Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
100% found this document useful (1 vote)
36 views

Programming Microcontrollers with Python: Experience the Power of Embedded Python 1st Edition Armstrong Subero download pdf

Microcontrollers

Uploaded by

duriglinkonq
Copyright
© © All Rights Reserved
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
100% found this document useful (1 vote)
36 views

Programming Microcontrollers with Python: Experience the Power of Embedded Python 1st Edition Armstrong Subero download pdf

Microcontrollers

Uploaded by

duriglinkonq
Copyright
© © All Rights Reserved
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 65

Download the Full Version of textbook for Fast Typing at textbookfull.

com

Programming Microcontrollers with Python:


Experience the Power of Embedded Python 1st
Edition Armstrong Subero

https://textbookfull.com/product/programming-
microcontrollers-with-python-experience-the-power-of-
embedded-python-1st-edition-armstrong-subero-2/

OR CLICK BUTTON

DOWNLOAD NOW

Download More textbook Instantly Today - Get Yours Now at textbookfull.com


Recommended digital products (PDF, EPUB, MOBI) that
you can download immediately if you are interested.

Programming Microcontrollers with Python: Experience the


Power of Embedded Python 1st Edition Armstrong Subero

https://textbookfull.com/product/programming-microcontrollers-with-
python-experience-the-power-of-embedded-python-1st-edition-armstrong-
subero-2/
textboxfull.com

Programming PIC Microcontrollers with XC8 1st Edition


Armstrong Subero

https://textbookfull.com/product/programming-pic-microcontrollers-
with-xc8-1st-edition-armstrong-subero/

textboxfull.com

Programming with MicroPython Embedded Programming with


Microcontrollers and Python 1st Edition Nicholas H.
Tollervey
https://textbookfull.com/product/programming-with-micropython-
embedded-programming-with-microcontrollers-and-python-1st-edition-
nicholas-h-tollervey/
textboxfull.com

Programming with MicroPython embedded programming with


Microcontrollers and Python First Edition Nicholas H.
Tollervey
https://textbookfull.com/product/programming-with-micropython-
embedded-programming-with-microcontrollers-and-python-first-edition-
nicholas-h-tollervey/
textboxfull.com
MicroPython for the Internet of Things: A Beginner’s Guide
to Programming with Python on Microcontrollers 2nd Edition
Bell
https://textbookfull.com/product/micropython-for-the-internet-of-
things-a-beginners-guide-to-programming-with-python-on-
microcontrollers-2nd-edition-bell/
textboxfull.com

Learning Scientific Programming with Python 1st Edition


Christian Hill

https://textbookfull.com/product/learning-scientific-programming-with-
python-1st-edition-christian-hill/

textboxfull.com

Introduction to Scientific Programming with Python Joakim


Sundnes

https://textbookfull.com/product/introduction-to-scientific-
programming-with-python-joakim-sundnes/

textboxfull.com

Programming with Python for Social Scientists 1st Edition


Phillip Brooker

https://textbookfull.com/product/programming-with-python-for-social-
scientists-1st-edition-phillip-brooker/

textboxfull.com

Learning Scientific Programming With Python 2nd Edition


Christian Hill

https://textbookfull.com/product/learning-scientific-programming-with-
python-2nd-edition-christian-hill/

textboxfull.com
Programming
Microcontrollers
with Python
Experience the Power of
Embedded Python

Armstrong Subero
Programming
Microcontrollers with
Python
Experience the Power
of Embedded Python

Armstrong Subero
Programming Microcontrollers with Python: Experience the Power of
Embedded Python
Armstrong Subero
Basse Terre, Moruga, Trinidad and Tobago

ISBN-13 (pbk): 978-1-4842-7057-8 ISBN-13 (electronic): 978-1-4842-7058-5


https://doi.org/10.1007/978-1-4842-7058-5

Copyright © 2021 by Armstrong Subero


This work is subject to copyright. All rights are reserved by the Publisher, whether the whole
or part of the material is concerned, specifically the rights of translation, reprinting, reuse of
illustrations, recitation, broadcasting, reproduction on microfilms or in any other physical
way, and transmission or information storage and retrieval, electronic adaptation, computer
software, or by similar or dissimilar methodology now known or hereafter developed.
Trademarked names, logos, and images may appear in this book. Rather than use a
trademark symbol with every occurrence of a trademarked name, logo, or image we use the
names, logos, and images only in an editorial fashion and to the benefit of the trademark
owner, with no intention of infringement of the trademark.
The use in this publication of trade names, trademarks, service marks, and similar terms,
even if they are not identified as such, is not to be taken as an expression of opinion as to
whether or not they are subject to proprietary rights.
While the advice and information in this book are believed to be true and accurate at the
date of publication, neither the authors nor the editors nor the publisher can accept any
legal responsibility for any errors or omissions that may be made. The publisher makes no
warranty, express or implied, with respect to the material contained herein.
Managing Director, Apress Media LLC: Welmoed Spahr
Acquisitions Editor: Susan McDermott
Development Editor: James Markham
Coordinating Editor: Jessica Vakili
Distributed to the book trade worldwide by Springer Science+Business Media New York, 1
NY Plaza, New York, NY 10004. Phone 1-800-SPRINGER, fax (201) 348-4505, e-mail
orders-ny@springer-sbm.com, or visit www.springeronline.com. Apress Media, LLC is a
California LLC and the sole member (owner) is Springer Science + Business Media Finance
Inc (SSBM Finance Inc). SSBM Finance Inc is a Delaware corporation.
For information on translations, please e-mail booktranslations@springernature.com; for
reprint, paperback, or audio rights, please e-mail bookpermissions@springernature.com.
Apress titles may be purchased in bulk for academic, corporate, or promotional use. eBook
versions and licenses are also available for most titles. For more information, reference our
Print and eBook Bulk Sales web page at http://www.apress.com/bulk-sales.
Any source code or other supplementary material referenced by the author in this book is
available to readers on GitHub via the book’s product page, located at www.apress.com/
978-­1-­4842-­7057-­8. For more detailed information, please visit http://www.apress.com/
source-­code.
Printed on acid-free paper
To all those who tinker to keep the world running
Table of Contents
About the Author��������������������������������������������������������������������������������xv
About the Technical Reviewer����������������������������������������������������������xvii
Acknowledgments�����������������������������������������������������������������������������xix

Chapter 1: Getting Ready����������������������������������������������������������������������1


Introduction to Microcontrollers����������������������������������������������������������������������������1
Firmware, Memory, and Clock Speed��������������������������������������������������������������������3
8-Bit vs. 32-Bit������������������������������������������������������������������������������������������������������4
Microcontroller Programming Languages�������������������������������������������������������5
Assembly Language����������������������������������������������������������������������������������������������5
C����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������6
C++�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������6
BASIC��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������7
Rust�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������7
Python�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������8
Selecting a Development Board����������������������������������������������������������������������������9
Adafruit Metro M0 Express���������������������������������������������������������������������������������10
Adafruit Feather M0 Express������������������������������������������������������������������������������12
Adafruit Metro M4 Express���������������������������������������������������������������������������������13
Adafruit Grand Central M4 Express���������������������������������������������������������������������14
The Arduino Zero�������������������������������������������������������������������������������������������������15

v
Table of Contents

The STM32F746ZG Nucleo����������������������������������������������������������������������������������16


Device Comparison���������������������������������������������������������������������������������������������17
The Component List��������������������������������������������������������������������������������������������18
The Mu Editor������������������������������������������������������������������������������������������������������21
Other Serial Communication Tools����������������������������������������������������������������25
Setting Up Your Own Board���������������������������������������������������������������������������������29
Conclusion����������������������������������������������������������������������������������������������������������35

Chapter 2: Electronics Primer������������������������������������������������������������37


Electrical Wires���������������������������������������������������������������������������������������������������40
The Breadboard��������������������������������������������������������������������������������������������������42
Electronic Schematics�����������������������������������������������������������������������������������44
Passive Components�������������������������������������������������������������������������������������������48
Resistors�������������������������������������������������������������������������������������������������������������48
Capacitors�����������������������������������������������������������������������������������������������������������51
Polarized Capacitors�������������������������������������������������������������������������������������������52
Non-polarized Capacitors�����������������������������������������������������������������������������������53
Capacitor Schematic Symbols�����������������������������������������������������������������������54
Inductors�������������������������������������������������������������������������������������������������������������55
Semiconductors��������������������������������������������������������������������������������������������������57
Diode�������������������������������������������������������������������������������������������������������������59
Light-Emitting Diode�������������������������������������������������������������������������������������������60
Transistor������������������������������������������������������������������������������������������������������������61
Metal-Oxide-Semiconductor Field-Effect Transistors�����������������������������������������64
Integrated Circuits�����������������������������������������������������������������������������������������66
Digital Logic���������������������������������������������������������������������������������������������������67
Logic Level Conversion���������������������������������������������������������������������������������������70

vi
Table of Contents

Flip-Flop��������������������������������������������������������������������������������������������������������������72
Registers and the Shift Register�������������������������������������������������������������������������73
Multiplexers and Demultiplexers������������������������������������������������������������������������75
Conclusion����������������������������������������������������������������������������������������������������������76

Chapter 3: Embedded Systems Overview�������������������������������������������77


An Overview of Embedded Systems�������������������������������������������������������������������77
Microcontroller vs. Application Processor����������������������������������������������������������78
Embedded Systems Structure����������������������������������������������������������������������������79
The Hardware System�����������������������������������������������������������������������������������������82
The Software System������������������������������������������������������������������������������������������83
The Toolchain������������������������������������������������������������������������������������������������������84
Software Testing�������������������������������������������������������������������������������������������������85
Embedded Software Architecture�����������������������������������������������������������������������86
The Driver Layer��������������������������������������������������������������������������������������������������87
Hardware Abstraction Layer (HAL)����������������������������������������������������������������������88
Board Support Package (BSP)�����������������������������������������������������������������������������88
Middleware���������������������������������������������������������������������������������������������������������89
Software Framework������������������������������������������������������������������������������������������90
Code Generator���������������������������������������������������������������������������������������������������92
Platform��������������������������������������������������������������������������������������������������������������92
Embedded Systems Constraints�������������������������������������������������������������������������93
Cost���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������93
Performance�������������������������������������������������������������������������������������������������������94
Energy Budget�����������������������������������������������������������������������������������������������������95
Embedded Systems Classification����������������������������������������������������������������������96
Small-Scale Systems������������������������������������������������������������������������������������������96

vii
Table of Contents

Medium-Scale Systems��������������������������������������������������������������������������������������97
High-Performance Systems��������������������������������������������������������������������������������98
Distributed Embedded Systems��������������������������������������������������������������������������99
Seven Steps to Developing an Embedded Product�������������������������������������������100
Step 1: Idea Creation�����������������������������������������������������������������������������������100
Step 2: Requirements Specifications�����������������������������������������������������������100
Step 3: Functional Design����������������������������������������������������������������������������101
Step 4: Rapid Prototyping����������������������������������������������������������������������������101
Step 5: Testing���������������������������������������������������������������������������������������������102
Step 6: Securing Your System���������������������������������������������������������������������103
Step 7: Bringing to Market���������������������������������������������������������������������������104
Conclusion��������������������������������������������������������������������������������������������������������105

Chapter 4: Python Programming������������������������������������������������������107


Writing Python Programs����������������������������������������������������������������������������������107
Whitespace�������������������������������������������������������������������������������������������������������110
Comments���������������������������������������������������������������������������������������������������������110
Variables and Constants�����������������������������������������������������������������������������������111
Data Types���������������������������������������������������������������������������������������������������������114
Operators����������������������������������������������������������������������������������������������������������115
Lists������������������������������������������������������������������������������������������������������������������116
Tuples����������������������������������������������������������������������������������������������������������������116
If Statement������������������������������������������������������������������������������������������������������117
else Statement��������������������������������������������������������������������������������������������������117
elif Statement���������������������������������������������������������������������������������������������������118
short if���������������������������������������������������������������������������������������������������������������118
for Loop�������������������������������������������������������������������������������������������������������������119
while Loop���������������������������������������������������������������������������������������������������������119

viii
Table of Contents

Functions����������������������������������������������������������������������������������������������������������120
Lambda Functions���������������������������������������������������������������������������������������������120
Exception Handling�������������������������������������������������������������������������������������������121
Object-Oriented Programming��������������������������������������������������������������������������121
Random and Time���������������������������������������������������������������������������������������������123
Python vs. CircuitPython�����������������������������������������������������������������������������������124
How Does My Python Program Run?����������������������������������������������������������������124
Conclusion��������������������������������������������������������������������������������������������������������125

Chapter 5: Digital Control�����������������������������������������������������������������127


I/O Pins��������������������������������������������������������������������������������������������������������������127
Output and Input on Microcontroller Hardware������������������������������������������������128
Going Deeper into Microcontroller I/O���������������������������������������������������������������132
Using Output: Lighting an LED��������������������������������������������������������������������������135
LED Control��������������������������������������������������������������������������������������������������136
Building the Circuit��������������������������������������������������������������������������������������136
Lighting an LED with CircuitPython�������������������������������������������������������������139
Blinking an LED�������������������������������������������������������������������������������������������������141
Using Input: Adding a Pushbutton���������������������������������������������������������������������143
Pull-Up vs. Pull-Down Resistors������������������������������������������������������������������143
Switch Debouncing��������������������������������������������������������������������������������������146
Input with MCU Schematic (Pull-Up)�����������������������������������������������������������147
Pushbutton Pull-Up Circuit Connection Tips������������������������������������������������������148
Pushbutton Pull-Up with CircuitPython Program�����������������������������������������150
Input with MCU Schematic (Pull-Down)������������������������������������������������������152
Pushbutton Pull-Down Circuit Connection Tips�������������������������������������������153
Pushbutton Pull-Down with CircuitPython Program������������������������������������155
Conclusion��������������������������������������������������������������������������������������������������������157

ix
Table of Contents

Chapter 6: Data Conversion��������������������������������������������������������������159


Analog to Digital Conversion�����������������������������������������������������������������������������159
ADC Hardware���������������������������������������������������������������������������������������������������161
Going Deeper into ADC��������������������������������������������������������������������������������������163
The Potentiometer���������������������������������������������������������������������������������������������164
Analog to Digital Conversion in CircuitPython���������������������������������������������������169
ADC with MCU Schematic���������������������������������������������������������������������������������169
ADC Circuit Connection Tips������������������������������������������������������������������������������170
CircuitPython with Potentiometer Program�������������������������������������������������������171
Photoresistor�����������������������������������������������������������������������������������������������������173
Photoresistor with MCU Schematic������������������������������������������������������������������174
Photoresistor Circuit Connection Tips���������������������������������������������������������������175
Photoresistor with CircuitPython Program��������������������������������������������������������176
Temperature Sensor������������������������������������������������������������������������������������������178
Temperature Sensor with MCU Schematic�������������������������������������������������������180
Temperature Sensor Circuit Connection Tips����������������������������������������������������181
Temperature Sensor with CircuitPython Program���������������������������������������������182
Conclusion��������������������������������������������������������������������������������������������������������184

Chapter 7: Communication Protocols�����������������������������������������������185


Microcontroller Communications����������������������������������������������������������������������185
USART Communications�����������������������������������������������������������������������������������186
Deeper into UART����������������������������������������������������������������������������������������������189
UART in CircuitPython���������������������������������������������������������������������������������������190
USB-UART with MCU Schematic�����������������������������������������������������������������������190
MCU with USB-UART Circuit Connection Tips���������������������������������������������������191
UART with CircuitPython Program���������������������������������������������������������������������193

x
Table of Contents

SPI Communications�����������������������������������������������������������������������������������������194
Deeper into SPI�������������������������������������������������������������������������������������������������196
SPI Circuit Connection���������������������������������������������������������������������������������������197
SPI with CircuitPython Program������������������������������������������������������������������������197
I2C Communications�����������������������������������������������������������������������������������������199
Deeper into I2C�������������������������������������������������������������������������������������������������200
I2C Support in CircuitPython�����������������������������������������������������������������������������201
The MPU6050����������������������������������������������������������������������������������������������������201
I2C with MCU Schematic�����������������������������������������������������������������������������������202
I2C Circuit Connection Tips�������������������������������������������������������������������������������203
I2C with CircuitPython Program������������������������������������������������������������������������204
Adding Libraries������������������������������������������������������������������������������������������������206
MPU6050 with CircuitPython Program��������������������������������������������������������������206
Conclusion��������������������������������������������������������������������������������������������������������208

Chapter 8: Display Interfacing����������������������������������������������������������209


The Liquid Crystal Display���������������������������������������������������������������������������������209
Using a GLCD����������������������������������������������������������������������������������������������������211
Monochrome GLCD Schematic��������������������������������������������������������������������������213
PCD8544 with CircuitPython�����������������������������������������������������������������������������215
Troubleshooting������������������������������������������������������������������������������������������������218
The Framebuffer�����������������������������������������������������������������������������������������������220
OLED�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������222
Using an OLED���������������������������������������������������������������������������������������������������224
MCU with OLED Schematic�������������������������������������������������������������������������������225
CircuitPython with OLED Program���������������������������������������������������������������������227
Conclusion��������������������������������������������������������������������������������������������������������230

xi
Table of Contents

Chapter 9: Controlling DC Actuators�������������������������������������������������231


DC Motors���������������������������������������������������������������������������������������������������������231
Driving DC Motors���������������������������������������������������������������������������������������������232
Pulse Width Modulation������������������������������������������������������������������������������������235
PWM in CircuitPython����������������������������������������������������������������������������������������237
PWM with CircuitPython Program���������������������������������������������������������������������237
Controlling Motor Speed�����������������������������������������������������������������������������������238
The H-Bridge�����������������������������������������������������������������������������������������������������239
H-Bridge with MCU Schematic�������������������������������������������������������������������������242
H-Bridge with CircuitPython Program���������������������������������������������������������������245
Servo Motors�����������������������������������������������������������������������������������������������������247
Servo Motors in CircuitPython��������������������������������������������������������������������������249
Servo Motor with MCU Schematic��������������������������������������������������������������������249
Servo Motor with CircuitPython Program����������������������������������������������������������251
Stepper Motors�������������������������������������������������������������������������������������������������252
Stepper Motors in CircuitPython�����������������������������������������������������������������������256
Stepper Motor with MCU Schematic�����������������������������������������������������������������256
Stepper Motor with CircuitPython Program������������������������������������������������������258
Conclusion��������������������������������������������������������������������������������������������������������261

Chapter 10: Python MCU Interfacing������������������������������������������������263


RGB LED������������������������������������������������������������������������������������������������������������263
RGB LED with MCU Schematic��������������������������������������������������������������������������264
RGB LED Circuit Connection Tips����������������������������������������������������������������������265
Libraries We’ll Need������������������������������������������������������������������������������������������266
RGB LED with CircuitPython Program���������������������������������������������������������������266
HC-SR04������������������������������������������������������������������������������������������������������������268

xii
Table of Contents

HC-SR04 with MCU Schematic�������������������������������������������������������������������������270


HC-SR04 Circuit Connection Tips����������������������������������������������������������������������270
Libraries We’ll Need������������������������������������������������������������������������������������������271
HC-SR04 with CircuitPython Program���������������������������������������������������������������272
Piezo Speaker���������������������������������������������������������������������������������������������������274
Piezo with MCU Schematic�������������������������������������������������������������������������������274
Piezo Circuit Connection Tips����������������������������������������������������������������������������275
Libraries We’ll Need������������������������������������������������������������������������������������������276
Piezo with CircuitPython Program��������������������������������������������������������������������276
DHT11���������������������������������������������������������������������������������������������������������������277
DHT11 with MCU Schematic�����������������������������������������������������������������������������278
DHT11 Sensor Circuit Connection Tips��������������������������������������������������������������279
Libraries We’ll Need������������������������������������������������������������������������������������������280
DHT11 Sensor with CircuitPython Program������������������������������������������������������280
Conclusion��������������������������������������������������������������������������������������������������������283

Index�������������������������������������������������������������������������������������������������285

xiii
About the Author
Armstrong Subero started learning electronics at the age of 8. One of
the happiest memories in his childhood was when he finally figured out
how to make a light bulb. It took off from there as he taught himself more
advanced topics in electronics, before delving into computer architecture,
and eventually discovering the joys of microcontrollers and FPGAs.
He currently works for the Ministry of National Security in his country;
writes software; designs circuits, courses, and robots; writes books; and
blogs about technology on www.trinirobotics.com in his free time.
He is also a contributing author to Free Code Camp and has degrees in
Computer Science and Liberal Arts and Sciences from Thomas Edison
State University. He is the author of Programming PIC Microcontrollers
with XC8 and Codeless Data Structures and Algorithms both published by
Apress Media LLC.

xv
About the Technical Reviewer
Sai Yamanoor is an embedded systems engineer working for an industrial
gases company in Buffalo, NY. His interests, deeply rooted in DIY and
open source hardware, include developing gadgets that aid behavior
modification. He has published two books with his brother, and in his
spare time, he likes to contribute to build things that improve quality of
life. You can find his project portfolio at http://saiyamanoor.com.

xvii
Acknowledgments
I want to thank my family.
I want to thank everyone who ever said anything positive to me or
taught me something. I heard it all, and it meant something.
I want to thank God most of all, because without God I wouldn’t be
able to do any of this.

xix
CHAPTER 1

Getting Ready
You have decided to learn about microcontrollers using Python. While it
would be nice to jump straight into developing cool stuff, there are a few
steps you must take to get ready first. If you have experience with software
development, you may be accustomed to just opening an editor and typing
code right away. However, microcontroller development is a little more
involved than that. After all, you will be writing programs for a separate
computer, so there is a lot more to set up. A microcontroller development
environment consists of not only software but an entire hardware
ecosystem that must be understood to unlock all the magic these devices
have to offer.
In this chapter, we will look at setting up an environment for
development. By the end of the chapter, you will be ready to select a
microcontroller board, and you’ll have the software tools and hardware
devices needed to begin your development with CircuitPython. Let’s get
started!

I ntroduction to Microcontrollers
In our modern world, computers are ubiquitous. They have become
smaller, easier to use, and more integrated into our daily lives. A few years
ago, to connect to the Internet and check your email, you would have
had to sit down at a large desktop device. Today, you can do the same
thing with a computer that fits in the palm of your hand and places all the
information in the world at your fingertips.
© Armstrong Subero 2021 1
A. Subero, Programming Microcontrollers with Python,
https://doi.org/10.1007/978-1-4842-7058-5_1
Chapter 1 Getting Ready

The advancements in technology that brought us smartphones and


tablets have given billions of people access to computers. However, these
handheld devices aren’t the only computers that exist. What if I told you
that the billions of smartphones in use pale when compared to another
kind of computing device that silently surrounds us? In fact, there are
probably a half dozen or more of these devices in the room with you right
now. These miniature computers are called microcontrollers, or MCUs, and
they can be found all around us.
Microcontrollers are small, intelligent, programmable computers that
we use to perform tasks that are repetitive or that require some level of
intelligent control without the need for human interaction. Microcontroller
devices have a fraction of the computing power of a device like your
smartphone or tablet, but they have many, many uses. Any device around
you that reacts to a button press, displays information, or makes sounds
when something is wrong is most likely controlled by a microcontroller.
From calculators to TVs to microwaves and dishwashers, almost every
household device you can think of contains a microcontroller.
If you are familiar with computers, you are sure to have heard of a
central processing unit (CPU) or a microprocessor: the brain behind your
computer. A microprocessor lets a computer perform many functions. One
day you might use your computer to type a document, the next to stream
your favorite movie, and so on. The microprocessor has a lot of supporting
circuitry, including memory and input and output chips, that allows it to
carry out all these tasks. These are usually part of the motherboard that
houses the microprocessor.
A microcontroller takes all the supporting chips that are required to
make a microprocessor work and places them on a single chip. This is
why a microcontroller is called a single-chip computer. A microcontroller
still operates like the microprocessor, but it is designed to only do
a single task and to do it as efficiently as possible. For this reason, a
microcontroller chip contains the minimum amount of processing power
required to do its task.

2
Chapter 1 Getting Ready

Firmware, Memory, and Clock Speed


Like general-purpose computers, microcontrollers work by running
programs. Because microcontrollers perform limited functions, the
programs written for them are not expected to change frequently. For that
reason, programs written for microcontrollers are called firmware. This
firmware is usually stored as a binary file (with a .bin file extension) or a
hex file which is a text-represented binary file (having a .hex file extension);
this file contains the memory content that is written on flash, and thus
it is ready to be run on the microcontroller. A special device called a
programmer loads this binary file into the microcontroller’s memory.
The memory consists of two parts: the main memory (sometimes
called program memory) and the random-access memory (RAM,
sometimes called data memory). The main memory is nonvolatile,
whereas RAM is volatile. This means that when the microcontroller is not
powered, the information contained in RAM will disappear, whereas the
information in the main memory will be retained. For this reason, the
main memory is also called read-only memory (ROM). Its contents are
designed to be mainly read, whereas RAM is designed to have its contents
changed by the user during runtime.
In a general-purpose computer system, usually a program is loaded
into RAM before it is executed. Microcontroller systems are a bit different.
In a microcontroller, the firmware is executed directly from ROM, and
RAM is used to do things such as to store temporary information that
aids in running the firmware (these are usually runtime variables and can
contain a stack or a heap, special memory structures).
Some microcontroller devices can have their ROM contents
programmed into them from the factory and cannot be changed by
the end user once they are put into a device. These are called one-­
time programmable (OTP) devices, and they are cheaper and easier to
manufacture. Usually though, the ROM is made of flash memory, meaning
that it can be programmed and changed after manufacturing.

3
Chapter 1 Getting Ready

Flash memory lets you program a device thousands of times, making


it useful for learning and product prototyping. If errors show up in
your firmware program, flash also allows you to fix errors by means of
an update, a process called patching. Updates usually take the form of
over-the-air (OTA) updates, which change the contents of the ROM via a
wireless connection. OTA updates are common for Internet of Things (IoT)
devices. Alternately, you can connect the device to a computer with a cable
to update the firmware.
A microcontroller executes the instructions in its firmware program
according to the speed of a clock that runs the device. The speed is
measured in hertz, or cycles per second. The faster the clock speed, the
faster the device will execute instructions. Microcontroller clock speeds
typically range from about 1 MHz (though for extremely low-cost, low-­
power applications, the clock speed can run as low as 32.768 kHz to about
and for fast systems up to 1 GHz.)

8-Bit vs. 32-Bit


The devices we will use in this book are quite powerful. They consist of a
32-bit microprocessor core which means that the number of bits of data
that can be processed by the microcontroller is comprised of 32 registers (a
register is a small storage location for data within the microcontroller; we’ll
talk about this more in the next chapter). For a long time, however, 8-bit
devices ruled the microcontroller market.
Historically, 32-bit devices were expensive and hard to program. Due
to advances in technology, the cost of 32-bit devices has been declining
to the point of where they can rival 8-bit devices for all but extremely
cost-sensitive applications. Meanwhile, thanks to the myriad of tools now
available to use with them, 32-bit devices have become amazingly easy
to program and control. While 8-bit microcontrollers are still alive and
relevant, a lot of their market share is being replaced by 32-bit devices.

4
Chapter 1 Getting Ready

For beginners, 32-bit devices are an especially useful learning tool


because they contain more memory and have greater memory addressing
capabilities. This allows for a higher level of abstraction, meaning
it is typically easier to program a 32-bit device without a thorough
understanding of its inner workings. By contrast, since 8-bit devices
have less processing power and memory, you need to have a deeper
understanding of the internals of the device to better manage memory
resources and write effective programs.

Microcontroller Programming Languages


In this section, we will look at some of the languages available for
programming microcontrollers. While there are several options to choose
from, microcontrollers have been mostly resistant to the overcrowded
zoo of programming languages that make up the modern software
development landscape. Historically, the microcontroller world has
been dominated by the C programming language. This is because
microcontrollers have traditionally only had a few bytes of memory and
run at a few tens of megahertz of clock speed, and C is particularly well
suited to working on memory-constrained systems. Nowadays, though,
you can find microcontroller devices that have multiple cores that run up a
gigahertz and possess several megabytes of memory, opening up space for
other languages to be used.

Assembly Language
At one point in time, microcontrollers were programmed exclusively in
assembly language. Today, assembly language is reserved for devices
with limited memory and for situations where the programmer needs to
squeeze every drop of performance out of the microcontroller. Assembly
language is useful in these situations because a lot of assembly instructions

5
Chapter 1 Getting Ready

translate directly into machine instructions on the microcontroller. This


means that there is less overhead in the execution of the instructions,
making code segments written in assembly language faster. While
assembly language is fast, it takes a lot of instructions to perform a simple
task on the device. Another limiting factor of assembly language is that for
each device you are programming, you must learn the assembly language
for that device. Given these limitations, the language has declined in
popularity for all but niche situations.

C
C has long been the language of choice in the embedded world. It was
made to run on memory-constrained devices such as microcontrollers. C
gives us the ability to control the underlying hardware efficiently – one C
instruction translates into several assembly language instructions – and
it can match the speed of assembly language for most applications. Since
C has been used for so long, a lot of the code that is written has been
battle tested and proven to work for the applications they are intended. C
users have access to a large code base with helpful information and code
snippets. However, the language requires a good understanding of the
hardware and is difficult for beginners to break into.

C++
As time progressed and embedded devices became more powerful, some
microcontroller manufacturers and software vendors began adding C++
support to their devices. C++ is slowly gaining traction in the professional
embedded space. In the hobbyist realm, however, C++ finds widespread
use on the Arduino platform. C++ is a large and difficult language to learn,
however. Many of the features that make C++ more effective to use than
C in general-purpose computing applications, sometimes cannot be

6
Chapter 1 Getting Ready

implemented on the resource-constrained microcontroller devices. This is


because while C++ can match the performance of C for most applications,
C++ tends to use more memory, a precious resource that is usually not
bountiful on microcontroller devices. For that reason, C++ is reserved for
the higher-end devices.

BASIC
In the early 2000s, if a beginner was getting started with microcontrollers
and did not fancy assembly, BASIC was the programming language to use.
BASIC stands for Beginners’ All-Purpose Symbolic Instruction Code and
is an easy programming language to use. There would usually be a BASIC
interpreter on the microcontroller chip to run the instructions.
BASIC eventually fell in popularity because the boards that ran it
cost a lot of money relative to what they were capable of. Additionally,
running the BASIC interpreter slowed the chips down and took up too
many resources on the already constrained 8-bit devices. Also, the tools
and software for the most popular BASIC devices were all closed source,
so people could not make their own BASIC devices. When open source
alternatives like the Arduino came around, devices like the BASIC Stamp
thus fell out of favor.

Rust
The Rust programming language is new compared to C (which is almost
half a century old) and is designed to upset the C and C++ hold on systems
programming, including embedded programming. As microcontrollers
become more powerful and factors like concurrency (the ability to carry
out multiple processes at once) start to matter, Rust’s advantages over C
begin to show. Rust is better suited to concurrency because it can handle
a data race, which is when two devices try to access the same location in
memory at the same time.

7
Chapter 1 Getting Ready

While Rust could replace C, there is no reason for the industry to


adopt it anytime soon. Embedded software is called firmware for a reason:
it doesn’t change all that often, and much of the code that has already
been written has no reason to change to a new language. C works and has
a lot of established toolchains and devices, and there are many skilled
developers comfortable with the language. However, there are already
tools available that allow Rust to be used on microcontrollers, and as time
progresses, Rust may gain some share in the embedded market.

Python
Python is a relative newcomer to the embedded space, and it could
become a major player in the field. Python is a lot simpler than C to learn
and is one of the most popular programming languages today. While
BASIC was also easier than C for beginners, Python has several advantages
over BASIC that make it better suited for use as an embedded language.
Notably, while the popular BASIC microcontrollers were closed source,
Python is open source, allowing you to run Python on your custom device
if you desire. Python files can also be compiled to make them smaller,
allowing you to create tight, memory-efficient programs.
Many people say that interpreted languages like Python are not
suited to the limitations of microcontrollers. This may have once been
true, but with today’s more powerful devices, it is entirely possible for
microcontrollers to run interpreted languages without hiccups like the
speed limitations experienced by older BASIC devices. For extremely
time-efficient computing, also called real-time computing, interpreted
languages are still not suitable. However, Python should have no problem
meeting the speed requirements of the majority of microcontroller
projects.

8
Chapter 1 Getting Ready

While Python is not as fast or efficient as C when running on


microcontrollers, its ease of use makes it worthwhile, especially if you are
now getting started with microcontrollers. Additionally, you can extend
Python code with C, which means you can leverage existing C code bases
that have been battle tested and refined over the decades.
The Python interpreter as it exists on general-purpose computers
cannot be directly implemented on a microcontroller with the same
available features. This is because the standard Python interpreter is a
large program that relies on features that would be given by the operating
system, particularly memory and hardware interfacing features, a luxury
nonexistent on microcontroller devices. Two modified forms of the
language interpreter, MicroPython and CircuitPython, bridge the gap
between the standard Python interpreter and the embedded space. Of the
two, MicroPython is targeted more toward professional developers and
precedes CircuitPython. CircuitPython, developed by Adafruit, is simpler
to use, making it an excellent learning tool for beginners as well as a
platform for professionals. The major feature of CircuitPython that makes
it user-friendly is that you do not need to compile a program before it can
run on the microcontroller. As soon as you save a program, it is run and
executed.
CircuitPython promises to be available for more resource-constrained
devices and is expected to remain well supported into the foreseeable
future. For these reasons, we will use it throughout this book.

Selecting a Development Board


To work on the projects in this book, you will need a development board
with a microcontroller that can run CircuitPython. A development board
contains a microcontroller as well as the connections required to power

9
Chapter 1 Getting Ready

the board and get it up and running. A development board allows you to
use, program, and prototype with the microcontroller without worrying
about the hardware setup.
At the time of writing, CircuitPython supports over 140 boards, and the
list keeps growing. You can view the list here on the CircuitPython website:
https://circuitpython.org/downloads. Any one of these compatible
boards will work with this book. You can also choose to create your
own custom device that supports CircuitPython, a process I will discuss
at the end of this chapter. For beginners, however, using a premade,
CircuitPython-­compatible board will always be a better choice. It will
ensure that the hardware is working and allow you to get started more
quickly with writing software for your device.
In this section, we will look at some preconfigured devices that can run
CircuitPython. Though many companies supply microcontroller boards
that are capable of running CircuitPython, Adafruit devices have the best
support since they originated the language and have an entire ecosystem
built around CircuitPython with their development environment.
We’ll look at some of the boards that they have available, along with
some popular boards from other manufacturers that can be used with
CircuitPython. This list is not exhaustive, but the boards presented here
will be compatible with the examples discussed in this book.

Adafruit Metro M0 Express


The first board we will look at is the Adafruit Metro M0 Express, pictured
in Figure 1-1. This board is an ideal choice to be used with the examples
in this book, as it is powered by a SAMD21G18A microcontroller. This
board also has the Arduino form factor; this means that it can be used
with existing Arduino shields. Thus, the powerful Arduino ecosystem
can be used to easily prototype with Arduino shields in Python. The
SAMD21G18A represents the “ideal minimum” that is required to run

10
Chapter 1 Getting Ready

CircuitPython. Its features allow it to run the interpreter without any


hiccups. The SAMD21G18A has a 48 MHz clock, 256KB of flash memory,
and 32KB of RAM. (For comparison, boards powered by the ATmega328
microcontroller, like the Arduino Uno, offered 8 times less flash and 16
times less RAM.) The Metro M0 Express also has 2MB of flash storage that
can be used to store programs and other files. You may be able to run the
CircuitPython interpreter with less memory or less processing power than
the SAMD21G18A offers, but the experience may not be seamless.
The SAMD21G18A microcontroller was one of the first devices to
support CircuitPython, and boards built around this device are usually
among the first to receive the newest versions of the interpreter. In
particular, the Metro M0 Express was the first Adafruit Metro board
designed to use CircuitPython. It is considered the standard board for
running CircuitPython, and it will be able to run the programs in this book
decently.

Figure 1-1. Adafruit Metro M0 Express [Credit: Adafruit,


adafruit.com]

11
Chapter 1 Getting Ready

Adafruit Feather M0 Express


If you want a more minimalist approach to development, you can grab
the Feather M0 Express from Adafruit, shown in Figure 1-2. Because it
is also built around the SAMD21G18A processor, this board has all the
capabilities of the Metro M0 Express: the same 48 MHz clock, 256KB of
flash, and 32KB of RAM. It also has the same onboard 2MB of flash storage.
However, it is more compact than the Metro, and it has 5 fewer I/O pins –
20 rather than 25.
A cool feature of this board that the Metro M0 Express lacks is the little
prototyping area in the front. When you have become acquainted with the
Metro M0 Express and you want a board to embed into your own projects,
then you can use this smaller, cheaper board. There is also the QT Py board
from Adafruit which is even more compact than the M0 Express should
you need an even smaller board for your projects.

Figure 1-2. Adafruit Feather M0 Express [Credit: Adafruit,


adafruit.com]

12
Chapter 1 Getting Ready

Adafruit Metro M4 Express


If you need a little more oomph than the Metro M0 Express offers, then you
can grab the Metro M4 Express, shown in Figure 1-3. The board is powered
by the SAMD51J19 microcontroller, which offers better performance than
the SAMD21G18A-based devices discussed earlier. At 120 MHz, it runs at
more than double the clock speed of the SAMD21G18A-based boards, and
it features 512KB of flash memory, 192KB of RAM, and an additional 2MB
of onboard flash storage.
These enhanced features provide better support for digital signal
processing (DSP) and floating-point processing applications. If you want to
use your board for applications like audio processing, or if you’re looking
for better security capability or general performance improvement, then
this is a good board to use. However, the heightened performance comes
with a trade-off. The Metro M4 Express’s processor will consume more
power than the boards discussed earlier. Depending on your application,
this may not be much of a factor, though, as the board is still power
efficient.

Figure 1-3. Adafruit M4 Metro Express [Credit: Adafruit,


adafruit.com]

13
Random documents with unrelated
content Scribd suggests to you:
ikenhouten trap, hwaens útsnien hekwirk him in ekstra ekstra dofke
koste hie. It wie allegear prachtich, in hearehûs, út in rûmme bûs
bouwd en Pronica en de bern wakker nei ’t sin. Mar hy miste ’r syn
âlde geur fen wolle en lekken. Der wie hy by great waen en.... ryk.
Hjir wie alles sa nij en och.... sa frjemd. De skiednis fen dit syn hûs
moast noch makke wirde en sims.... o elts minske hat ommers syn
swakke mominten! den waerde hy sa onwennich nei ’t âld hûs op ’e
Nijested, det hy bitocht mar in boadskip en kuiere derhinne, einliks
hwette skytskoarjend, hwent hwet moast in oar wol net tinke! En as
’r der wie....! krekt as hie ’r jierren op in woelige sé omswalke en
kaem nou earst wer thús yn in stille, feilige haven.
Pronica siet der wol net mear yn ’t sydkeammerke by ’t gleon
turffjurke, mar nou wie ’t André syn wiif, de lytse bloune Sibylla de
Carpentier, hwer hy in kopkefol lekkere kofje fen krige en der in
drabbelkoek by, mar de ongedurigheit bleau him yn ’e skonken
omrideljen, al gyng ’r ek nei de weverij en kleau wer by de âld trap
op nei de souder ta.... hy miste hwet.... it wie net mear s’as eren. En
sims koe ’r sa onwennich det wirde nei det âlde libben, krekt sa
onwennich as syn âld kat, dy-t forline hjerst twaris by nacht de hiele
sted trochkrúst wie fen ’t nije hûs nei ’t âlde ta en der de moarne
prinshearlik wer yn ’t finsterbank siet to spinnen en tsjin de mosken
to gnizen.—
En dochs hie hy it bislút naem, om fen det beuzige, rike libben to
skieden, makliker en gauwer as ’r sels tocht hie. Pronica fitere him
oan en Bet! o dy greatskens fen det lytse kriel, dy hinnepiken, mar
krekt út de dop en kraeije! kraeije! Bet spegele him alles sa moai
tofoaren fen ris alhiel frij to wêzen en moarns it bolwirk ek ris
omkuijerje to kinnen en to gean to fiskjen! as ’t biterswaer wie en
noait mear thúsbliûwe to hoegen om ’t folk yn ’e weverij! En
Jehannes! ja Jehannes! dy rette it heit wol net oan.... mar ek net ôf.
En hy sels? och de droktme fen ’e weverij waerde him somtiiden wol
ris stoefernôch en den dy greate lekkenhânnel! it ôffarren fen ’e
skippen mei swiere ladings yn! it boekhâlden, it bistjûren! Sims
forbylde ’r him, hy waerde forjitlik en roan mei ’t skriûwboekje fen
efteren nei foaren, aloan en alwei en sims diich ’r dryst en tochte....
it rôlle wol. Den blykte ’r himsels to heech set to habben en forgeat
yndied dingen fen bilang.
Do op in goede dei yn ’e lette hjerst kaem jonge Andersen wer
oansetten. Sa nou en den diich ’r in raem, sims twa kear yn ’t jier.
Altyd de forlieder, dy-t it op de swakke siel forsjoen hat. En nou trof
’r dy net mear sa wis, sa fêst yn ’e skoen steand, oan. Wie aerdich
nueter waen, harke nou tominsen ris nei it gefloit fen ’e floiter. En dy
syn gefloit wie wakkere swiet en fluensk en syn bod oannimlik, seine
Jehannes en André allebeide op de joun fen ’e femyljeforgearringe,
dy-t hy bilein hie, om ris mei-inoar to praten en André noch ris to
hifkjen, as hy gjin sin oan ’e hiele saek hie. Hy makke gjin gading,
hie al sêd genôch oan ’e wolspinnerij allinne. Pronica woe ’r hjar net
fierder mei bimoije, sei se en Diûke en Bet likemin, mar Mulier, in
aristocraet en fen âld regintegeslacht, foun ’t wol mear
oerienkomstich skoanheit syn stân, om nou to rintenierjen, tocht
him.
Hja hiene yn ’e peikeamer sitten, de piipen gleon oan. Hy roek
noch de geur fen ’e sealjemôlke, neist Pronica op ’e koal. Fiif kjersen
op de greate nutebeamhouten tafel, oars in sellich healtsjuster yn ’t
greate fortrek. Hy wist, sá scoe hy nou dy âld keamer syn libben
lang sjen! it bytsje ienfâldich húsrie, syn bern, it nije geslacht om ’e
tafel en Proan! ja ommers Proan! der yn al de gloarje fen hjar ripe,
blanke moaijens by yn hjar appelblossompakje mei de swarte
fewieltsjes. O hy scoe alles wol útteikenje kinne, det scoe ’r!
Andersen kaem en lang om let rekken se ta in akkoard. Jehannes
snie in nije pinne ré en mei dy pinne skraeu ’r stadich syn fonnis en
droech syn great affearen oer oan ’e nij-ynkomling en it âld hûs en ’e
lytste hânnel oan syn jongste soan.
Maeije wie ’t waen, eart hy der út gyng en André en ’t jong wyfke
deryn. Hja hâldden de âlde, ljeave meubelstikken en hy wie der bliid
om. Stadich wie syn nij hûs klear kaem, de mûrren fen ’e alderbêste
Fryske stien, de sniene foegen fen ’e alderbêste kalk, alles rjucht en
stiif nei de aldernijste moade, in sarken parredis mei seis opstappen
foar de foardoar en heech boppe by de listgoate in kroanlist mei
toskewirk. En hiel Ljouwert roan der Sneins foarby to bisjen....
„bigryp ris oan, sinneblinen foar de finsters en in foardoar út ien
stik!” biwiisden de minsken inoar it wûnderbaerlike moaijs.
Hy hie al ris sûr sjoen, it naem gâns mear, as syn birekken west
hie, ja al in tredde mear! Hy hâldde net fen krinterigheit, mar
húsbouwe! húsbouwe! hy bikende it himsels fol skamte, for ’t earst
yn syn libben hie hy him forrekkene!
Do moasten der noch nije ditten en detten yn, stoellen mei koper
ynlei en tripene sittings en in canapé en in greate tafel mei in bled út
ien stik, hwer min yen wol yn spegelje koe en in kroan for fyftich
kjersen.
En nou! de timmerman hie sines en de farwer en de stienhouwer,
de nije skoarstien rikke en Proan en Bet formakken hjar ta de
teannen út mei al det nijs en saenden noch maenden om neat mear.
Hja wisten, syn bûs wie den ek sa plat as in skol.
Dit alles liet ’r noch ris yn him omgean, wylt ’r troch ’t tún kuiere
en bywilen de geur ris opsnúfde fen it jonge, útrinnende hout, fol
jonge libbenskreft, mar noch bisletten yn syn hulen.
De lûden fen ’e dei waerden swakker en swakker, it „hallo” fen ’e
skippers foar de poartbrêge klonk mar inkeld mear, de snûrjende
wiele fen ’e lynbaen stie.... der wie ek gjin geboart mear fen bern op
’e bûrren en gjin hoarnse weintsjes mei plesiergasten rieden mear ta
de poarte út, op hûs yn, hwa wit ho fier noch foart yn ’e
oandonkerjende fierte.
Stadich bjiske ’r optlêst nei hûs. Hy wie noch net oan ’e doar ta,
do seach ’r Jehannes oankommen mei syn flugge stap, rjucht troch
de gong op him yn. De freugde! ja de kroan fen syn âlderdom! Ho
seine de Heare him yn syn bern!
„Kom mei yn ’e bibliotheek,” sei ’r sunich en diich de doar op, „de
frouljue sitte boppe en hwetstû to sizzen hast, past frouljuesearen
kwalik.” Lyts fen stap roan hy foar Jehannes út nei ’t hege, ljochte
fortrek fol mei boeken en greate muntekasten, de mûrren opsierd
mei skildere bihang en as skoarstienstik in skilderij fen ’t âld hûs to
Langwar oan ’t wiide wetter....
„Hast minne tatiding? Dû bist suver út ’e liken,” miende Falentijn
en seach nei syn soan. „Hjir, nim dit op,” en hy hâldde him in glês
wyn foar.
Moi hastich skouwde Jehannes it fen him ôf. „It walget my.... it
walget my allegear optheden. Myn hert is yn opstân, heit.”
„Ja jonge,” suchte Falentijn,.... „hwet der bard is by Dockum, leit
my ek swier yn ’t moed.” Hy woe net freegje, mar o syn hert siddere
fen eangst en freze, hwet ’r sa foartdaedlik krije scoe to hearren. Hy
trêdde de keamer ris op en del, twaris.... trijeris....
„Heit,” sei Jehannes, „kom hjir ris, det nimmen ús heart.... It is al
bard....”
„Ho let?”
„Fen middei om trije ûre op ’t Blokhúsplein.”
„Wiest der by?”
„Ik wie der en bin der by bleauwn, krekt sa lang, as alles foarby
wie.... Op heite bistel en kosten wegere de beul fen Gorkum
„fenwegen syn hege jierren” dizze executie op him to nimmen. Wy
hopen, nimmen oars scoe him oanbiede....”
„Nou?” sei Falentijn bidrukt.
„Do is der ien fen ’e feinten kaem en hat him de holle ôfslein.”
Falentijn bigoan stilwei to skriemen. Jehannes skikte hwet
tichterby en krige him by de hân.... „Dy earme jonge stimper....”
hearde ’r him sêft nokkerjen.
It bleau in hiel set stil yn ’e stille keamer, de tik fen ’e steande klok
krige suver hwet minskeliks, sa gyng de tiid stadich syn biwende
gong, mar de tiid fen Jan Binnes, syn jonge, oermoedige, noch
folryp steande tiid as in jonge risping op in lân.... dy wie foarby....
for altyd foarby.... tocht Falentijn.
„Sei ’r ek noch hwet? Wiest derby, jonge? Net sa fierôf, detst it
hearre koest?”
„Ja,” sei Jehannes bidaerd. „Ik stie der deun by en hy sei ditte,
heit: Heare, ontferm Jou oer my en do.... ien slach.”
„En?!” Falentijn doarst syn soan net oansjen. As ’r syn triennen
seach, scoe hy neat mear fortelle wolle.
„Heit moat der him net tofolle ynjaen. For eltse goede saek falle
der offers.... en hwa-t der ta útkipt wirde scil, leit net yn
minskehânnen. It is sa biskikt oer Jan Binnes, it wie syn wei....”
„Ja,” suchte Falentijn, mar syn eagen waerden wer helder. It flues
fen triennen loek der foar wei. Hy wie wer op de bikende feilige wei,
ja yn libben en stjerren bikend en feilich.
„It lyk komt net nei ’t Galgefjild om der to forkommen yn waer en
wyn, ik ha ’t de beul ôfkoft for myn snijkeamer ûnder de Nije Toer
en de holle derby.... Mar det spande.... Dy ha se earst to pronk....”
„O!” suchte Falentijn, „hwet in martling, Jehannes.”
„Scil ’k my stilhâlde?” frege dy.
„Né, ik wol alles witte,” sei Falentijn foarser as oars.
„To pronk op ’e Brol folgens oarder fen âlde fen Rhé en der is neat
oan to dwaen. Ik stie der op oan, let yn ’e joun alles to habben.... sa
’n soun, jong minske, krekt hwet for my en sa brocht ik de beul op in
dwylspoar en ik treau him fiif goudgounen ta en yn ’e foarnacht
bringe se him my....”
„En den?” Falentijn syn lûd waerde ho langer ho bidester.
„Yn ’e neinacht bringt Haeije Trompetter him mei in pear man yn ’e
pream nei Aldwâld ta op it hôf. Hy krijt in earbere bigraffenisse
dêrre, heit. Al de Oranjeljue stiene der my boarch for.”
Falentijn ridele op ’e stoel hinne en wer, sa bistoarmen him de
neare tinsen. Aloan en alwei efter de skermen dy fen Rhé, oeral,
oeral.... Hy like wol de kweageest fen hiele Ljouwert to wêzen.
„En Ryklef,” sei ’r nei in set. „Hast derfen heard? André sei, dy is
nou foargoed foartein. Hy scil wol noait weromkomme, nou syn
ljeafste forhoping sa fordiggele is yn grús.”
En Falentijn tocht om âlde Ripperda der yn it greate iensume hûs
en sette der syn eigen rykdom tsjinoer, alle bern om him hinne yn
ien en diselde sted, goed yn eare en oansjen.... Pronica hjar
bywêzen, de kostlikheit fen hjar bisit bisefte ’r optheden wer
namstomear, as ’r op in oar syn gemis seach en hy ûnthjitte himsels,
Ripperda yntkoart ris op to siikjen.
„Dû moatst der mar neat fen sizze by ’t jouniten. ’t Is better, mem
en Bet hearre der neat fen.”
Jehannes nikte, syn skerpe dokterseagen mirken wol, heit pakte ’r
noch raer mei om en dochs hie hy ’t sa maklik mooglik foarsteld,
selst mar by binadering, ho-t it west hie. Och hy en de dead wierne
selskippers, hy seach him sims alle dei wol yn ’e kâlde, wrede eagen
en waerde ’r net oars mear fen.... mar sims, o yn syn doktersherte
wie ek in tear steed en as det rekke waerd, den fielde ’r as minske
en diich it ek sear.... ja tige sear....
Do-t se by de frouljue kamen, founen se der Mulier yn in loaikerts-
stoeltsje by de hird, de wite meagere hânnen boppe de lôge, de fine
holle dûknekkich wei yn ’e jaskraech. Falentijn krige in skrik, scoe
der swierrichheit wêze?
„Dochs allegear goed thús?” frege ’r moi ongerêst. ’t Moast wol
goed wêze, tomiddei hie ’r lytse Proan noch hoepjeijen sjoen op de
Wirdumer Dyk en Diûke wie him foarby riden yn ’e karosse nei de
iene ef d’oare ta to thédrinken.
„Alles goed en de groetenis,” andere Mulier. „Pronica sliept al en
Diûke is noch net thús. ’t Wie sa stil yn ’e hûs, ik tochte, ik moast
hjir mar hinne om in brochje.”
„Kinst krije,” sei Pronica hertlik en gol en gyng oerein, om alles
klear to setten foar ’t jounmiel.
„Kom, wy giene mar wer efkes nei de bibliotheek, om in pypfol to
smoken,” sei Falentijn en joech de oaren de wink.
„’t Jildt ús oars wol ’t aldermeast, hwet der bipraet wirde scil, tink
’k,” kaem Bet ynienen snibbich út ’e hoeke. „En ik stan der op, det
mei oan to hearren.” ’t Sin stie min, heit bispeurde it oan ’t heazige
fen ’t lûd.
„Bet hat gelyk,” sei Mulier en kaem werom. „Nou den, ik wie
langlêsten yn Amsterdam en hearde nuvere praetsjes fen Andersen.
En ik acht it myn plicht, myn skoanâlden en Bet yn ’t bisûnder dy to
fortellen, omt der fen gnute wirdt, it scil twisken jimm’ beiden op in
boask oangean.”
„’t Is dyn affearen ommers ek, om in oar min to meitsjen,” húnde
Bet, alhiel oerémis.
„Hui! hui!” sei mem, „hwet bistû koart, Bet!”
„Andersen is in minhear en derom kinn’ jimm’ him net útstean. Hy
hat nou ienkear oar praet en sjocht de wrâld oars as jimm’ en hat
oare ljeafhabberijen....” Bet gûlde der hast om.
„Ja wol dy”, sei Mulier smoutwei en hie syn eachweiding oan Bet,
nou yn hjar lilkens mei dy skitterjende eagen en it bloske op ’e bleke
wangen, tsjienris moaijer as ornaris.
„Hwet seine de minsken?” pinfiske Falentijn stadich. ’t Scoe
allegear ek wol wer mâl wêze, ’t wie hjoed dochs al sa ’n freeslike
dei, dit scoe de doar wol ta dwaen.
„Och, ’t scoe hjir de lêste útsetter wol wêze, de Andersen’s leine
oan ’e sintinzje. De saken fierst to heech ynset en den Oranje
tagedien.... det is al in heal deafonnis. En den.... hy is gâns troch de
wyn gien dêrre yn Amsterdam.... Jan bidoel ik fensels.”
Falentijn nikte flau.... ho ’n wjeraks hie ’r de earste kear net yn
him krige, as in moadegek yn ’t habyt en den det eigenwize,
greatske wezen derby. Nou nessele hy him hjir yn Ljouwert en wie
aloan drok dwaende, him Bet to ûntfytmanjen. En hy wist wol, Bet
wie ien fen dy soarte, as se hjar sin op eat sette, den stjerre se
ljeaver as krimp jaen.... It roan ek allegear sa hiel oars, as se tocht
hiene.... Ripperda foart.... o sa ’n goed partuer! en mear fen dy
Oranjemannen, allegear fen Bette jierren. Hwet oerbleau, wierne
Frânsken ef hâlden it der mei en as sadanich by Falentijn’s forspuid.
En ’t hertke siet hjar heech, hja woe ljeafst like goed oankomme as
Diûke, dy-t it yn ’e kant sette tsjin jonge mefrou fen Rhé. En
Andersen mei syn hearichheit, syn yndeftige klaeijing, syn
ûnderhâldend praet oer reizen en bilibbe grappen, syn slach om mei
frouljue om to gean en fen al hjar lytse grillen en stumerijkes
bihoarlik notysje to nimmen.... och hy hie hjar lyts, dom hertke al
lang bilêzen.
It krêke dy joune raer yn ’t hûs fen Falentijn, mar Bet focht for
hjar ljeafde as in lyts terge liûwke en stie op hjar stik. Dizze en gjin
oaren, der kaem ’t altyd wer op del. Heit en mem en Mulier warden
hjar oars danich, om hjar noch ta oar ynsicht to bringen.... Jehannes
liet hjar betien en sei, sokke dingen wierne fierst to tear, om der yn
om to rearen. Falentijn siet lyts en stil by de tafel, hwet in rare joun,
hwet in argewaesje!
Mar ’t wie allegear fen dy gefolgen, det de 23e fen Maertemoanne
stiene se al ûnder de geboadens, waerden hjar nammen ôflêzen fen
’e preekstoel yn ’e Galileister tsjerke en Falentijn en Pronica hearden
it en Jehannes, de djipearnstige eagen ien amerij in ljochtfonkje
fleurichheit en Ripperda, stil en âld yn syn hokje, deun efter it
fjouwerkant en Doedte Ripperda, tear bloun famke op ien fen ’e
frouljuestoellen.... fier fen him ôf en dochs.... him o sa nei, al doarst
’r syn fieling noch net yn wirden uterje, fierst to bang, de hearlikheit,
fen hwet allinne noch mar knop wie, moaije knop mei ’t hiele swiete
geheim yn him fen ’e kostlike ljeafdeblom, oan to trunen ta foarlike
bloei, ta neat nut....
En derom swijde ’r noch, al siddere der somtiiden ynhâldene jubel
yn syn siel. Den krige ’r de fioele en gyng sitten to spyljen.... O dy
amerijen fen lok.... as ’r syn iensume siel gean litte koe as in
siikjende pilgrim út de woestenije fen syn eigen bislettenheit wei en
de moaije wrâld ynstjûre nei syn ljeafste! Sinneskyn! wille! Ho moai
sjocht ’r den it libben! ho brûzet syn jong, soun bloed! mei ho ’n
kreft makket hy him sterk yen alle leed!
En lytse bloune Doedte is by him.... de millodijen lokje hjar, hwer
se ek is, moat se om him tinke, fielt fen wûndere nije fielings hjar
hertke tinen.... Krekt as sjocht se de wrâld nou oars.... nijer en
ljeafliker.... Wie ’t om ’e âld stins wol ea sá moai? roeken de earste
griene spruten wol ea sá krûderich, bloeiden de titelroazen ea sa
ryk? en de ljurk, ho kaem ’t, det ’r nou krekt safolste moaijer song?
Jehannes syn tinsen dwaelden ôf yn tsjerke. Hy seach net nei hjar,
mar fielde hjar bywêzen yn siel en sinnen. Song mei, liet syn lûd
bliid driûwe op de cadans fen ’e noaten, sims oanbôzjend út ’e fierte,
den weistjerrend yn ien inkelde noat fen in lang oanhâlden neispel.
Hy geniet sa echt syn ûre, det it is him, as sit hy hjir as de
breugeman en net dy Andersen, liipe bilêzer fen swakke Bet hjar
hertke.... Syn ljeafde is fen in oar soarte en hy wit, as Doedte syn
wiif net wirdt, den bliûwt hy iensum.
Do-t se út tsjerke kamen, fleagen de snieflokken en wie alles noch
ris wer wyt. In spitse wyn gûlde út it Noard-Westen, de strietten
wierne wiet en gled. Hy sloech syn mantel tichter om him hinne en
sette ’r de stap ûnder nei ’t nije hûs, hwer joun in great gearset
wêze scoe en hwer ’r Doedte wersjen scoe! Eltse minút, eltse ûre in
seine troch hjar bywêzen!
De tiid kroep.—De middeis roan ’r tsjin de finnige wyn yn nei
Lekkum ta, om nei in siike to sjen, in jongfamke as Doedte, nou al
sont wiken as in stik lead op bêd en bisocht mei
senuwsinkingskoartsen. Do-t hy se mar seach, wist ’r, de syktme hie
in skieding naem nei de goede kant. Syn middels waerden seine, it
libben, it soune jonge libben forhefte him yn it siike lichem en
wraksele yn stryd mei de dea om de sege.... en woan it. En allinne
syn ljeaf lûd, de kniep fen syn sterke, sa treastbringende hânnen,
syn bitrouwen op betterskip stibelearen de siike sokke tiiden sa
oerweldich, det se it hast wol sûnder medicinen redde koe. In hiel
set bleau hy der by dy ienfâldige minsken yn hjar lyts húske op ’e
terp, hwer net ien stikje fen weelde yn to bikennen wie.
„Saundersum om ’e tafel en det fen in deihier.... it bitsjutte hwet”, sei
de mem, lyts, âldsk wyfke hiel bidrukt by ’t foartgean.
Hy nikte stilwei en gyng syn wegen, mar yn ’t thépantsje founen
se twa grouwe, gleone dukaten.... „For my.... for aeijen”, hime de
blide siike fen ’t bêd. En hja sei him sêft de wirden noch ris nei: dû
wirdst nou better, fanke.... wy binn’ ’t hoekje toboppe. As ’t simmer
is, swilest wer mei yn ’t moaije waer. Hja lei der nou stil hinne.... hja
roek suver de geur fen det nije hea al.
Jehannes Falentijn gyng wer op ’e sted oan, foar de wyn ôf. It
snijen hâldde op, in tin laechje lei donsfearrich op it hirdfêrzen lân.
Hjir en der yn ’e lijte like it gêrs al grienich en maitiidseftich, al lei
der noch gjin erf op it lân. Soelte moast der komme, Sudewyn en
sêfte rein, dy-t sa stil delfalt as roazebledden, loslitten fen in geurige
kroan....
By in sleatswâl bloeide in âld wylgenmoes. De sinne skynde op ’e
goudene hierkes fen ’e katsjes.... hja tsjirmen om yn dizze kjeld, sa
fen onpas by ’t lingen fen ’e dagen. Mar dochs.... hâlden se net in
boadskip fen ’e maitiid yn? Net fen it wûnder, hwer stadich de
wirklikheit út groeit?
Hy bigoan ynienen sa ’n langst to krijen nei hûs, det hy sette de
stap der ûnder. Namsto dierberder wie him nou dizze syn âld sted,
nou hy hjar der nei hjar útfenhûzjen wer yn wiste. Yn ien hûs fen ’e
hûnderten klonken ommers hjar foetstapkes.... Licht seach se nou ek
wol nei de wytbisnijde bolwirksbeammen ef harke nei it lûde praet
fen ’e ljue op ’e gledde strietten, hwer de dryste âld roeken
permantich wei op omstapten. Speurende wei seach ’r alles, hwet
jong en bloun wie, tomûk ris ûnder de greate kypsen op. Koe ’t
Doedte wêze? Mar geandefoet? Gjin tinken oan! Alde Ripperda
hâldde se for pop, it draechstoeltsje kaem ef de karosse en mar
ienris op in moarntiid hie hy se kuierjen sjoen op ’e Bierkelders, in
lyts nuffich parresoltsje op en in wyt kedoeske oan ’t tou. Fensels op
oardelfoet distânzje Minne Pjirkes, sa izegrinich, det hy hie ’t net
weagje doarst en sprekke hjar oan. Det wie nou al hast wer in jier
lyn. Sims hie Bet meilijen mei him en fortelde, hwer hy se middeis
fine koe yn ’e thékoepel by in goekinder oan ’e Greftswâl ef Efter de
Hôven. En den trof it krekt sa tafallich, hy kaem der de middeis ek.
O! hwet wierne it feestdagen!
Stadichoan waerde dizze ljeafde him in earetsjinst, hwer hy al syn
moaijste, heechste tinsen oan wijde, de swiidlûdigste trilders fen syn
fioele oan opdroech en yn sêfte minne wei ûren yn oanbidding
forsonken fordreame. It noch net útspritsene wie fen sa ’n greate
skiente, as ’r miskien nea bilibje scoe as ’r de dingen ienris as syn
eigen ta him nimme mocht. Ho ’n bytsje lok is ommers tsjin
forwirkeliking bistand?
De wite flokken bigoanen wer oer it lân to stouwen.... as wolkens
jagen se oer de lege lânnen op ’e smoute sted oan. Hiel wyt en
blank stike de Presterkamp boppe it swarte wetter fen ’e sleatten út,
de fûrgen streken as donkerder delten troch it ientônige wyt. Op ’e
ein fen it lange, smelle stik lân stiene hiel heimsinnich fiif
wylgenmoezen op ien trop as âlde reuzen, hjar stammen oan ’e
wynkant snie-biklodde.—
Jehannes syn tinsen hjir by it knappende houtfjûr biroanen
sêftsoalich nou de hiele kommende libbenswei. En Doedte gyng mei
him en.... lytse, bloune bern. Hjir yn dizze âlde sted scoene se
wenje, yn in hûs mei greate, smûke keamers en flinke finsters, hwer
min ljocht en sinne ta ’n yn skine litte koe en in greate tún scoe der
by hearre, fol fen rûkende, reade roazen en leeljeblommen. Sá scoe
hjar libben stil en fredich foarbygean, as in moaije wite wolken oan
’e loft—tocht ’r, wylt ’r yn stúdzje wei de wolkens neiseach, ho-t se
kamen en gyngen folgens ûnbikend bistel.
Efkes lichte it snijen, nou forhefte it him wer. Alles waerde wyt, in
suvere, goeddwaende stiltme sette elts hûs yn syn eigen iensumheit.
De ljochtskimer út ’e brede gong foel yn ’t wite tún, it fine skaed fen
hwet tokjes struwel leech op ’e groun teikene him skerp ôf tsjin ’t
blombêd, fol fen tulpenoaskes, grien en klûmsk ûnder ’t turfmot.
Hy wist net, ho-t hy it hie, it mocht him net tinke, ea sa ’n
Sneintojoun bilibbe to habben, sá yn harmony mei himsels en de
wrâld.
Hy hearde skelgerinkel en it swiere lûd fen Minne Pjirkes by de
doar en efkes letter, o foarfreugde! it swiet giressel fen sidene
rokjes, de mesyk fen ’t getrippel fen hiel hege lytse hakjes. Op ’t
selde stuit stie ’r al yn ’e gong en seach se en bûgde syn holle oer
hjar hantsje, oer ’t lange en smelle fen Doedte Ripperda.
Alde Ripperda seach it en giisgobbe. It potuerde lang net min, dy
twa.... machtich sieten se der om ’e petylje yn ’e Bjirmen, hy scoe
wol wolle, as se allegear sa to plak komme koene as miskien dizze
lytse rakkert, syn hertlapke.
Der wierne noch mear noege en stadich kamen se oandripkjen yn
wiide waerme mantels en wollene sjaels om ’e holle for de kjeld, mar
al roan it hûs ek fol, for Jehannes Falentijn wie der mar ien en it
foege him sa wûnderbaerlik, det hja kamen neist inoar to sitten. De
oaren wierne meastal âldere, troude ljue en Andersen en Bet sa
grien als gêrs, det der wie ek neat oan en sa koene hja togearre it
folle geniet ha fen inoar’s bywêzen.
„As hy ek noch wol ris spile?” frege hja sêft en hy liet hjar, kreas
út in koker rôlle, moaije nije stikken sjen, dy-t hy út Dútsklân komme
litten hie.
Hja hie ’t spyljen noch net leard, andere hja op syn fraech, mar
jouns by heites songen se fjouwerstimmich en Regnerus, hjar broer,
learde it dwarsfloite-spyljen to Frentsjer, der hy stedint wie en
yntkoart scoe hja der ek hinne to útfenhûzjen by ien fen syn
prefesters. Der krige hy in skrik! Doedte nei det lichtsinnige
Frentsjer, hwer it krioelde fen dy jonge griene hipperts, it hier fol krol
en it hert fol forljeafdens! By tsjienen scoene se hjar foetfallen
dwaen en nachts foar hjar finster sjonge en dichten op hjar meitsje
en de handigste en leidigste fen allegearre scoe hjar ynpalmje. O hy
seach it oankommen! en sei! it scoe him krektlyk gean as Ryklef
dodestiids mei syn gemael, hwer hy Anne Hopperus troch kwytrekke.
Syn lûd klonk in bytsje onwis, do-t hy frege, honear as de reis
oangean scoe. Tongersdei gyng se mei pake wer nei hûs, sei se en
Saterdei scoe heit hjar nei Frentsjer bringe en jimmetieten se by
prefester en mefrou en den bleau hja der in setsje.
Nou wist ’r it, dizze fjouwer dagen waerden bislissend for syn hiele
libben. Hwet scoe ’r nou: it skreauwne, deftige en foarmlike brief to
baet nimme en hjar heit skriûwe ef scoe ’r hjarsels syn libbenslot
foarlizze, om it fen hjar hânnen forfoarmje to litten ta in greate
blydskip ef in ellindich lijen? It onbisoarge, hearlike geniet fen ’e
joun wie foart.... in ûnrêst krige fat op him, hwer hy him net tsjin
forsette koe.
It petear stûke.... stilwei sieten se yn it fjûr to sjen, ek in ivich
riedsel as hja selme fen hwer-wei? en hwer-hinne? en al fielden hja
it net, dochs wie de ljeafde dwaende, om hjar al tichter en tichter yn
’e mesken fen hjar mearkeëftich net to biknoopjen. De ûren
fleagen.... der sloech de klok al njuggen ûre, noch in pear ûren en
hy scoe syn lytse skat foartgean sjen en ’t noch net útsizze kind ha,
hwet hy tochte.
De feint kaem yn, stoelle it turffjûr wer op mei in pear bêste
boekeblokken. It wie it sein, om ris oerein to gean, de hearen
stapten nei de bibliotheek, om de nije munten en ’e nije boeken to
keuren de dames waerden boppe noege, om Bet hjar troujurk en
útset to bisjen. Doedte hâldde hjar mar by pake, hwet scoe se ek
mei dy âldere dames? en Bet? och, dy forgeat gled-wei, det der noch
oare minsken yn ’e wrâld wierne as Jan Andersen!
„Sjoch,” glimke âlde Falentijn, „is ditte net hwet for ús gast?” en
hy joech hjar in lytse goudene munt út syn samling, in goudene
ducaton.
Yn ’e eagen fen Ripperda kaem in tige earnstige, hast
swiermoedige útdrukking. Hwet waerd’ dit, gekheit ef djippe, djippe
earnst?
„’t Is om to hâlden, Doedte,” lei Falentijn út mei dy âlderwetske
ridderlikheit, dy-t sa goed hy him paste.
Hja draeide de munt om en om. „Der stiet lêzen op,” sei se en hja
lies:

Daer Ware Liefde woont,


Daer is het Huis geheiligd.—

„O!” sei se en sloech de eagen foardel. Hja hie Jehannes sines


moet en der yn lêzen, hwet syn mûle yet altyd forswijde. Hja joech
hjar hwet toside ôf, in bloske op ’e wangkjes, bleu en forlegen en
seach hiel efkes nei de mânljue, mar pake en minhear Falentijn
kúrden al wer mei greate forgreatglêzen op hjar fynsten om en de
oaren dy pypken ef praetten en nimmen tochte om hjar.
Hja woe hjar nei de doar tajaen. „Doedte!” hearde se Jehannes. It
klonk fen o sa fierôf en dochs.... as kaem it as in wjerklank út hjar
eigen, hiel binaud en dochs ek wer hiel frjemd-bliid hertke. „Sjoch
ris, hjir binn’ noch trije sokken.... Hja binn’ nea brûkt yn
jildomrindershânnen, hja binn’ gloednij, dizze trije. It binn’
knottedoeksducaten.... Kom ris efkes tichter by my,” en hy gyng hjar
foar nei de fierste hoeke fen ’e bibliotheek ta, hwer in iensume kjers
barnde en it fjûr syn nochlike, rodsige wjerskyn joech.... „Noch
tichter.... Sa....” Hja stie nou deun neist him.... as ’r woe, koe ’r it
bounzjen fen hjar bang-bliid hertke hast hearre tsjin ’t nau siden
spinserke oan.
„En wistû, hwet der by heart?” en wylt de trije goudene stikken yn
’t holle fen syn hân leine to blinken, sei ’r hiel stadich, elts wird in
stikje hertefreugd en bitterswiete eangstme:

„Wotte sa wotte,[1]
Hjir hastû de knotte,
Wott’ it net dwaen,
Den moatst’ him my weromjaen.”

[1] Dit knotterym is noch gâns âlder:


Wolstû my hybje, den scil ik dy habje,
Den scill’ wy togearre út ien skûtel slabje.
Wott’ it net dwaen,
Den moast him my werom jaen.

Doedte seach him oan en hy hjar.... yn hillige stiltme helle se de


trije ducaten fen syn triljende hân nei hjar ta en biknypte se stadich
yn hjar iiskâlde rjuchter.
Sá anderje ik, Jehannes,” sei se sêft. Al it berneftige wie yn ien
omsjoch fen hjar antlitke fordreauwn.... hja bisefte hokfoar rjuchten
en plichten dizze iene amerij hjar nou for it hiele libben oplei.
Falentijn, wol op syn openst, seach ris tomûk nei hjar en syn hert,
slingere twisken hope en freze yn, fielde as by ynjowing, ho-t syn
soan taeste nei syn ryp lok. O mocht der seine rêste op dit syn
bisykjen! de Heare hjar herte flije nei dit syn bigear en hja him
tabrocht wirde as in jonge, teare roas yn syn wachtsjend hôf!
Hy socht algedurich ris de eagen fen syn wiif, mar Pronica mirk
neat, dy wie sa alhiel mei de oaren wei yn in kleanpraetsje oer
japonnen en ruches en stroken en kypsen fol fearren, det hja hie
gjin loaits oer for him.
De spylklok yn ’e gong spile de folle ûre fen alven, do makken de
Ripperda’s rislewaesje. Hja hearden de skeltsjes al wer rinkeljen
foardoar yn ’e wite stille wrâld, Minne Pjirkes klos-klos by ’t parradis
op en ’t fallen fen ’e klopper op ’t swiere ikenhout fen ’e doar.
En de oare moarne betiid al histe Jan syn âlde skonken op ’e loaie
brune fen ’e weverij. Falentijn joech him in goede braspenning mei
for ûnderweis en in folle knapsek. Sa rekke ’r woltomoet op reis,
hwent bang for bûsehifkers wie ’r net, hie ’r net in knyft, slipe as in
flym, by de broeksbân yn en Annemoi for in grou goune de kweade
net bispritsen, om him ôf to bliûwen op iensume wegen?
Yn in learen sekje, ticht oan syn hert, droech ’r syn boadskip, in
great brief for jonker Age Ripperda yn Seisbjirrem. Hy koe wol fen
bitinken ha, hwet der sahwet yn stean scoe, de dokter scoe wol syn
lytse dokteresse foun ha, tocht him. Hy hie ’t al lang bispeurd, hy
wie yn ’t frijen keard en as der fen de lytse frelle praet waerd, den
harke hy mei saun pear earen. En sok slach fen ljue, der hearde
poeha by. Mei syn Lys frijde hy der foartdaedlik mar op los, det it der
oer klapte, mar mieri! hjir bleau min op oardelfoets distânzje en ’t
scoe wol al in hiele ginst wêze ris in aeijke, ek op oardelfoets
distânzje, jaen to meijen!
It hynsder kloste sleaudrafkjend de hirdfêrzene wei lâns, nei ’t
Westen út. Noch wie de wrâld stil en wyt, mar de loft arbeide gâns
yn ’t Suden en ’e mosken sieten bliid to tsjilpen yn ’e keale
beammen.
Tsjin ’e joun kaem ’r op de stins en diich syn boadskip en waerde
do al gaueftich nei de greateljues poeskoken laet, hwer it útroan op
in wûnderbaerlik plesierige joun, hwent hy, as in goed Ljouwter, spile
ek net swak by mei in mingelen bier foar him en in goed miel efter
de baeitsjeknopen.
Mar oan alle lofsangen komt ornaris ringen in ein en yn ’e
neinacht, do-t de moanne, dy-t al gâns forsiet, opkaem, joech ’r him
wer op reis. Hy krige in brief fen ’e jonker mei, it glimke, der det him
mei oerjown waerde, bifestige him wol yn it gelove, it waerde in
goede tatynge for de jonge dokter.
Ho oneinige lang like him nou de reis! by nacht en ontiid! Gjin
minske op in paed, allinne mirden en by de doarpen healforhongere
hounen en boppe yn in listgoate in earmoedzjende kat, de eagen
twa greate gleone roundellen, stiif op him delsjende. Hy riboske
optlêst fen binaudens en kjeld en ho seine hy de toerren fen
Ljouwert, dy-t einliks yn ’e moarn, griis en tsjuster tsjin it
oanwinnende ljocht ôfstieken.
Jehannes hie gjin hael hawn thús op syn keamers, hy spoarde al
ier en betiid by heites om en iet der syn moarnsbrogge en mei ien
ruk skûrde ’r it brief op, det Jan him oerjoech.
It wie mar koart, al wie syn ynhâld wichtich. Hy waerde
útforsocht, om Doedte Tongersdei mei werom to bringen en sels it
andert to heljen. Fierder neat.... it wie ek genôch.
Mei in optein sin roan ’r nei âlde Ripperda, dy-t al fen alles op ’e
hichte like to wêzen en bizich sei, hy scoe wol ljeafst mei Doedte
allinne prate wolle. En der kaem se al oan.... for earst seach ’r hjar
yn deise klean, yn in grienruten jurkje, it rokje hiel wiid en it
spinserke hiel nau, sa deaïenfâldich as in boargermans bern. En it
moai boskje hier net yn in toer heech op ’e holle fol skitterjende
siersels en plûmmen, mar flochten yn in lange frissel en sa om ’e
holle woun. En nou sá hie hy se op ’t alderljeafst, wie ’t net
singulier?
Hy bleau fensels to iten, en hwet diich ’r ljeaver as det?! den hiene
se noch in hiele moaije middei togearre! en o gút.... hy helle in
roazeread siden doekje út ’e bûs, der in losse strûp yn siet. En der
bitearde hy de trije ducaten yn en do loek hja mei hjar sierlike, lange
fingers de strûp oan. „Dit ’s nou for altyd, myn Doedte,” sei ’r
earnstich.
Hja swijde. Mar der foel in trien op ’e roazereade side fen ’e
knottestrûp.
As Annemoi it sjoen hie, hie se in krús slein.—
En op in moaije dei yn Maeijemoanne, de wrâld yn ’e pronk fen
hjar earste blomknoppen, alle hôven wyt fen blomsnie en lûd fen
fûgelliet, de blauwe loft helder as in gril, de sinne fen gjin wolken
skeind, do barde it, det âlde Falentijn for de twadde kear al fen ’t jier
de goudene gaspen op ’e skoen naeije liet. Oars diich ’r it altyd mei
de sulveren, nou mei it trouwen fen ’e bern moasten de goudenen
for ’t ljocht en ’t wie krekt, as kaem yn ’e heechste pronk, de
deftichheit fen syn wezen, ék noch namstomear út.
Yn ’t seal by Ripperda’s, it seal, der ek ienkear de Oranjemannen
dy Sneine by inoar sitten hiene, hâldden se nou it gearset, fornaem
en stemmich, ek al mei om de lege plakken fen beppe en Ryklef-om,
dy-t nou as in swerfling yn Ingelân forkearde en hiel inkeld tynge
stjûrde. As hy der om tochte, den waerde Ripperda it moed fol, selst
op dizze freugdedei. O ho miste ’r optheden wer syn jonge twisken
dizze bloeijende, nije jeugd fen Ljouwert, ho sear diich it syn âld
hert, him misse to moatten!—
En nou gyngen Jehannes Falentijn en Doedte Ripperda togearre,
sa ’s syn forljeafde dreamen it him ienkear al foarsei hiene. Yn ’t tún
bloeiden fjûrreade roazen en mennichten fen wite leeljes tsjin ’t sket
oan yn ’e sinne en klip! klap! klapten de lytse sidene toffeltsjes fen
Doedte it mei estrikken floerre paedtsje lâns nei ’t simmerhúske ta,
hielendal ûnder in treurboek biskûle. En in lytse wite kedoes der
blaffende efteroan, in hiele greate fjûrreade strik oan ’e halsbân.
Sá echt, o sá echt noch de soarchleaze jeugd der dy simmers, dy
moaije simmer mei syn lange sinneskyndagen, hwer fen eltse dei
wer in feest for hjar allebeide wie.
Do-t de hjerstfleagen om ’t hûs gûlden, hâlden Doedte en
kedoeske hjar kûs by de hird, in lyts protsje gûd yn in greate
briedstoel en dy winters? Do foreare mefrou Falentijn hjar in greate
pelysse fen otterbûnt en der in lyts swart mûtske by for hjar bloun
hier en as se de sted yn woe, stie der in forgulden draechkoetske ré
mei Jan, trouwe, sterke en o sa soarchsume Jan en Minne Pjirkes as
dragers.
It kopke ûnder ’t swart mûtske waerde al lytser en biklonkener, de
eagen al greater en greater en sims, o sims en ek mar hiel efkes!
siddere de sterke Jehannes Falentijn for de takomst, for it libben fen
syn teare, bloune skat....
Hiele skoften koene se stil neist inoar sitte, hja lynjend tsjin him
oan mei de holle tsjin syn skouder en hjar beide hantsjes yn syn
waerme rjuchter. Dy tiiden learden se it lok kennen, sa ’s it him mar
komselden fen minsken kenne lit.
En op in kâlde moarne yn April joech se him syn soan, in lytse
bloune jonge, in razer. It hiele hûs rekke yn ûnstjûr en hiele Ljouwert
dielde fen herten yn ’e blydskip fen syn doctor Falentijn, sels sa faek
boadskipper fen sokke goede dingen en nou der sels mei bitocht.
Mar Jehannes Falentijn siet mei de hân oan ’e holle. Hy hie syn
moed net. Bitterheit wie yn syn freugde, sa ’s de Psalmist seit....
Diselde joune moast Jan de reis wer ûndernimme nei de Bjirmen
ta. Der hoechde gjin brief mear hinne en der waerde ek net mear
mei blydskip nei ’t andert útsjoen. Alles hie ommers syn bislach krige
en der yn ’e widze lei de greatste seine, dy-t in minske mar barre
meij.
De wegen wierne min to brûken—jonker Age Ripperda liet fjouwer
hynsders foar de wein slaen en jage, sa ’s hy noch noait jage hie. O
hwet wie det in reis yn dy ljochte, lije maitiidsnacht mei dy freeslike
eangstme ta driûwer!
It wie noch net to let, do-t ’r kaem om syn bern en bernsbern to
sjen. In ûre twa letter gyng Doedte stil by hjar wei, lykme allinne en
selst Jehannes mei al syn greate ljeafde wie net yn steat, hjar to
folgjen.
En diselde simmers, yn ’t tún mei syn rûkende reade roazen, syn
leeljeblommen yn al de folle pracht fen hjar wite moaijens, learde hy,
hwet iensumheit wie en waerde him de kreft jown, dy birêstend
drage to kinnen.
XII.

Ho hearlik roek it bûtedoar! Maitiid, maitiid! floite de skelfink yn


Foppe Lieûwes syn hôf,—hearstû my wol, âlde húsman? Bistû ek net
bliid? Sjoch de priel fen de lânsdouwe, draecht se net as in
keninginne hjar kleurich keninklik kleed, mei blossoms binaeid en
sinneglâns der yn biweefd? Sjoch it wetter, ho klear as it is en ho
stil.... Sjoch de lytse wetternestjes fen ’e stikeltsjes roeikjen, sjoch
de swânneblommen, ho-t se stadich bledden en knoppen út hjar
longerjend herte poarje litte, om ek mar sinneskyn to heinen,
tûzenris sinneskyn! Sjoch it waeijen fen ’e teare felettene blomtûffen
fen ’e pinksterblommen yn dyn finne en it gesoei fen ’e wytbisnijde
hagetokken op dyn diken.... is ’t dy ek gjin wille dit alles, o húsman?
Foppe Lieûwes hearde de skelfink wol sjongen en seach ek wol de
moaije maitiid om him hinne, mar hy suchte.... Dizze winter hie hy
hwet bidobje moatten yn syn hert.... det hie him tige sear dien.... hy
hie optheden gjin lust oan geniet. Ho hie ’t syn forhoping west, noch
ienris wer it âlde Fryslân, sa nei forkleefd mei syn hiele libben, yn
gloarje herrizen to sjen! Ho bikaeid wie ’r útkaem! Alles lei nou
ommers yn gruzeleminten. En nou hja der yn ’e Haech drok
dwaende, om Fryslân noch lytser to krijen, syn selsstânnigens to
ûntfytmanjen en syn jild yn to palmjen. Ho hate hy dy Coert fen
Beijma, dy saneamde representant, dy-t foarstelle doarst yn ’e
Nationale Forgearring, om plechtich haet oan it Stedhâlderskip en
alle oerhearsking to swarren! Nimmen wie him byfallen—sa settene
se him pyk, mar sei wie it en hy makke him sa lilk, det hy skodde de
fûsten fen pûre argewaesje. Wie det in kearel! wie det in Fries!
Immen, dy-t alle war diich, om Fryslân yn ’t leech to bringen en
kroep foar de hege hearen, om mar in hollânsk plûmke to krijen en
mei bean to wirden op in hollânsk gearset. Hy en âlde fen Rhé! O it
wierne de beide kweageesten fen Fryslân en hja scoene ek wol sa
lang skrippe, om it foargoed yn ’e bidelte to hompen. Hy koe se
allebeide wol forgrieme, sjeder! en hy makke himsels ho langer ho
lilker, en seach net iens, det ’r immen det opdraeide nei hjarres ta.
Bidaerd bleau ’r stean, do-t hy mirk, Foppe seach him net en snúfde
ris in noasfol op fen al dy hearlike geuren, hjir yn ’t hôfke om ’e
nocht to krijen. Hwet ûnthjitte it allegear in moaije risping, de
beammen stiene suver wyt!
Der knapte in dea tokje op ’e groun en Foppe Lieûwes draeide him
moi gysten om. „Hea Roanes, bistû der?” sei ’r hertlik wei en hja
fûsken. „Kom mei yn ’e hûs to kofjedrinken.”
„’t Is hast skande”, sei dy op syn kalme, bidaerde menear, „sok
waer en den yn ’e hûs....” en syn hânnen aeiden in blossomtokje,
det him oan ’t skouder ta hinge, mar hy tepte it net ôf. O dy triljende
sinneweelde, hokker ljeaflik byld rôp dit alles by him wekker! Hy
fielde, ek hy hearde by dit alles, jong, sterk en bloeikreftich yn syn
swietste sappen, fen gjin gesting ef onhuerens bidoarn.
Syn eagen skitteren, hja dikeren yn ’e fierte, wist ’r der net
Bouwekleaster yn syn tsjustere beammen, wenne der Wolmoet net,
it swietgeurige blossomtokje yn it maitiidshôf fen syn hert? Hwet
wist in âld man fen soks? Dy soarte fen ljue stoarren hjar staf op it
forline. Det wie dochs for altyd foart.... Hy woe it nije.... de driûw
fen syn soun bloed frege twingerich de skeakeling oan de takomst....
ljeafde, it húsgesin, it bern....
En dizze moaije maitiid, wie hy net it ûnthjit fen dit alles, hearde ’r
net in mesykjen fen sêfte snaren en lokke det net ta alle rein en
suver geniet?....
Al tocht ’r sa fen alles by inoar, foar it each bleau ’r like bidaerd as
altyd, pandere Foppe Lieûwes efternei nei de lamkes ta en de biggen
en it bêste koukeal, fen ’e moarn fongen en einliks kamen se yn ’e
hûs to kofjedrinken. „En dû bliûwst hjoed mar by úzes to iten”,
ornearre Foppe Lieûwes, „en den kinst fenmiddei wol meiride nei ’t
Kleaster ta. Ik gien dochs mei de seas. Ef hoechste hjoed net
hinne?” pleage ’r mei in bizich glimke. ’t Min sin sakseare hwet, nou-
t hy selskip hie. Hy kûstere him oan ’e jonkheit fen Roanes as oan in
waerm fjûr. Hy sette him heech, dizze skûtmakkerssoan fen
Eastemar en ’t scoe Wolmoet nea birouwe, as se mei dizze nei ’t
gritenijhûs ta gyng, tocht him. Dy rare markejoun fen Optwizel hie
dochs noch earne goed for west.
Dy middeis rieden se togearre op ’e kromsidige seas, heech boppe
it stof fen ’e wei, troch de moaije, bloeijende wrâld. Hja koene fier
sjen.... gjin dize loek syn sulveren streken twisken ’t fiere en ’t
tichtebye.... ’t wie allegear sa klear, sa fris en ’t kaem sa folmakke út
’e Skepper syn seinjende hân, det de nije pracht fen it jier makke
hjar suver stil.
Sá rieden hja in hiel set. De iensume sânreden lâns en do oer ’e
Hamsterheide.... yn it âld weinspoar wipte de seas op en del en
mennichten fen heideblommen sneuvelen ûnder de greate tsjellen....
Hjir en der in inkelde spjir, in jeneverbeamke, oars de wiide hege
blauwe himel en de brune heide inoars maten, nou yn
simmerhearlikheit, winters yn earmoeds bitterheit.
By Bindert Japiks stiene de skúrredoarren op en Wytse seach al ris
út.... It like der wol boelgûd, sa fol stie it hiem fen allerhânne soarte
fen weinen, bolderweinen, in gieloaljelinnen kappe der stiif oer
spand, seasen, ierdkarren, in pear faeiëtonnen, in inkelde moaije
karosse for fjouwer hynsders en yn ’e kamp foarhûs roanen sa ’n
sechstich hynsders.
„Nou, nou!” sei Foppe Lieûwes en seach dit alles oan. Ho scoe
hjoed dit weromsjen wêze fen ’e Oranjemannen, nei de tsjinstuit fen
Dokkum út inoar stoud as hwet goezzeplûm nei alle wynstreken.
Inkelden, dy-t tichteby wennen, kaem ’r yetteris wol to wird, mar
sokken fen Ingwjirrum en Anjum en Boerum en de efter-Ljouwerts,
wierne se net as skippen, wachtsjend foar ien slûs in amerij, sa
tichteby en nea yn it libben wer diselde reis!
„Miskearret der nou nimmen mear?” waerde der frege, do-t se
ynkamen yn ’e greate skûrre, hwer wol in hûndert man hjar
opwachte. Stadich waerden de nammen oproppen út de neiste
contreinen.... presint wierne de measten en dy-t der net wierne, der
joech in oar for lûd en fen dy-t fierst ôfwennen, kaem allinne de
oerste ef foaroanman op it aljimint. Finzen noch inkelden, mar de
measten al wer los tsjin in heech losjild.
It wie Wytse Binderts Cloosterman, dy-t út namme fen syn heit de
list foarlies en do-t hy by de namme fen Jan Binnes kaem, stúke syn
lûd efkes.
Al de oaren waerden stil.
„Jan Binnes!” sei Wytse Binderts. De hoedden kamen ôf.
„Jan Binnes is de holle ôfslein for de goede saek fen Oranje de
18e fen Selle fen dit jier en syn stof is biierdige folgens oarder fen al
de Oranjemannen op it Aldwâldemer hôf. Dit doch ik, fen Scheltinga
fen Stynsgea to witten oan al dizze ljue hjirre. Hy hat syn libben
jown for ús saek. Litte wy syn namme yn eare hâlde.”
In inkelde bange stimper riboske efkes, ware de geest fen Jan
Binnes net yn hjar foarmidden om?
Wer trof de klank fen in bikende namme Foppe Lieûwes syn earen.
„Master Marten Joukes?” waerde roppen.
„Forkomt yn ’e finzenis to Ljouwert al sont Selle.” In dof gemompel
gyng troch de rigen, seagen se it lytse opljeppen mantsje noch net
oan ’e spits fen syn folkje út ’e Wâlden? en nou al sont moannen yn
’e wiete kelderhôle fen ’t tichthús! Foppe Lieûwes gyng ’t neijernôch,
krekt as wie ’r op in bigraffenisse fen ljeaven.
„En nou frjeonen, komt it alderslimste yette,” sei Bindert Japiks.
„Nou komt de kniper op ’e skine. Ik bigjin sa njonkenlytsen to
tinken, det allinne twa fen de earmsten der útpikt binne, om ’e
koarte dea op ’t skafot en ’e lange marteldea yn ’e finzenis to
stjerren, omt der dochs neat op hjar to forheljen is. As se tûzenen
bisitten hiene, wierne se ek wol sparre.... nou wierne se goedkeape
offers ta formoedsoening fen ’e wraek fen ’e Jacobijnen. De libbenen
moatte bliede.... Frankryk easket ommers jild, tûzenen,
hûnderttûzenen, noch mear.... En ienkear.... scil ús it fjûr noch wol
neijer oan ’e teannen lein wirde, den komme ús bern oan bar....
Der kaem biweging ûnder ’t folk.... „Sa fier is ’t dochs noch net?”
oppeneare ien binaud. „Sitte wy den al sa yn ’t ûnleech, det wy gjin
kant mear út kinne?”
„Praet fen gelok, as ’t noch net slimmer wirdt. Jisterjoune let krige
ik dit brief.... Geuke Ljibbes wit fensels wol, det wy hjir hjoed by
inoar binne, der soarget de forrieder yn ús foarmidden wol for. Min
moast him ôfsoalje, det ’r der noait wer sin oan hie, om hjir to
judasjen.” Banjer, hielendal efteroan by ’t skûrrefinster, slûpte foart.
Immen joech him in stomp, hy stroffele oer ’e efterhûsstriette.... syn
possenaesje wie nou útspile, fielde ’r wol, it jildfortsjinjen dien. En
Foppe Lieûwes brocht him tobinnen, hwet de jonker ienkear sei hie
der dy joune yn ’t húske to Iestrum.
Nou bigoan Bindert Japiks sels de lange „dagvaarding” foar to
lêzen, opmakke fen ’t Geregte fen Achtkarspelen en únderteikene
fen Geuke Ljibbes en fen der Kooij en hwer de nammen[1] op
foarkamen fen allegearre, dy-t oan de Collumer opstân mei
hândiedich west hiene en lies teffens de boete op, hwer se ta
foroardield wierne.
[1] sjoch efteryn dit boek de „officieele” list fen nammen en
boeten.

It wie sa stil, min scoe wol in spjelde fallen hearre kinne. D’iene
seach toglûp nei de oare, mar elts for oar hâlde him great for syn
bûrman.
Einliks swijde it swiere lûd fen Bindert Japiks. Hy tearde it pompier
op en stiek it yn ’e bûs. „En nou, hwet sizze jimm’ hjir ta?” tantte ’r
de ljue. „Wy ha rare lege eagen smiten, frjeonen! Is der nou ek ien
by, dy-t it moit, hy komme op. Ef ha wy it allegear for Oranje oer en
yn Oranje for Fryslân, it selsstânnige Fryslân, frij fen hollânske
twingerij!” en do hwette sêfter: „Alle ljeafde freget hjar offers
frjeonen,.... alle lok wirdt ommers bitelle mei syn eigen priis.... Dizze
priis is heech, taest ús oan yn ús goed. De measten scill’ der hjar om
bikrimpe moatte, in tindere brogge en faken in sûpke jenever
minder. Nou, der kin ’t sûnder, dy brouwdrank fen ’e divel is nin
minske ea goed bikaem.... Mar hwet my o sa sear docht, frjeonen....
it is net de straf.... ef it jild.... ef de kweanamme, dy-t se ús
oanwriûwe scille yn Hollân.... mar it is de saek sels. It hat de lêste
útsetter west for ús. Nou is der gjin forwin mear op. Wy kinne om ús
hinne gnauwe as in snoek yn ’e foeke, it jowt ús neat mear. Hollân
krijt ús nou alhiel yn ’e bisnijing. Fryslân wirdt in wingewest, ôfbeuld
as in âld hynsder foar in swiere fracht fen skilden.... nou en for alle
tiiden en al ús gloarje scill’ se ta hjar nimme. Skrippe se al net, om
ús ús Hegeskoalle to ûntstellen? Fryslân moat ta de wrâld út.... As se
koene, scoene se selst de tael en de namme der út snije wolle as in
minskehert út syn lichem....”
De oaren bleauwne stom, gjinien hie in wjerwird, mar it gyng hjar
troch ieren en sinen. In nuver gemompel bigoan warber to wirden yn
alle hoeken fen ’e greate skûrre, it wie in swier stik, om dizze bittere
wierheit forkropje to moatten.
Einliks sei der immen bidêsd: „Bindert kin ’t ús nou allegear wol
slim tofoaren prate, scoe ’t altomets noch net hwet tafalle kinne?
Min merkt der hjir noch net folle fen as nou ja.... mei det jild is nou
wol slim, mar der ha wy ek de kâns for hawn om to winnen. Hokker
groun hat Bindert for al dizze slimme formoedens?”
„As min immen hwet to lien freget, is min al hear ôf en as min
frjemd yn ’e hûs hellet, om der to regearjen, wirdt min sels slaef. Hy
sit by de skerm en min yn ’e sigerige herne. Tinkst, det Frankryk it
rike Hollân om ’e nocht helpt? Wiste noch net, det wy yntkoart in
fyftichste penning opbringe moatte fen al ús goed en mar in rinte
krije fen 3½%.... as wy se krije?! Brekt de ynkertiering ús allegear
op den duer net de nekke? Tinkst sims, det ik myn fiif man
ynkertiering altomets om ’e nocht útbisteegje yn ’e Hamster
harbarge? En wy binn’ noch lang net oan ’e ein fen ’e tiiden ta.”
Foppe Lieûwes, ek ien fen de âlderein, nikte byfallich. De jongeren
woe ’t net oan, ho slim as ’t wol stie, och, as min jong is, kin min
alles tille.... den leit it hiele libben derfoar as in effene wei. Mar al
njonkenlytsen leart in minske hifkjen en soarchjen.... de jonkheit
libbet der mar op los as de soldaet Saterdeijouns. Moandei’s is ’r al
mak,—tocht Foppe Lieûwes, wylt ’r sa ris om him hinneseach yn ’e
healtsjustere skûrre en hjir en der in goekinder tanikte. Hea, der stie
ek in kloftsje Boerumers, Joege Innes yn ’t foarmidden en hy gyng
der op ta en hja fûsken, mar it antlit bleau stoef en hja seagen
bidrukt.
Och, it jild wie noch wol oer to kommen, det net, al scoe hjar ’t
helter wol útstrûpt wirde en de pong yn ’e alderlangste knoop
komme! Mar dy grêven diene it him, ien op it Aldwâldemer tsjerkhôf,
twa yn Driesum en trije yn Ikkerwâld! It wierne offers fen minsken,
dy-t it Bataefske regear frege hie, in moai biwys fen ’e heech romme
broerskipeftigheit! De tûmmeskroeven setten se linkende wei al mar
kniperiger oan, earst de frijdom kwyt, do it jild en nou! de earste
soannen fen it folk sels, dy-t oars neat gjin kwea dien hiene as det
hja it wettich gesach fen ’e Oranje’s, it hjar fen God taskikte regear,
hânhavenje woene.
Scoe ’r dit noch ienkear bilibje meije, dit regear wer op syn troane
to sjen? de flagge noch ris wer waeije op ’e Eastemarder toer ta
eare fen ’e jierdei fen ’e Stedhâlder, goudtsjeblommen yn syn tún
sjidzje to kinnen, sûnder det der immen kaem en skûrre se der by
nacht en ûntiid út. Och hy wie in âld man en Joege Innes en safolle
oaren wierne it ek.... licht wierne se al lang yn it hinnekleed
bispjelde, eart it sa fier kaem. En dochs.... hy twivele net oan Heger
Bistel, nei dizze tiid fen binauwinge en druk kaem ek ienkear wer in
bettere tiid. Den scoe it folk wer frij wirde en ’t wêze sa ’s alear:
Fryslân wer it frije, moaije lân en in fryske Oranje draechjend yn
eare en greatskens de Fryske kroan, dy-t him takaem en hwer it
hiele folk syn rjuchtsbisef him yn skoarre, dy drage to kinnen....
Ho ’n moaije dream wie ’t, ho ’n bitiizjende tsjoen fen
takomstbylden! ’t Koe allegear sa komme, al wie ’t nou noch mar in
drôge, mar is net alles, hwet nou wirklikheit is, net ienkear ûntstien
út hwet do spotsk drôge hjitten waerde?
Bindert Japiks drôge net, dy hânnele koart biredt en koel. Hy siet
op in ierdkarre en skreau de nammen op fen ’e ljue, hwaens wapens
al ynlevere wierne[2] op ’t Stynsgeäer gritenijhûs ef dy se weismiten
hiene yn ’e stedsgrêft fen Dokkum. Ek skreau ’r de nammen op fen
’e ljue, hielendal troch earmoed ûnbikwaem ta boetebiteljen. It
wierne mar in stik ef seis, hwent it folk, hândiedich oan it forset,
hearde ta de geseten ljue. Earme lús-angels hâldden it mei it
Frânske gesach, hja hiene ommers nea hwet to forliezen, altyd to
winnen, as ’t ris oan ’t fordielen fen ’e bút takaem. Ho scoene se der
den yn omskûrre, as dy bêste brave patriotten hjar ris frij lieten to
dwaen nei hjar eigen wil! Ho scoene se sels skrippe, om it measte to
krijen, al moast der den ek in húsman om dea. As hja it mar hiene!
—tocht Foppe-om.
[2] Sjoch hjiroer efter yn it boek.

Fierders lies ’r ûnder deadlike stiltme it brief fen ’e jonker foar:

Hampton Court de
30e van April 1797.

Mijne seer getrouwe Vrinden.

Deeze wordt UEdn. geschreven uit de residentie van


onzen Frieschen Souverein, te weten Hampton Court,
waar ik na eene seer sware reis van zes dagen door
Gods genade toch nog behouden ben aangekomen. Ik
ben nu, waar ik moet zijn, in de schaduw van mijn’, ja
onzen seer beminden Vorst. Toch gaat mijn verlangen
uit naar mijn vertreden Land en naar mijn verslagen,
verootmoedigde vrinden. Wij hebben ons spel
gespeeld, wij hebben verloren.
Ik zie de toekomst donker in, mijn Heer doet het
evenzoo. Hij weet niet en waarhenen zich te wenden,
zijn herte is in bittere droefenisse om ’t gene en is
geschied.
Laat ons allen onze oogen opheffen naar de bergen,
vanwaar wederom eenmaal onze hulpe komen zal. De
Heere is ook de God der legerscharen, Hij leidt ze naar
Zijn wil.
Seer zoude het mij verblijden, te mogen vernemen,
of onze vrinden Jan Binnes en meester Marten en de
anderen huiswaarts sijn gekeerd ende of se nog zijn
beboet.
Deze wordt UEdn. gezonden door de
tusschenkomste van Porter uit Harlingen en zende de
Uwen ook alzoo.
Ik groet U allen seer, mijne Vrinden, in ’t bizondere
Bindert Japiks in ’t Clooster en Wibe Lubberts: Gedenkt
mijner—banneling—in den gebede:

Ripperda.

Hwet roerden de wirden út dit syn brief teare snaren oan! It hert
spriek ta it hert, ja wol det!—
En einliks formoanne Bindert Japiks de ljue yn in koart, earnstich
wird, goedwei de boeten to biteljen, de saek lei der nou dochs sa ta,
hja wierne oerlevere oan ’e dogeneaten en forroppe foar it Hof to
Ljouwert ef sa, om ’e boeten forlytse to krijen, scoe dochs neat jaen,
omt Hollân raesde om jild en dit moast wer as in lyts pynstillingkje
brûkt wirde.
„Mar wy wolle neat mei det Hollân út to stean ha! Hwet maelt ús
det Hollân?” rôpen inkelden en ho-t Bindert Japiks, fen Scheltinga en
Joege Innes ek praettene, it folk bleau rare roerich.
„Woll’ jimm’ it noch ris bisykje en det it ús wer ôfgiet as to
Dockum?” frege Bindert Japiks.
Der prusten se ek raer tsjin oan. Né, det nou just net....
„Nou, hwet woll’ jimm’ den? Komm’ op, dy-t in útwei wit....”
It bleau stil ûnder ’t folk, mar einliks pinfiske in bisûnder
bolstjûrigen maet: „As wy nou as ien man ris wegeren, om dy
boeten to biteljen, hwet scoe ús den oerkomme kinne?”
„Den krigest skúsjeboelgûd, alles forkoft en den op ’e keap ta
tsjien man ynkertiering....[3] en ast dy den noch al to raer
postuerdste en net om lyk wolste.... nou, de bile is der altyd skerp to
Ljouwert en der is gjin greater plesier for Hollân, as der in frije
Fryske nekke ûnder,” sei fen Scheltinga bitter.
[3] Fen Scheltinga fen Stynsgea koe der fen meiprate. De 7e fen
Selle waerd hy oppakt troch in oermacht fen fyftich patriotten en
’e captain en nei Ljouwert brocht, syn wiif Maria fen Haersma
waerd’ do in húsarrest oplein út suvere pleachsucht en der sahwet
in wike ef fjouwer in man ef tsjien by hjar ynkertierd, wylt hjar
man yn ’t tichthús siet.—

It snie hjar troch it hert, dizze wirden. Wie it sa? Ja, it wie sa! Det
hie Hollân al lang in greate argewaesje west, det rike Fryslân dêrre
ûnder syn eigen regear, dijende fen wolfeart en frede.... de
Hegeskoalle to Frentsjer tige yn bloei en mennich learde ôfleverjend,
hwaens namme klonk as in klok.... Fryslân fleurich, sûnder greate
skilden en wol mei greate baten, hwet stiek it Hollân de eagen út!
Der moast in ein oan komme, hwa kin yn ’e wrâld de fleur fen
bûrman sjen en wirdt net oerginstich?
En nou hiene se Fryslân yn ’e bisnijing! goed knevele ek! en lei it
der spinfoetsjend, machteleas foar! Ho scoene se it nou tramtearje,
eart se it einliks genedich de deastek joegen. Der moast neat fen ’e
âlde gloarje bliûwe! In útplûndere hûs! in kealskodde beam! En den
koe ’t folk gean, hwer it woe, ast tominsen noch op ’e poaten stean
koe....
It joune nei de moaije Snein. Elts ried nei hûs, wrok yn it herte,
opstandich it moed. Hwet Bindert Japiks en fen Scheltinga seine,
wier wie it, bifestige it soun forstân hjar, mar in oaren, tigen fûlen
twinger, it gefoel, stie op tsjin dizze twinglandij. En den fen frjemd!
Hie ’t ien fen ’t eigen folk west, in Fries ûnder ’e Friezen, hja hiene
noch mei tsjinsin dwaen wold, hwet hy gebea, al scoe ’t den ek
wrokjende wei west ha, mar in frjemd oerweldner!? Wûndere
plannen spûken der dy moaije fredige joune yn in bulte hollen om.
Hja seagen neat fen ’e hearlike wrâld om hjar hinne, hja kearden sa
djip ta hjar selme yn, det de bûtewrâld bistie net iens mear op dit
stuit, allinne haet! haet! bimastere hjar tinsen en joech de sêftere
fielings fen ljeafde en forjowing in triûw yn ’e bidelte.—
Foppe Lieûwes bleau to iten by Wolmoet en dy. Wie ’r der net as
thús? En Wobbe en hy kuieren togearre it lân noch ris in eintsje út
en biseagen de nije frucht, dy-t der oerwaeide op ’e jounsigen as in
hearlik ûnthjit. De lege sinne streake ’r noch goudglânzich oer, in
fûgeltsje, sêft fen lûd, song ’r noch syn sangkje. It lûdtsje wie sa
fyn, it lûdtsje wie sa tear, krekt as koe ’t hast net ta jubel komme en
woe it dochs sa minlike graech....
It wie sa maitiidsêftige jong, dit allegearre en Foppe Lieûwes en
Wobbe, de beide âlde mantsjes, fielden hjar optheden o sa âld....
âlder as hja ea west hiene.
Hja hearden lûd praten en laeitsjen en seagen Wytse en Ritske
mei Roanes Gearts kuierjen yn ’t kleasterhôf, de wallen neisneupend,
as der al ripe wylde ierdbeikes wierne.... Hja koene noch laeitsje, dy
trije, it gyng hjar noch net botte nei....
„It bliûwt mar oan mei ús Wolmoet”, sei Foppe Lieûwes en syn
eagen kipten wolgefallich Roanes út ’e trije. „Hwet seistû derfen
Wobbe?”
„Dy binn’ for inoar bisteld, det ha ’k al lang bispeurd”, nikte Wobbe
wis.... „Us Wolmoet is keken en as sokken hjar hwet yn ’e holle
sette, den slacht gjin minskewil it der ea wer út. As ’t in forkearden
ien west hie, hiene wy der neat oan dwaen kind.... nou ’t it in
goeden ien is, liket it my in seine ta fen de Heare. Hy wit, hwet it
weeske nedich hat, wy beide, jou en ik binn’ âlde minsken en
Lysbeth ek, wy ha ús measte tal jierren hjir hawn en ho den? It bern
hat in stipe fenneden.”
„Scoe hy der ta doge?” hifke Foppe Lieûwes útfreegjende wei, al
hie hy for him sels Roanes Gearts al tiiden as sadanich biskôge.
„Sjoch”, sei Wobbe, „jy hâlde it stil fensels.... ik ha ris nei him
fornaem sa nei ’t iene en ’t oare. Hy hat jild fensels en den hat
immen ek fijannen, guont, dy-t it him forginne, mar de boaden by
syn heites meije him graech lije en syn kammeraten binne ek
goedsoartige ljue. En it laech is goed....”
„Bêst”, sei Foppe Lieûwes der op ta. „Ik ken se fen âlder ta âlder,
it is gjin oastich hout om sa to sizzen.” Sa kâlten dy âlde mantsjes
der mei inoar om, wylt de jonge feinten laeitsjend en pratend om
hûs en hear kuieren. Roanes loerde al ris skean nei de pleats, hwer
hy syn famke wiste en den pleagen Wytse en Ritske him sa, det hy
waerde der hast mâl fen. Syn donker, djip baslûd klonk fol en helder
en sims spitsten de beide âlde mantsjes de earen. Den forstiene se
in koartswilich wirdtsje.
„Jonge! jonge!” sei Foppe Lieûwes,.... „do-t wy ek noch sa jong
wierne....! hwet wie ’t do moai....”
„It is noch moai”, sei Wobbe droech-wei.—
Lysbeth raspe krekt de tsiis oer ’e broggen, do kamen de manljue
yn. „Wy binn’ roppich as hinnepiken, nou Foppe-om?”
„It hat in minne dei west”, suchte dy. „Min scoe einliks net ite
moatte fenwegen al dy aeklikheden....”
„Kom, kom!” susse Lysbeth, „mar gau in flaubyt. Noait de holle
hingje litte, altyd der mar wer kraukyl en fleurich by. Elts minske sit
wol ris yn ’e skûrsek en de bêste medicyn is jimmer, de holle heech
en de mage fol.”
„Jy prate hwet”, en Foppe Lieûwes suchte noch djipper.... „Hwer is
it fanke?”
„Efkes nei de bûrren nei de kammeraetskes. Sjoch, der komt se
krekt oan.” De âlde eagen fen al dy trije minsken seagen fol ljeafde
nei hjar.... de fleur en de gloarje fen hjar libben. Hiene se se mei-
inoar net opsaeid as in lamke, do-t heit en mem it net mear koene?
Hiene se der alle trije net like folle oanpart oan? Elts for oar easke
syn part op, liet him net oer in strie lûke, fielde him der like nei ta as
de oare, Lysbeth einliks aldermeast.... Hwet scoene dy manljue ek
al!
Der kaem se oan, hjar ljeave, jonge pop! De sinne hie se yn de
rêch, nou like se greater as oars. En hwet stie det nije gielsitsen
pakje swierich en der de wytkanten skelk by foar. Al wennen se
efterôf, hja wist noch wol fen moade en ’t moaijste út de
fyndoekspoep syn marse achte se noch mar krekt goedernôch for
hjar. Al hie Wolmoet hjar eigen bern west, hja hie net mâlder mei
hjar wêze kind, tocht se.
Efter de elzenwâl seach noch ien hjar.... Roanes stie der, hielendal
wei yn ljeaflik oanskôgjen.... Ut de fierte wei by in bocht fen ’e reed
kaem hja in eintsje lyk op him yn.... hy stie der stil nei to sjen, for ’t
Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade

Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.

Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and


personal growth!

textbookfull.com

You might also like