Die Koue Oorlog (Russies: холо́дная война́, cholodnaja woina, Engels: Cold War; 1947–1991) was ’n langdurige toestand van politieke konflik, militêre spanning en ekonomiese mededinging wat ná die Tweede Wêreldoorlog (1939–1945) hoofsaaklik tussen die Sowjetunie en sy satellietstate aan die een kant en die Westerse wêreld, veral die Verenigde State, aan die ander kant ontstaan het. Hoewel die twee belangrikste magte amptelik nooit regstreeks gebots het nie, het die konflik gelei tot militêre bondgenootskappe, die strategiese ontplooiing van wapens, uitgebreide hulp aan swakker lande, spioenasie, propaganda, ’n wapenwedloop, mededinging op internasionale sportgeleenthede en tegnologiese mededinging soos die ruimtewedloop.
Hoewel hulle in die Tweede Wêreldoorlog bondgenote teen die Spilmoondhede was, het die USSR en VSA verskil oor politieke filosofie en die samestelling van die wêreld ná die oorlog terwyl hulle die grootste deel van Europa beset het. Die Sowjetunie het die Oosblok geskep met die Oos-Europese lande wat hy beset het, sommige as sosialistiese Sowjetrepublieke geannekseer en ander satellietstate gemaak het. Van die laasgenoemde lande is later gekonsolideer as die Warskouverdragslande (1955–1991). As teenvoeter vir kommunisme het die VSA en sy bondgenote verenigings soos Navo gestig.
Die VSA het die Marshall-plan in werking gestel om Europa te help om vinniger te herstel ná die oorlog, maar die Sowjetunie wou die meeste Oosbloklande nie toelaat om deel te neem nie. Elders, soos in Latyns-Amerika en Suidoos-Asië, het die USSR kommunistiese rewolusies aangevuur en gesteun, en hy is deur verskeie Westerse lande en hul bondgenote teengestaan. Sommige lande het hulle by Navo en die Warskouverdrag geskaar, en ander het lid geword van die Beweging van Onverbonde Lande.
Tydens die Koue Oorlog was daar tydperke van relatiewe kalmte en ander van groot internasionale spanning, soos met die Berlynse Blokkade (1948–1949), Korea-oorlog (1950–1953), Berlynse Krisis van 1961, Viëtnamoorlog (1959–1975), Kubaanse missielkrisis (1962), Sowjetoorlog in Afghanistan (1979–1989) en Navo se Able Archer 83-oefeninge in November 1983. Albei kante het hulle tot détente gewend om politieke spanning te verlig en daarmee regstreekse militêre aanvalle te verhoed.
In die 1980's, onder Ronald Reagan, het die VSA diplomatieke, militêre en ekonomiese druk op die USSR verhoog in ’n tyd toe die land reeds ekonomiese stagnasie onder Leonid Brezjnef beleef het. In die laat 1980's het die Sowjet-president Michail Gorbatsjof die bevrydende hervormings perestroika ("herbouing, herstrukturering", 1987) en glasnost ("openheid", c. 1985) ingestel. Die Koue Oorlog het geëindig ná die verbrokkeling van die Sowjetunie in 1991, waarna die VSA die dominante militêre mag was en Rusland die grootste deel van die Sowjet-kernarsenaal besit het. Die Koue Oorlog en die gebeure in dié tyd het ’n groot impak op die moderne wêreld gehad.
Pres. Ronald Reagan van Amerika (links) en pres. Michail Gorbatsjof van die Sowjetunie hou samesprekings in 1985
Met die einde van die Tweede Wêreldoorlog het die Engelse skrywer en joernalis George Orwell die term "Koue Oorlog" gebruik in die essay “You and the Atomic Bomb” wat op 19 Oktober 1945 in die Britse koerant Tribune verskyn het. Hy het ’n wêreld voorgestel wat in die skadu van ’n dreigende kernoorlog lewe en gewaarsku teen " ’n vrede wat geen vrede is nie", hy het dit ’n permanente "koue oorlog" genoem.[1] Orwell het na die oorlog verwys as ’n ideologiese konfrontasie tussen die Sowjetunie en die Westerse magte.[2] In The Observer van 10 Maart 1946 het Orwell verder geskryf "ná die Moskou-konferensie in Desember verlede jaar het Rusland ’n 'koue oorlog’ teen Brittanje en die Britse Ryk begin.”[3]
Die persoon wat die term blykbaar eerste gebruik het om die naoorlogse geopolitiese spanning tussen die Sowjetunie en sy satellietstate en die VSA en sy Wes-Europese bondgenote te beskryf, was Bernard Baruch, ’n Amerikaanse finansier en presidensiële raadgewer.[4] Hy het op 16 April 1947 in Suid-Carolina ’n toespraak gelewer, geskryf deur die joernalis Herbert Bayard Swope,[5] en gesê: “Laat ons nie onder ’n waan verkeer nie: ons is vandag midde-in ’n koue oorlog.”[6] Die koerantverslaggewer en –rubriekskrywer Walter Lippmann het die term verder bekend gestel met sy boek Cold War (1947).[7]
Amerikaanse troepe in Augustus 1918 in Wladiwostok tydens die Geallieerdes se inmenging in die Russiese Burgeroorlog
Historici verskil oor presies wanneer die Koue Oorlog begin het. Die meeste meen dit was net ná die Tweede Wêreldoorlog, terwyl ander dink dat dit teen die einde van die Eerste Wêreldoorlog begin het, hoewel spanning tussen die Russiese Keiserryk en ander Europese lande en die VSA reeds teen die middel van die 19de eeu begin het.
Wees die Russiese Rewolusie van 1917 (ná die land se onttrekking aan WOI) was Sowjet-Rusland geïsoleer in internasionale diplomasie.[8] Die leier, Wladimir Lenin, het gesê die Sowjetunie het te doen met ’n "vyandelike kapitalistiese omsingeling", en hy het diplomasie beskou as ’n wapen om die Sowjetunie se vyande verdeel te hou. Hy het begin met die stigting van die Komintern, wat ’n beroep gedoen het vir rewolusionêre omwentelinge oorsee.[9]
Sy opvolger, Josef Stalin, wat die Sowjetunie beskou het as ’n "sosialistiese eiland", het gesê die land moet toesien dat "die huidige kapitalistiese omsingeling vervang word deur ’n sosialistiese omsingeling."[10] Reeds in 1925 het Stalin gesê hy beskou die internasionale politiek as ’n bipolêre wêreld waarin die Sowjetunie lande sou lok wat na sosialisme oorhel, en kapitalistiese lande sou state lok wat na kapitalisme oorhel, terwyl die wêreld in ’n tydperk van "tydelike stabilisasie van kapitalisme" was voordat hy eindelik sou ineenstort.[11]
Verskeie gebeure het wantroue tussen die Westerse magte en die Sowjetunie aangeblaas: die Bolsjewiste se uitdaging van kapitalisme;[12] die geldelike steun van die USSR in 1926 aan ’n Britse werkerstaking wat daartoe gelei het dat Brittanje betrekkinge met die USSR verbreek het;[13] Stalin se stelling in 1927 dat vreedsame naasbestaan met "die kapitalistiese lande … besig is om te verdwyn";[14] bewerings van ’n sameswering vir ’n beplande staatsgreep onder leiding van Frankryk en Brittanje;[15] die Groot Suiwering, wat bestaan het uit ’n reeks veldtogte van politieke onderdrukking en vervolging waarin meer as ’n halfmiljoen Sowjet-burgers tereggestel is;[16] die Moskou-verhore, met onder meer bewerings van Britse, Franse, Japannese en Duitse spioenasie;[17] die Weste se steun aan die Wit Leër tydens die Russiese Burgeroorlog; die VSA se weiering tot in 1933 om die Sowjetunie te erken;[18] en die USSR se toetrede tot die Verdrag van Rapallo.[19]
Die Sowjetunie se betrekkinge met die Weste het verder versleg toe die Sowjetunie en Duitsland ’n week voor die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog, die Molotof-Ribbentrop-verdrag onderteken het wat ’n geheime ooreenkoms ingesluit het om Pole en Oos-Europa tussen die twee lande te verdeel.[20] ’n Week later, in September 1939, het die twee lande Pole en die res van Oos-Europa begin verdeel deur middel van invalle in die onderskeie lande wat volgens die verdrag aan elkeen toegeken is.[21][22]
Vir die volgende jaar en ’n half het hulle op ekonomiese gebied saamgewerk en belangrike oorlogsmateriaal uitgeruil,[23][24] totdat Duitsland die verdrag verbreek het met Operasie Barbarossa, die inval in die Sowjetunie deur die gebiede wat die twee lande voorheen tussen hulle verdeel het.[25]
Tydens sy samewerking met die Geallieerdes, wat in 1941 begin het ná die Duitse inval in die Sowjetunie, het die USSR vermoed dat die Britte en Amerikaners saamgesweer het en toegelaat het dat die USSR die spit afbyt in die gevegte teen Nazi-Duitsland voordat hulle tot die stryd toegetree het sodat hulle op die nippertjie tussenbeide kon tree en die vredesvoorwaardes bepaal.[26]
In 1944 het dit gelyk of die USSR op sy beurt gewag het voor hy hulp verleen het aan die Poolse ondergrond se Warskou-opstand teen die Nazi's.[27] By minstens een geleentheid het ’n Sowjet-vlieënier ’n vliegtuig van die Britse Lugmag neergeskiet as hulp aan die Poolse rebelle.[28]
Ná die oorlog het die Geallieerdes verskil oor hoe die Europese kaart daar moet uitsien en waar die grense moes wees.[29] Daar was ook verskille oor die handhawing van naoorlogse sekuriteit.[29] Die Westerse Geallieerdes wou ’n veiligheidsnetwerk hê waarin demokratiese regerings so wyd as moontlik verteenwoordig is en wat lande in staat sou stel om hul verskille vreedsaam op te los deur middel van internasionale organisasies.[30]
Vanweë Rusland se ondervinding deur die geskiedenis van gereelde invalle,[31] asook die groot menseverlies (geskat op 27 miljoen) en vernietiging tydens WOII,[32] wou die USSR sekuriteit verhoog deur beheer te hê oor die interne sake van naburige lande.[29][33]
By die Jalta-konferensie in Februarie 1945 kon die Geallieerdes nie ’n definitiewe ooreenkoms bereik oor die raamwerk vir die naoorlogse Europa nie.[34] Ná die Gealieerde oorwinning in Europa in Mei het die Sowjetunie Oos-Europa in effek beset,[34] terwyl die Westerse magte ’n sterk teenwoordigheid in Wes-Europa behou het.
Die Sowjetunie, die VSA, Brittanje en Frankryk het besettingsones en ’n los raamwerk vir magsbeheer deur dié vier lande in die besette Duitsland geskep.[35] Die Geallieerdes het die Verenigde Nasies geskep vir die handhawing van wêreldvrede, maar die mag van sy Veiligheidsraad is lamgelê deur die reg van individuele lede om besluite te veto.[36] Die VN het dus ’n inaktiewe forum geword vir die uitruil van polemiese retoriek, en die Sowjetunie het dit uitsluitlik beskou as ’n forum vir propaganda.[37]
Churchill, Harry S. Truman en Stalin op die Potsdam-konferensie
By die Potsdam-konferensie, wat laat in Julie begin het nadat Duitsland oorgegee het, het groot verskille ontstaan oor die toekomstige ontwikkeling van Duitsland en Oos-Europa.[43]
Op die konferensie het Truman aan Stalin meegedeel dat die VSA oor ’n kragtige nuwe wapen beskik.[44] Stalin was bewus daarvan dat die Amerikaners besig was om die atoombom te ontwikkel en omdat die Sowjetunie ’n soortgelyke program gehad het, het Stalin kalm daarop gereageer. Hy het gesê hy is bly oor die nuus en het sy hoop uitgespreek dat die wapen teen Japan gebruik sou word.[44] ’n Week ná die einde van die Potsdam-konferensie het Amerika sy kernbomme op Hirosjima en Nagasaki gegooi. Net ná die aanvalle het Stalin beswaar aangeteken by Amerikaanse amptenare omdat Truman die Sowjetunie min werklike invloed in die besette Japan gegee het.[45]
In Februarie 1946 het George F. Kennan se "Lang Telegram" van Moskou gehelp om die VSA se toenemende sterk standpunt teen die USSR te vestig, en dit het die basis geword vir die Amerikaanse strategie teenoor die USSR vir die res van die Koue Oorlog.[46] In daardie September het die Sowjet-kant te voorskyn gekom met die Nowikof-telegram wat deur die Sowjet-ambassadeur aan die VSA gestuur is, maar deur Wjatsjeslaf Molotof gelas en gehelp skryf is; dit het Amerika uitgebeeld as ’n land in die greep van monopolie-kapitaliste wat ’n militêre vermoë aan die opbou was "om daarop voor te berei om wêreldoorheersing te kry in ’n nuwe oorlog".[47]
’n Paar weke ná die "Lang Telegram" het die voormalige Britse premier Winston Churchill sy bekende "Ystergordyn"-toespraak in Fulton, Missouri, gehou.[48] Hy het ’n beroep gedoen vir ’n Brits-Amerikaanse verbond teen die USSR, wat hy daarvan beskuldig het dat hulle ’n "ystergordyn" van "Stettin in die Baltiese Skiereiland tot Triëst in die Adriatiese gebied" oprig.[49][50]
Die Sowjet-stylregerings wat in dié lande ontstaan het, het nie net die Sowjetunie se sentraalgeleide ekonomieë nagevolg nie, maar ook die wrede metodes van Stalin en die USSR se geheime polisie om bestaande en moontlike teenstand uit die weg te ruim.[55]
In September 1947 het die USSR die Kominform gestig. Die doel daarvan was om ortodoksie binne die internasionale kommunistiese beweging af te dwing en politieke beheer oor die Sowjet-satellietstate te vergroot deur die koördinasie van kommunistiese partye in die Oosblok.[56] Kominform het in Junie 1948 ’n vernederende terugslag beleef toe die onmin tussen Stalin en Josip Broz Tito sy lede gedwing het om Joego-Slawië uit te skop. Dié land het kommunisties gebly, maar ’n onverbonde posisie gehandhaaf.[57]
As deel van die USSR se oorheersing van die Oosblok het die NKWD onder Lawrenti Beria toesig gehou oor die daarstel van Sowjet-styl geheimepolisie-stelsels in die Oosblok wat veronderstel was om weerstand teen kommunisme te beveg.[58] Met die geringste teken van pogings om onafhanklik te word, het Stalin sy teenstanders gehanteer nes voor die oorlog in die USSR self: die teenstanders is hulle mag ontneem, verhoor, tronk toe gestuur en soms tereggestel.[59]
Teen 1947 het die Amerikaanse president, Harry S. Truman, se raadgewers hom aangepor om dadelik stappe te doen om die Sowjet-invloed teen te staan. In Februarie 1947 het die Britse regering aangekondig dat hy dit nie meer kan bekostig om die monargistiese militêre regering in Griekeland te finansier in sy burgeroorlog teen rebelle onder leiding van kommuniste nie.
Die Amerikaanse regering se reaksie daarop was die aanvaarding van ’n beleid van indamming of containment,[60] met die doel om die verspreiding van kommunisme te keer. Truman het gevra dat $400 miljoen aangewend word om tussenbeide te tree in die oorlog. Hy het die konflik ’n kompetisie tussen vrye volke en totalitaristiese regimes genoem.[60] Hoewel die rebelle deur Tito se Joego-Slawië gehelp is,[18] het Amerikaanse beleidmakers die Sowjetunie beskuldig van sameswering teen die Griekse monargiste in ’n poging om die Sowjet-invloed uit te brei.[61]
Marshall-plan en die staatsgreep in Tsjeggo-Slowakye
Lande van Europa wat hulp van die Marshall-plan ontvang hetEuropese ekonomiese alliansies
Vroeg in 1947 het Brittanje, Frankryk en die VSA se poging misluk om die USSR te betrek in ’n plan vir ’n ekonomies selfonderhoudende Duitsland. Dit het ingesluit ’n gedetailleerde opgawe van die fabrieke, nywerheidsgoedere en infrastruktuur wat die USSR reeds verwyder het.[62] In Junie 1947 het Amerika die Marshall-plan in werking gestel, met ’n belofte van ekonomiese hulp aan alle Europese lande wat bereid was om deel te neem, insluitende die Sowjetunie.[62]
Die doel van die plan was om demokratiese en ekonomiese stelsels in Europa te herbou en om die bedreiging van magsbalans in Europa teen te staan, soos kommunistiese partye wat beheer in lande oorneem deur middel van rewolusies en verkiesings.[63] Volgens die plan was Europa se vooruitgang ook afhanklik van die herstel van Duitsland se ekonomie.[64] ’n Maand later het Truman die Nasionale Veiligheidswet van 1947 onderteken waarkragtens ’n verenigde departement van verdediging, die CIA en die Amerikaanse Nasionale Veiligheidsraad geskep is. Dit sou die hoofinstrumente word van Amerika se beleid in die Koue Oorlog.[65]
Stalin het geglo dat ekonomiese integrasie met die Weste die Oosbloklande in staat sou stel om Sowjet-beheer te ontsnap en dat Amerika probeer het om ’n verdeling in Europa te koop wat pro-VSA was.[56] Stalin het Oosblok-lande dus verbied om hulp van die Marshall-plan te ontvang.[56] Die USSR se teenvoeter vir die Marshall-plan, wat Sowjet-subsidies en handel met Oos-Europa in die vooruitsig gestel het, het bekend geword as die Molotof-plan (later die Komekon).[18]
Vroeg in 1948, ná gerugte van toenemende "reaksionêre elemente", het die USSR in 1948 ’n staatsgreep in Tsjeggo-Slowakye uitgevoer – die enigste Oosblok-land wat hy toegelaat het om demokraties te bly.[66][67] Die openbare wreedheid van die staatsgreep het Westerse magte meer geskok as enige gebeure tot nog toe. Dit het die vrees vir ’n oorlog laat ontstaan en die laaste teenstand teen die Marshall-plan in die Amerikaanse kongres laat verdwyn.[68]
Amerika het biljoene bestee aan ekonomiese en militêre hulp aan Wes-Europa, Griekeland en Turkye. Met Amerikaanse hulp het die Griekse weermag die burgeroorlog in die land gewen,[65] en die Italiaanse Christen-Demokrate het die magtige Italiaanse Kommunistiese Party verslaan in die verkiesing van 1948.[69] Intelligensie- en spioenasie-bedrywighede, emigrasie uit die Oosblok en diplomatieke uitsettings het toegeneem.[70]
C-47's laai voorraad af in Berlyn tydens die Berlynse Blokkade
Amerika en Brittanje het hul besettingsones in Duitsland saamgevoeg, en later is Frankryk se deel ook bygevoeg.[71] As deel van ’n ekonomiese herbouing van Duitsland het Amerika en verskeie Wes-Europese lande vroeg in 1948 ooreengekom om die Wes-Duitse gebiede te laat saamsmelt onder ’n federale regeringstelsel.[72] Hulle het die land ekonomies opgebou en nywerhede help vestig. ’n Nuwe geldeenheid, die Deutsche Mark, het die ou Reichsmark vervang.[73]
Net daarna het Stalin die Berlynse Blokkade ingestel. Dit was een van die eerste groot krisisse van die Koue Oorlog: kos en ander voorrade is gekeer om Wes-Berlyn te bereik.[74] Amerika, Brittanje, Frankryk, Kanada, Australië, Nieu-Seeland en verskeie ander lande het die Berlynse Lugbrug begin om voorraad per lug na Wes-Berlyn te vervoer.[75]
Die USSR het ’n veldtog geloods teen die beleidsverandering in Duitsland, kommuniste het die verkiesings van 1948 probeer ontwrig[76] en 300 000 Berlyners het betoog en versoek dat die Lugbrug voortgaan.[77] In Mei 1949 het Stalin die blokkade beëindig.[58][78]
President Truman teken die National Security Act van 1949 in die Ovaalkantoor.
Brittanje, Frankryk, Amerika, Kanada en agt ander Westerse lande het in April 1949 die Noord-Atlantiese Verdrag geteken en so die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie (Navo) gestig.[58] In Augustus van daardie jaar het Stalin beveel dat die eerste Sowjet-kerntoestel ontplof word.[18] Ná die land se weiering om deel te neem aan die heropbou van Duitsland, het Amerika, Brittanje en Frankryk in Mei 1949 begin met die stigting van Wes-Duitsland uit hul drie besettingsones.[43] Die USSR het sy sone in Oktober verklaar tot die Duitse Demokratiese Republiek (algemeen bekend as Oos-Duitsland).[43]
In die vroeë 1950's het Amerika hom beywer vir die herwapening van Wes-Duitsland en in 1955 volle limaatskap van Navo aan die land toegestaan.[43] In Mei 1953 het Beria ’n onsuksesvolle poging aangewend om die hereniging van ’n neutrale Duitsland te verseker om te keer dat Wes-Duitsland lid van Navo word.[79]
Mao, Bulganin, Stalin, Ulbricht en Tsedenbal 1949 in Moskou
In 1949 het Mao Zedong se Volksbevrydingsleër die Amerikaans-gesteunde nasionalistiese regering in China verslaan en die Sowjetunie het gou ’n bondgenootskap met die nuwe Volksrepubliek China gesluit.[80] Die nasionalistiese regering het na die eiland Taiwan uitgewyk. In die lig van die kommunistiese oorname van China en die einde van Amerika se monopolie in kernwapens in 1949, het Amerika dadelik begin om die indammingsbeleid uit te brei.[18] Die Nasionale Veiligheidsraad het voorgestel dat pro-Westerse betrekkinge versterk word en verdedigingsuitgawes vervierdubbel word.[18]
Amerika het ook sy indamming na Asië, Afrika en Latyns-Amerika uitgebrei om rewolusionêre nasionalistiese bewegings te stuit wat dikwels gelei is deur Kommunistiese partye wat deur die USSR gefinansier is.[81] In die vroeë 1950's het Amerika ’n reeks bondgenootskappe gevorm met Japan, Australië, Nieu-Seeland, Thailand en die Filippyne en so verskeie militêre basisse op die langtermyn vir Amerika verseker.[43]
Generaal Douglas MacArthur tydens die Korea-oorlog in Incheon
Een van die belangrikste gevolge van indamming was die uitbreek van die Korea-oorlog. In Junie 1950 het Kim Il-sung se Koreaanse Volksleër Suid-Korea binnegeval.[82] Die VN-veiligheidsraad het Suid-Korea gesteun en ’n VN-mag van Suid-Korea, Amerika, Brittanje, Turkye, Kanada, Australië, Frankryk, Suid-Afrika, die Filippyne, Nederland, België, Nieu-Seeland en ander lande het saamgespan om die inval te stuit.[83] Die Korea-oorlog het Navo aangespoor om ’n militêre struktuur te ontwikkel.[84]
Hoewel die oorlog China en Noord-Korea uitgemergel het en hulle dit teen laat-1952 wou beëindig, het Stalin daarop aangedring dat hulle aanhou veg en ’n skietstilstand is eers in Julie 1953, ná Stalin se dood, afgekondig.[43] In Noord-Korea het Kim Il Soeng ’n hoogs gesentraliseerde en wrede diktatorskap gevestig, homself onbeperkte mag gegee en ’n formidabele persoonlikheidskultus daargestel.[85][86]
Sterktes van die Navo en die Warskouverdragslande in Europa in 1959
In 1953 het veranderinge in leierskap aan albei kante die dinamiek van die Koue Oorlog verander.[65]Dwight D. Eisenhower is in Januarie as Amerikaanse president beëdig. Tydens die laaste maande van die Truman-administrasie is die Amerikaanse verdedigingsbegroting vervierdubbel, en Eisenhower het beplan om militêre uitgawes met ’n derde te sny terwyl hy steeds die Koue Oorlog doeltreffend volhou.[18]
Ná Stalin se dood het Nikita Chroesjtsjof die Sowjetleier geword. Op 25 Februarie 1956 het hy afgevaardigdes na die 20ste Kongres van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie geskok deur Stalin se misdade te kritiseer.[87] As deel van ’n veldtog van destalinisasie het hy gesê die enigste manier om te hervorm en van Stalin se beleidrigtings weg te beweeg, sou wees om die foute van die verlede te erken.[65]
Op 18 November 1956 het hy Westerse ambassadeurs geskok in ’n toespraak op ’n onthaal by die Poolse ambassade in Moskou toe hy gesê het: "Of julle daarvan hou of nie, die geskiedenis is aan ons kant. Ons sal julle begrawe.[88] Hy het later gesê hy het nie van ’n kernoorlog gepraat nie, maar van die oorwinning van kommuniste oor kapitalisme, wat histories bepaal is.[89] In 1961 het hy gesê hoewel die USSR agter is by die Weste, sal sy land se behuisingstekort verdwyn, daar sal volop verbruikersgoedere wees, en die Sowjetunie sou die kapitalistiese lande ver agterlaat.[90]
Hoewel Stalin se dood in 1953 die spanning effens laat afneem het, het die situasie in Europa ’n ongemaklike gewapende vrede gebly.[91] Die USSR, wat teen 1949 reeds ’n netwerk van wedersydse hulpverdrae in die Oosblok gesluit het,[92] het in 1955 ’n amptelike alliansie in die Oosblok gevorm, naamlik die Warskouverdrag.[43]
Die Hongaarse Rewolusie van 1956 het plaasgevind net nadat Chroesjtsjof gereël het dat die land se Stalinistiese leier, Mátyás Rákosi, uit sy amp onthef word.[93] Ná ’n opstand deur die volk het die nuwe regering die geheime polisie amptelik ontbind en verklaar dat hy van plan is om aan die Warskouverdrag te onttrek en weer vrye verkiesings in te stel. Die USSR het die land binnegeval.[94] Duisende Hongare is gearresteer, in die tronk gegooi en na die Sowjetunie verban,[95] en sowat 200 000 Hongare het in die chaos uit die land gevlug.[96] Die Hongaarse leier, Imre Nagy, en ander is tereggestel ná geheime verhore.[97]
Van 1957 tot in 1961 het Chroesjtsjof die Weste herhaaldelik gedreig met kernuitwissing. Hy het beweer die vermoëns van Sowjet-missiele is ver verhewe bo dié van Amerika en dat dit enige Amerikaanse of Europese stad van die kaart kon vee. Hy het egter nie soos Stalin geglo ’n oorlog is onafwendbaar nie en het gesê hy staan ’n "vreedsame naasbestaan" voor.[98]
Die grootste uitbreiding van die Sowjetse invloedsgebied ná die Kubaanse Rewolusie van 1959 en voor die Sowjet-Chinese konflik in 1961
Nasionalistiese bewegings in sommige lande soos Guatemala, Indonesië en Indo-China het dikwels bande gehad met kommunistiese groepe – of so het dit ten minste vir die Weste gelyk.[65] Amerika en die Sowjetunie het toenemend meegeding om invloed in die Derde Wêreld namate dekolonialisasie in die 1950's en vroeë 1960's momentum gekry het.[99]
Amerika het die CIA gebruik om van verskeie vyandiggesinde Derde Wêreld-regerings ontslae te raak en regerings wat hy goedgekeur het te ondersteun.[65] Die spanning tussen die twee lande is nie beïnvloed toe Amerika in 1953 gehelp het om die sjah van Iran op die troon terug te plaas nie, maar wel toe die weermag in Guatemala pres. Jacobo Arbenz Guzmán in 1954 afgesit het.[100] Tussen 1954 en 1961 het Amerika ekonomiese hulp en militêre raadgewers gestuur om Suid-Viëtnam se pro-Westerse regering te help teen kommunistiese pogings om dit te destabiliseer.[18]
Baie opkomende lande in Asië, Afrika en Latyns-Amerika het die druk verwerp om kant te kies in die stryd tussen Oos en Wes. Dit het gelei tot die stigting van die Beweging van Onverbonde Lande in 1961.[65] Intussen het Chroesjtsjof bande met Indië en ander neutrale lande versterk. Pro-onafhanklikheidsbewegings in die Derde Wêreld het die naoorlogse orde verander in ’n pluralistiese wêreld van gedekolonialiseerde Afrika- en Midde-Oosterse lande en toenemende nasionalisme in Asië en Latyns-Amerika.[18]
Sowjet-Chinese konflik, die ruimtewedloop en ballistiese missiele
Die tydperk ná 1956 is gekenmerk deur ernstige terugslae vir die Sowjetunie, veral die beëindiging van die Sowjet-Chinese verbond. Mao het Stalin verdedig toe Chroesjtsjof hom in 1956 ná sy dood aangeval het en het die nuwe Sowjetleier met wantroue bejeën. Hy het hom daarvan beskuldig dat hy sy rewolusionêre aanslag verloor het.[101]
Chroesjtsjof het hierna sy bes gedoen om betrekkinge tussen die twee lande te verbeter, maar Mao het nie belanggestel nie[101] en China en die USSR het ’n intra-kommunistiese propaganda-oorlog begin.[102] Die lande was in ’n bitter stryd gewikkel om leierskap in die globale kommunistiese beweging,[103] en die twee het in 1969 militêr gebots oor ’n grenskonflik.[104]
Aan die kernfront het die VSA en USSR hul stryd voortgesit en langafstandwapens ontwikkel wat tot in mekaar se gebied kon reik.[43] In Augustus 1957 het die USSR die wêreld se eerste interkontinentale ballistiese missiel (IKBM) afgevuur[105] en in Oktober die aarde se eerste ruimtesatelliet, Spoetnik 1.[106] Met Spoetnik is die ruimtewedloop amptelik begin en die Apollo-maansendings het gevolg.[107] Die veronderstelling was dat hoe beter jou ruimtetuie, hoe beter jou IKBM's.
Sowjet-tenks op 27 Oktober 1961 by Checkpoint Charlie tydens die Berlynse Krisis
Bondgenote van die Sowjetunie en die Verenigde State in 1959:
██ Navo-lidlande██ Bondgenote van die VSA██ Kolonies
██ Warskouverdragslande██ Bondgenote van die Sowjetunie██ Neutrale lande
Die Berlynse Krisis van 1961 was die laaste groot voorval in die Koue Oorlog oor die status van Berlyn en die naoorlogse Duitsland. Teen die vroeë 1950's is die Sowjetunie se beleid om emigrasie te stuit deur die meeste van die Oosbloklande gevolg.[108] Honderdduisende Oos-Berlyners het egter elke jaar na Wes-Duitsland geëmigreer deur ’n "skuiwergat" in die stelsel tussen Oos- en Wes-Berlyn.[109]
Talle professionele jong mense het Oos-Duitsland verlaat, en teen 1961 het byna 20% van die bevolking na die Weste geëmigreer.[110] In Junie van daardie jaar het die Sowjetunie weer ’n ultimatum uitgereik waarin hy die onttrekking van Geallieerde soldate uit Wes-Berlyn eis.[111] Die versoek is geweier en in Augustus het Oos-Duitsland ’n grens van doringdraad opgerig wat later vervang is deur die Berlynse Muur. So is die skuiwergat toegestop.[112]
Die Sowjetunie het ná die Kubaanse Rewolusie in 1959 ’n verbond gesluit met die Kuba van Fidel Castro.[113] In 1962 het pres. John F. Kennedy van Amerika met ’n vlootblokkade gereageer op die oprigting van Sowjet-kernmissiele in Kuba. Die Kubaanse missielkrisis het die wêreld tot op die rand van ’n kernoorlog gedryf soos nog nooit tevore nie.[114] Dit het egter ook bewys dat nie een van die kernmoondhede bereid was om kernwapens te gebruik nie uit vrees vir wedersydse uitwissing.[115] Dit het gelei tot die eerste pogings tot kernontwapening en die verbetering van betrekkinge.[91]
In 1964 het Chroesjtsjof se kollegas in die Kremlin hom ontsetel en hy is toegelaat om in vrede af te tree.[116] Hy is beskuldig van onbeskoftheid en onbevoegdheid, dat hy die Sowjet-landbou geruïneer het en die wêreld tot op die rand van ’n kernoorlog gedryf het.[116] Hy het ’n internasionale verleentheid geword met die bou van die Berlynse Muur, ’n openbare verleentheid vir Marxisme-Leninisme.[116]
Die Amerikaanse Apollo 11 in 1969 op die maan – ’n belangrike mylpaal in die RuimtewedloopSterktes van die Navo en die Warskouverdragslande in Europa in 1973
In die loop van die 1960's and 1970's moes die Koue Oorlog-magte gewoond raak aan ’n nuwe, ingewikkelder patroon van internasionale betrekkinge waarin die wêreld nie meer verdeel was in twee duidelik teenoorgestelde blokke nie.[65] Wes-Europa en Japan het begin herstel van die Tweede Wêreldoorlog en hul ekonomieë het al hoe sterker geword, terwyl die Oosbloklande gestagneer het.[65][117]
Vanweë die 1973-oliekrisis en die toename in Derde Wêreld-alliansies soos die Organisasie van Petroleumuitvoerlande (Opul) en die Beweging van Onverbonde Lande, het swakker lande ruimte gehad om hul stem dik te maak en druk van die twee supermoondhede te weerstaan.[81] Die USSR moes intussen aandag gee aan sy binnelandse ekonomiese probleme.[65] In dié tyd het Sowjet-leiers soos Brezjnef en Aleksei Kosigin die idee van détente begin steun.[65]
In 1968 het ’n tydperk van politieke bevryding in Tsjeggo-Slowakye bekend as die Praagse Lente, gelei tot vryheid van die pers, spraak en beweging, ekonomiese klem op verbruikersgoedere, asook die moontlikheid van ’n veelpartyregering, beperkte mag aan die geheime polisie[118][119] en onttrekking aan die Warskouverdrag.[120]
Die Sowjetunie en die meeste van die lande van die Warskouverdrag het Tsjeggo-Slowakye binnegeval.[121] Dit is gevolg deur ’n vlaag van emigrasie, met tot 300 000 Tsjegge wat gevlug het.[122] Joego-Slawië, Roemenië, China en Wes-Europese Kommunistiese partye het beswaar teen die inval gemaak.[123]
Leonid Brezjnef en Richard Nixon tydens Brezjnef se besoek in Junie 1973 aan Washington
In September 1968, ’n maand ná die inval in Tsjeggo-Slowakye, het Brezjnef op die Vyfde Kongres van die Poolse Verenigde Werkersparty die Brezjnef-doktrine uiteengesit waarin hy die USSR die reg toeëien om enige land se soewereiniteit te skend wat Marxisme-Leninisme met kapitalisme probeer vervang.[120]
Die doktrine se oorsprong lê in die mislukking van Marxisme-Leninisme in lande soos Pole, Hongarye en Oos-Duitsland, waar die lewenstandaard al hoe meer afgeneem het in vergelyking met die vooruitgang van Wes-Duitsland en die res van Wes-Europa.[124]
Die VSA het sy hulp aan vriendskaplike lande in Asië voortgesit. Konflikte in randgebiede, veral Viëtnam, het voortgeduur.[125] Johnson het 575 000 troepe in Suidoos-Asië gestasioneer om die Nasionale Front vir die Bevryding van Suid-Viëtnam (NBF) en hul Noord-Viëtnamese bondgenote in die Viëtnamoorlog te verslaan, maar sy duur beleid het die Amerikaanse ekonomie verswak, en teen 1975 gelei tot wat die grootste deel van die wêreld beskou het as ’n vernederende neerlaag van die wêreld se magtigste supermoondheid teen een van die wêreld se armste lande.[18]
Intussen het Brezjnef probeer om die Sowjet-ekonomie te herstel wat ’n knou gekry het weens groot militêre uitgawes.[18]
Nixon ontmoet Mao Zedong in 1972Henry Kissinger, wat Amerikaanse veiligheidsadviseur en staatssekretaris onder presidente Nixon en Ford was, was 'n sentrale figuur in die Koue Oorlog terwyl hy in die poste was (1969-1977).
Die spanning tussen China en die USSR oor hul grensverskil het in 1969 ’n hoogtepunt bereik en pres. Richard Nixon van Amerika het besluit om die konflik te gebruik om die magsbalans in die Koue Oorlog na die Weste te verskuif.[126] China wou sy betrekkinge met Amerika versterk in ’n poging om ’n houvas op die Sowjetunie te kry.
In Februarie 1972 het Nixon na Beijing gereis en met Mao Zedong vergader. Teen dié tyd was die Sowjetunie min of meer op gelyke voet met Amerika wat kernwapens betref terwyl die Viëtnamoorlog Amerika se invloed in die Derde Wêreld en sy betrekkinge met Wes-Europa geskaad het.[127] Hoewel onregstreekse konflik tussen die supermoondhede in die laat 1960's en vroeë 1970's voortgeduur het, het die spanning begin verlig.[91]
Brezjnef en Jimmy Carter onderteken die SALT II-verdrag, 18 Junie 1979, Wene
Ná sy besoek aan China het Nixon met Sowjetleiers, onder andere Brezjnef, in Moskou vergader.[128] Dit het gelei tot twee belangrike wapenbeheerverdrae: SALT I, die eerste omvattende beheerooreenkoms wat deur albei supermoondhede onderteken is,[129] en die Anti-Ballistiese Missielverdrag.[65]
Nixon en Brezjnef het ’n nuwe tydperk van "vreedsame naasbestaan" afgekondig en ’n nuwe beleid van détente gevestig. Tussen 1972 en 1974 het die twee lande ook ooreengekom om hul ekonomiese bande te versterk,[18] insluitend ’n toename in handel. Ná hul ontmoeting is die vyandelikheid van die Koue Oorlog vervang deur détente.[128]
In die 1970's het die KGB onder Joeri Andropof voortgegaan met sy vervolging van bekende Sowjet-persoonlikhede soos Aleksandr Solzhenitsyn en Andrei Sacharof wat die Sowjet-leierskap gekritiseer het.[130] Onregstreekse konflik tussen die twee supermoondhede het in dié tydperk van détente in die Derde Wêreld voortgeduur, veral tydens politieke krisisse in die Midde-Ooste, Chili, Ethiopië en Angola.[131]
Hoewel pres. Jimmy Carter die kernwedloop verder wou stuit met ’n SALT II-ooreenkoms,[132] is sy pogings in die wiele gery deur ander gebeure in die jaar, onder andere die Iranse Rewolusie en die Nicaragua-rewolusie, waartydens pro-Amerikaanse regerings afgesit is, en sy weerwraak teen die Sowjet-inmenging in Afghanistan in Desember.[18]
Die term "tweede Koue Oorlog" word deur sommige historici gebruik vir die tydperk toe konflik in die Koue Oorlog in die laat 1970's en vroeë 1980's weer opgevlam het. Terwyl spanning toegeneem het, het albei kante meer militaristies geword.[12]
In Desember 1979 het sowat 75 000 Sowjet-soldate Afghanistan binnegeval om die Marxistiese regering te steun wat gevorm is deur oud-premier Nur Muhammad Taraki, wat in September deur een van sy teenstanders in die party vermoor is.[133] As gevolg daarvan het Carter die SALT II-verdrag aan die Senaat onttrek, beperkinge op die uitvoer van graan en tegnologie na die Sowjetunie ingestel, ’n aansienlike toename in militêre uitgawes gevra en aangekondig dat Amerika die Olimpiese Somerspele in 1980 in Moskou sou boikot. Hy het die Sowjet-inval beskryf as "die ernstigste bedreiging vir die vrede sedert die Tweede Wêreldoorlog".[134]
In 1980 is Ronald Reagan tot Amerikaanse president verkies. Hy het belowe om militêre uitgawes te vergroot en die Sowjetunie oral te konfronteer.[135] Hy en die nuwe Britse premier, Margaret Thatcher, het hulle albei uitgespreek teen die Sowjetunie en sy ideologie. Reagan het die USSR ’n "bose ryk" genoem en voorspel dat kommunisme op die "ashoop van die geskiedenis" sou beland.[136]
Pous Johannes Paulus II het sy vaderland, Pole, in 1979 besoek en so ’n godsdienstige en nasionaliste oplewing veroorsaak wat gesentreer was om die Poolse vakbond Solidariteit. Dit kon gelei het tot die poging tot ’n sluipmoord op die pous in 1981.[137] Reagan het ook ekonomiese sanksies teen Pole ingestel uit beswaar teen die onderdrukking van Solidariteit.[138] Michail Soeslof, die Kremlin se top-ideoloog, het Sowjet-leiers gewaarsku om nie in te meng as Solidariteit beheer oor Pole oorneem nie uit vrees dat dit kon lei tot swaar ekonomiese sanksies, wat ’n katastrofe sou beteken het vir die Sowjet-ekonomie.[138]
Militêre en ekonomiese probleme in die VSA en USSR
Die Sowjetunie se militêre uitgawes was so groot (tot 25 persent van die land se bruto nasionale produk) dat dit die ekonomie geskaad en gelei het tot minstens ’n dekade van ekonomiese stagnasie in die laat Brezjnef-tydperk.
Teen die vroeë 1980's het die USSR ’n militêre arsenaal en weermag opgebou wat groter as die VSA s’n was. Voorheen het Amerika staatgemaak op die veel beter gehalte van sy wapens, maar dié gaping het ook intussen verklein.[139] Reagan het begin om die Amerikaanse weermag te versterk kort nadat hy president geword het. Dit het gelei tot die grootste versterking van die Amerikaanse weermag in vredestyd.[140]
Spanning het toegeneem in die vroeë 1980's toe Reagan die Rockwell B-1 Lancer-program weer in werking gestel het wat deur die Carter-administrasie gekanselleer is, die LGM-118 Peacekeepers laat vervaardig het,[141] Amerikaanse kruismissiele in Europa ontplooi het en sy eksperimentele Strategiese Verdedigingsinisiatief, wat die media "Star Wars" gedoop het, bekendgestel het – ’n verdedigingsprogram om missiele in midvlug af te skiet.[142]
Teen die agtergrond van toenemende spanning tussen die Sowjetunie en Amerika en die ontplooiing van die Sowjetunie se ballistiese missiel RSD-10 Pioneer, met Wes-Europa as teiken, het Navo besluit om die MGM-31 Pershing te ontplooi asook kruismissiele in Europa, veral Wes-Duitsland.[143] Hierdeur kon missiele Moskou binne net 10 minute bereik.[144]
Die Sowjetunie het nie gereageer op Reagan se militêre versterking nie[145] aangesien sy groot militêre uitgawes, ondoeltreffend beplande vervaardiging en kollektivistiese landbou reeds ’n swaar las op die Sowjet-ekonomie geplaas het. Terselfdertyd het Reagan Saoedi-Arabië oorreed om meer olie te vervaardig,[146] al het ander nie-Opul-lande hulle produksie verhoog.[147] Dit het gelei tot ’n oorlading van olie in 1980, wat die Sowjetunie geskaad het aangesien olie sy belangrikste uitvoerproduk was.
Al hierdie faktore het die Sowjet-ekonomie eindelik laat stagneer.
Op 1 September 1983 het die Sowjetunie ’n Koreaanse vliegtuig afgeskiet met 269 mense aan boord nadat dit sonder toestemming in die Sowjet-lugruim naby die eiland Sachalin gevlieg het. Reagan het dit as ’n slagting beskryf. Die voorval het steun vir militêre ontplooiing laat toeneem, en dit was van krag tot met latere ooreenkomste tussen Reagan en Gorbatsjof.[148]
Intussen het die Sowjetunie duur betaal vir sy eie inmenging. Brezjnef was oortuig daarvan dat die Sowjet-oorlog in 1979 in Afghanistan kort sou duur, maar Moslemse vegters, gerugsteun deur Amerika an ander lande, het groot weerstand gebied teen die inval.[150] Die Kremlin het byna 100 000 troepe gestuur om sy marionet-regering te steun en baie waarnemers het dit "die Sowjetunie se Viëtnam" genoem.[150]
Michail Gorbatsjof en Ronald Reagan onderteken die INF-verdrag in die Withuis in 1987Sowjet-onttrekking aan AfghanistanDie val van die Berlynse Muur in 1989
Teen die tyd dat die redelike jong Michail Gorbatsjof in 1985 die hoofsekretaris van die Kommunistiese Party geword het,[136] was die Sowjet-ekonomie stagnant en is dit verder geraak deur die lae oliepryse in die 1980's.[151] Dit het Gorbatsjof genoop om maatreëls te ondersoek om toestande te verbeter.[151]
Ná aanvanklik onsuksesvolle veranderings het Gorbatsjof in Junie 1987 ’n agenda van ekonomiese hervormings aangekondig met die naam perestroika, of herstrukturering.[152] Met perestroika is die vervaardigingskwotastelsel verslap, private eienaarskap van besighede toegelaat en die weg geopen vir buitelandse beleggings.
Ondanks aanvanklike skeptisisme in die Weste, het Gorbatsjof bewys dat dit sy erns was om die Sowjet-ekonomie te herstel eerder as om die wapenwedloop met die Weste voort te sit.[91][153] Deels in ’n poging om teenstand uit sekere gevestigde kringe binne die party te beveg, het Gorbatsjof terselfdertyd glasnost, of openheid, bekendgestel waarmee die vryheid van die pers en die deursigtigheid van staatsinstellings vergroot is.[154] Dit het ook groter kontak tussen Sowjet-burgers en die Weste, veral die VSA, bewerkstellig en bygedra tot die toename in détente tussen die twee lande.[155]
Reagan en Gorbatsjof het tussen 1985 en 1987 drie spitsberade gehou, in Genève, Switserland; Reykjavik, Ysland; en Washington, VSA. Laasgenoemde spitsberaad het gelei tot die ondertekening van die Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty (INF).
In 1989 is ’n laaste spitsberaad in Moskou gehou. Daar het Gorbatsjof en George H. W. Bush die START I-wapenbeheerverdrag onderteken.[156] In die volgende jaar het die Sowjetunie al hoe meer besef sy gas- en oliesubsidies en enorme getal soldate plaas groot druk op die sukkelende ekonomie.[157] Die veiligheidsvoordeel van die bufferlande om die Sowjetunie was ook teen dié tyd irrelevant en die land het amptelik aangekondig dat hy nie meer sal inmeng in die binnelandse sake van Oos-Europese state nie.[158]
In 1989 is Sowjet-soldate aan Afghanistan onttrek[159] en teen 1990 het Gorbatsjof ingestem tot die hereniging van Duitsland.[157]
Op 3 Desember 1989 het Gorbatsjof en George H. W. Bush by die Malta-spitsberaad verklaar dat die Koue Oorlog verby is.[160] ’n Jaar later het die twee eertydse vyande saamgespan in die Golfoorlog teen Irak, ’n voormalige bondgenoot van die Sowjetunie.[161]
Teen 1989 het Kommunistiese leiers van die Warskouverdragslande al hoe meer steun verloor sonder hulp van die Sowjetunie.[159] In die USSR self het glasnost die bande laat verslap wat die land aanmekaargebind het[158] en teen Februarie 1990, met die verbrokkeling van die Sowjetunie wat dreig, moes die Kommunistiese Party afstand doen van sy magsmonopolie.[162]
Al hoe meer Sowjet-republieke het hul onafhanklikheid van Moskou aangekondig en in die res van Oos-Europa is kommunistiese regerings vreedsaam omvergewerp, soos in Pole, Hongarye, Tsjeggo-Slowakye en Bulgarye.[163] Net Roemenië het sy kommunistiese regering met geweld omvergewerp en sy staatshoof tereggestel.[164]
↑Safire, William (1 Oktober 2006). "Islamofascism Anyone?". The New York Times (in Engels). The New York Times Company. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 November 2006. Besoek op 25 Desember 2008.
↑Oberdorfer, Don, The Two Koreas: A Contemporary History, Basic Books, 2001, ISBN 0-465-05162-6, page 10-11
↑No, Kum-Sok and J. Roger Osterholm, A MiG-15 to Freedom: Memoir of the Wartime North Korean Defector who First Delivered the Secret Fighter Jet to the Americans in 1953, McFarland, 1996, ISBN 0-7864-0210-5
↑Cseresnyés, Ferenc (Somer 1999). "The '56 Exodus to Austria". The Hungarian Quarterly. Society of the Hungarian Quarterly. XL (154): 86–101. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 November 2004. Besoek op 9 Oktober 2006. {{cite journal}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
↑Klesius, Michael (19 Desember 2008). "To Boldly Go" (in Engels). Air & Space. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Desember 2013. Besoek op 7 Januarie 2009.
↑Ello (ed.), Paul (April 1968). Control Committee of the Communist Party of Czechoslovakia, "Action Plan of the Communist Party of Czechoslovakia (Prague, April 1968)" in Dubcek’s Blueprint for Freedom: His original documents leading to the invasion of Czechoslovakia. William Kimber & Co. 1968, pp 32, 54
↑"LGM-118A Peacekeeper" (in Engels). Federation of American Scientists. 15 Augustus 2000. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Mei 2020. Besoek op 10 April 2007.
↑Lebow, Richard Ned and Janice Gross Stein (Februarie 1994). "Reagan and the Russians". The Atlantic (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Desember 2016. Besoek op 28 Mei 2010.
↑Talbott, Strobe; Hannifin, Jerry; Magnuson, Ed; Doerner, William R.; Kane, Joseph J. (12 September 1983). "Atrocity in the skies". Time (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Mei 2013. Besoek op 8 Junie 2008.
Andrew, Christopher; Mitrokhin, Vasili (2000). The Sword and the Shield: The Mitrokhin Archive and the Secret History of the KGB. Basic Books. ISBN0-585-41828-4.
Åslund, Anders (1990). "How small is the Soviet National Income?". The Impoverished Superpower: Perestroika and the Soviet Military Burden. California Institute for Contemporary Studies. ISBN 1-55815-066-8.
Blum, William; Evriviades, Marios (2006). Rogue State: A Guide to the World's Only Superpower. Zed Books. ISBN1-84277-827-7. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Bourantonis, Dimitris; Evriviades, Marios (1996). A United Nations for the Twenty-first Century: Peace, Security, and Development. Martinus Nijhoff Publishers. ISBN9041103120. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Breslauer, George (2002). Gorbachev and Yeltsin as Leaders. Cambridge University Press. ISBN0-521-89244-9.
Brinkley, Alan (1995). American History: A Survey. McGraw-Hill. ISBN0-07-912119-5.
Buchanan, Tom (2005). Europe's Troubled Peace, 1945–2000. Blackwell Publishing. ISBN0-631-22163-8.
Byrd, Peter (2003). "Cold War". The Concise Oxford Dictionary of Politics. Oxford University Press. ISBN 0-19-280276-3.
Calhoun, Craig (2002). Dictionary of the Social Sciences. Oxford University Press. ISBN0-19-512371-9.
Carabott, Philip; Sfikas, Thanasis (2004). The Greek Civil War: Essays on a Conflict of Exceptionalism and Silences. Ashgate Publishing, Ltd. ISBN0-7546-4131-7. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Christenson, Ron (1991). Political trials in history: from antiquity to the present. Transaction Publishers. ISBN0-88738-406-4.
Cowley, Robert (1996). The Reader's Companion to Military History. Houghton Mifflin Books. ISBN0-618-12742-9. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Crocker, Chester; Hampson, Fen; Aall, Pamela (2007). Leashing the Dogs of War: Conflict Management in a Divided World. US Institute of Peace Press. ISBN1-929223-96-X. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Dowty, Alan (1989). Closed Borders: The Contemporary Assault on Freedom of Movement. Yale University Press. ISBN0-300-04498-4. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Dobrynin, Anatoly (2001). In Confidence: Moscow's Ambassador to Six Cold War Presidents. University of Washington Press. ISBN0-295-98081-8. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Edelheit, Hershel and Abraham (1991). A World in Turmoil: An Integrated Chronology of the Holocaust and World War II. Greenwood Publishing Group. ISBN0-313-28218-8.
Ericson, Edward E. (1999). Feeding the German Eagle: Soviet Economic Aid to Nazi Germany, 1933–1941. Greenwood Publishing Group. ISBN0-275-96337-3. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
"Encyclopedia of Soviet Law".. (1985). BRILL. ISBN 9024730759.
Friedman, Norman (2007). The Fifty-Year War: Conflict and Strategy in the Cold War. Naval Institute Press. ISBN1-59114-287-3.
Gaddis, John Lewis (1990). Russia, the Soviet Union and the United States. An Interpretative History. McGraw-Hill. ISBN0-07-557258-3. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Gaddis, John Lewis (1997). We Now Know: Rethinking Cold War History. Oxford University Press. ISBN0-19-878070-2.
Gaddis, John Lewis (2005). The Cold War: A New History. Penguin Press. ISBN1-59420-062-9. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Gaidar, Yegor (2007). Collapse of an Empire: Lessons for Modern Russia (in Russian). Brookings Institution Press. ISBN5824307598.{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
Garthoff, Raymond (1994). Détente and Confrontation: American-Soviet Relations from Nixon to Reagan. Brookings Institution Press. ISBN0-8157-3041-1. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Gibbs, Joseph (1999). Gorbachev's Glasnost. Texas University Press. ISBN0-89096-892-6. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Glees, Anthony (1996). Reinventing Germany: German Political Development Since 1945. Berg Publishers. ISBN1-85973-185-6.
Goldgeier, James; McFaul, Michael (2003). Power and Purpose: US Policy toward Russia after the Cold War. Brookings Institution Press. ISBN0-8157-3174-4.
Goodby, James; Morel, Benoit (1993). The Limited Partnership: Building a Russian-US Security Community. Oxford University Press. ISBN0-19-829161-2.
Granville, Johanna (2004). The First Domino: International Decision Making During the Hungarian Crisis of 1956. Texas A & M University Press. ISBN1-58544-298-4.
Hahn, Walter; Maître, Joachim (1993). Paying the Premium: A Military Insurance Policy for Peace and Freedom. Greenwood Publishing Group. ISBN0-313-28849-6. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Halliday, Fred (2001). "Cold War". The Oxford Companion to the Politics of the World. Oxford University Press. ISBN 0-19-511739-5.
Hanhimaki, Jussi; Westad, Odd Arne (2003). The Cold War: A History in Documents and Eyewitness Accounts. Oxford University Press. ISBN0-19-927280-8.
Harrison, Hope Millard (2003). Driving the Soviets Up the Wall: Soviet-East German Relations, 1953–1961. Princeton University Press. ISBN0-691-09678-3. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Hardt, John Pearce; Kaufman, Richard F. (1995). East-Central European Economies in Transition. M.E. Sharpe. ISBN1-56324-612-0. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Hennessy, Peter. The Secret State: Preparing for the Worst 1945–2010. Penguin, 2010. ISBN 978-0-14-104469-9 [2002, updated]
Higgs, Robert (2006). Depression, War, and Cold War: Studies in Political Economy. Oxford University Press US. ISBN0-19-518292-8. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Hobsbawn, Eric (1996). The Age of Extremes: A History of the World, 1914–1991. Vintage Books. ISBN0-679-73005-2.
Isby, David C.; Kamps, Charles jr. (1985). Armies of NATO's Central Front. Jane's Publishing Company Ltd. ISBN0-7106-0341-X. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Jacobs, Dale (2002). World Book: Focus on Terrorism. World Book. ISBN0-7166-1295-X.
Joshel, Sandra (2005). Imperial Projections: Ancient Rome in Modern Popular Culture. JHU Press. ISBN0-8018-8268-0.
Karabell, Zachary (1999). Chambers, John Whiteclas (red.). The Oxford Companion to American Military History. Oxford University Press. ISBN0-19-507198-0. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
Karaagac, John (2000). Between Promise and Policy: Ronald Reagan and Conservative Reformism. Lexington Books. ISBN0-7391-0296-6.
Kennan, George F. (1968). Memoirs, 1925–1950. Hutchinson. ISBN0-09-085800-X. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Kolb, Richard K. (2004). Cold War Clashes: Confronting Communism, 1945–1991. Veterans of Foreign Wars of the United States. ISBN0-9743643-1-2.
Kumaraswamy, P. R.; Karsh, Efraim (2000). Revisiting the Yom Kippur War. Routledge. ISBN0-7146-5007-2.
Kydd, Andrew (2005). Trust and Mistrust in International Relations. Princeton University Press. ISBN0-691-12170-2. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Lackey, Douglas P. (1984). Moral principles and nuclear weapons. Totowa, N.J: Rowman & Allanheld.
LaFeber, Walter (1991). Foner, Eric; Garraty, John Arthur (reds.). The Reader's Companion to American History. Houghton Mifflin Books. ISBN0-395-51372-3. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
LaFeber, Walter (2002). America, Russia, and the Cold War, 1945–2002. McGraw-Hill. ISBN0-07-284903-7. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Lakoff, Sanford (1989). A Shield in Space?. University of California Press. ISBN0-585-04379-5.
Lee, Stephen J. (1999). Stalin and the Soviet Union. Routledge. ISBN0-415-18573-4.
Lefeber, R; Fitzmaurice, M.; Vierdag, E. W. (1991). The Changing Political Structure of Europe. Martinus Nijhoff Publishers. ISBN0-7923-1379-8. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Leffler, Melvyn (1992). A Preponderance of Power: National Security, the Truman Administration, and the Cold War. Stanford University Press. ISBN0-8047-2218-8. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Lewkowicz, Nicolas (2010). The German Question and the International Order, 1943–1948. Palgrave Macmillan. ISBN978-0-230-24812-0. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Link, William A. (1993). American Epoch: A History of the United States. McGraw-Hill. ISBN0-07-037951-3.
Lundestad, Geir (2005). East, West, North, South: Major Developments in International Politics since 1945. Oxford University Press. ISBN1-4129-0748-9.
McMahon, Robert (2003). The Cold War: A Very Short Introduction. Oxford University Press. ISBN0-19-280178-3.
Malkasian, Carter (2001). The Korean War: Essential Histories. Osprey Publishing. ISBN1-84176-282-2. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Maynes, Williams C. (1980). "The world in 1980". Dept. of State. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (hulp); Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
McSherry, Patrice (2005). Predatory States: Operation Condor and Covert War in Latin America. Rowman & Littlefield. ISBN0-7425-3687-4.
Miller, Roger Gene (2000). To Save a City: The Berlin Airlift, 1948–1949. Texas A&M University Press. ISBN0-89096-967-1. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Moschonas, Gerassimos; Elliott, Gregory (2002). In the Name of Social Democracy: The Great Transformation, 1945 to the Present. Verso. ISBN1-85984-346-8. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Muravchik, Joshua (1996). The Imperative of American Leadership: A Challenge to Neo-Isolationism. American Enterprise Institute. ISBN0-8447-3958-8.
Nashel, Jonathan (1999). "Cold War (1945–1991): Changing Interpretations". The Oxford Companion to American Military History. Ed. John Whiteclay Chambers. Oxford University Press. ISBN 0-19-507198-0.
National Research Council Committee on Antarctic Policy and Science (1993). Science and Stewardship in the Antarctic. National Academies Press. ISBN0-309-04947-4. {{cite book}}: |last= has generic name (hulp)
Njolstad, Olav (2004). The Last Decade of the Cold War. Routledge. ISBN0-7146-8371-X. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Nolan, Peter (1995). China's Rise, Russia's Fall. St. Martin's Press. ISBN0-312-12714-6.
Nye, Joseph S. (2003). The Paradox of American Power: Why the World's Only Superpower Can't Go It Alone. Oxford University Press. ISBN0-19-516110-6.
Odom, William E. (2000). The Collapse of the Soviet Military. Yale University Press. ISBN0-300-08271-1. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Palmowski, Jan (2004). A Dictionary of Contemporary World History. Oxford University Press. ISBN0-19-860875-6. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Patterson, James (1997). Grand Expectations: The United States, 1945–1974. Oxford University Press US. ISBN0-585-36250-5. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Pearson, Raymond (1998). The Rise and Fall of the Soviet Empire. Macmillan. ISBN0-312-17407-1. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Perlmutter, Amos (1997). Making the World Safe for Democracy. University of North Carolina Press. ISBN0-8078-2365-1. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Porter, Bruce; Karsh, La Efraim (1984). The USSR in Third World Conflicts: Soviet Arms and Diplomacy in Local Wars. Cambridge University Press. ISBN0-521-31064-4.
Puddington, Arch (2003). Broadcasting Freedom: The Cold War Triumph of Radio Free Europe and Radio Liberty. University Press of Kentucky. ISBN0-8131-9045-2. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Reagan, Ronald "Cold War". The Reader's companion to American history. Ed. Foner, Eric & Garraty, John Arthur. Houghton Mifflin Books. ISBN 0-395-51372-3.
Roberts, Geoffrey (2006). Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939–1953. Yale University Press. ISBN0-300-11204-1. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Roht-Arriaza, Naomi (1995). Impunity and human rights in international law and practice. Oxford University Press. ISBN0-19-508136-6. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Rycroft, Michael (2002). Beyond the International Space Station: The Future of Human Spaceflight. Johns Hopkins University Press. ISBN1-4020-0962-3.
Schmitz, David F. (1999). "Cold War (1945–1991): Causes". The Oxford Companion to American Military History. Ed. John Whiteclay Chambers. Oxford University Press. ISBN 0-19-507198-0.
Shearman, Peter (1995). Russian Foreign Policy Since 1990. Westview Pess. ISBN0-8133-2633-8. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Shirer, William L. (1990). The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany. Simon and Schuster. ISBN0-671-72868-7. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Smith, Joseph; Davis, Simon (2005). The A to Z of the Cold War. Scarecrow Press. ISBN0-8108-5384-1.
Stone, Norman. The Atlantic and Its Enemies: A History of the Cold War (2010); 668 pages; comprehensive scholarly overview
Stone, David (2006). A Military History of Russia: From Ivan the Terrible to the War in Chechnya. Greenwood Publishing Group. ISBN0-275-98502-4.
Taubman, William (2004). Khrushchev: The Man and His Era. W. W. Norton & Company. ISBN0-393-32484-2. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Tucker, Robert C. (1992). Stalin in Power: The Revolution from Above, 1928–1941. W. W. Norton & Company. ISBN0-393-30869-3. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Walker, Martin (1995). The Cold War: A History. H. Holt. ISBN0-8050-3190-1.
Williams, Andrew (2004). D-Day to Berlin. Hodder & Stoughton. ISBN0-340-83397-1.
Wettig, Gerhard (2008). Stalin and the Cold War in Europe. Rowman & Littlefield. ISBN0-7425-5542-9. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
Wood, Alan (2005). Stalin and Stalinism. Routledge. ISBN0-415-30732-5.
Wood, James (1999). History of International Broadcasting. Institution of Electrical Engineers. ISBN0-85296-920-1.
Zubok, Vladislav; Pleshakov, Constantine (1996). Inside the Kremlin's Cold War: From Stalin to Khrushchev. Harvard University Press. ISBN0-674-45531-2. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)CS1 maint: postscript (link)
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
