Haykuhi Muradyan

The article presents the issues of preservation of Artsakh's cultural heritage, in particular the issues of museum  activities,  their  preservation  and  protection  during  and  after  the  Artsakh  44-day  war.  Especially  those  museums  and  collections  that  came  under  Azerbaijani  control  as  a  result  of  the  44-day  war  were  examined. As a result of the war, one of the most damaged areas in the cultural life of Artsakh is the museum. As a result of the war, 17 state and private museums and collections remained in the territories occupied by the armed  forces  of  Azerbaijan.  The  museums  which  collection  was  able  to  be  evacuated  from  the  occupied  territories faced serious problems. These problems are especially related to the preservation and publicization of cultural values: where should these museum collections be kept, according to what principle and context should  they  be  presented  to  international  community,  how  should  they  be  presented  to  the  public,  the  problem of being cut off from one's own community also becomes relevant.

ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ԿՐՈՆԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ
ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ԱՐԴԻԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳՐԻ ՀԱՄԱՏԵՔԱՏՈՒՄ
Խորհրդային ժամանակաշրջանի մասին կան բազմաթիվ
հանրային կաղապարներ, որոնցից մեկը խորհրդային կարգերի՝
որպես աթեիզմի ու համատարած հակակրոնականության շրջանի պատկերացումն է։ Սակայն խորհրդային 70 տարվա ընթացքում իրավիճակը միշտ նույնը չի եղել, առավել ևս, այն մշտապես
փոփոխական էր ու անընդմեջ ստեղծում էր իրականության նորանոր տարբերակներ։ Այս գլխում մենք անդրադառնալու ենք
հենց նշված խնդրին. ինչպե՞ս է հայաստանյան խորհրդային կրոնական կամ հակակրոնական առօրեականությունը արձագանքել
փոփոխվող քաղաքական իրողություններին։

Այս գլխում անդրադարձ է կատարվում հետխորհրդային Հայաստանում ապաշխարհիկացման գործընթացի մի հետաքրքիր
դրսևորմանը, որի ընթացքում խորհրդային գաղափարախոսության համատեքստում ձևավորված մշակութային կառույցները,
մասնավորապես մշակույթի պալատները, կորցնելով իրենց գաղափարական ու բովանդակային համատեքստը, վերօգտագործվում են նոր իմաստով և բովանդակությամբ՝ դառնալով հոգևորկրոնական կենտրոններ՝ «հայորդյաց տներ», որոշ դեպքերում
մասնավոր վարձակալության են հանձնվում կրոնական այլ ուղղությունների, օրինակ՝ ավետարանչական եկեղեցուն, որն իր
կրոնական պրակտիկաները կազմակերպում է այդ շենքում (այդ
առումով կքննարկենք Ճարտարապետների պալատի, Վանաձորի, Գյումրու մշակույթի պալատների ձևաբանական և իմաստաբանական փոխակերպումները): Գլխում քննարկվում է, թե ինչպես սովետական գաղափարախոսության մերժումը, 1990-ական
թթ. ծավալված մշակութային գործընթացները խթանեցին կրոնական ինստիտուտների վերականգնումը մի հասարակության մեջ,
որը երկար ժամանակ կառավարվում էր աթեիստական սկզբունքներով:

Հոդվածը «Ագիտպրոպ» համակարգի, նրա կառուցվածքի և գործառույթների մասին է։ Հոդվածում քննարկվում են 1930-ական թթ․ ձևավորված ագիտացիայի և պրապագանդայի հիմնական ուղղությունները, մեխանիզմները, ի՞նչ է նշանակում լինել «լավ ագիտատոր», «վատ ագիտատոր», ագիտատորի և պրոպագանդիստի հիմնական գործառութային տարբերությունները,  ագիտատորների քարոզչական լեզուն, հիմնական հասկացությունները, կարգախոսները, որոնք օգտագործվում էին քարոզչությունը ավելի պատկերավոր և հասկանալի դարձնելու համար: Հոդվածում քննարկվում է նաև «ազգային մշակույթի» խորհրդային սահմանումը 1930-ականներին և հիմնված մշակույթի նոր հայեցակարգի վրա՝ 1930-ականներին ստալինյան մշակութային քաղաքականության մեջ ագիտատորների դերի կարևորությունը։
Հետազոտությունը հիմնված է վաղ խորհրդային մամուլի և արխիվային նյութերի ուսումնասիրության վրա։ Հատկապես դիտարկվել են «Ագիտ թերթիկը», «Ավանգարդ», «Ագիտատորի բլոկնոտ», «Լենինյան ուղին», «Պրոպագանդիստ», «Ժողովրդական լուսավորություն» ամսագրերը։

«Մշակույթի» (կուլտուրայի) հայեցակարգերը և խորհրդային
մշակութային շինարարության սկզբունքները
Սոցիալիստական ազգաշինարարությունը ի հայտ բերեց մի
կոնցեպտ, որի գաղափարական ու քաղաքական շրջանակները դարձան վճռորոշ ու հիմնարար հայերի մշակութային ինքնընկալման
համար: Խոսքը «խորհրդահայ մշակույթ» կոնցեպտի մասին է, որն
ընդհանուր առմամբ խորհրդային մշակույթի հայեցակարգի տեղայնացման փորձ էր, սակայն հայ և խորհրդային բառերի միաձուլումը
նրան հաղորդեց իմաստային երանգավորում, որը, թերևս, չկար
բնօրինակում:
Մի փոքր առաջ անցնելով՝ կարող ենք ենթադրել, որ «խորհրդահայ» բառեզրը մշակույթի ուրույն, «հայկական» ընկալումն ու զարգացումն էր արտահայտում խորհրդային գաղափարաբանական ու
քաղաքական շրջանակում: «Խորհրդահայ» մշակույթի ձևավորումը
պիտի տեղի ունենար խորհրդային մշակութային հեղափոխության
արդյունքում:

The article presents the Soviet 1960s in the context of the "Thaw" policy, the process of forming national identities, actualizing identities, highlighting the historical past, "creating a new historical past" in the case of some nations, certain manifestations of the politics of “brotherhood” and “neighborhood” in the construction of national identity and historical past. The research is highlighted from the point of view of the publication of the archival documents of the History Museum of Armenia, its content and ideological analysis. We have especially considered the features of cooperation of interstate institutional structures in the formation of the Soviet national identity, the Soviet language formulations, the Soviet mechanisms of historical past construction. Although the Soviet "brotherhood of peoples" policy was formed during the Stalin period, it became more institutionalized in the context of “Khrushchev's Thaw” policy. The research is...