Mezartaşları

ÖZET Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermenilerle ilgili literatüre bakıldığında karşımıza çıkan temel sorunlardan biri de Ermeni toplumuna dair edebi, kültürel, tarihi ve filolojik boyutuyla ilgili yürütülen çalışmaların sayısının azlığıdır. Kuşkusuz geçmişten günümüze 1915 Olaylarıyla ilgili çok sayıda çalışma yürütülmüş ve yürütülmeye de devam edilmektedir ancak özellikle Ermeni epigrafik eserleriyle ilgili yapılan çalışmalara bakıldığında bu sayının son derece sınırlı olduğu görülmektedir. Buradan hareketle hem bu konudaki sorunlar hem de tarihsel anlamda Osmanlı İmparatorluğu'nda özellikle de 19. Yüzyılın ikinci yarısına ait Ermenice mezar taşları incelenecektir. Bu kapsamda ilk etapta Türkiye'de epigrafi alanı ile ilgili yürütülen çalışmalara kısaca yer verilecektir. Daha sonra özellikle Türkiye'de Ermeni dili ile ilgili yürütülen epigrafik çalışmaların ne düzeyde olduğu ve bu alandaki sorunlara kısaca değinilecektir. Çalışmada ülkemizde özellikle Ermenice mezar taşlarının hangi bölgelerde yoğunluk gösterdiği üzerinde de durularak, Ankara, Mardin, Aydın, Afyonkarahisar vb. yerlerde ve müzelerde tespit edilmiş olan Ermenice mezar taşlarından bazı örnekler sunulacak ve bu taşların nasıl yorumlanması gerektiğine dair bilgilere kısaca yer verilecektir. Bu çalışmada Ermenice mezar taşlarından hareketle 19. yüzyılın ikinci yarısında Ermeni toplumuna dair bulunan bu taşların çevirileri yapılarak genel yapısı değerlendirilecektir. Çalışma kapsamında ayrıca Ermeni mezar taşlarından yararlanılarak, burada yer alan bilgilerin nasıl yorumlanması gerektiği ve bu bilgilerin neden önemli olduğu üzerinde de durulacaktır. ABSTRACT When we look into the existing literature on Ottoman Armenians, it is seen that one of the main problems we encounter is the scarcity of the academic publications on the Ottoman Armenian community's literary, cultural, historical and philological works. Especially when it comes to Armenian epigraphic works, there has been negligible academic work. In order to fill this gap, this article examines the Armenian tombstones found in the Ottoman Empire since the second half of the 19th century. It first briefly discusses the related works in the field of epigraphy in Turkey. Then, it looks into the epigraphic works held in Turkey in the field of Armenian to find out the problems in the area. The article demonstrates the density of the Armenian tombstones in Turkey and provides examples of Armenian tombstones found in provinces such as Ankara, Mardin, Aydin, Afyonkarahisar and in various museums. In doing so, it includes a brief information on how these tombstones should be examined. Finally, the article provides the Turkish translation of Armenian texts on tombstones and analyses the content of these articles.