hz. ali cengi

Hz. Ali’nin ordu komutanlarından olan Mâlik el- Eşter en-Neha-î'yi Mısır'a vali olarak atadığında ona  yazdığı mektubu.

Mâlik bin el-Hâris bin Abdiyağûs bin Mesleme el-Eşter (Arapça: مالك الأشتر), Yemenli Arap komutan. Cemel ve Sıffın Savaşlarında Ali'nin yanında yer almıştır. Suriye ve Irak cephelerinde savaşmıştır. Yermük Muharebesi'nde bir gözünü kaybettiği için 'göz kapağı ters çevrilmiş' anlamına gelen el-Eşter lakabıyla tanınmıştır.

Ali halife seçilince ona biat etmiştir. Hatta bazı muhalif kimseleri biat etmeleri için zorlamıştır. Ali'nin safında Cemel, Sıffin ve Nehrevan Savaşlarında önemli görevler üstlenmiştir. Sıffin Savaşı'nda Muaviye'nin ordusunu yenmek üzere iken Amr bin As'ın hilesi neticesinde savaşın durdurulmasına karşı çıktı ancak Ali'nin isteği üzerine geri çekildi. Hakem Olayı'nda Ali adına hakem olması teklif edilmiş ancak Osman'ın öldürülmesine karıştığı için bu teklif reddedilmiştir. Muhammed bin Ebu Bekir'in yerine Mısır'a vali tayin edilmiştir ancak yolda Muaviye tarafından zehirletilmiştir.

Ali tarafından kendisine "seyfullah" unvanı verilmiştir. Cengaverliğinin yanı sıra iyi bir şair ve hatiptir. Ömer, Ali, Halid bin Velid ve Ebu Zer el-Gıfârî'den hadisler nakletmiştir.

Türkler, İslâmiyet’i kabul etmelerini müteakip yeni bir inanç ve kültür yapısına da kapı aralamışlardır. İslâmiyet’le adeta özdeşleştirdikleri şahsiyetleri ise sözlü gelenek çerçevesinde kahramanlık hikâyeleriyle anmışlardır. Bu minvalde özellikle Hz. Muhammed, dört halife ve sahâbeler, bu menkîbelerin vazgeçilmez karakterleri olagelmişlerdir. Çalışmamızın konusunu teşkil eden Hz. Ali de söz konusu kahramanlık temalı hikâyelerde, destanlarda, menkîbelerde Hz. Muhammed’in damadı, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in babası olarak yiğit, cengâver nitelikleri ile ön plana çıkarılmıştır. Bu gelenek İslâmî Dönem Türk Tarihi’ne ait eserlerle yazıya aktarılmıştır. Hz. Ali’nin cesaret ve yiğitliğinin anlatıldığı cenknâmelerden biri olan Dâstân-ı Ejderhâ da bu türden bir eserdir. Destan, mesnevî tarzında kaleme alınmış olup, aynı zamanda efsane ve masal türlerinin kimi özelliklerini de göstermektedir. Dâstân-ı Ejderhâ adı verilen eserde, uzak bir ülkeden Hz. Muhammed’in huzuruna gelen Müslümanların şikâyet ettikleri ejderhâdan ve Hz. Muhammed’in görevlendirmesiyle sahabelerin Hz. Ali öncülüğünde ejderhâ ile yaptığı savaştan ve ejderhâyı mağlup etmesinden bahsedilmektedir. Burada Hz. Ali, kahraman şahsiyetiyle olağanüstü güçleri bünyesinde barındıran ve bu sayede din düşmanı olarak tasvir edilen ejderhâya karşı koyan ve mücadeleden çekinmeyen bir yapıya sahiptir. Destanda Hz. Ali’nin bu uğurda ölümü bile göze alabileceğine vurgu yapılmak suretiyle Müslümanları gâzaya teşvik etme amacı güdülmüştür. Ayrıca hakikatte dinin İslâm dini olduğu ve asî olanların hazin bir son ile ortadan kaldırılacağı vurgusu ile gâzilere gazâ ve cihad ülküsü kazandırmak amaçlanmıştır. Çalışmamızda öncelikle Dâstân-ı Ejderhâ adlı eserin mevcut nüshaları temin edilerek metin karşılaştırması yapılmış ve orijinal metin ortaya konulmaya çalışılmıştır. Destanın Anadolu ve Balkanlardaki yansımaları ele alınmış, daha sonra söz konusu risalenin İslâmî dönem Türk kültür tarihindeki yeri ve değeri ile ilgili bir değerlendirme yapılmıştır.