ŞIntoizm

In Japan, marriage ceremonies prior to 1900 wedding of the crown prince used to be secular events, featuring some differences from the current matrimonial practice. This essay explores the Meiji era social engineering invention by looking at the history and practices of an altered ritual.

"Japon dinleri”, Japonya’da ortaya çıkmış olan Şintoizm ile diğer ülkelerde doğup Japonya’da yayılmış olan Budizm, Konfüçyanizm, Hıristiyanlık ve İslâm gibi dinleri ifade etmektedir. Japonya’da “din” kavramından, daha çok, ülkeye dışarıdan gelen inançlar anlaşıldığından dolayı Japonlardan bazen “dinim yok” ifadesi duyulabilir. Bunun en temel sebebi ise Şintoizm’in, ülkenin milli kültürü olarak değerlendirilmesidir. Bir Japon’un, bayram kutlaması ve ibadet ettikten sonra Şinto mabedinden çıkıp da dininin olmadığını söylemesi bu yüzden normaldir. Hatta bundan dolayı bazı araştırmacılar, Japonları dinsiz olarak nitelendirebilmektedir. Ancak dinler tarihçileri, bir inancın din sayılabilmesi için bünyesinde var olması gereken kendine özgü inanç, ibadet, mabed, din adamları gibi unsurlar olduğundan Şintoizm’i bir din olarak kabul etmektedir.

Şintoizm, Japonların tarih sahnesine çıkmasından bu yana var olduğuna inanılan, toplumun kültür ve felsefesiyle iç içe geçmiş Japon milli dinine verilen addır. Şintoizm’e ait bilgilere genellikle Kociki  ve Nihongi adı verilen dinî metinlerde ve halk inanışlarında rastlanır. Bu dindeki tarih ve inançla ilgili anlatımlar daha çok mitolojiktir. Günümüzde Japon dini denildiğinde Şintoizm ve Budizm’in sentezinden müteşekkil bir inanç sistemi önümüze çıkar. Bu senkretik din anlayışında Japonların, geçiş törenlerinin daha çok doğum, yetişkinlik, evlenme gibi kısımlarını Şinto mabetlerinde, ölüm ve sonrası ritüelleri ise Budist mabetlerde yerine getirdikleri görülür.
        Japon halk inanışı yüzyıllarca kulaktan kulağa aktarılmış ve insanların arasındaki bu hikâyelerin bir kısmı VIII. yüzyılda derlenen dinî metinlere girmiştir. Ancak Japon mitolojisinde yer etmiş hayvanlarla ilgili inanışların hepsini dinî metinlerde bulmak mümkün değildir. Bu inanışların kimisi atasözü ve deyim olarak varlığını devam ettirirken, kimisi de masal ve hikâye kitabı gibi eserlerle günümüze kadar taşınmıştır. Bu yüzden hayvanlarla ilgili inanışlar için dinî metinler yanında, Japon mitolojisi ile ilgili yazılmış eserlere ve atasözlerine göz atmak gerekir.
        Şintoizm’de hayvanların yeri ve önemini kavrayabilmek için bu dinde bulunan “kami” kavramını doğru anlamak önem arz eder. Zira bu dine dair tüm öğreti ve ibadetler doğrudan ya da dolaylı olarak bu temel kavramla ilişkilidir. Dolayısıyla kami kavramı bilinmeden, bu kavramla doğrudan bağlantılı olan Şintoizm’de hayvanlar konusunu anlamak zor olacaktır. Hayvanlar Japonya’da önem verilen bazı mekânlarda ve zamanlarda daha da ön plana çıkar. Bu nedenle çalışmamızda Şintoizm’de hayvanlara bakış açısı, kutsal varlık (kami), kutsal zaman (matsuri) ve kutsal mekân (cinca/miya) algısı çerçevesinde ele alınacaktır.

Fantezi, bizi modern çağın gerçekliklerinden koparan ve mitolojik yaratıkların olduğu başka büyülü dünyalara götüren sihirli bir kapıdır. Sinema sanatı ise, görsel zenginlikleri ile insanın gerçek olana karşı, kendini daha özgür hissedebileceği fantastik evrenler yaratmaktadır. Yönetmenler de yarattıkları bu evrenleri, kültürel birtakım unsurlar etrafında şekillendirmektedir. Zira yüzeyde görülen bu evrenin derinine inildikçe, ortaya çıktığı kültürün yaşayış biçimlerinden ve inanışlarından etkilendiği ve birtakım göstergeleri taşıdığı görülmektedir. Çalışmada, Japonya’da hakim olan bazı dinsel öğretilerin, fantastik evrene olan etkilerinin neler olduğunun cevabının verilmesi amaçlanmıştır. Bu anlamda, Japon yönetmen Hayao Miyazaki’nin Ruhların Kaçışı filmi ele alınacaktır. Filmi seçme nedeni ilk başta Miyazaki’nin; Japonların gündelik hayatlarının bir parçası olan inanç sistemlerine sıkça başvurması olmuştur. Sadece bir din olgusu olarak değil, yaşam felsefesi olarak benimsenen öğretiler, tıpkı gerçek hayatı anımsatan unsurlarla Miyazaki’nin evreninde görülmektedir. Bunun yanında Ruhların Kaçışı filmi de, fantastik evren anlatısını yansıtması ve hala daha popüler olması dolayısıyla seçilmiştir. Çalışmanın konusu açısından, kültüre ait dinsel göstergeleri ortaya çıkarabilmek adına, göstergebilim yöntemi ile çözümleme yapılmıştır. Miyazaki’nin kendine özgü animasyon stili ile, Japonya’da etkili bazı dini öğretileri içeren göstergeleri harmanlaması, fantastik evrenin zengin alt metinlerini de ortaya çıkarmıştır. Böylelikle, Miyazaki’nin filmi üzerinden dinsel göstergelerin, fantastik evrene olan etkisini yan anlam çözümlemeleri ile ortaya koymak, çalışmanın hedefini oluşturmaktadır.

Japon Yeni Dinî Hareketleri (YDH’leri) alanındaki konumu açısından önemli bir değere sahiptir. Bu önemin bir kısmını tarihi-kültürel özelliklerinden alan Japon dinî hareketleri, diğer kısmını da dünya akademisindeki yeni ilgisinden almaktadır. Bu anlamda onlar, Batı’daki örneklerinden daha önce ortaya çıkan, halk inançlarına önem veren, eklektik senkretizmi benimseyen, üyelik sisteminde daha rahat bir yapıya sahip olan ve maneviyata önem veren hareketlerdir. Japon YDH’leri Japonya Tarihi’nde Geç Edo Dönemi (1800-1868), Meiji Dönemi (1868-1912), Taishō Dönemi (1912-1927), Shōwa Dönemi (1927-1945) ve Modern Dönem’deki (1945-) sosyoekonomik, sosyopolitik ve sosyodinî gelişmelerinin izlerini taşımaktadır. Araştırmayla Japon YDH’leri geniş bir bakış açısından ele alıp tasvir ederek alana katkı sağlamak amaçlanmıştır. Çalışma “Ortaya Çıkış Nedenleri”, “Tarihi” ve “Karakteristik Özellikleri” olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır. Makalenin Japon YDH’lerine olan akademik ilginin artışına ve yeni araştırmalara fayda sağlaması beklenmektedir.

Japonya, tarihin çok eski dönemlerinden itibaren Kore ve Çin'den gelen göçmenlerin etkisi altında kalmıştır. Beraberinde kendi bilgi ve inançlarını da getiren bu göçmenler, Japonların dinî ve millî değerlerinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Daha sonraki süreçte Çin'den gelen Konfüçyanizm ve Budizm'in Japonya'da hızlı bir şekilde yayılması, yerli din olan Şintoizm'i geriletmiş, Çin kültürünün Japonya'ya nüfuz etmesini sağlamıştır. Esnek öğretisi sayesinde misafir geldiği ülkede ev sahibine dönüşen Budizm, yaklaşık bin yıl boyunca Şintoizm'i yutmaya çalışmıştır. Ancak onun bu ilerleyişi 18. yüzyılda Kokugaku adlı millî bir entelektüel hareketin ortaya çıkışıyla kesintiye uğramıştır. Bu hareketin en önemli temsilcisi olan Motoori Norinaga, ülkesindeki Çin etkisine şiddetle karşı çıkmıştır. Bir Şinto bilgini ve edebiyatçı olan Motoori Norinaga, Kojiki ve Japon edebiyatı üzerine yaptığı uzun soluklu çalışmalarla ülkesinin Çin etkisinden kurtulmasını, dinî ve millî açıdan yenilenmesini arzulamıştır. Onun bu arzusu kendisinden sonra, öğrencileri tarafından devam ettirilmiş ve Meiji döneminde hayata geçirilmiştir. Bu kitap, Japon tarihinin en büyük Şinto teorisyeni olan Motoori Norinaga'nın hayatını ve bu kapsamda yaptığı çalışmaları konu edinmektedir.

Şintoizm, Japonların var oluşuyla birlikte varlık sahasına çıktığına inanılan, çoğu zaman kendileri tarafından milli kültür olarak görülen Japon milli dinidir. Bu din, zaman içinde Japonya’ya giren başta Budizm ve Ruizm/Konfüçyanizm olmak üzere çeşitli inançların etkisiyle şekillenerek günümüze kadar gelmiştir. Şintoizm, Daoizm ve Ruizm gibi Uzakdoğu inançlarının, müntesiplerinin aynı anda birden çok dine inanmayı yasaklamamış olması, bireylerin düşünce ve davranışlarında senkretik bir inanç sisteminin oluşmasına yol açmıştır.  Japonya’da toplumun temelini oluşturan aile kurumu ele alınırken de bu çok dinli yapı göz önünde bulundurulmalıdır. Çünkü Japonların, aile sistemlerini oluştururken Şinto inançları yanında etkileşimde oldukları kişilerin inançlarından da etkilendikleri aşikardır.
Bu çalışmada çeşitli inanışların etkisiyle gelişen Şintoizm’de aile kurumu çeşitli açılardan incelenecektir. Bunun için öncelikle Şinto dini metinlerinde aileyle ilgili ifadelere yer verilecek, ardından Şintoizm’de evlilik ve aile kurumunun amacı ve önemi, aile bireylerine yüklenen sorumluluklar, eş seçimi ve çokeşlilik/poligami, boşanma, eşcinsellik ve evlenmeden çocuk gibi aile ile ilgili hususlara Şintoist Japonların geçmişten günümüze bakış açıları ele alınacaktır.

Özet: Japon sosyal ve dinî yaşayışının önemli bir yönünü oluşturan
dinî bayramlar, uzun bir geçmişe sahip ve modern dünyada varlığını
devam ettiren Japon kültürünün dikkate değer bir parçasını teşkil
etmektedir. Dinlerdeki “kutsal zaman” kavramının Japon inancına
yansıması niteliğinde olan dinî bayramlar bilinmezse, Japon kültü-
rü ve dinî yaşamını anlamak zorlaşacaktır. Çünkü Japoncada matsuri kavramıyla karşılanan dinî bayramlar, Japon insanının geçmişteki
inançlarını, düşünce tarzını, tarımsal faaliyetlerin Japon yaşamındaki değerini, çocukların yetişmesine verilen önemi, üstün güç olarak inanılan varlıkların insanlar üzerindeki etkisini ve Japonların
dünya anlayışlarını en açık şekliyle göstermektedir. Bu çalışmanın
amacı da, Japon dinî bayramlarının sosyal hayattaki yerini tespit
etmek ve bu bayramların genel özelliklerini belirlemektir.
Anahtar Kelimeler: Matsuri, Şintoizm, Budizm, Japonya, Japon
Dini Bayramları.

The General Characteristics of Japanese Religious Festivals
and Its Role in the Social Life

Abstract: Religious festivals, which constitute an important aspect
of Japanese socio-religious life, have a long history and persist to
be a part of Japanese culture. Without knowing the social impacts
of religious festivals it will be difficult to understand the Japanese
culture and religious life. Because, religious festivals, which means
matsuri in Japanese, illustrate in the clearest way the beliefs of the
Japanese people in the past, their mentality, the value of the agricultural activities in Japanese life, the importance given to the education of children, the effects on humans of assets which are believed to be superior powers, Japanese world insights. The aim of this
study is to determine its position the social life of Japanese religious
festivals and to identify general characteristics of these festivals.
Key Words: Matsuri, Shintoism, Buddhism, Japan, Japanese Religious Festivals.

İnsanlık tarihi açısından hikaye anlatma geleneği, sihirli efsanevi söylencelere ve yazıtlara dayanan, ortak bir düş kurma ihtiyacının ilk ürünlerini oluşturan köklü bir geçmişe sahiptir.Gerçek dünyadan farklı olarak, doğaüstü motiflerle bezeli fantastik dünyalar, insanlara düşlerinin peşinden gidebilme imkanı vermektedir. Reel olanın karşısında duran fantazya, insanlık tarihinin her döneminde çekiciliğini korumuştur. Toplumlar geliştikçe, bireylerin dış dünyayı anlamlandırma evresinde fantazya aracılığı ile yorumlanan gerçekler de, kültürlerin birbirlerinden farklı anlatılara sahip oldukları, dinamik bir yapıyı meydana getirmiştir. Kökeni çok daha eskiye dayanan fantazya, sinema sanatının ortaya çıkışı ile birlikte kitlelere seslenmeye başlamış ve artık gözle görülebilir hale gelmiştir. Sinemanın bir dalı olan animasyon ise, cansız nesneleri hareket ettirerek canlı gibi gösteren, bu sayede insanları fantazyaya yaklaştıran illüzyonu sağlamaktadır. Temelde benzer işleve sahip olan anime kavramı ise, Doğu kültürüne özgü bir olgu olarak fantazyayı kullanmaktadır. Batı ve Doğu kültürünün ortak bir ‘fantastik evren’ temasından çıkarak kültürel, mitolojik, sinematografik, dinsel, tarihsel bazı ögelerden etkilenerek farklılaşması ve bu anlamda ele alınan iki film içerisinde, farklılaşmanın nasıl gerçekleştiğini anlatmak,genel anlamda çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. Amaçlı örneklem etrafında Batı kültürü temsili olarak, 1951 yapımı Alice Harikalar Diyarında (Clyde Geronimi, Hamilton Luske, Wilfred Jackson) ve Doğu kültürü temsili olarak da, 2001 yapımı Ruhların Kaçışı (Miyazaki Hayao) filmleri seçilmiştir. Örneklemler, ait oldukları kültürlerin köklerinden gelen kurgusal hikayecilikten beslenmeleri, fantastik evren temasını tam olarak taşımaları ve her iki kültür içerisinde popüler olmaları bakımından çalışmanın konusu ile uyum içindedir. Çalışmada Roland Barthes’ın Göstergebilim yönteminden yararlanılmıştır. Çalışmada, seçilen örneklemlerin ait oldukları kültürlerden gelen birtakım unsurlar etrafında şekillenerek ortaya çıktığı ve bu anlamda Doğu ve Batı’nın kültürel farklılıklarının, sinema alanındaki fantastik evren yaratımında etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Öz
Japonya milli dini olan Şintoizm'de kami terimi, basit bir biçimde doğa üstü güce sahip olan her şey için kullanılır. Bununla birlikte, Tanrı'ya inanmakla özdeşleştirilen bu terim mezkûr izahtan çok daha karmaşıktır. Bu bağlamda, “Şinto tanrıları” genel itibariyle kami olarak adlandırılmıştır. Bu nedenle birçok araştırmacı bu inancı politeist, panteist, animist, şamanist vb. şeklinde tanımlamıştır. Temel olarak Şintoizm'de Tanrı inancına yönelik bu tür nitelendirmeler, gökyüzünde var olduğuna inanılan iyi ve kötü ruhlar, ataların ruhları, şeytanlar gibi farklı anlamlar taşıyan kami kavramından kaynaklanır. Ayrıca ölülerin ruhları da kami olarak kabul edilir ve aileleri tarafından kutsanır. Ancak bu kavramın anlamı, bağlamı ve cümle içinde nasıl kullanıldığı bilinmeden tam olarak anlaşılamaz.
Kaminin, bireylere hayatlarının her alanında fayda sağlayabileceğine ve birtakım olumsuzluklara neden olabileceğine inanılır. Buna bağlı olarak onun Japon sosyal yaşamında gözle görülür etkilerinden söz edilebilir. Örneğin Japon toplumunda suç oranlarının diğer gelişmiş ülkelere nazaran düşük olması dikkat çekicidir. Ayrıca edebiyattan sinemaya, mimariden sanata hayatın her alanında bu inancın yansımalarını görmek mümkündür. Japonya’da senaristler, yazar ve çizerler için Şintoizm ve onun temel inancı olan kami, oldukça kaynak sağlamıştır. Örneğin Japonya ile özdeşleşmiş Japon çizgi romanı manga ve çizgi filmi anime endüstrisinde kamiler, insanlara dinî bilgi ve ahlak aşılamak, çeşitli mesajlar vermek, onları korkutmak ve sakındırmak gibi farklı amaçlara konu olmuştur.
Şintoizm’deki kami anlayışının ve bu düşüncenin sosyal hayatta en çok tezahür ettiği yer olan ibadet ve dinî bayramların halkta büyük bir psikolojik ve sosyolojik rahatlamaya yol açtığı ifade edilir. Buna bağlı bir biçimde kaminin Japon halkının etik ve psikolojik davranışlarında bir iyilik haline neden olduğu ve bu inanç kaynaklı ibadet ve davranışların, inananlara büyük katkı sunduğu söylenebilir. Şintoizm’de tanrının gerek insan gerekse de diğer varlıklar şeklindeki tezahürü ve insanların da yaşamlarında hayırlı işler yaparak ölmeleri durumunda tanrılaşmaları anlayışı, İslam ve Yahudilik gibi tanrı ile diğer varlıkları ontolojik olarak birbirinden daha keskin hatlarla ayıran dinlerden oldukça farklıdır. Varlıklar arasındaki bu geçişkenlik, bu dini benimseyen insanların tüm varlıkları incitmekten sakınmasına vesile olmuştur.
Bu çalışmada, dinler tarihinde sıklıkla kullanılan fenomenolojik ve nitelendirici yöntemle Şintoizm'deki Tanrı kavramının Japon sosyal yaşamına etkilerini analiz etmeyi amaçladık. Bu nedenle çalışmamızda kami teriminin mahiyeti, tanrı inancıyla ilişkisi bağlamında ele alınmış ve bu inancın sıklıkla uygulandığı gözlenen ibadet ve bayramlardaki işlevine yer verilmiştir. Son olarak da tanrı inancının, Şintoizm’e inananların sosyal hayatlarına etkileri üzerinde durulmuştur.

Abstract
In Shintoism, the indigenous religion of Japan, the term kami, is simply used for anything possessing supernatural power or force. However, the term is more complex than that, which is identified with belief in God. In this regard, “Shinto gods” are broadly called kami. For this reason, many researchers defined this belief as polytheist, pantheist, animist, shamanist so forth. Basically, the reason behind this kind of characterizations for the belief in God in Shintoism is originated from the concept of kami, which has different meanings such as the good and bad spirits that are believed to exist in the sky, the spirits of ancestors, and evils. In addition, the spirits of dead people are also regarded as kami and are blessed by their families. However, the meaning of this concept cannot fairly be understood without knowing its context and how it is used in a sentence.
It is believed that kami can provide benefits and cause negative impacts to individuals in all aspects of their lives. Regarding this belief, kami has noticeable effects on Japanese social life. For instance, it is noteworthy that the crime rates in Japanese society are low compared to other developed countries. In addition, it is possible to see the reflections of this belief in every field of life from literature to cinema and architecture to art. In this sense, scenarists and writers in Japan engaged in the kami belief with the themes of their works. For instance, in Japanese comic book “Manga”, which is identified with Japan, and in the cartoon movie industry has employed kamis for different purposes; such as instilling religious knowledge and morality, giving various messages, scaring and warning.
Apparently, the role of kami in Japanese people’s moral behaviors also takes an important place by virtue of practicing worships and conducting ceremonies. Depending on these eminent aspects of kami effects on Japanese people’s ethical life, it can be interpreted that kami implements psychological well-being. It can be said that these faith-based worship and behaviors make a great contribution to believers. In Shintoism, the manifestation of God in the form of both human and other beings, and the understanding that people become deified if they die by doing good deeds in their lives, are quite different from religions such as Islam and Judaism that separate God and other beings ontologically with sharper lines. This transitivity between beings has helped people who adopt this religion to avoid hurting all beings.
In this study, we aimed to analyze the effects of the notion of God in Shintoism on Japanese social life with the phenomenological and descriptive method that is frequently used in the history of religions. Therefore, in our study, the nature of the term kami has been respectively discussed in the context of its essence with the belief in God, as well as the function of this belief in worship and religious festivals, which is observed to be practiced frequently. Lastly, the effects of kami on the social lives of those who believe in Shintoism has been emphasized.

Sekai Kyusei Kyo, 1935 yılında Mokichi Okada (1882–1955) tarafından Japonya’nın Tokyo şehrinde kurulmuş Şintoizm kökenli bir yeni dinî harekettir. “Sekai”: Dünya, “Kyusei”: Mesihçilik, kurtarıcılık, “Kyo”: Cemaat, topluluk, “Sekai Kyusei Kyo” ise Dünya Mesihçilik Cemaati gibi bir anlama gelmektedir.
Hareketin en temel özelliği Japoncada “jōrei” olarak geçen şifa ritüeline dayanmaktadır. Bu şekilde Tanrı'nın ışığının (Kami no Hikari) iletildiği iddia edilir. İsteyen herkes jōrei alabilir, ancak jōrei'yi yönetmek için harekete üye olmalıdır. Bu üyelerin diğer insanlardan ayrılması için boynuna takılı “ohikari” (ışık) adlı bir muskası olması gerekir.
Jōrei uygulamasında, bunu talep eden şahıs, uygulamayı yapan kişinin karşısına önü veya arkası dönük bir vaziyette oturtularak bir müddet, avuç içi karşıdaki kişiye (veya vücudunun hangi bölgesinde problemi varsa oraya) bakacak şekilde el kaldırılıp öylece tutulmakta ve bu şekilde “jōrei” (ilahi ışık)  olarak nitelendirilen enerjinin karşı tarafa aktarılması vasıtasıyla bu kişinin maddi ve manevi olarak şifa bulacağına inanılmaktadır. Bunun yanında bedensel hastalıkları olanlar için organik tarım ürünlerinden elde edilen bitkisel ilaçların takviye olarak kullanılması önerilmektedir...
Hareket, estetiğe (belo) önem vermekte; üyelerini kaligrafi, çiçek düzenleme (sangetsu), resim ve seramik uygulamalarına teşvik etmektedir. Hareketin Atami'de MOA Müzesi ve Hakone'de Hakone Müzesi vardır. Buralarda kurucu lider Okada’nın eserleriyle birlikte pek çok yabancıya ait sanat eseri de sergilenmektedir. Ayrıca Sangetsu Çiçek Düzenleme Okulu ile insanların maneviyatını geliştirip onları arındırmayı amaçladıklarını ifade etmektedirler...