Herkes Için Tasarım

İlk kez 1980’li yılların ortalarında Amerikalı mimar Ronald Mace tarafından kullanılmış olan “herkes için tasarım” kavramı, bir tasarlama sürecinde, her yaş, cinsiyet ve yeterlilikteki kullanıcı ihtiyaçlarının göz önünde bulundurulması üzerine temellenmiştir (Preiser, 2008). Bu kavram, engelleriyle birlikte yaşamak zorunda olan insanların sayısındaki artış, yaşam süresinin uzaması, engelli nüfusunda satın alma gücünün artması, yardımcı teknolojilerdeki yetersizliğin fark edilmesi,  bazı ürün ve çevrelerin farklı istek ve ihtiyaçlara cevap veremeyecek şekilde tasarlanmış olması gibi sebeplerle, özellikle son yıllarda daha da önem kazanmıştır (Steinfield, 1994).
Herkes için tasarım anlayışı, sadece hayatını bir çeşit engelle yaşamaya çalışan ve dünya nüfusunun % 15’ini oluşturan engelli bireyler açısından değil, aynı zamanda gündelik hayatın içinde yer alan tüm bireyleri kapsaması sebebiyle de oldukça önemlidir. Bu bağlamda, herkes için tasarım ilkelerinin rehberliğinde gerçekleştirilmiş ürün, hizmet ve ortamlara bakıldığında, konfor, güvenlik, erişebilirlik, esneklik, eşitlik gibi daha ziyade kullanıcıyı merkez alan ve yaşam kalitesini tüm bireyler için artıran hedeflerin esas alındığı görülmektedir. Makro ölçekten mikro ölçeğe, oldukça geniş bir yelpazede yer almakta olan herkes için tasarım yaklaşımı, mimarlık disiplini dışında, iç mimari, mobilya tasarımı, endüstriyel ürün tasarımı, grafik tasarım, moda ve bilişim teknolojileri gibi bir birinden farklı birçok alanda etkin rol oynamaktadır

Özet İçinde yaşadığımız çevre bina iç mekanlarından kentsel dış mekanlara kadar zincirleme bir yapı göstermektedir. Yapılaşmış çevreye sağlıklı, güvenli ve kaliteli bir şekilde katılım yaşlılar için sosyal etkileşimin sürdürülebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu yüzden, iyi planlanmış bir kent, bir yaşam çevresi ya da bir konut, yaşlılar için gündelik yaşamın fiziki mekândaki olumsuzluklarını azaltacak ya da yok edecek kadar özel, bununla birlikte rahat ve kolay erişilebilirliği ile potansiyel kullanıcılarının gereksinimlerini de karşılayacak kadar genel bir planlama özelliğine sahip olmalıdır. Bu çalışma, yaşlılık kavramını yaşam kalitesi, aktif yaşlanma, yaşam çevresi, yerinde yaşlanma ve yaşam çevresinin evrensel tasarımı açısından ele almaktadır. Abstract The environment we live in exhibits a chainlike structure starting from inner to the outer part of the built environment. It is very important for elders, healthy, safely and quality participation in to the built environment in terms of social interaction. Hence, a well-planned city, living environment or house should have planning characteristics that are " specific " in a way to lessen or terminate the difficulties of daily life for elder people and " generic " in a way to meet the needs of potential users through its comfort and ease of access.This study is based discussed the aeging concept in terms of life quality, active aeging, living environment and universal design of the this environment.

This research discusses design for all and sustainability notions along with demographic trendsof 21st Century by analysing the finalists and winners of international design competition: Braun Prize. These analysis aim to investigate the relations between the contemporary design trends sustainability and design for all. In this research qualitative methods such as literature review are used for data collection. The winners and finalists of Braun Prize between 2001 and 2015 were used as a control list for analysing sustainability and design for all. In regard of this research, basic principles for product design and ergonomic are revealed along with their presence according to years and product segments. As a result, the discussion about the use of products by disabled or elderly people in terms of design principles and ergonomics with thenotions of design for all  and sustainability arose.

Key Words: Product design, design for all, sustainability, Braun Prize Design Award, old age and disability
(Sustainable product design for all: analysis of the Braun Prize Design Awards)

The issue of the approach has existed from human existence. Adequacy of architectural facilities for disable people is a problem not only in Kosovo, but also the whole region and beyond. As such, this problem has started its discussion in the last decades, with the appraisal of voices for equal human rights, regardless of physic abilities one human can have or not. Unfortunately the determining factors in this situation are from different nature. From this view, the architect‟s role is important enough in the process of implementing the needed standards. While the design of the new facilities accessible to disable people takes almost no time, because it can be applied immediately and does not need additional investment, adaptation of new facilities takes time and additional investments. Disabilities can be accommodated in the three groups: people with disabilities on the move, first injured persons and persons with impaired hearing. Common barriers for people with disabilities are: - Urban communication, - Barriers in public buildings and other buildings, - Inadequate design for urban elements and interior The purpose of this project is the full integration of persons with disabilities in society. This means that should provide access to all buildings and use of buildings in independently (without escort) from the whole population of people with disabilities. Keywords: disable people, universal design, architectural barriers, accessibility for everyone, Kosova OZET İnsanın varoluşundan beri erişebilirlik sorunu vardır. Engelliler için standart tasarımın oluşumu sadece Kosova‟da değil, dünyanın pek çok kentinde bir sorundur. Bu sorun son yıllarda erişilebilirliğin insan hakları çerçevesinde değerlendirilmesiyle tartışılmaya başlamıştır. Bu konudaki faktörlerin belirlenmesi çok farklı disiplinlerin ilgi alanına girmektedir. Bununla birlikte, gerekli standartların uygulanması sürecinde mimarın rolü oldukça önemlidir. Tasarım sürecinde, erişilebilirlik her yönüyle değerlendirilirse ek yatırıma ihtiyaç kalmayacaktır. Binaların erişilebilirliğini sağlamak daha kolay olacaktır. Ancak mevcut binaların erişebilirliğinin adaptasyon süresi hem zaman almakta hem de ek yatırımlar gerektirmektedir. Bu çalışmanın amacı engellilerin toplum içinde hiçbir engelle karşılaşmadan, toplumla bütünleşmesi için kamusal bir alan olan kent fiziki mekanının buna uygun olarak düzenlenmesinin standartlarını araştırmak ve bu standartları uygulama örnekleri ile test etmektir. Temel amaç, engellilerin (refakatçi olmadan) bağımsız olarak kentsel mekânları ve binaları kullanmasını sağlamaktır. Çalışmada yöntem olarak; dünyada ve Kosova‟da bu konudaki standartlar değerlendirilmiş, engelliler bedensel, görme ve işitme engelliler olarak üzere üç grupta ii sınıflandırılmıştır. Çalışma kapsamında öncelikle kent fiziki mekânında engellilerin karşılaştıkları sorunlar irdelenmiş ve bu standart ve sorunlar uygulama örneği olarak seçilen Kosova‟da İbrahim Rugova, Zahir Payazit ve Şadırvan meydanlarında değerlendirilerek, olumlu ve olumsuz yönleri belirlenmiş ve öneriler getirilmiştir. Araştırmanın ilk bölümünde araştırmanın amacı ve yöntemi açıklanmıştır, ikinci bölümünde ise engelli ve kentsel fiziki mekânla ilgili tanım ve kavramlar açıklanmıştır. Araştırmanın üçüncü bölümünde engellilerin kentsel alanlarda karşılaştıkları sorunlar ve engelsiz çevrenin oluşumu açıklanmıştır. Dördüncü bölümü dünyada ve Kosova‟da engellilere yönelik planlama kriterlerinin neler olduğu araştırılmıştır. Beşinci bölümde dünyada ve Kosova‟da yasal mevzuat ele alınmıştır. Altıncı bölümde engellilere yönelik dünyada gerçekleştirilen meydan örnekleri araştırılmıştır. Yedinci bölümde Kosova‟daki (İbrahim Rugova, Zahir Payazit ve Şadırvan) meydanlar, incelenen standart ve planlama kriterleri çerçevesinde değerlendirilmiş, sorunlar ve öneriler getirilmiştir. Anahtar kelimeler: engelli, evrensel tasarım, herkes için erişilebilirlik, Kosova

Mekânın herkes tarafından kullanılabilir olması için mekânda kullanılan sabit ve hareketli mobilyaların fiziksel boyutlarının iyi tasarlanmış olması, mekânın bulunduğu yapının ulaşılabilirliği ve engelsiz erişime olanak tanıması ve belki de en önemlisi o yapının bulunduğu çevre içerisinde erişebilir, ulaşılabilir olmasıdır. Mimarlık eğitiminde önemli bir eğitim olan erişilebilirlik/herkes için mimarlık, dersi yalnızca özel gereksinimli bireyler için değil aynı zamanda toplumda yaşayan her bireyin kentin tüm olanaklarından faydalanmasını kolaylaştırıcı çözümlerin tartışıldığı bir derstir. Ancak erişilebilirlik standartları, kendi içerisinde ayrıştırıcı rol da oynayabilen bazı kodlar içermektedir. Erişilebilirliği sadece engelli bireylerin binaya ya da mekâna erişilebilirliği için yapılacak bir giriş tasarımına indirgeyen yaklaşımlar, toplum içindeki engelli bireyleri diğerlerinden ayırarak yalnızlaştırmaktadır. Çalışma İstanbul Gelişim Üniversitesi’nde açılan seçmeli ders olan Erişilebilirlik dersi kapsamında öğrencilerin öğrenim çıktılarına farklı bir öneri getirmektedir. Öğrencilere standartların kazandırılması amaçlanan derse, yeni bir hedef olarak bu süreci deneyimlemek, sorunları tespit edip çözüm önerileri getirmek ve bunun da ötesinde deneyimledikleri sorun ve çözüm önerilerini yetkili idari makamlarla paylaşarak etkileşim düzeyini arttırmak deneyimlenmiştir.