Readaptacja

Problematyka reintegracji społecznej byłych więźniów wpisuje się w ramy priorytetowych działań polityki inkluzyjnej w krajach Unii Europejskiej. Status byłych więźniów jako jednej z grup szczególnie zagrożonych ekskluzją społeczną potwierdzają analizy ich sytuacji po opuszczeniu zakładów karnych (np. Denver i in. 2018; Love i in. 2017; Mijs 2016; Visher 2015; The vicious circle of social exclusion and crime 2012; Kieszkowska 2012; Western, Pettit 2010; Houchin 2005; Baldry, Maplestone 2003; Szymanowska 2003; Reducing re-offending by ex-prisoners 2002). Badacze wskazują, że wśród osób opuszczających zakłady karne występuje silna nadreprezentacja osób doświadczających marginalizacji społecznej w różnych aspektach życia już na etapie poprzedzającym inkarcerację. Pobyt w więzieniu rzadko przyczynia się do rozwiązania tych problemów. W większości przypadków je pogłębia. Szacuje się, że nawet 70% więźniów to osoby uzależnione, jednak tylko co dziesiąty odbywając karę będzie mógł wziąć udział w terapii. Byli więźniowie są również grupą nadreprezentowaną wśród bezrobotnych i bezdomnych.
Na gruncie polskim Ustawa o pomocy społecznej z dnia 1 stycznia 2004 roku wymienia trudności w przystosowaniu do życia w społeczeństwie po zwolnieniu z zakładu karnego jako jedną z okoliczności uprawniających do korzystania z usług pomocy społecznej (art.7). Byli więźniowie są jednak grupą targetową polityki społecznej od stosunkowo niedawna. Stąd też metodyka pracy socjalnej z tą grupą jest w Polsce stosunkowo słabo wypracowana i relatywnie często sprowadza się do silnie zestandaryzowanych działań, bez uwzględnienia jej specyficznej sytuacji (np. prawnej) czy społecznego statusu (stygmatyzacja i autostygmatyzacja osób z kryminalną przeszłością). Celem rozdziału jest wskazanie dobrych praktyk w pracy socjalnej z byłymi więźniami oraz sformułowanie rekomendacji dla polityki społecznej.