Turkic states

The increasing cooperation of Turkic Speaking States under the umbrella of the Organization of Turkic States attracted attention while the world was on the verge of a global change. The unity of the Turks was evaluated as "Pan Turkism" and "Turan". Some researchers interpreted the rise of Turkism as increasing competition in Eurasia against China and Russia. It is an important discussion topic how the Turk states should understand the development of cooperation. It is necessary to evaluate the geopolitical position of the Turk states in the Belt and Road Initiative and the global balance of power. This study evaluated the rise of Turkism in the 21st century and the role of the organisation of Turkic states in the global order.

Bu çalışmada altı Türk Devletinin ekonomik büyüme dinamikleri incelenmiştir. 2001 - 2017 dönemi Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan, Kazakistan ve Kırgızistan’ın, Pedroni, Kao ve Johansen Fisher Eşbütünleşme Testleri ile ekonomik büyümelerinde doğrudan yabancı yatırımın etkilerine bakılmıştır. Doğrudan yabancı yatırımların bu ülkelerin büyümeleri üzerinde etkili olduğu ve DYY ve GSYH değişkenlerinin birlikte hareket ettiği sonucuna varılmıştır. İki seri arasında yapılan panel nedensellik analizi sonucuna göre; Doğrudan Yabancı Yatırımdan GSYH’ya doğru tek yönlü bir nedensellik olduğu ortaya çıkmıştır.

1990’lı yıllar, küresel düzeyde önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılışı, post-Sovyet coğrafyada bağımsızlığına kavuşan devletlerde yakın tarihte nadir görülen önemli değişim ve dönüşüm süreçlerine neden olmuştur. Kafkasya ve Orta Asya’daki beş Türk devleti, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan, 1991 yılında daha önce Sovyet siyasi ve bürokrasi kadrolarında görev yapmış elitler liderliğinde bağımsızlıklarını ilan ettiler. Bu kurucu kadro, siyasi, sosyal ve ekonomik nedenlerden dolayı Sovyet mirasından kurtulmak için çok aceleci davranmamışlardır. Ancak 1990’lı yılların ortalarına doğru ülkelerdeki titüler etnisiteler üzerinden milli kimliklerin canlandırılmasına yönelik belirlenen stratejiler doğrultusunda önemli proje ve programlar başlatılmıştır. Bu kapsamda tarihi ve kültürel kodlar üzerinden tarih yeniden yazılmaya başlanmış, ulusal dillerin geliştirilmesi ve milli tarih bilincinin oluşturulmasına yönelik önemli atılımlar başlatılmıştır.

Milli kimliklerin yeniden inşa edildiği bu dönüşüm sürecinde din (İslam), bütün bölge ülkeleri için toplumsal kurumların merkezinde olmuştur. Şunu belirtmek gerekir ki bağımsızlığın ilk yıllarında “din” olarak ifade ettiğimiz şey, aslında dil, düşünce, kültür ve yaşam biçimi olarak çok benzeşen Sovyet insanını (homo-Sovieticus) kendi içinde ötekinden (Rus’tan) ayıran “aidiyetten” başka bir şey değildir. Çünkü SSCB döneminde uygulanan din karşıtı politikalar toplumsal boyutta din kurumunu oldukça zayıflatmış, inanç ve ibadeti bireyin hayatından çıkarmıştır. Din, adeta “içi boşaltılarak” ölüm, doğum ve evlilik gibi belirli merasimlere indirgenmiştir. Ancak bütün yasaklamalara rağmen din, bu dönemde “paralel İslam”  olarak ifade edilen bazı tasavvuf kökenli yapılanmalar eliyle gayriresmi olarak yaşanmaya ve yaşatılmaya devam etmiştir. Merasimler ve semboller üzerinden de olsa toplumsal bilinçte canlı tutulan din, bağımsızlık sonrası kimlik inşasında önemli roller üstlenmiştir.

AB’nin Orta Asya’ya giderek daha fazla ilgi duyduğuna ilişkin eğilimleri olduğunu daha önceki çalışmalarımızda belirtmiştik. Aslında Avrupa’nın Orta Asya ilgisinin çok yeni olmadığını ancak eskiden şimdiki kadar da güçlü olmadığını söylemek mümkündür. Özellikle, Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra, Orta Asya’da eski aşiret geleneğinin, etnik çatışmaların Orta Asya geleneksel toplumlarının yeniden güçlenmesine olanak sağlayıp sağlamadığı konusunda Avrupa’nın tereddütle yaklaşmasına neden olmuştur . Bu tereddütlerin içinde Avrupa Birliği, Orta Asya ülkeleriyle ilişkilerini güçlendirmek için Bağımsız Devletler Topluluğu’nu kapsayan TACIS (Bağımsız Devletler Topluluğu’na Teknik Yardım Programı – Technical Assistance to the Commonwealth of Independent States) ile bölgede varlığını hissettirmeye başlamıştır. Albina Muratbekova da Ahmet Yesevi Üniversitesi bünyesinde bulunan Avrasya Araştırmaları Enstitüsü’nün yeni stratejisini bu noktadan kronolojik bir şekilde anlatmıştır .