Konservasyon Restorasyon

Bu araştırmada; ahşap malzemeye neler zarar verir? bu zararların belirtileri nelerdir? bozulma nasıl durdurulur ve ahşap malzeme nasıl korunur? sorularına cevap verilmeye çalışılmış, restorasyon aşamaları sıralanmıştır. Öncelikle ahşap malzemeyi korumak önlemlerle başlar, bu önlemleri alabilmek için ahşaba zarar veren faktörler tanınmalıdır. Bu faktörleri fiziksel, kimyasal ve biyolojik olarak gruplandırabiliriz. Gerekli tespitlerden sonra konservasyon ve restorasyon aşamaları gerçekleştirilir.

Tarih boyunca önemli bir yerleşim yeri olan Hasankeyf’in Dicle Nehri kenarındaki yerleşim alanı “Aşağı Şehir” olarak adlandırılmaktadır. Hasankeyf’te günümüze ulaşan önemli taşınmaz kültür varlıklarını barındırmakta olan Aşağı şehir yerleşim alanın büyük bir bölümü, Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santralı (HEPP) Projesi’nin tamamlanmasıyla su altında kalma tehdidi ile karşı karşıya bulunmaktadır. Bu nedenle Hasankeyf’teki kültürel varlığın belgelenmesi, korunması ve kurtarılmasına yönelik kurtarma projeleri oluşturulmuştur. Bu proje çalışmaları uzun yıllar süren ulusal ve uluslararası profesyoneller, bilim insanlarımız, ilgili kurumların uzmanlarının (DSİ Genel Müdürlüğü ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü) araştırmaları sonucunda her kültür mirasının özelinde yapısal durumu göz önüne alınarak tasarlanmıştır. Uluslararası profesyoneller ile teknik bilgi alışverişi sayesinde ülkemizin söz konusu teknolojide deneyim kazanması ve proje geliştirmesine katkı verilmiştir. Hasankeyf’te gerçekleştirilen yerinde koruma ve taşıma projelerinin kapsamında yer alan Er Rızk Camisi de yeni Hasankeyf yerleşiminde oluşturulan arkeopark alanındaki yeni yerine Bütüncül Taşınma Yöntemleri uygulanarak taşınmasıyla, baraj gölü suları altında kalma tehdidinden kurtarılmıştır. Er Rızk Camiinin 2019 yılında gerçekleştirilen koruma ve kurtarma (taşıma) çalışmaları, Birim yapı elemanlarına ayırarak taşıma, Bloklara ayırarak taşıma ve Strüktürel bütüncül taşıma yöntemlerinin birlikte uygulanmış az sayıdaki önemli proje örneklerinden birini oluşturmuştur. Bu makalede, Er Rızk Camsi’nin, taç kapının ve medrese hücrelerinin yer aldığı ve günümüzde cami olarak kullanılan kuzeydeki revaklı mekân kütlesi kendinden tahrikli modüler lastik tekerlekli taşıyıcıların (SPMT) kullanıldığı, “Strüktürel Bütüncül Taşıması” yöntemiyle, özgünlüğünü ve sağlamlığını en iyi şekilde koruyarak günümüze ulaşan bölüm olan minarenin ise “Birim Yapı Elemanlarına Ayırarak Taşıması” yöntemiyle ve özgün  harime ait kuzey cephe duvarının “Bloklara Ayırılarak Taşınması” yöntemi ile 4 yapı bloğuna ayırılarak taşınması detaylı olarak ele alınmıştır. Bu çalışma, ileriki süreçlerde, benzer biçimde yok olma tehdidi altında kalan tarihi ve kültürel mirasın kurtarılması çalışmalarına ve yapılacak bilimsel araştırmalara katkı sunma amacı taşımaktadır.

Bu sunumda, 1993 yılından beri Safranbolu'da restorasyonunu gerçekleştirdiğim 4 konağı tanıtacağım ve Safranbolu özelinden hareketle Osmanlı konaklarının yapısal sorunlarını tartışacağım. (Abdülmecid’in) Macunağası İzzet Efendi Konağı konut, Hacı Memişler Konağı, Betenler Konağı ve Gökçüler Konağı bir kültür turizmi külliyesi olan GüleviSafranbolu'nun bileşenleri olarak restore edilmiştir. Dört konağın da bulunduğu Çeşme Mahallesi'nin 18. yüzyılda oluştuğu, 19. yüzyılın ortalarında ise önemli bir yangın geçirdiğini biliyoruz. Restorasyon sırasında devşirilmiş yanık ahşap parçaları ve ısıya maruz kalmış taş parçalarına rastlanmıştır. Bu nedenle konakların yaklaşık 160 yıl önce, bir mahalle yangını sonrasında, yeniden ayağa kaldırıldığı kanısındayım. Macunağası İzzet Efendi Konağı'ndaki rozete ve diğer konaklarda yapılan dendrokronoloji çalışmalarına dayanarak bunu kanıtlayabiliyoruz. Konakların dördünün de geçen 160 yıl içinde, zamanın tahribatına uğramış olmakla birlikte, bundan daha önemlisi son yirmi - otuz yıl  içinde gördükleri insan tahribattır. Konakların tamamı 40 - 60 yıllık dönemlerle çeşitli tadilat ve onarım gömüş bulunmaktadır. Yaklaşık 2-3 nesle karşı gelen bu dönemlerde, konaklar döneme ve sahiplerinin sosyoekonomik özelliklerine bağlı olarak yenilenmişlerdir. Bunları korunması gereken önceki dönemler olarak belirtmek gerekir . Safranbolu konakları bilindiği gibi, moloz taşla örülmüş zemin kat üzerinde, içi çeşitli malzeme ile doldurulmuş genellik le sarıçamdan (daha az olarak karaçam ve köknar) ahşap iskelet taşıyıcılı üst kat(lar)dan oluşmaktadır.

Gelibolu yarımadasının güneybatı yönünde en uç noktasında bulunan Seddülbahir Kalesi, IV. Mehmet’in annesi Hatice Turhan Sultan tarafından 17. yüzyılda yaptırılmıştır. 1997 yılından 2003 yılına kadar Seddülbahir Kalesi, Koç Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi ortaklığında başlatılan ve sürdürülen geniş kapsamlı bir akademik araştırma ve dokümantasyon projesine konu olmuştur. 2004 yılında, aynı disiplinler arası ekiple, rölöve, restitüsyon ve konservasyon projesine dönüşen süreç 2009 yılında Koruma Kurulu onayı alınması ile bitirilmiştir. 2009 yılından 2013 yılına değin Milli Parklar Genel Müdürlüğü arşivlerinde bekleyen projenin, alanla ilgili yeni yasal düzenlemeler sonrasında, Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı tarafından uygulama ihalesi açılarak uygulama sürecine başlanmıştır. 2009 yılında onaylanan konservasyon projesi, uygulama sürecinde revizyonlarla restorasyon ve yeniden kullanım projesine dönüşmüştür, projelendirme ve uygulama Alan Başkanlığı Koruma Komisyonu’ndan gerekli onaylar alınarak Bilimsel Danışma Kurulu denetiminde devam etmektedir. Seddülbahir Kalesi’nin 2018’de ziyarete açılması hedeflenmektedir. Bu bildiride araştırma projesinden, uygulama ihalesine ve 2016 Aralık ayında uygulama sürecinde gelinen noktaya kadar bu süreçte önemli bazı konular aktarılmıştır.

ÖZ: Bu makalede, Nif Dağı Kazısı'nda ele geçmiş pişmiş toprak bir mezar buluntusunun
onarım ve koruması ele alınmaktadır. İzmir İli Nif (Olmypos) Dağı Araştırma ve Kazı Projesi,
Prof. Dr. Elif Tül Tulunay başkanlığında, İzmir'in Buca, Bornova, Torbalı ve Kemalpaşa
ilçelerinin sınırlarında kalan Nif Dağı'nda yürütülmektedir. Proje kapsamında, Nif Dağı'nda
Karamattepe, Ballıcaoluk, Başpınar ve Dağkızılca mevkiilerindeki dört kazı alanında
çalışılmıştır. Karamattepe'de 2012 yılında kazısı gerçekleştirilen ana kayaya oyulmuş bir
mezarda pişmiş toprak bir hydria bulunmuştur. Mezarda kremasyon kabı olarak kullanılan
hydrianın buluntu anından başlayarak, koruma süreci ve Nif Dağı Kazı evi laboratuvarında
2013 sezonunda geçirdiği onarım aşamaları burada ayrıntılı şekilde ele alınmaktadır.

Yüksek Rönesans Sanatçısı Leonardo da Vinci’nin 1495 – 1498 yılları arasında yaptığı ve St. Maria delle Grazie manastır yemekhanesinde bulunan ünlü eseri Son Akşam Yemeği taşınmaz olduğundan bulunduğu konumda tarih boyunca bir çok hasar görmüştür. Uzmanlara göre gördüğü hasarlar resmin yapımının hemen bitmesinden sonra başlamıştır.  Bu sebepten ötürü yapıldığı günden bu yana defalarca restorasyon görmüştür. Ancak bu restorasyonlar tartışmalıdır. En kapsamlı restorasyonu “Pinin Barmbilla Barlicon” tarafından yapılmıştır.

Bu kitap, Türkiye’deki restorasyon ve konservasyon alanı ile ilgili mevcut durum tespiti yapılmasına yönelik katılımcılara yöneltilen “Türkiye’de Somut Kültürel Mirasın Restorasyon ve Konservasyonu Değerlendirme Anketi” sonuçlarının tüm paydaşlarla paylaşılması amacıyla hazırlanmıştır. İstatistiki bilgiler, katılımcı değerlendirmeleri ve yazar görüşleri ışığında ortaya çıkan bu çalışmanın, ilgili çevrelere ayna tutması ve yol gösterici bir görev görmesi umut edilmektedir.

Ottoman House / Structure and Form under the Synthesis of the Anatolia and Ottoman

From ongoing archeological excavations at Hacılar, Çatalhöyük and Boğazkale, we know that the wooden skeleton system has rather long evaluation life span in Anatolia.
Almost all of the existing Ottoman mansions have been built in the 19th century. There are only 10 or so wooden mansions left in Anatolia from 18th century  or earlier but almost all of them have been lost due to problematic restoration works. Unfortunately, we have to drive our surveys and researches on those very limited samples. On the other hand, although the restoration activities are going on in full swing, the research on the Ottoman mansions has fallen from the academic agenda in the 21st century.
By this paper, I will discuss, -under the influence of the findings of the archaeological researches- how wooden skeleton system was developed; how the structural wood sizes were set by qadi decrees and how the building sized were regulated by Building Codes in 18th Century. This discussion would be short, excluding Ottoman socio-economic environment.
I will set my hypothesis on how the architectonics of the Ottoman mansion were archived, on a belt stretching from the Balkans to Anatolia, under the impact of the above stated effects.

Çalışmanın amacı; Sivas İli Merkez İlçesi’nde günümüze çok az örneği ulaşabilmiş olan geleneksel konutları belgelemek, sahip olduğu değerleri ve sorunları saptamak ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlamak için koruma ve geliştirme önerileri oluşturmaktır. Bütünleşik bir koruma anlayışıyla ele alınan çalışma çevresel ölçekte başlayıp, yapı ölçeğine kadar detaylandırılmıştır. Bu amaç üzere hazırlanan çalışma giriş ve sonuç bölümleri dahil olmak üzere altı bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde çalışmanın amaç, kapsam ve yöntemi, ikinci bölümde Sivas İli’nin genel analizi aktarılmıştır. Üçüncü bölümde çalışma alanı ile ilgili analizler yer almaktadır. Dördüncü bölümde çalışma alanı fiziksel ve sosyal olarak değerlendirilmiştir. Kentte dağılmış bir vaziyette olan geleneksel konutların ve  bunların çevresel özellikleri ile birlikte oluşturdukları geleneksel dokunun barındırdığı; değer, potansiyel ve sorunların benzerlik ve farklılıkları bağlamında bölgelemeler yapılmıştır. Beşinci ve altıncı bölümde, bu gruplandırmalar doğrultusunda geleneksel konutlar için, fiziksel, işlevsel ve sosyal olarak koruma ve gelişme önerileri belirlenmiştir.

Çalışma konusu olan Bergama Taşhan Bergama'nın Osmanlı Dönemi'nden kalan en önemli yapılarından birisi olma özelliğini taşımaktadır. Bunun yanında, Osmanlı İmparatorluğu Dönemi'nde ticaret ve lonca teşkilatlanmalarıyla ünlü olan Bergama'da günümüze ulaşabilmiş az sayıdaki han yapısından birisidir. Yapı, kitabesinden anlaşıldığı üzere 1432 yılında, Bergama'da hatiplik yapan ve sonrasında paşa rütbesi verilen Hatip Paşa lakaplı Bedreddin Mahmud'un oğlu Hibeytullah tarafından yaptırılmış olup "Hatip Paşa Vakfı"nın akarıdır. Bu vakıfta ayrıca İncirli Mescid Camii, Küplü Hamam ve Hatip Paşa Medresesi (Karaca Ahmet Medresesi) olarak geçen yapılar da kayıtlıyken günümüzde bu vakıf bulunmamaktadır. Yapı özgün plan kurgusu ile Anadolu'daki diğer Osmanlı Dönemi hanlarından ayrılmakta ve daha çok Selçuklu Dönemi kervansaraylarını andırmakta iken 19.yy.'da geçirdiği tadilatlardan sonra iş hanı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Vakıf kayıtlarında kervansaray (karbansaray) olarak gözükürken sonradan han olarak geçmeye başlamıştır. 19. yy.da giriş cephesinin bulunduğu kol üzerine eklenen bir üst kat, yapının özgün plan kurgusunu ve cephesini kısmen bozmuş olsa da, yapılan eklentilerin kendine özgü mimarisi ve döneminin mimari özelliklerini yansıtması sayesinde Anadolu han yapıları arasında farklı bir konum kazandırmıştır. Özgün döneminde tamamen kargir olarak yapılan yapının içerisinde bir çok farklı kargir yapım tekniğini bir arada görmek mümkündür. Cephe duvarlarında devşirme olduğu düşünülen büyük kesme taş duvar ile taş-tuğla almaşık duvar görünürken, iç kısımlarda moloz taş tonozlar, günümüze ulaşamayan tuğla tonozlar, devşirme sütunlar ve tuğla kemerli kapılar bulunmaktadır. 19. yy sonunda da giriş üzerindeki kerpiç yığma duvarlı bir kat eklenmiş ve yapım sistemi çeşitlilik kazanmıştır. Üst kat yapılırken yapının tuğla tonozlarının bir kısmı hasar görmüş geri kalanı ise tamamen yok olmuştur. Yapı 20.yy'da da oldukça müdaheleye uğramış ve çok sayıda eklenti oluşmuştur. Bu süreç içinde özgün mekan kurgusunda değişik v meydana gelmiştir. 1978 yılında geçirdiği yangın sonrasında da tamamen işlevsiz ve atıl kalmıştır. Bergama Taşhan'ın günümüzdeki Bergama içerisindeki konumu, yapının özgün mekan kurgusu ve yapım teknikleri, mekan ölçüleri ve ulaşım dikkate alındığında yapının Bergama halkının çok sık olarak kullandığı ve ticaret hayatını etkileyen ya da kontrol eden bir yapı olarak değerlendirilmesi istenmiştir. Bu nedenle "Ticaret Odası" olarak işlevlendirilmiş ve bu doğrultuda bir restorasyon önerilmiştir. Yapının restorasyon kararlarındaki ana ilke, mevcut özgün özelliklerin olduğu gibi korunması veya bilimsel verilere göre yeniden yapılması fakat kesin verilerin olmadığı konularda kalıcı ve yapıya zarar verecek müdahalelerden kaçınılması, hafif, çağdaş malzemelerle ve geri dönüşümü mümkün tamamlama yapılıp mekanın işlevini yerine getirmesinin sağlanması olarak belirlenmiştir. Bu sayede Taşhan hem ticaret yaşantısıyla ünlü Bergama'nın hak ettiği nitelikte bir idari yapı olacak, hem de çok sık kullanılan ve ilgi gören bir yapı haline gelip günümüzdeki atıl halinden kurtarılmış ve günümüze kazandırılmış olacaktır.

-----

Bergama Taşhan, which is the subject of study, has the singularity of being one of the most important buildings in Bergama (Pergamon) which dated Ottoman Era. Beside this, Taşhan is one of the few commercial (han, inn, caravanserai...) buildings which could reach today in Bergama, the city was famous once for its commerce and guilds in Ottoman Era. As written in the epigraph, the building was built in 1432 for Hibeytullah, the son of Bedreddin Mahmud, who is called "Hatip Paşa" for taking the rank of pascha. It was a part of a foundation called "Hatip Paşa Foundation" and built for its income. This foundation was also included İncirli Mescid Camii, Küplü Hamam and Hatip Paşa Medresesi (Karaca Ahmet Medresesi) but not active at the moment. The building is divided from the other Otttoman Era han buildings in Anadolu for its unique plan form and seemed more like Seljukian Era caravanserais but after the 19th century alterations, the building was started to use as an office block.In its foundation records, the han was stated as a caravanserai but after 16th century as a han. Even though the 19th century alterations and additions (upper floor, the places in the court...) had deformed its original plan form and front view, the distinctive architecture of additional parts and reflecting the architectural form of its own era, made the building earn a specific status in the han buildings in Anadolu. It is possible to see various masonry techniques together at the building, which was built completely with bricks and Stones in its original period. As appeared at the surfaces of outer walls huge stone blocks, which thought as reused materials, was used with the brick-stone togehter techniques. At inner walls and parts, brick vaults (which were not reached today) and stone vaults, reused stone columns and capitals, doorways with brick archs built. A wood with timber filling upper floor was added at late periods and structure systems diversified. Some parts of brick vaults were damaged when the upper floor was built and the rest of the brick vaults were destroyed completely. In 20th century too, the building had many reparations and vii alterations and various non-original additions on it. This situation deformed the building from its original form, finally, a fire in 1978 abandoned the building completely. Considering the location, the original plan form and structural techniques, the size of the places and rooms and transportation facilities of Taşhan in Bergama, it is demanded to be used as an administrative building of commerce and business activities in Bergama, and used frequently by the public. Therefore, Taşhan adapted as "Chamber of Commerce" and a ( project at this direction proposed. The main principle on restoration decisions is to protect parts as existed today or rebuild, which exact datas could acquired, but at the controversial parts, to avoid intervention which can be harmful and permanent, instead, to integrate parts and places and to help the building adapt to its newfunction with light, contemporary and easily detachable material.With the help of this Taşhan will be an administrative building of commerce and business of Bergama, which Bergama deserve, and bring in to our time and saved from its current abandoned situation, become a frequently used and interested building.

Mermerin fiziksel ve kimyasal özellikleri, oluşum süreci, Mimari ve dekoratif mermer öğelerde meydana gelen ayrışma ve bozulmalar. Çevresel kirlilik ürünleri, mermerlere etkisi ve temizlik yöntemleri. Parça kayıpları için plastik ve kozmetik onarımların gerçekleştirilmesine yönelik bir araştırma.

Türk süsleme sanatı olan kalem işi süslemeler, Anadolu’da ve Türkler’in hüküm sürdüğü topraklarda dini ve sivil mimarilerde karşımıza çıkmaktadır. Kalem işi süslemeler uygulandıkları yapıların geçirdiği süreçlerden direk etkilenmektedirler. Bu yapıların geçirdiği farklı tahribatlar kalem işi süslemelerin büyük ölçüde tahrip olmasına ya da tamamen yok olmasına sebep olabilmektedir. İnsanların yapıları kullanırken sadece kullanım gözü ile bakılarak yaptıkları badana veya ekler kalem işi süslemelerin orjinalliğinin kaybolmasına sebep olmaktadır. Çeşitli dönemlerde yapılan farklı süsleme programları orijinal süslemenin kaybolmasına sağlamaktadır. Yapılan restorasyon çalışmalarının çoğunluğunda bilimsel kurulların kararları ile orijinal süslemeler gün yüzüne çıkarılmaktadır. Bu çalışma lisans bitirme tezi olarak hazırlanmıştır. Bu çalışmada kalem işi süslemeler, tarihçesi, uygulana teknik ve kullanılan malzemeleri ile birlikte geçirdikleri bozulmalar anlatılmaya çalışılmıştır. N. Mine Yar'ın 2010 yılında yayınlanmış "Bulgaristan Filibe Cuma Camii’nin Duvar Bezemelerinin Restorasyonu" yayını örnek uygulama olarak ele alınmış ve onarım süreçleri bu örnekle anlatılmak istenmiştir.

Mimarlık tarihçisi Doğan Kuban ( 1926-), Türkiye’de Kentsel Koruma/ Kent Tarihleri ve Koruma Yöntemleri (2001) adlı eserinde, "tarihi yapıların korunmasının temel amacı sanatsaldır" diye yazar (2001). (İTÜ emekli öğretim üyesi) Prof. Kuban, Haziran 2009'da Safranbolu'da bir konuşma yaptı ve bu kez de, "koruma, kültürel bir tavırdır" dedi (Kuban, 2009). Naçiz görüşüme göre, koruma, bunların hepsinden daha kapsamlıdır. Hatta-aynı zamanda- toplumsal, ekonomik ve politik bir etkinliktir. Bu makalede, geçtiğimiz kırk yıl içinde Safranbolu'da yapılmış korumayı tartışırken, korumanın toplumsal bir olgu olarak ele alındığında nasıl başarıya ulaştığını; buna karşın, halktan kopuk yaklaşımların önemli kayıplara neden olduğunu kanıtlamaya çalışacağım .
"Safranbolu'da koruma" konusuyla ilgili olarak bugüne kadar kaleme alınan yazılarda ve yapılan konuşmalarda, genellikle, hep bardağın dolu tarafı gösterilmeye çalışıldı. Bu makalede ise, genellikle yapıldığı gibi durumu betimlemeyle yetinmek yerine, "Safranbolu'da koruma"yı oldukça geniş bir "kanaviçe" üzerine yerleştirerek değişik dönemlerin değişen koşulları altında tarihi Safranbolu kentinin ve özellikle kentteki Çarşı'nın zaman içinde nasıl değişikliğe uğradığını tartışmak istiyorum.
Bu noktada, ister istemez bazı konularda öznel olmak zorunda olduğumu eklemeliyim:  1993'ten bu yana, şöyle ya da böyle, Safranbolu'da koruma etkinliğinin içinde bulunduğumu; bundan önce ise, Safranbolu ile ilgimin, bir köylüsü̈ olarak kendimi bildim bileli, bir akademik uğraş alanı olarak da 1973-1983 yılları arasında on yıllık bir dönemi kapsadığını' ifade etmek istiyorum.

Öz Abstract Önemli bir parçası Anadolu toprakları üzerinde bulunan Bizans, çevresindeki uygarlıklarla her zaman karşılıklı sanat alışverişi içinde olmuştur. O dönemdeki başkenti olan İstanbul'da da Bizans mimarisinin ve sanatının en gelişmiş örnekleri bulunmaktadır. Birçok araştırmaya konu olan Kariye, Bizans döneminin gerek duvar resmi ve mozaikleriyle, gerekse mimarisiyle orijinal haliyle korunmuş en önemli örneklerinden biridir. İstanbul'un fethinden kısa bir süre sonra camiye dönüştürülen yapı, çevresinde inşa edilen medrese, tekke, çeşme ve türbe ile birlikte büyük bir yapılar topluluğu olmuştur. Yapı, camiye dönüştürülmesiyle iç bölümlerinde de kısmı değişikliklere uğramış; 1945 yılında müze olmasıyla bazı onarım işlemlerinden geçerek günümüzdeki halini almıştır. Byzantium, an important part of which is located on Anatolian lands, had always been in exchange of art with the neighbouring civilizations. Also in Istanbul, which was its capital city at that time, there are the most advanced examples of Byzantine architecture and art. Having been the subject of many researches, Chora (Kariye) is one of the most important examples of Byzantine period having been preserved with its original form both with its murals and mosaics and its architecture. The structure, which was converted into a mosque a short while after the conquest of Istanbul, constitutes a major group of structures together with the construction of madrasah, dervish lodge, fountain and shrine in its surrounding. The building was subject to partial changes in its interior when it was converted into a mosque; becoming a museum in 1945 it was subject to some restoration processes and took its contemporary form.

Gelibolu yarımadasının güneybatı ucunda bulunan Seddülbahir Kalesi, 1997 yılından beri genis kapsamlı bir akademik arastırma projesine ve 2004 yılından beri ise süreç içinde evrilen bir dokümantasyon, restorasyon, konservasyon projesine konu olmaktadır. Koç Universitesi ve Istanbul Teknik Üniversitesi ortaklıgında baslatılan ve sürdürülen projenin birçok disiplini bir araya getiren çalısma grubu Kaletakımı içinde, Koç Üniversitesi ve Istanbul Teknik Üniversitesi’nden tarihçiler, sanat tarihçileri, sözlü tarih uzmanları, geomatik (eski adıyla jeodezi ve fotogrametri) mühendisleri, arkeologlar, restorasyon ve mimarlık tarihi alanında uzman mimarlar ve insaat mühendisleri bulunmaktadır. 2004 yılında Koç Grubunun destegiyle gerçek bir rölöve ve konservasyon projesine dönüsen projede 2013 yılı itibariyle uygulama safhasına gelinmistir. Bu bildiride sunulan, bir arastırma projesinden bir türlü açılamayan uygulama ihalesine ve 2015 Temmuz’unda gelinen uygulama sürecine bu projenin hikayesidir. Çanakkale Ili, Eceabat Ilçesi, Seddülbahir köyünde bulunan Seddülbahir Kalesi, Gelibolu Yarımadası’nın en güney ucunda Eceabat Ilçe Merkezine 33 km ve Gelibolu Yarımadasının güneye bakan uç noktası ve bogaza giriste Ertugrul Koyu ya da Cape Helles adı verilen koyda yer almaktadır. Alan Gelibolu Milli Park Alanı içindedir, 2014 yılına kadar Orman Bakanlıgı altında bulunan Gelibolu Milli Park alanı 2014 yılı sonunda Kültür Bakanlıgı bünyesinde 100. Yıl için özel olusturulan Gelibolu Milli Park Alan Yönetimine devredilmistir. Seddülbahir Kalesinin mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlügü’ne aittir.
>>>
Bu makale ayrıca Arkitera web sitesi'nde de yayınlanmıştır.
http://www.arkitera.com/gorus/680/seddulbahir-kalesi-arastirma-projesinden-konservasyon-uygulamasina-bir-akademik-projenin-hikayesi*

The remains uncovered in archaeological excavations unlike the stable conditions in its own in-situ positions are
rapidly affected by atmospheric conditions in the air and begin to deteriorate. At this point, all of the degradation
reactions occur with the presence of water. When water interacts with atmospheric gases, the secondary products
in the acidic form occurs. That forms carried via rains to surface of archaeological remains causes chemical
deterioration. Moreover, water evaporation due to increased temperature or freeze in cold causes the permanent
physical deterioration in remains. Against such rapid degradation mechanisms in Beycesultan mound and
Laodikeia ancient city, highly effective solutions that we called “Simple Protection” or “Preventive Protection”
have been developed. Remains temporarily protected thanks to applications with use of excavation soil as the
main material without affected by especially freeze-thawing, wetting-drying and salt crystallization that are
cyclic degradation events.

Tillo Tarihi Mezarlık Alanında, Mezar Taşları ve Mimari Duvar Kalıntılarına Yapılan Restorasyon-Konservasyon Çalışmaları.
Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’nün 27.07.2018 tarih ve 44821064-165.02.03-E.632689 sayılı yazısı ve eki 25.07.2018 gün ve 5952 sayılı karar (Dosya No: 56.05/6)’a istinaden tarihi mezarlık alanındaki temizlik ve kazı çalışması sonucunda tarihi mezar ve mezar taşlarına yapılan restorasyon ve konservasyon çalışmaları ekip üyesi Restoratör Veysel Ağrak sorumluluğunda yapılmıştır.

ÖZ
Geç dönem Osmanlı anıt mezar mimarisinin Doğu Anadolu Bölgesi’nde günümüze ulaşabilmiş nadir örneklerden birisi olan Hamur Kümbeti, giriş kapısı üzerinde yer alan ve sonraki dönemlerde okunamayacak kadar tahrip edilen kitabesindeki kalan izlerden H.1227 (M.1812-1813) tarihinde yapıldığı anlaşılmaktadır. Kümbet ile ilgili günümüze ulaşabilmiş çeşitli kayıtlardan Bayezid Sancakbeyi II. İshak Paşa’nın 1806 yılında vebadan ölmesinden sonra Bayezid Sancakbeyliğine getirilen İbrahim Paşa tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Türk-İslam anıt mezar mimarisinde sık görülmeyen planı, dikdörtgen gövdesi ve balıksırtı biçimindeki üst örtüsüyle farklı bir mimariye sahip olan yapı son yıllarda insan ve doğa tahribatı karşısında ayakta kalma mücadelesi vermektedir. Kümbetin içinde ve dışındaki bu tahribatlar sonucunda malzeme kayıpları, çatlaklar, derz boşalmaları, taşlarda kırılma, kabuklanma, aşınma, yüzeysel kirlilik, bitkisel gelişim, mikrobiyolojik oluşumlar, nem gibi çeşitli koruma sorunları ortaya çıkmıştır. Kümbetin içinde yer alan mezarlar kazılmış, Doğubayazıt İshak Paşa Sarayı Mezarlığı’nda yer alan mezar taşları ile üslup birliği gösteren yüksek plastik değerlere sahip bezemeli mezar taşları parçalanarak sağa sola dağıtılmıştır. Bu çalışma ile kümbette yapılacak restorasyon öncesinde koruma sorunları, çözüm önerileri çizim ve fotoğraflar ışığında tespit edilerek ayrıntılı bir biçimde ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Hamur Kümbeti, Koruma, Kültürel Miras