktadır. Bu ayrışma, özellikle e sesinin konumunda ve şimdiki zaman eklerinin kullanımında daha belirgindir. Komrat ve Çadır-Lunga ağızlarının oluşturduğu merkez ağzı ile Vulkaneştı ağzının oluşturduğu güney ağzının, Gagauzların henüz Besarabya topraklarına gelmelerinden önce ortaya çıktığı düşünülmektedir. Özellikle Gagauzlar daha Dobruca bölgesindeyken "Bulgar" ve "Gerçek / Grek" Gagauzları olarak ayrılmış ve Dobruca'daki Gagauz dili farklı dillerin etkisi altına girmiştir. Dolayısıyla Gagauzlardaki ağız farklılıklarının kökleri daha eskiye dayanmaktadır. Yazıda bu konu üzerinde durulacaktır. Abstract Gagauz language, which is the smallest part in regard to number of speakers in Oghuz group of Turkic dialects, fundamentally is splited into two dialects. This distinctness specially in position of e vowel and using present continuous affix is more apparent. It is thought that central dialect which Komrat and Chadir-Lunga's dialects are composed of and south dialect which belongs to Vulkaneştı, are shown up before Gagauzians came to Besarabian's area. Especially when Gagauzes were in Dobruja area, they splitted up as "Bulgarian" Gagauz and "Real / Greek" Gagauz and Gagauz language in Dobruja was influenced by many diffirent languages. Therefore the origin of dialects in Gagauz language dates back to old times. In the article especially will be articulated this topic.

Гагаузский язык, относящийся к огузской группе тюркских языков, а географически относящийся к западной тюркской группе, последним среди тюркских языков обрел письменность. Гагаузы проживают преимущественно в Гагаузии (Гагауз Ери) на территории Молдовы, а также в таких странах, как Украина, Болгария, Греция и Румыния. Также есть группы гагаузов, эмигрировавших в силу различных причин в Казахстан, Бразилию, Россию, и в последние годы – в Турцию. Среди мест, где распространен гагаузский язык, особое положение имеют гагаузы в Молдове и Украине. Гагаузы, имеющие особый статус на этих территориях, могут получать образование на родном языке и издавать книги. В Гагаузии даже есть телевизионные каналы, вещание на которых проводится на их родном языке.
Гагаузский язык подвергся достаточно сильному влиянию в первую очередь славянских языков, совместно с которыми сосуществует на протяжении довольно длительного периода, и в первую очередь это отобразилось на синтаксисе. К примеру, аффикс +ka, который применяется для обозначения рода имени существительного и который не встречается в других тюркских языках, в гагаузский язык заимствован из славянских языков. Лексика гагаузского языка богата за счет слов, созданных от разных корней. Также в гагаузскомо языке есть много слов, заимствованных из таких языков, как арабский, персидский, русский, греческий, молдавский. Однако происхождение слов, которые составляют основу гагаузского языка – это слова тюркского происхождения. Следует упомянуть о том, что часть этих слов в наше время используется в современном турецком языке, имеющем свою развитую письменную культуру. Также в гагаузском языке прочно сохраняется система агглютинативного словообразования, свойственная тюркским языкам. У этих словообразовательных аффиксов, падежных аффиксов и аффиксов спряжения, которые широко используются, имеются свои различные функции. Одним из таких аффиксов является словообразовательный аффикс –(I)(n)tI/-(U)(n)tI  при помощи которого от глагола образовывается имя существительное. Наша работа будет посвящена этому аффиксу.

http://aydinnik.org/cakirlar-i-ay-boba-mihail-cakir/ Интерес к жизни и деятельности прот. М. Чакира продиктован тенденцией выявить и описать культурное наследие национальных деятелей Бессарабии. Занимая ответственные посты по духовному и гражданскому ведомству, способствовал открытию школ в Кишиневском уезде, изданию книг на молдавском (румынском) и гагаузском языках, открытию епархиальной типографии. Будучи председателем переводческой комиссии по переводу религиозных книг на гагаузский язык, издал ряд переводных книг, которые считаются первыми образцами печатного слова на гагаузском языке. Издавал первую газету на гагаузском языке «Хакикатын сеси», опубликовал в Кишиневских епархиальных ведомостях, журналах «Viaţa Basarabiei», «Luminătorul» ряд статей духовного и этнографического содержания.
PROTOPRESBYTER MIHAIL CHAKIR: SERVICE TO GOD AND NEIGBORS.

http://aydinnik.org/protoierej-dimitrij-chakir-pastyr-i-prosvetitel/ Данное исследование посвящено жизни и деятельности представителя видного гагаузского рода Чакиров протоиерея Димитрия Георгиевича Чакира. В работе представлен обзор его пастырской, общественной и просветительской деятельности. На фоне истории переселения беженцев изза Дуная в конце XVIII – начале XIX вв. описывается история семейства Чакиров.
PROTOPRESBYTER DIMITRY CHAKIR: PASTOR AND ENLIGHTENER.
This is a scholarly study of Protopresbyter Dimitry, wellknown and remembered offspring of the Chakir family. In this work his priesthood is presented, and all his difficulties concerning the field of enlightenment. The story of the Chakir family is narrated along with the history of their people’s migration from beyond the Danube between the end of the XVIIIth and the beginning of the XIXth centuries.