Yüksek Denetim Kurumları

Küreselleşme ile birlikte tekrarlanma sıklığı, yayılma
alanı ve yıkıcı etkileri giderek artan mali ve ekonomik
krizler, tüm dünyayı ekonomik ve politik açıdan sarsabilecek
sonuçlar doğurduğu gibi, devletin etkin kılınması
ve uluslararası sistem başta olmak üzere her
düzeydeki sistem ve süreçlerin gözden geçirilerek geliştirilmesi
için de önemli fırsatlar sunmaktadır. Krizin
fırsata dönüşmesi, krizle mücadele stratejilerinin dönemsel
politikalara değil, kalıcı yapısal dönüşümlere
ve kurumsal yönetişimi güçlendirecek çözümlere odaklanmasını
gerektirmektedir. Yönetişimi güçlendirecek
ve devletin etkinliğini artıracak mekanizmaların başında
ise, kuşkusuz denetim gelmektedir. Bu çalışmada
küresel kriz genel hatlarıyla incelendikten sonra, krizle
mücadelede denetimin ve yüksek denetim kurumlarının
rol ve sorumlulukları analiz edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Küresel Kriz, Mali Yönetim,
Denetim, Yüksek Denetim Kurumları (Sayıştaylar)

Abstract
With its increasing frequency, extent and devastating
impacts in parallel to globalization; the financial and
economic crisis not only yields devastating consequences
for the economy and politics worldwide, but also
brings about promising opportunities to render the State
effective and to reconsider and build up the systems
and processes at all levels, primarily the international
system. Turning crisis into opportunities requires anticrisis
strategies to be grounded on permanent structural
transformation and solutions that would strengthen
institutional governance, rather than on short-term policies.
It is beyond doubt that audit is the primary mec
hanism that is to reinforce the management and elevate
the state’s effectiveness. This study reviews the crisis in
general and analyzes the role and responsibilities of the
audit and supreme audit institutions in fighting crisis.
Keywords: Global Crisis, Financial Management,
Audit, Supreme Audit Institutions (SAIs)

Özet: Küresellesme sürecinde ulusalın niteliğindeki asınma, kamusal denetim alanında
da kendisini giderek artan ölçüde hissettirmektedir. Gerek devletlerin, gerekse uluslararası
örgütlerin hesap verme sorumlulukları uluslararası bir nitelik kazanırken, basta
çevre sorunları olmak üzere uluslararası yolsuzlukların, dıs kredilerin, yabancı sermaye
yatırımlarının ve daha birçok alanın denetiminde ulusal boyutun yetersiz kalması, uluslararası
denetim mekanizmalarını ve mevcut ulusal denetim kurumlarının uluslararası
düzeyde islev üstlenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu süreçte ulusal yönetimlerin uluslararası
hukuk, uluslararası kamuoyu ve uluslararası örgütler tarafından denetiminin yoğunluk
kazanmasıyla uluslararası denetimin önemi artarken, birden fazla ülkenin yüksek
denetim kurumunca yürütülen uluslararası denetim uygulamalarının yaygınlık kazanmasıyla
denetimin uluslararasılasması süreci hızlanmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Sayıstay (yüksek denetim kurumları), uluslararası denetim, uluslararası
örgütler, hesap verme sorumluluğu.

Öz: Erkler sisteminde iyi tasarlanmış denge ve denetim mekanizmalarının varlığı, etkin işleyen, demokratik ve istikrarlı bir yönetimin temel koşuludur. Erklerin katı ayrılığına dayanan başkanlık sisteminde her erk daha bağımsız, hızlı ve etkin hareket etme kabiliyetine kavuşmakta; karşılıklı denge ve denetim mekanizmaları ise sistemin daha demokratik bir yapıda sürdürülmesini güvence altına almaktadır. Yasamanın yürütme üzerindeki denetiminde en büyük destekçisi olan Sayıştaylar, tamamlayıcı denge ve denetim mekanizması olarak bu sistemde parlamento ile yakın bir ilişki içinde etkili işlevler üstlenmektedir. Etkin bir Sayıştay, kamu yönetiminin hukuk devletinin gerekleri doğrultusunda, verimli ve etkin şekilde işlemesini sağlarken, aynı zamanda adına denetim yaptığı yasamanın yürütme üzerindeki demokratik gözetimini güçlendirmektedir. Kendine özgü nitelikleri olmakla birlikte büyük ölçüde dünyadaki başkanlık sistemlerinden esinlenilerek tasarlanan Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin Türkiye'de başarıya ulaşması da erkler arasındaki denge ve denetimin etkili şekilde işlemesi ile mümkün olabilecektir. Bu nedenle yeni sistemde gerek TBMM'nin denetim ve gözetim kapasitesinin artırılmasında, gerekse kamu yönetiminde ihtiyaç duyulan yeniden yapılanma sürecinin sağlıklı yönetilmesinde Sayıştaya önemli görevler düşmektedir.
ABSTRACT: The existence of well-designed check and balance mechanisms in the powers system is a main condition for an effective, democratic and stable administration. In the presidential system, which is based on the strict separation of powers, each power gains the ability to act more independently, faster and more effectively; mutual checks and balances mechanisms ensure the system is sustained in a more democratic structure. Supreme Audit Institutions (SAIs), which are the pillars of support for the oversight of legislature on the executive play * Doç. Dr.

Öz

Parlamentonun uzun süre en kapsamlı faaliyetini oluşturan denetim işlevinin özellikle 19. yüzyıl sonlarından itibaren başlangıçtaki etkinliğini büyük ölçüde yitirmesi, Parlamento adına denetim yapan bağımsız yüksek denetim kurumlarının önemini artırmıştır. II. Dütıya Savaşı sonrası dönemde devletin işlevleri ve mali yapısındaki gelişmelere paralel olarak köklü bir dönüşüm sürecine giren bu kurumlar, Parlamentoların yasama ve denetim işlevlerinin güçlendirilmesine önemli katkılar sağlamaktadırlar.
Yüksek denetim kurumları ile Parlamento arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi, parlamenter meşrutiyetin ve demokratik yönelim yapısının güçlendirilmesi açısından büyük önem taşımakta ve hemen her ülkede bu yöndeki arayışlar sürdürülmektedir.
Bu kurumların parlamenter denetime katkılarının artırılması, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de güncel bir sorun alanını oluşturmakla, Sayıştay'ın yargısal sürece odaklanan yaklaşımından sıyrılarak, demokratik işlevlerini öne çıkarmasına duyulan gereksinim gün geçtikçe artmaktadır.

ÖZET
Dürüstlük, hem bireysel hem de kamusal alanda saygın bir hayat sürdürmenin olmazsa olmaz bir koşuludur. Kamuda dürüstlük; kamu hizmetlerinin üretim ve sunumunun her aşamasında kamu yönetici ve görevlilerinin, kamuyla etkileşimde bulunan kişilerin kamu etik değerlerine uygun davranış sergilemeleriyle mümkün olabilecektir. Dürüstlüğün gözetilmediği kamusal alanda; hata, usulsüzlük, yolsuzluk, rüşvet, menfaat çatışması, israf, adam kayırmacılık, ayrımcılık vb. gibi etik dışı davranışların yaygınlaşması ve kanıksanmasıyla kamuya duyulan güven azalabilecek; kamu kaynakları iyi yönetilemeyecek; kamu hizmetleri kamu yararına uygun ve etkili bir şekilde üretilip sunulamayacaktır. Kamuda dürüstlüğün korunması ve gözetilmesi, dürüstlük ihlaline yol açabilme potansiyeline sahip durumların, diğer bir deyişle dürüstlük risklerinin iyi şekilde yönetilmesini gerektirmektedir. Yüksek denetim kurumları, bağımsız ve tarafsız kurumlarolarak kamu kaynaklarının verimli, etkin, etkili ve etik olarak yönetilmesi için yapılması gereken plan, program ve faaliyetler hakkındaki denetim ve raporlarıyla parlamentoların, kamuoyunun ve kamu idarelerinin dikkatlerini çekebilmektedirler. Ulusal dürüstlük sistemlerinin temel yapı taşlarından olan yüksek denetim kurumları, gerçekleştirdikleri denetim ve denetim dışı faaliyetler ile kamuda dürüstlük risklerinin yönetilmesi için önemli bir işlevi yerine getirirler. Bu çalışmanın amacı, kamu yönetimlerinde dürüstlükle ilgili risklerin iyi şekilde yönetilebilmesi bağlamında yüksek denetim kurumlarının uygulama yaklaşımları hakkında farkındalık geliştirmek ve kamu sektöründe dürüstlük risklerinin etkin şekilde yönetilmesine yönelik alternatif öneriler geliştirerek katkı sunmaktır.

ABSTRACT
Integrity is an indispensable condition for sustaining a dignified life in public life as well as in individual life. Integrity in the public sector can only be possible through the ethical behaviors of public managers, public officials and those who interact with the public, at every stage of producing and delivering public services. In a public sphere where integrity is not maintained, public trust may decrease; public resources will not be well managed; and public services will not be produced and delivered in an effective and efficient manner for the public interest because of the prevalence and adoption of unethical behaviors such as fraud, corruption, bribery, conflict of interest, nepotism etc. Protecting and observing integrity in the public sector requires good management of situations or integrity risks that have the potential to lead to breach of integrity. Supreme audit institutions, as independent and impartial institutions, can attract the attention of parliaments, the public and public administrations with their audits and reports on the plans, programs and activities to maintain efficient, effective, and ethical management of public resources. Supreme audit institutions, one of the basic building blocks of national integrity systems, carry out an important function for the management of integrity risks in the public sector with their audit and non-audit activities. Thus, the purpose of this study is to raise awareness about the practices of supreme audit institutions in terms of promoting effective management of integrity risks in public sector organizations and to contribute to the development of perspectives regarding the effective management of integrity risks by providing alternative policy recommendations.