Restoration and Conservation of Easel Paintings

A perceção visual do profissional de conservação e restauro é fundamental na prática da
reintegração cromática. Nesta etapa o conservador‑restaurador tem de conseguir distinguir
diferentes matizes em torno da lacuna e, inclusive, na totalidade da obra. Todavia, estas
capacidades fisiológicas raramente são consideradas quando se inicia a formação no sector, e
muitos são os alunos e profissionais de conservação e restauro que desconhecem o seu nível
de discriminação de cor. O objetivo deste artigo é, através da comparação com um tricromata
normal, dar a conhecer as capacidades e limitações de um aluno com deuteranomalia no
processo de reintegração cromática.


The visual perception of the professional of conservation and restoration is essential in
the chromatic reintegration practice. At this stage the conservator‑restorer must be able
to distinguish different hues and shades around the loss and even in the totality of the
artwork. However, these physiological capabilities are rarely considered when initiating
training in the sector, and there are many students and professionals of conservation and
restoration unaware of their level of colour discrimination. The purpose of this article, through
comparison with a normal trichromate, is to make known the types of visual deficiencies,
the diagnostic tests and the capabilities and limitations of a student with deuteranomaly in
chromatic reintegration process.

Ένα από τα ‘ιδιαίτερα’ θρησκευτικά έργα της μεταβυζαντινής περιόδου συγκαταλέγονται και τα ευρέως γνωστά ως «προσκυνητάρια» ή διαφορετικά, «Ιεροσολυμίτικα» έργα. Είναι ζωγραφικές συνθέσεις που αποτυπώνουν τους Αγίους Τόπους, όπου περπάτησε και έζησε κατά τη διάρκεια της επίγειας ζωής Του, μέχρι την ώρα της Σταύρωσης και της Αναστάσεως, ο Χριστός. Αποτελούν δε ζωντανές μαρτυρίες για τα πλήθη των ανθρώπων πού είδαν και προσκύνησαν από κοντά τους Αγίους Τόπους, μέσα στο πέρασμα των αιώνων. Γι᾿ αυτό και ως καλλιτεχνικές συνθέσεις είναι σημαντικές και ιστορικές.
Η βασική σύνθεση του Ιεροσολυμίτικου περιλαμβάνει τον Πανάγιο Τάφο, το Ναό της Αναστάσεως, το Βίο και τα Πάθη του Κυρίου, αριστερά και δεξιά τις εικόνες της Παναγίας και του Χριστού. Όλη η επιφάνεια του ζωγραφικού έργου καλύπτεται από μικρογραφίες, που αναπαριστούν θέματα από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Τα περισσότερα Ιεροσολυμίτικα ακολουθούν τη συγκεκριμένη διάταξη, ενώ το μέγεθός τους ποικίλει αναλόγως με την επιθυμία και τις προτιμήσεις του εκάστοτε προσκυνητή.
Ένα τέτοιο έργο, σπουδαίο κειμήλιο του 1838, διατηρείται μέχρι σήμερα στην Ιερά Μονή Ταξιαρχών Πηλίου και είναι ένα από τα ελάχιστα, δυστυχώς, που διασώζονται στον Ελλαδικό χώρο, αφού τα περισσότερα διασκορπίστηκαν εκτός Ελλάδος, ενώ άλλα καταστράφηκαν ανά τους αιώνες.
Τα Ιεροσολυμίτικα είναι έργα που δεν έχουν μελετηθεί συστηματικά. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αναδείξει γενικά τα Ιεροσολυμίτικα έργα και να τα καταστήσει ευρύτερα γνωστά στο κοινό, ως σημαντικά στοιχεία της Ορθόδοξης εικονογραφίας και παράδοσης.
Η εργασία ολοκληρώνεται με την παρουσίαση της επεμβατικής και προληπτικής συντήρησης. τέλος, γίνεται αναφορά στην σημερινή κατάσταση διατήρησης του ζωγραφικού υποστρώματος και τους προτεινόμενους τρόπους αποθήκευσης και έκθεσης