Programming Microcontrollers with Python: Experience the Power of Embedded Python 1st Edition Armstrong Subero download pdf
Programming Microcontrollers with Python: Experience the Power of Embedded Python 1st Edition Armstrong Subero download pdf
com
https://textbookfull.com/product/programming-
microcontrollers-with-python-experience-the-power-of-
embedded-python-1st-edition-armstrong-subero-2/
OR CLICK BUTTON
DOWNLOAD NOW
https://textbookfull.com/product/programming-microcontrollers-with-
python-experience-the-power-of-embedded-python-1st-edition-armstrong-
subero-2/
textboxfull.com
https://textbookfull.com/product/programming-pic-microcontrollers-
with-xc8-1st-edition-armstrong-subero/
textboxfull.com
https://textbookfull.com/product/learning-scientific-programming-with-
python-1st-edition-christian-hill/
textboxfull.com
https://textbookfull.com/product/introduction-to-scientific-
programming-with-python-joakim-sundnes/
textboxfull.com
https://textbookfull.com/product/programming-with-python-for-social-
scientists-1st-edition-phillip-brooker/
textboxfull.com
https://textbookfull.com/product/learning-scientific-programming-with-
python-2nd-edition-christian-hill/
textboxfull.com
Programming
Microcontrollers
with Python
Experience the Power of
Embedded Python
—
Armstrong Subero
Programming
Microcontrollers with
Python
Experience the Power
of Embedded Python
Armstrong Subero
Programming Microcontrollers with Python: Experience the Power of
Embedded Python
Armstrong Subero
Basse Terre, Moruga, Trinidad and Tobago
v
Table of Contents
vi
Table of Contents
Flip-Flop��������������������������������������������������������������������������������������������������������������72
Registers and the Shift Register�������������������������������������������������������������������������73
Multiplexers and Demultiplexers������������������������������������������������������������������������75
Conclusion����������������������������������������������������������������������������������������������������������76
vii
Table of Contents
Medium-Scale Systems��������������������������������������������������������������������������������������97
High-Performance Systems��������������������������������������������������������������������������������98
Distributed Embedded Systems��������������������������������������������������������������������������99
Seven Steps to Developing an Embedded Product�������������������������������������������100
Step 1: Idea Creation�����������������������������������������������������������������������������������100
Step 2: Requirements Specifications�����������������������������������������������������������100
Step 3: Functional Design����������������������������������������������������������������������������101
Step 4: Rapid Prototyping����������������������������������������������������������������������������101
Step 5: Testing���������������������������������������������������������������������������������������������102
Step 6: Securing Your System���������������������������������������������������������������������103
Step 7: Bringing to Market���������������������������������������������������������������������������104
Conclusion��������������������������������������������������������������������������������������������������������105
viii
Table of Contents
Functions����������������������������������������������������������������������������������������������������������120
Lambda Functions���������������������������������������������������������������������������������������������120
Exception Handling�������������������������������������������������������������������������������������������121
Object-Oriented Programming��������������������������������������������������������������������������121
Random and Time���������������������������������������������������������������������������������������������123
Python vs. CircuitPython�����������������������������������������������������������������������������������124
How Does My Python Program Run?����������������������������������������������������������������124
Conclusion��������������������������������������������������������������������������������������������������������125
ix
Table of Contents
x
Table of Contents
SPI Communications�����������������������������������������������������������������������������������������194
Deeper into SPI�������������������������������������������������������������������������������������������������196
SPI Circuit Connection���������������������������������������������������������������������������������������197
SPI with CircuitPython Program������������������������������������������������������������������������197
I2C Communications�����������������������������������������������������������������������������������������199
Deeper into I2C�������������������������������������������������������������������������������������������������200
I2C Support in CircuitPython�����������������������������������������������������������������������������201
The MPU6050����������������������������������������������������������������������������������������������������201
I2C with MCU Schematic�����������������������������������������������������������������������������������202
I2C Circuit Connection Tips�������������������������������������������������������������������������������203
I2C with CircuitPython Program������������������������������������������������������������������������204
Adding Libraries������������������������������������������������������������������������������������������������206
MPU6050 with CircuitPython Program��������������������������������������������������������������206
Conclusion��������������������������������������������������������������������������������������������������������208
xi
Table of Contents
xii
Table of Contents
Index�������������������������������������������������������������������������������������������������285
xiii
About the Author
Armstrong Subero started learning electronics at the age of 8. One of
the happiest memories in his childhood was when he finally figured out
how to make a light bulb. It took off from there as he taught himself more
advanced topics in electronics, before delving into computer architecture,
and eventually discovering the joys of microcontrollers and FPGAs.
He currently works for the Ministry of National Security in his country;
writes software; designs circuits, courses, and robots; writes books; and
blogs about technology on www.trinirobotics.com in his free time.
He is also a contributing author to Free Code Camp and has degrees in
Computer Science and Liberal Arts and Sciences from Thomas Edison
State University. He is the author of Programming PIC Microcontrollers
with XC8 and Codeless Data Structures and Algorithms both published by
Apress Media LLC.
xv
About the Technical Reviewer
Sai Yamanoor is an embedded systems engineer working for an industrial
gases company in Buffalo, NY. His interests, deeply rooted in DIY and
open source hardware, include developing gadgets that aid behavior
modification. He has published two books with his brother, and in his
spare time, he likes to contribute to build things that improve quality of
life. You can find his project portfolio at http://saiyamanoor.com.
xvii
Acknowledgments
I want to thank my family.
I want to thank everyone who ever said anything positive to me or
taught me something. I heard it all, and it meant something.
I want to thank God most of all, because without God I wouldn’t be
able to do any of this.
xix
CHAPTER 1
Getting Ready
You have decided to learn about microcontrollers using Python. While it
would be nice to jump straight into developing cool stuff, there are a few
steps you must take to get ready first. If you have experience with software
development, you may be accustomed to just opening an editor and typing
code right away. However, microcontroller development is a little more
involved than that. After all, you will be writing programs for a separate
computer, so there is a lot more to set up. A microcontroller development
environment consists of not only software but an entire hardware
ecosystem that must be understood to unlock all the magic these devices
have to offer.
In this chapter, we will look at setting up an environment for
development. By the end of the chapter, you will be ready to select a
microcontroller board, and you’ll have the software tools and hardware
devices needed to begin your development with CircuitPython. Let’s get
started!
I ntroduction to Microcontrollers
In our modern world, computers are ubiquitous. They have become
smaller, easier to use, and more integrated into our daily lives. A few years
ago, to connect to the Internet and check your email, you would have
had to sit down at a large desktop device. Today, you can do the same
thing with a computer that fits in the palm of your hand and places all the
information in the world at your fingertips.
© Armstrong Subero 2021 1
A. Subero, Programming Microcontrollers with Python,
https://doi.org/10.1007/978-1-4842-7058-5_1
Chapter 1 Getting Ready
2
Chapter 1 Getting Ready
3
Chapter 1 Getting Ready
4
Chapter 1 Getting Ready
Assembly Language
At one point in time, microcontrollers were programmed exclusively in
assembly language. Today, assembly language is reserved for devices
with limited memory and for situations where the programmer needs to
squeeze every drop of performance out of the microcontroller. Assembly
language is useful in these situations because a lot of assembly instructions
5
Chapter 1 Getting Ready
C
C has long been the language of choice in the embedded world. It was
made to run on memory-constrained devices such as microcontrollers. C
gives us the ability to control the underlying hardware efficiently – one C
instruction translates into several assembly language instructions – and
it can match the speed of assembly language for most applications. Since
C has been used for so long, a lot of the code that is written has been
battle tested and proven to work for the applications they are intended. C
users have access to a large code base with helpful information and code
snippets. However, the language requires a good understanding of the
hardware and is difficult for beginners to break into.
C++
As time progressed and embedded devices became more powerful, some
microcontroller manufacturers and software vendors began adding C++
support to their devices. C++ is slowly gaining traction in the professional
embedded space. In the hobbyist realm, however, C++ finds widespread
use on the Arduino platform. C++ is a large and difficult language to learn,
however. Many of the features that make C++ more effective to use than
C in general-purpose computing applications, sometimes cannot be
6
Chapter 1 Getting Ready
BASIC
In the early 2000s, if a beginner was getting started with microcontrollers
and did not fancy assembly, BASIC was the programming language to use.
BASIC stands for Beginners’ All-Purpose Symbolic Instruction Code and
is an easy programming language to use. There would usually be a BASIC
interpreter on the microcontroller chip to run the instructions.
BASIC eventually fell in popularity because the boards that ran it
cost a lot of money relative to what they were capable of. Additionally,
running the BASIC interpreter slowed the chips down and took up too
many resources on the already constrained 8-bit devices. Also, the tools
and software for the most popular BASIC devices were all closed source,
so people could not make their own BASIC devices. When open source
alternatives like the Arduino came around, devices like the BASIC Stamp
thus fell out of favor.
Rust
The Rust programming language is new compared to C (which is almost
half a century old) and is designed to upset the C and C++ hold on systems
programming, including embedded programming. As microcontrollers
become more powerful and factors like concurrency (the ability to carry
out multiple processes at once) start to matter, Rust’s advantages over C
begin to show. Rust is better suited to concurrency because it can handle
a data race, which is when two devices try to access the same location in
memory at the same time.
7
Chapter 1 Getting Ready
Python
Python is a relative newcomer to the embedded space, and it could
become a major player in the field. Python is a lot simpler than C to learn
and is one of the most popular programming languages today. While
BASIC was also easier than C for beginners, Python has several advantages
over BASIC that make it better suited for use as an embedded language.
Notably, while the popular BASIC microcontrollers were closed source,
Python is open source, allowing you to run Python on your custom device
if you desire. Python files can also be compiled to make them smaller,
allowing you to create tight, memory-efficient programs.
Many people say that interpreted languages like Python are not
suited to the limitations of microcontrollers. This may have once been
true, but with today’s more powerful devices, it is entirely possible for
microcontrollers to run interpreted languages without hiccups like the
speed limitations experienced by older BASIC devices. For extremely
time-efficient computing, also called real-time computing, interpreted
languages are still not suitable. However, Python should have no problem
meeting the speed requirements of the majority of microcontroller
projects.
8
Chapter 1 Getting Ready
9
Chapter 1 Getting Ready
the board and get it up and running. A development board allows you to
use, program, and prototype with the microcontroller without worrying
about the hardware setup.
At the time of writing, CircuitPython supports over 140 boards, and the
list keeps growing. You can view the list here on the CircuitPython website:
https://circuitpython.org/downloads. Any one of these compatible
boards will work with this book. You can also choose to create your
own custom device that supports CircuitPython, a process I will discuss
at the end of this chapter. For beginners, however, using a premade,
CircuitPython-compatible board will always be a better choice. It will
ensure that the hardware is working and allow you to get started more
quickly with writing software for your device.
In this section, we will look at some preconfigured devices that can run
CircuitPython. Though many companies supply microcontroller boards
that are capable of running CircuitPython, Adafruit devices have the best
support since they originated the language and have an entire ecosystem
built around CircuitPython with their development environment.
We’ll look at some of the boards that they have available, along with
some popular boards from other manufacturers that can be used with
CircuitPython. This list is not exhaustive, but the boards presented here
will be compatible with the examples discussed in this book.
10
Chapter 1 Getting Ready
11
Chapter 1 Getting Ready
12
Chapter 1 Getting Ready
13
Random documents with unrelated
content Scribd suggests to you:
ikenhouten trap, hwaens útsnien hekwirk him in ekstra ekstra dofke
koste hie. It wie allegear prachtich, in hearehûs, út in rûmme bûs
bouwd en Pronica en de bern wakker nei ’t sin. Mar hy miste ’r syn
âlde geur fen wolle en lekken. Der wie hy by great waen en.... ryk.
Hjir wie alles sa nij en och.... sa frjemd. De skiednis fen dit syn hûs
moast noch makke wirde en sims.... o elts minske hat ommers syn
swakke mominten! den waerde hy sa onwennich nei ’t âld hûs op ’e
Nijested, det hy bitocht mar in boadskip en kuiere derhinne, einliks
hwette skytskoarjend, hwent hwet moast in oar wol net tinke! En as
’r der wie....! krekt as hie ’r jierren op in woelige sé omswalke en
kaem nou earst wer thús yn in stille, feilige haven.
Pronica siet der wol net mear yn ’t sydkeammerke by ’t gleon
turffjurke, mar nou wie ’t André syn wiif, de lytse bloune Sibylla de
Carpentier, hwer hy in kopkefol lekkere kofje fen krige en der in
drabbelkoek by, mar de ongedurigheit bleau him yn ’e skonken
omrideljen, al gyng ’r ek nei de weverij en kleau wer by de âld trap
op nei de souder ta.... hy miste hwet.... it wie net mear s’as eren. En
sims koe ’r sa onwennich det wirde nei det âlde libben, krekt sa
onwennich as syn âld kat, dy-t forline hjerst twaris by nacht de hiele
sted trochkrúst wie fen ’t nije hûs nei ’t âlde ta en der de moarne
prinshearlik wer yn ’t finsterbank siet to spinnen en tsjin de mosken
to gnizen.—
En dochs hie hy it bislút naem, om fen det beuzige, rike libben to
skieden, makliker en gauwer as ’r sels tocht hie. Pronica fitere him
oan en Bet! o dy greatskens fen det lytse kriel, dy hinnepiken, mar
krekt út de dop en kraeije! kraeije! Bet spegele him alles sa moai
tofoaren fen ris alhiel frij to wêzen en moarns it bolwirk ek ris
omkuijerje to kinnen en to gean to fiskjen! as ’t biterswaer wie en
noait mear thúsbliûwe to hoegen om ’t folk yn ’e weverij! En
Jehannes! ja Jehannes! dy rette it heit wol net oan.... mar ek net ôf.
En hy sels? och de droktme fen ’e weverij waerde him somtiiden wol
ris stoefernôch en den dy greate lekkenhânnel! it ôffarren fen ’e
skippen mei swiere ladings yn! it boekhâlden, it bistjûren! Sims
forbylde ’r him, hy waerde forjitlik en roan mei ’t skriûwboekje fen
efteren nei foaren, aloan en alwei en sims diich ’r dryst en tochte....
it rôlle wol. Den blykte ’r himsels to heech set to habben en forgeat
yndied dingen fen bilang.
Do op in goede dei yn ’e lette hjerst kaem jonge Andersen wer
oansetten. Sa nou en den diich ’r in raem, sims twa kear yn ’t jier.
Altyd de forlieder, dy-t it op de swakke siel forsjoen hat. En nou trof
’r dy net mear sa wis, sa fêst yn ’e skoen steand, oan. Wie aerdich
nueter waen, harke nou tominsen ris nei it gefloit fen ’e floiter. En dy
syn gefloit wie wakkere swiet en fluensk en syn bod oannimlik, seine
Jehannes en André allebeide op de joun fen ’e femyljeforgearringe,
dy-t hy bilein hie, om ris mei-inoar to praten en André noch ris to
hifkjen, as hy gjin sin oan ’e hiele saek hie. Hy makke gjin gading,
hie al sêd genôch oan ’e wolspinnerij allinne. Pronica woe ’r hjar net
fierder mei bimoije, sei se en Diûke en Bet likemin, mar Mulier, in
aristocraet en fen âld regintegeslacht, foun ’t wol mear
oerienkomstich skoanheit syn stân, om nou to rintenierjen, tocht
him.
Hja hiene yn ’e peikeamer sitten, de piipen gleon oan. Hy roek
noch de geur fen ’e sealjemôlke, neist Pronica op ’e koal. Fiif kjersen
op de greate nutebeamhouten tafel, oars in sellich healtsjuster yn ’t
greate fortrek. Hy wist, sá scoe hy nou dy âld keamer syn libben
lang sjen! it bytsje ienfâldich húsrie, syn bern, it nije geslacht om ’e
tafel en Proan! ja ommers Proan! der yn al de gloarje fen hjar ripe,
blanke moaijens by yn hjar appelblossompakje mei de swarte
fewieltsjes. O hy scoe alles wol útteikenje kinne, det scoe ’r!
Andersen kaem en lang om let rekken se ta in akkoard. Jehannes
snie in nije pinne ré en mei dy pinne skraeu ’r stadich syn fonnis en
droech syn great affearen oer oan ’e nij-ynkomling en it âld hûs en ’e
lytste hânnel oan syn jongste soan.
Maeije wie ’t waen, eart hy der út gyng en André en ’t jong wyfke
deryn. Hja hâldden de âlde, ljeave meubelstikken en hy wie der bliid
om. Stadich wie syn nij hûs klear kaem, de mûrren fen ’e alderbêste
Fryske stien, de sniene foegen fen ’e alderbêste kalk, alles rjucht en
stiif nei de aldernijste moade, in sarken parredis mei seis opstappen
foar de foardoar en heech boppe by de listgoate in kroanlist mei
toskewirk. En hiel Ljouwert roan der Sneins foarby to bisjen....
„bigryp ris oan, sinneblinen foar de finsters en in foardoar út ien
stik!” biwiisden de minsken inoar it wûnderbaerlike moaijs.
Hy hie al ris sûr sjoen, it naem gâns mear, as syn birekken west
hie, ja al in tredde mear! Hy hâldde net fen krinterigheit, mar
húsbouwe! húsbouwe! hy bikende it himsels fol skamte, for ’t earst
yn syn libben hie hy him forrekkene!
Do moasten der noch nije ditten en detten yn, stoellen mei koper
ynlei en tripene sittings en in canapé en in greate tafel mei in bled út
ien stik, hwer min yen wol yn spegelje koe en in kroan for fyftich
kjersen.
En nou! de timmerman hie sines en de farwer en de stienhouwer,
de nije skoarstien rikke en Proan en Bet formakken hjar ta de
teannen út mei al det nijs en saenden noch maenden om neat mear.
Hja wisten, syn bûs wie den ek sa plat as in skol.
Dit alles liet ’r noch ris yn him omgean, wylt ’r troch ’t tún kuiere
en bywilen de geur ris opsnúfde fen it jonge, útrinnende hout, fol
jonge libbenskreft, mar noch bisletten yn syn hulen.
De lûden fen ’e dei waerden swakker en swakker, it „hallo” fen ’e
skippers foar de poartbrêge klonk mar inkeld mear, de snûrjende
wiele fen ’e lynbaen stie.... der wie ek gjin geboart mear fen bern op
’e bûrren en gjin hoarnse weintsjes mei plesiergasten rieden mear ta
de poarte út, op hûs yn, hwa wit ho fier noch foart yn ’e
oandonkerjende fierte.
Stadich bjiske ’r optlêst nei hûs. Hy wie noch net oan ’e doar ta,
do seach ’r Jehannes oankommen mei syn flugge stap, rjucht troch
de gong op him yn. De freugde! ja de kroan fen syn âlderdom! Ho
seine de Heare him yn syn bern!
„Kom mei yn ’e bibliotheek,” sei ’r sunich en diich de doar op, „de
frouljue sitte boppe en hwetstû to sizzen hast, past frouljuesearen
kwalik.” Lyts fen stap roan hy foar Jehannes út nei ’t hege, ljochte
fortrek fol mei boeken en greate muntekasten, de mûrren opsierd
mei skildere bihang en as skoarstienstik in skilderij fen ’t âld hûs to
Langwar oan ’t wiide wetter....
„Hast minne tatiding? Dû bist suver út ’e liken,” miende Falentijn
en seach nei syn soan. „Hjir, nim dit op,” en hy hâldde him in glês
wyn foar.
Moi hastich skouwde Jehannes it fen him ôf. „It walget my.... it
walget my allegear optheden. Myn hert is yn opstân, heit.”
„Ja jonge,” suchte Falentijn,.... „hwet der bard is by Dockum, leit
my ek swier yn ’t moed.” Hy woe net freegje, mar o syn hert siddere
fen eangst en freze, hwet ’r sa foartdaedlik krije scoe to hearren. Hy
trêdde de keamer ris op en del, twaris.... trijeris....
„Heit,” sei Jehannes, „kom hjir ris, det nimmen ús heart.... It is al
bard....”
„Ho let?”
„Fen middei om trije ûre op ’t Blokhúsplein.”
„Wiest der by?”
„Ik wie der en bin der by bleauwn, krekt sa lang, as alles foarby
wie.... Op heite bistel en kosten wegere de beul fen Gorkum
„fenwegen syn hege jierren” dizze executie op him to nimmen. Wy
hopen, nimmen oars scoe him oanbiede....”
„Nou?” sei Falentijn bidrukt.
„Do is der ien fen ’e feinten kaem en hat him de holle ôfslein.”
Falentijn bigoan stilwei to skriemen. Jehannes skikte hwet
tichterby en krige him by de hân.... „Dy earme jonge stimper....”
hearde ’r him sêft nokkerjen.
It bleau in hiel set stil yn ’e stille keamer, de tik fen ’e steande klok
krige suver hwet minskeliks, sa gyng de tiid stadich syn biwende
gong, mar de tiid fen Jan Binnes, syn jonge, oermoedige, noch
folryp steande tiid as in jonge risping op in lân.... dy wie foarby....
for altyd foarby.... tocht Falentijn.
„Sei ’r ek noch hwet? Wiest derby, jonge? Net sa fierôf, detst it
hearre koest?”
„Ja,” sei Jehannes bidaerd. „Ik stie der deun by en hy sei ditte,
heit: Heare, ontferm Jou oer my en do.... ien slach.”
„En?!” Falentijn doarst syn soan net oansjen. As ’r syn triennen
seach, scoe hy neat mear fortelle wolle.
„Heit moat der him net tofolle ynjaen. For eltse goede saek falle
der offers.... en hwa-t der ta útkipt wirde scil, leit net yn
minskehânnen. It is sa biskikt oer Jan Binnes, it wie syn wei....”
„Ja,” suchte Falentijn, mar syn eagen waerden wer helder. It flues
fen triennen loek der foar wei. Hy wie wer op de bikende feilige wei,
ja yn libben en stjerren bikend en feilich.
„It lyk komt net nei ’t Galgefjild om der to forkommen yn waer en
wyn, ik ha ’t de beul ôfkoft for myn snijkeamer ûnder de Nije Toer
en de holle derby.... Mar det spande.... Dy ha se earst to pronk....”
„O!” suchte Falentijn, „hwet in martling, Jehannes.”
„Scil ’k my stilhâlde?” frege dy.
„Né, ik wol alles witte,” sei Falentijn foarser as oars.
„To pronk op ’e Brol folgens oarder fen âlde fen Rhé en der is neat
oan to dwaen. Ik stie der op oan, let yn ’e joun alles to habben.... sa
’n soun, jong minske, krekt hwet for my en sa brocht ik de beul op in
dwylspoar en ik treau him fiif goudgounen ta en yn ’e foarnacht
bringe se him my....”
„En den?” Falentijn syn lûd waerde ho langer ho bidester.
„Yn ’e neinacht bringt Haeije Trompetter him mei in pear man yn ’e
pream nei Aldwâld ta op it hôf. Hy krijt in earbere bigraffenisse
dêrre, heit. Al de Oranjeljue stiene der my boarch for.”
Falentijn ridele op ’e stoel hinne en wer, sa bistoarmen him de
neare tinsen. Aloan en alwei efter de skermen dy fen Rhé, oeral,
oeral.... Hy like wol de kweageest fen hiele Ljouwert to wêzen.
„En Ryklef,” sei ’r nei in set. „Hast derfen heard? André sei, dy is
nou foargoed foartein. Hy scil wol noait weromkomme, nou syn
ljeafste forhoping sa fordiggele is yn grús.”
En Falentijn tocht om âlde Ripperda der yn it greate iensume hûs
en sette der syn eigen rykdom tsjinoer, alle bern om him hinne yn
ien en diselde sted, goed yn eare en oansjen.... Pronica hjar
bywêzen, de kostlikheit fen hjar bisit bisefte ’r optheden wer
namstomear, as ’r op in oar syn gemis seach en hy ûnthjitte himsels,
Ripperda yntkoart ris op to siikjen.
„Dû moatst der mar neat fen sizze by ’t jouniten. ’t Is better, mem
en Bet hearre der neat fen.”
Jehannes nikte, syn skerpe dokterseagen mirken wol, heit pakte ’r
noch raer mei om en dochs hie hy ’t sa maklik mooglik foarsteld,
selst mar by binadering, ho-t it west hie. Och hy en de dead wierne
selskippers, hy seach him sims alle dei wol yn ’e kâlde, wrede eagen
en waerde ’r net oars mear fen.... mar sims, o yn syn doktersherte
wie ek in tear steed en as det rekke waerd, den fielde ’r as minske
en diich it ek sear.... ja tige sear....
Do-t se by de frouljue kamen, founen se der Mulier yn in loaikerts-
stoeltsje by de hird, de wite meagere hânnen boppe de lôge, de fine
holle dûknekkich wei yn ’e jaskraech. Falentijn krige in skrik, scoe
der swierrichheit wêze?
„Dochs allegear goed thús?” frege ’r moi ongerêst. ’t Moast wol
goed wêze, tomiddei hie ’r lytse Proan noch hoepjeijen sjoen op de
Wirdumer Dyk en Diûke wie him foarby riden yn ’e karosse nei de
iene ef d’oare ta to thédrinken.
„Alles goed en de groetenis,” andere Mulier. „Pronica sliept al en
Diûke is noch net thús. ’t Wie sa stil yn ’e hûs, ik tochte, ik moast
hjir mar hinne om in brochje.”
„Kinst krije,” sei Pronica hertlik en gol en gyng oerein, om alles
klear to setten foar ’t jounmiel.
„Kom, wy giene mar wer efkes nei de bibliotheek, om in pypfol to
smoken,” sei Falentijn en joech de oaren de wink.
„’t Jildt ús oars wol ’t aldermeast, hwet der bipraet wirde scil, tink
’k,” kaem Bet ynienen snibbich út ’e hoeke. „En ik stan der op, det
mei oan to hearren.” ’t Sin stie min, heit bispeurde it oan ’t heazige
fen ’t lûd.
„Bet hat gelyk,” sei Mulier en kaem werom. „Nou den, ik wie
langlêsten yn Amsterdam en hearde nuvere praetsjes fen Andersen.
En ik acht it myn plicht, myn skoanâlden en Bet yn ’t bisûnder dy to
fortellen, omt der fen gnute wirdt, it scil twisken jimm’ beiden op in
boask oangean.”
„’t Is dyn affearen ommers ek, om in oar min to meitsjen,” húnde
Bet, alhiel oerémis.
„Hui! hui!” sei mem, „hwet bistû koart, Bet!”
„Andersen is in minhear en derom kinn’ jimm’ him net útstean. Hy
hat nou ienkear oar praet en sjocht de wrâld oars as jimm’ en hat
oare ljeafhabberijen....” Bet gûlde der hast om.
„Ja wol dy”, sei Mulier smoutwei en hie syn eachweiding oan Bet,
nou yn hjar lilkens mei dy skitterjende eagen en it bloske op ’e bleke
wangen, tsjienris moaijer as ornaris.
„Hwet seine de minsken?” pinfiske Falentijn stadich. ’t Scoe
allegear ek wol wer mâl wêze, ’t wie hjoed dochs al sa ’n freeslike
dei, dit scoe de doar wol ta dwaen.
„Och, ’t scoe hjir de lêste útsetter wol wêze, de Andersen’s leine
oan ’e sintinzje. De saken fierst to heech ynset en den Oranje
tagedien.... det is al in heal deafonnis. En den.... hy is gâns troch de
wyn gien dêrre yn Amsterdam.... Jan bidoel ik fensels.”
Falentijn nikte flau.... ho ’n wjeraks hie ’r de earste kear net yn
him krige, as in moadegek yn ’t habyt en den det eigenwize,
greatske wezen derby. Nou nessele hy him hjir yn Ljouwert en wie
aloan drok dwaende, him Bet to ûntfytmanjen. En hy wist wol, Bet
wie ien fen dy soarte, as se hjar sin op eat sette, den stjerre se
ljeaver as krimp jaen.... It roan ek allegear sa hiel oars, as se tocht
hiene.... Ripperda foart.... o sa ’n goed partuer! en mear fen dy
Oranjemannen, allegear fen Bette jierren. Hwet oerbleau, wierne
Frânsken ef hâlden it der mei en as sadanich by Falentijn’s forspuid.
En ’t hertke siet hjar heech, hja woe ljeafst like goed oankomme as
Diûke, dy-t it yn ’e kant sette tsjin jonge mefrou fen Rhé. En
Andersen mei syn hearichheit, syn yndeftige klaeijing, syn
ûnderhâldend praet oer reizen en bilibbe grappen, syn slach om mei
frouljue om to gean en fen al hjar lytse grillen en stumerijkes
bihoarlik notysje to nimmen.... och hy hie hjar lyts, dom hertke al
lang bilêzen.
It krêke dy joune raer yn ’t hûs fen Falentijn, mar Bet focht for
hjar ljeafde as in lyts terge liûwke en stie op hjar stik. Dizze en gjin
oaren, der kaem ’t altyd wer op del. Heit en mem en Mulier warden
hjar oars danich, om hjar noch ta oar ynsicht to bringen.... Jehannes
liet hjar betien en sei, sokke dingen wierne fierst to tear, om der yn
om to rearen. Falentijn siet lyts en stil by de tafel, hwet in rare joun,
hwet in argewaesje!
Mar ’t wie allegear fen dy gefolgen, det de 23e fen Maertemoanne
stiene se al ûnder de geboadens, waerden hjar nammen ôflêzen fen
’e preekstoel yn ’e Galileister tsjerke en Falentijn en Pronica hearden
it en Jehannes, de djipearnstige eagen ien amerij in ljochtfonkje
fleurichheit en Ripperda, stil en âld yn syn hokje, deun efter it
fjouwerkant en Doedte Ripperda, tear bloun famke op ien fen ’e
frouljuestoellen.... fier fen him ôf en dochs.... him o sa nei, al doarst
’r syn fieling noch net yn wirden uterje, fierst to bang, de hearlikheit,
fen hwet allinne noch mar knop wie, moaije knop mei ’t hiele swiete
geheim yn him fen ’e kostlike ljeafdeblom, oan to trunen ta foarlike
bloei, ta neat nut....
En derom swijde ’r noch, al siddere der somtiiden ynhâldene jubel
yn syn siel. Den krige ’r de fioele en gyng sitten to spyljen.... O dy
amerijen fen lok.... as ’r syn iensume siel gean litte koe as in
siikjende pilgrim út de woestenije fen syn eigen bislettenheit wei en
de moaije wrâld ynstjûre nei syn ljeafste! Sinneskyn! wille! Ho moai
sjocht ’r den it libben! ho brûzet syn jong, soun bloed! mei ho ’n
kreft makket hy him sterk yen alle leed!
En lytse bloune Doedte is by him.... de millodijen lokje hjar, hwer
se ek is, moat se om him tinke, fielt fen wûndere nije fielings hjar
hertke tinen.... Krekt as sjocht se de wrâld nou oars.... nijer en
ljeafliker.... Wie ’t om ’e âld stins wol ea sá moai? roeken de earste
griene spruten wol ea sá krûderich, bloeiden de titelroazen ea sa
ryk? en de ljurk, ho kaem ’t, det ’r nou krekt safolste moaijer song?
Jehannes syn tinsen dwaelden ôf yn tsjerke. Hy seach net nei hjar,
mar fielde hjar bywêzen yn siel en sinnen. Song mei, liet syn lûd
bliid driûwe op de cadans fen ’e noaten, sims oanbôzjend út ’e fierte,
den weistjerrend yn ien inkelde noat fen in lang oanhâlden neispel.
Hy geniet sa echt syn ûre, det it is him, as sit hy hjir as de
breugeman en net dy Andersen, liipe bilêzer fen swakke Bet hjar
hertke.... Syn ljeafde is fen in oar soarte en hy wit, as Doedte syn
wiif net wirdt, den bliûwt hy iensum.
Do-t se út tsjerke kamen, fleagen de snieflokken en wie alles noch
ris wer wyt. In spitse wyn gûlde út it Noard-Westen, de strietten
wierne wiet en gled. Hy sloech syn mantel tichter om him hinne en
sette ’r de stap ûnder nei ’t nije hûs, hwer joun in great gearset
wêze scoe en hwer ’r Doedte wersjen scoe! Eltse minút, eltse ûre in
seine troch hjar bywêzen!
De tiid kroep.—De middeis roan ’r tsjin de finnige wyn yn nei
Lekkum ta, om nei in siike to sjen, in jongfamke as Doedte, nou al
sont wiken as in stik lead op bêd en bisocht mei
senuwsinkingskoartsen. Do-t hy se mar seach, wist ’r, de syktme hie
in skieding naem nei de goede kant. Syn middels waerden seine, it
libben, it soune jonge libben forhefte him yn it siike lichem en
wraksele yn stryd mei de dea om de sege.... en woan it. En allinne
syn ljeaf lûd, de kniep fen syn sterke, sa treastbringende hânnen,
syn bitrouwen op betterskip stibelearen de siike sokke tiiden sa
oerweldich, det se it hast wol sûnder medicinen redde koe. In hiel
set bleau hy der by dy ienfâldige minsken yn hjar lyts húske op ’e
terp, hwer net ien stikje fen weelde yn to bikennen wie.
„Saundersum om ’e tafel en det fen in deihier.... it bitsjutte hwet”, sei
de mem, lyts, âldsk wyfke hiel bidrukt by ’t foartgean.
Hy nikte stilwei en gyng syn wegen, mar yn ’t thépantsje founen
se twa grouwe, gleone dukaten.... „For my.... for aeijen”, hime de
blide siike fen ’t bêd. En hja sei him sêft de wirden noch ris nei: dû
wirdst nou better, fanke.... wy binn’ ’t hoekje toboppe. As ’t simmer
is, swilest wer mei yn ’t moaije waer. Hja lei der nou stil hinne.... hja
roek suver de geur fen det nije hea al.
Jehannes Falentijn gyng wer op ’e sted oan, foar de wyn ôf. It
snijen hâldde op, in tin laechje lei donsfearrich op it hirdfêrzen lân.
Hjir en der yn ’e lijte like it gêrs al grienich en maitiidseftich, al lei
der noch gjin erf op it lân. Soelte moast der komme, Sudewyn en
sêfte rein, dy-t sa stil delfalt as roazebledden, loslitten fen in geurige
kroan....
By in sleatswâl bloeide in âld wylgenmoes. De sinne skynde op ’e
goudene hierkes fen ’e katsjes.... hja tsjirmen om yn dizze kjeld, sa
fen onpas by ’t lingen fen ’e dagen. Mar dochs.... hâlden se net in
boadskip fen ’e maitiid yn? Net fen it wûnder, hwer stadich de
wirklikheit út groeit?
Hy bigoan ynienen sa ’n langst to krijen nei hûs, det hy sette de
stap der ûnder. Namsto dierberder wie him nou dizze syn âld sted,
nou hy hjar der nei hjar útfenhûzjen wer yn wiste. Yn ien hûs fen ’e
hûnderten klonken ommers hjar foetstapkes.... Licht seach se nou ek
wol nei de wytbisnijde bolwirksbeammen ef harke nei it lûde praet
fen ’e ljue op ’e gledde strietten, hwer de dryste âld roeken
permantich wei op omstapten. Speurende wei seach ’r alles, hwet
jong en bloun wie, tomûk ris ûnder de greate kypsen op. Koe ’t
Doedte wêze? Mar geandefoet? Gjin tinken oan! Alde Ripperda
hâldde se for pop, it draechstoeltsje kaem ef de karosse en mar
ienris op in moarntiid hie hy se kuierjen sjoen op ’e Bierkelders, in
lyts nuffich parresoltsje op en in wyt kedoeske oan ’t tou. Fensels op
oardelfoet distânzje Minne Pjirkes, sa izegrinich, det hy hie ’t net
weagje doarst en sprekke hjar oan. Det wie nou al hast wer in jier
lyn. Sims hie Bet meilijen mei him en fortelde, hwer hy se middeis
fine koe yn ’e thékoepel by in goekinder oan ’e Greftswâl ef Efter de
Hôven. En den trof it krekt sa tafallich, hy kaem der de middeis ek.
O! hwet wierne it feestdagen!
Stadichoan waerde dizze ljeafde him in earetsjinst, hwer hy al syn
moaijste, heechste tinsen oan wijde, de swiidlûdigste trilders fen syn
fioele oan opdroech en yn sêfte minne wei ûren yn oanbidding
forsonken fordreame. It noch net útspritsene wie fen sa ’n greate
skiente, as ’r miskien nea bilibje scoe as ’r de dingen ienris as syn
eigen ta him nimme mocht. Ho ’n bytsje lok is ommers tsjin
forwirkeliking bistand?
De wite flokken bigoanen wer oer it lân to stouwen.... as wolkens
jagen se oer de lege lânnen op ’e smoute sted oan. Hiel wyt en
blank stike de Presterkamp boppe it swarte wetter fen ’e sleatten út,
de fûrgen streken as donkerder delten troch it ientônige wyt. Op ’e
ein fen it lange, smelle stik lân stiene hiel heimsinnich fiif
wylgenmoezen op ien trop as âlde reuzen, hjar stammen oan ’e
wynkant snie-biklodde.—
Jehannes syn tinsen hjir by it knappende houtfjûr biroanen
sêftsoalich nou de hiele kommende libbenswei. En Doedte gyng mei
him en.... lytse, bloune bern. Hjir yn dizze âlde sted scoene se
wenje, yn in hûs mei greate, smûke keamers en flinke finsters, hwer
min ljocht en sinne ta ’n yn skine litte koe en in greate tún scoe der
by hearre, fol fen rûkende, reade roazen en leeljeblommen. Sá scoe
hjar libben stil en fredich foarbygean, as in moaije wite wolken oan
’e loft—tocht ’r, wylt ’r yn stúdzje wei de wolkens neiseach, ho-t se
kamen en gyngen folgens ûnbikend bistel.
Efkes lichte it snijen, nou forhefte it him wer. Alles waerde wyt, in
suvere, goeddwaende stiltme sette elts hûs yn syn eigen iensumheit.
De ljochtskimer út ’e brede gong foel yn ’t wite tún, it fine skaed fen
hwet tokjes struwel leech op ’e groun teikene him skerp ôf tsjin ’t
blombêd, fol fen tulpenoaskes, grien en klûmsk ûnder ’t turfmot.
Hy wist net, ho-t hy it hie, it mocht him net tinke, ea sa ’n
Sneintojoun bilibbe to habben, sá yn harmony mei himsels en de
wrâld.
Hy hearde skelgerinkel en it swiere lûd fen Minne Pjirkes by de
doar en efkes letter, o foarfreugde! it swiet giressel fen sidene
rokjes, de mesyk fen ’t getrippel fen hiel hege lytse hakjes. Op ’t
selde stuit stie ’r al yn ’e gong en seach se en bûgde syn holle oer
hjar hantsje, oer ’t lange en smelle fen Doedte Ripperda.
Alde Ripperda seach it en giisgobbe. It potuerde lang net min, dy
twa.... machtich sieten se der om ’e petylje yn ’e Bjirmen, hy scoe
wol wolle, as se allegear sa to plak komme koene as miskien dizze
lytse rakkert, syn hertlapke.
Der wierne noch mear noege en stadich kamen se oandripkjen yn
wiide waerme mantels en wollene sjaels om ’e holle for de kjeld, mar
al roan it hûs ek fol, for Jehannes Falentijn wie der mar ien en it
foege him sa wûnderbaerlik, det hja kamen neist inoar to sitten. De
oaren wierne meastal âldere, troude ljue en Andersen en Bet sa
grien als gêrs, det der wie ek neat oan en sa koene hja togearre it
folle geniet ha fen inoar’s bywêzen.
„As hy ek noch wol ris spile?” frege hja sêft en hy liet hjar, kreas
út in koker rôlle, moaije nije stikken sjen, dy-t hy út Dútsklân komme
litten hie.
Hja hie ’t spyljen noch net leard, andere hja op syn fraech, mar
jouns by heites songen se fjouwerstimmich en Regnerus, hjar broer,
learde it dwarsfloite-spyljen to Frentsjer, der hy stedint wie en
yntkoart scoe hja der ek hinne to útfenhûzjen by ien fen syn
prefesters. Der krige hy in skrik! Doedte nei det lichtsinnige
Frentsjer, hwer it krioelde fen dy jonge griene hipperts, it hier fol krol
en it hert fol forljeafdens! By tsjienen scoene se hjar foetfallen
dwaen en nachts foar hjar finster sjonge en dichten op hjar meitsje
en de handigste en leidigste fen allegearre scoe hjar ynpalmje. O hy
seach it oankommen! en sei! it scoe him krektlyk gean as Ryklef
dodestiids mei syn gemael, hwer hy Anne Hopperus troch kwytrekke.
Syn lûd klonk in bytsje onwis, do-t hy frege, honear as de reis
oangean scoe. Tongersdei gyng se mei pake wer nei hûs, sei se en
Saterdei scoe heit hjar nei Frentsjer bringe en jimmetieten se by
prefester en mefrou en den bleau hja der in setsje.
Nou wist ’r it, dizze fjouwer dagen waerden bislissend for syn hiele
libben. Hwet scoe ’r nou: it skreauwne, deftige en foarmlike brief to
baet nimme en hjar heit skriûwe ef scoe ’r hjarsels syn libbenslot
foarlizze, om it fen hjar hânnen forfoarmje to litten ta in greate
blydskip ef in ellindich lijen? It onbisoarge, hearlike geniet fen ’e
joun wie foart.... in ûnrêst krige fat op him, hwer hy him net tsjin
forsette koe.
It petear stûke.... stilwei sieten se yn it fjûr to sjen, ek in ivich
riedsel as hja selme fen hwer-wei? en hwer-hinne? en al fielden hja
it net, dochs wie de ljeafde dwaende, om hjar al tichter en tichter yn
’e mesken fen hjar mearkeëftich net to biknoopjen. De ûren
fleagen.... der sloech de klok al njuggen ûre, noch in pear ûren en
hy scoe syn lytse skat foartgean sjen en ’t noch net útsizze kind ha,
hwet hy tochte.
De feint kaem yn, stoelle it turffjûr wer op mei in pear bêste
boekeblokken. It wie it sein, om ris oerein to gean, de hearen
stapten nei de bibliotheek, om de nije munten en ’e nije boeken to
keuren de dames waerden boppe noege, om Bet hjar troujurk en
útset to bisjen. Doedte hâldde hjar mar by pake, hwet scoe se ek
mei dy âldere dames? en Bet? och, dy forgeat gled-wei, det der noch
oare minsken yn ’e wrâld wierne as Jan Andersen!
„Sjoch,” glimke âlde Falentijn, „is ditte net hwet for ús gast?” en
hy joech hjar in lytse goudene munt út syn samling, in goudene
ducaton.
Yn ’e eagen fen Ripperda kaem in tige earnstige, hast
swiermoedige útdrukking. Hwet waerd’ dit, gekheit ef djippe, djippe
earnst?
„’t Is om to hâlden, Doedte,” lei Falentijn út mei dy âlderwetske
ridderlikheit, dy-t sa goed hy him paste.
Hja draeide de munt om en om. „Der stiet lêzen op,” sei se en hja
lies:
„Wotte sa wotte,[1]
Hjir hastû de knotte,
Wott’ it net dwaen,
Den moatst’ him my weromjaen.”
It wie sa stil, min scoe wol in spjelde fallen hearre kinne. D’iene
seach toglûp nei de oare, mar elts for oar hâlde him great for syn
bûrman.
Einliks swijde it swiere lûd fen Bindert Japiks. Hy tearde it pompier
op en stiek it yn ’e bûs. „En nou, hwet sizze jimm’ hjir ta?” tantte ’r
de ljue. „Wy ha rare lege eagen smiten, frjeonen! Is der nou ek ien
by, dy-t it moit, hy komme op. Ef ha wy it allegear for Oranje oer en
yn Oranje for Fryslân, it selsstânnige Fryslân, frij fen hollânske
twingerij!” en do hwette sêfter: „Alle ljeafde freget hjar offers
frjeonen,.... alle lok wirdt ommers bitelle mei syn eigen priis.... Dizze
priis is heech, taest ús oan yn ús goed. De measten scill’ der hjar om
bikrimpe moatte, in tindere brogge en faken in sûpke jenever
minder. Nou, der kin ’t sûnder, dy brouwdrank fen ’e divel is nin
minske ea goed bikaem.... Mar hwet my o sa sear docht, frjeonen....
it is net de straf.... ef it jild.... ef de kweanamme, dy-t se ús
oanwriûwe scille yn Hollân.... mar it is de saek sels. It hat de lêste
útsetter west for ús. Nou is der gjin forwin mear op. Wy kinne om ús
hinne gnauwe as in snoek yn ’e foeke, it jowt ús neat mear. Hollân
krijt ús nou alhiel yn ’e bisnijing. Fryslân wirdt in wingewest, ôfbeuld
as in âld hynsder foar in swiere fracht fen skilden.... nou en for alle
tiiden en al ús gloarje scill’ se ta hjar nimme. Skrippe se al net, om
ús ús Hegeskoalle to ûntstellen? Fryslân moat ta de wrâld út.... As se
koene, scoene se selst de tael en de namme der út snije wolle as in
minskehert út syn lichem....”
De oaren bleauwne stom, gjinien hie in wjerwird, mar it gyng hjar
troch ieren en sinen. In nuver gemompel bigoan warber to wirden yn
alle hoeken fen ’e greate skûrre, it wie in swier stik, om dizze bittere
wierheit forkropje to moatten.
Einliks sei der immen bidêsd: „Bindert kin ’t ús nou allegear wol
slim tofoaren prate, scoe ’t altomets noch net hwet tafalle kinne?
Min merkt der hjir noch net folle fen as nou ja.... mei det jild is nou
wol slim, mar der ha wy ek de kâns for hawn om to winnen. Hokker
groun hat Bindert for al dizze slimme formoedens?”
„As min immen hwet to lien freget, is min al hear ôf en as min
frjemd yn ’e hûs hellet, om der to regearjen, wirdt min sels slaef. Hy
sit by de skerm en min yn ’e sigerige herne. Tinkst, det Frankryk it
rike Hollân om ’e nocht helpt? Wiste noch net, det wy yntkoart in
fyftichste penning opbringe moatte fen al ús goed en mar in rinte
krije fen 3½%.... as wy se krije?! Brekt de ynkertiering ús allegear
op den duer net de nekke? Tinkst sims, det ik myn fiif man
ynkertiering altomets om ’e nocht útbisteegje yn ’e Hamster
harbarge? En wy binn’ noch lang net oan ’e ein fen ’e tiiden ta.”
Foppe Lieûwes, ek ien fen de âlderein, nikte byfallich. De jongeren
woe ’t net oan, ho slim as ’t wol stie, och, as min jong is, kin min
alles tille.... den leit it hiele libben derfoar as in effene wei. Mar al
njonkenlytsen leart in minske hifkjen en soarchjen.... de jonkheit
libbet der mar op los as de soldaet Saterdeijouns. Moandei’s is ’r al
mak,—tocht Foppe Lieûwes, wylt ’r sa ris om him hinneseach yn ’e
healtsjustere skûrre en hjir en der in goekinder tanikte. Hea, der stie
ek in kloftsje Boerumers, Joege Innes yn ’t foarmidden en hy gyng
der op ta en hja fûsken, mar it antlit bleau stoef en hja seagen
bidrukt.
Och, it jild wie noch wol oer to kommen, det net, al scoe hjar ’t
helter wol útstrûpt wirde en de pong yn ’e alderlangste knoop
komme! Mar dy grêven diene it him, ien op it Aldwâldemer tsjerkhôf,
twa yn Driesum en trije yn Ikkerwâld! It wierne offers fen minsken,
dy-t it Bataefske regear frege hie, in moai biwys fen ’e heech romme
broerskipeftigheit! De tûmmeskroeven setten se linkende wei al mar
kniperiger oan, earst de frijdom kwyt, do it jild en nou! de earste
soannen fen it folk sels, dy-t oars neat gjin kwea dien hiene as det
hja it wettich gesach fen ’e Oranje’s, it hjar fen God taskikte regear,
hânhavenje woene.
Scoe ’r dit noch ienkear bilibje meije, dit regear wer op syn troane
to sjen? de flagge noch ris wer waeije op ’e Eastemarder toer ta
eare fen ’e jierdei fen ’e Stedhâlder, goudtsjeblommen yn syn tún
sjidzje to kinnen, sûnder det der immen kaem en skûrre se der by
nacht en ûntiid út. Och hy wie in âld man en Joege Innes en safolle
oaren wierne it ek.... licht wierne se al lang yn it hinnekleed
bispjelde, eart it sa fier kaem. En dochs.... hy twivele net oan Heger
Bistel, nei dizze tiid fen binauwinge en druk kaem ek ienkear wer in
bettere tiid. Den scoe it folk wer frij wirde en ’t wêze sa ’s alear:
Fryslân wer it frije, moaije lân en in fryske Oranje draechjend yn
eare en greatskens de Fryske kroan, dy-t him takaem en hwer it
hiele folk syn rjuchtsbisef him yn skoarre, dy drage to kinnen....
Ho ’n moaije dream wie ’t, ho ’n bitiizjende tsjoen fen
takomstbylden! ’t Koe allegear sa komme, al wie ’t nou noch mar in
drôge, mar is net alles, hwet nou wirklikheit is, net ienkear ûntstien
út hwet do spotsk drôge hjitten waerde?
Bindert Japiks drôge net, dy hânnele koart biredt en koel. Hy siet
op in ierdkarre en skreau de nammen op fen ’e ljue, hwaens wapens
al ynlevere wierne[2] op ’t Stynsgeäer gritenijhûs ef dy se weismiten
hiene yn ’e stedsgrêft fen Dokkum. Ek skreau ’r de nammen op fen
’e ljue, hielendal troch earmoed ûnbikwaem ta boetebiteljen. It
wierne mar in stik ef seis, hwent it folk, hândiedich oan it forset,
hearde ta de geseten ljue. Earme lús-angels hâldden it mei it
Frânske gesach, hja hiene ommers nea hwet to forliezen, altyd to
winnen, as ’t ris oan ’t fordielen fen ’e bút takaem. Ho scoene se der
den yn omskûrre, as dy bêste brave patriotten hjar ris frij lieten to
dwaen nei hjar eigen wil! Ho scoene se sels skrippe, om it measte to
krijen, al moast der den ek in húsman om dea. As hja it mar hiene!
—tocht Foppe-om.
[2] Sjoch hjiroer efter yn it boek.
Hampton Court de
30e van April 1797.
Ripperda.
Hwet roerden de wirden út dit syn brief teare snaren oan! It hert
spriek ta it hert, ja wol det!—
En einliks formoanne Bindert Japiks de ljue yn in koart, earnstich
wird, goedwei de boeten to biteljen, de saek lei der nou dochs sa ta,
hja wierne oerlevere oan ’e dogeneaten en forroppe foar it Hof to
Ljouwert ef sa, om ’e boeten forlytse to krijen, scoe dochs neat jaen,
omt Hollân raesde om jild en dit moast wer as in lyts pynstillingkje
brûkt wirde.
„Mar wy wolle neat mei det Hollân út to stean ha! Hwet maelt ús
det Hollân?” rôpen inkelden en ho-t Bindert Japiks, fen Scheltinga en
Joege Innes ek praettene, it folk bleau rare roerich.
„Woll’ jimm’ it noch ris bisykje en det it ús wer ôfgiet as to
Dockum?” frege Bindert Japiks.
Der prusten se ek raer tsjin oan. Né, det nou just net....
„Nou, hwet woll’ jimm’ den? Komm’ op, dy-t in útwei wit....”
It bleau stil ûnder ’t folk, mar einliks pinfiske in bisûnder
bolstjûrigen maet: „As wy nou as ien man ris wegeren, om dy
boeten to biteljen, hwet scoe ús den oerkomme kinne?”
„Den krigest skúsjeboelgûd, alles forkoft en den op ’e keap ta
tsjien man ynkertiering....[3] en ast dy den noch al to raer
postuerdste en net om lyk wolste.... nou, de bile is der altyd skerp to
Ljouwert en der is gjin greater plesier for Hollân, as der in frije
Fryske nekke ûnder,” sei fen Scheltinga bitter.
[3] Fen Scheltinga fen Stynsgea koe der fen meiprate. De 7e fen
Selle waerd hy oppakt troch in oermacht fen fyftich patriotten en
’e captain en nei Ljouwert brocht, syn wiif Maria fen Haersma
waerd’ do in húsarrest oplein út suvere pleachsucht en der sahwet
in wike ef fjouwer in man ef tsjien by hjar ynkertierd, wylt hjar
man yn ’t tichthús siet.—
It snie hjar troch it hert, dizze wirden. Wie it sa? Ja, it wie sa! Det
hie Hollân al lang in greate argewaesje west, det rike Fryslân dêrre
ûnder syn eigen regear, dijende fen wolfeart en frede.... de
Hegeskoalle to Frentsjer tige yn bloei en mennich learde ôfleverjend,
hwaens namme klonk as in klok.... Fryslân fleurich, sûnder greate
skilden en wol mei greate baten, hwet stiek it Hollân de eagen út!
Der moast in ein oan komme, hwa kin yn ’e wrâld de fleur fen
bûrman sjen en wirdt net oerginstich?
En nou hiene se Fryslân yn ’e bisnijing! goed knevele ek! en lei it
der spinfoetsjend, machteleas foar! Ho scoene se it nou tramtearje,
eart se it einliks genedich de deastek joegen. Der moast neat fen ’e
âlde gloarje bliûwe! In útplûndere hûs! in kealskodde beam! En den
koe ’t folk gean, hwer it woe, ast tominsen noch op ’e poaten stean
koe....
It joune nei de moaije Snein. Elts ried nei hûs, wrok yn it herte,
opstandich it moed. Hwet Bindert Japiks en fen Scheltinga seine,
wier wie it, bifestige it soun forstân hjar, mar in oaren, tigen fûlen
twinger, it gefoel, stie op tsjin dizze twinglandij. En den fen frjemd!
Hie ’t ien fen ’t eigen folk west, in Fries ûnder ’e Friezen, hja hiene
noch mei tsjinsin dwaen wold, hwet hy gebea, al scoe ’t den ek
wrokjende wei west ha, mar in frjemd oerweldner!? Wûndere
plannen spûken der dy moaije fredige joune yn in bulte hollen om.
Hja seagen neat fen ’e hearlike wrâld om hjar hinne, hja kearden sa
djip ta hjar selme yn, det de bûtewrâld bistie net iens mear op dit
stuit, allinne haet! haet! bimastere hjar tinsen en joech de sêftere
fielings fen ljeafde en forjowing in triûw yn ’e bidelte.—
Foppe Lieûwes bleau to iten by Wolmoet en dy. Wie ’r der net as
thús? En Wobbe en hy kuieren togearre it lân noch ris in eintsje út
en biseagen de nije frucht, dy-t der oerwaeide op ’e jounsigen as in
hearlik ûnthjit. De lege sinne streake ’r noch goudglânzich oer, in
fûgeltsje, sêft fen lûd, song ’r noch syn sangkje. It lûdtsje wie sa
fyn, it lûdtsje wie sa tear, krekt as koe ’t hast net ta jubel komme en
woe it dochs sa minlike graech....
It wie sa maitiidsêftige jong, dit allegearre en Foppe Lieûwes en
Wobbe, de beide âlde mantsjes, fielden hjar optheden o sa âld....
âlder as hja ea west hiene.
Hja hearden lûd praten en laeitsjen en seagen Wytse en Ritske
mei Roanes Gearts kuierjen yn ’t kleasterhôf, de wallen neisneupend,
as der al ripe wylde ierdbeikes wierne.... Hja koene noch laeitsje, dy
trije, it gyng hjar noch net botte nei....
„It bliûwt mar oan mei ús Wolmoet”, sei Foppe Lieûwes en syn
eagen kipten wolgefallich Roanes út ’e trije. „Hwet seistû derfen
Wobbe?”
„Dy binn’ for inoar bisteld, det ha ’k al lang bispeurd”, nikte Wobbe
wis.... „Us Wolmoet is keken en as sokken hjar hwet yn ’e holle
sette, den slacht gjin minskewil it der ea wer út. As ’t in forkearden
ien west hie, hiene wy der neat oan dwaen kind.... nou ’t it in
goeden ien is, liket it my in seine ta fen de Heare. Hy wit, hwet it
weeske nedich hat, wy beide, jou en ik binn’ âlde minsken en
Lysbeth ek, wy ha ús measte tal jierren hjir hawn en ho den? It bern
hat in stipe fenneden.”
„Scoe hy der ta doge?” hifke Foppe Lieûwes útfreegjende wei, al
hie hy for him sels Roanes Gearts al tiiden as sadanich biskôge.
„Sjoch”, sei Wobbe, „jy hâlde it stil fensels.... ik ha ris nei him
fornaem sa nei ’t iene en ’t oare. Hy hat jild fensels en den hat
immen ek fijannen, guont, dy-t it him forginne, mar de boaden by
syn heites meije him graech lije en syn kammeraten binne ek
goedsoartige ljue. En it laech is goed....”
„Bêst”, sei Foppe Lieûwes der op ta. „Ik ken se fen âlder ta âlder,
it is gjin oastich hout om sa to sizzen.” Sa kâlten dy âlde mantsjes
der mei inoar om, wylt de jonge feinten laeitsjend en pratend om
hûs en hear kuieren. Roanes loerde al ris skean nei de pleats, hwer
hy syn famke wiste en den pleagen Wytse en Ritske him sa, det hy
waerde der hast mâl fen. Syn donker, djip baslûd klonk fol en helder
en sims spitsten de beide âlde mantsjes de earen. Den forstiene se
in koartswilich wirdtsje.
„Jonge! jonge!” sei Foppe Lieûwes,.... „do-t wy ek noch sa jong
wierne....! hwet wie ’t do moai....”
„It is noch moai”, sei Wobbe droech-wei.—
Lysbeth raspe krekt de tsiis oer ’e broggen, do kamen de manljue
yn. „Wy binn’ roppich as hinnepiken, nou Foppe-om?”
„It hat in minne dei west”, suchte dy. „Min scoe einliks net ite
moatte fenwegen al dy aeklikheden....”
„Kom, kom!” susse Lysbeth, „mar gau in flaubyt. Noait de holle
hingje litte, altyd der mar wer kraukyl en fleurich by. Elts minske sit
wol ris yn ’e skûrsek en de bêste medicyn is jimmer, de holle heech
en de mage fol.”
„Jy prate hwet”, en Foppe Lieûwes suchte noch djipper.... „Hwer is
it fanke?”
„Efkes nei de bûrren nei de kammeraetskes. Sjoch, der komt se
krekt oan.” De âlde eagen fen al dy trije minsken seagen fol ljeafde
nei hjar.... de fleur en de gloarje fen hjar libben. Hiene se se mei-
inoar net opsaeid as in lamke, do-t heit en mem it net mear koene?
Hiene se der alle trije net like folle oanpart oan? Elts for oar easke
syn part op, liet him net oer in strie lûke, fielde him der like nei ta as
de oare, Lysbeth einliks aldermeast.... Hwet scoene dy manljue ek
al!
Der kaem se oan, hjar ljeave, jonge pop! De sinne hie se yn de
rêch, nou like se greater as oars. En hwet stie det nije gielsitsen
pakje swierich en der de wytkanten skelk by foar. Al wennen se
efterôf, hja wist noch wol fen moade en ’t moaijste út de
fyndoekspoep syn marse achte se noch mar krekt goedernôch for
hjar. Al hie Wolmoet hjar eigen bern west, hja hie net mâlder mei
hjar wêze kind, tocht se.
Efter de elzenwâl seach noch ien hjar.... Roanes stie der, hielendal
wei yn ljeaflik oanskôgjen.... Ut de fierte wei by in bocht fen ’e reed
kaem hja in eintsje lyk op him yn.... hy stie der stil nei to sjen, for ’t
Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade
Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.
textbookfull.com