Kitaplar/ Books by Vedat Koçal
Göç Yönetiminde, Politikasında ve Kuramında Güncel Gelişmeler, 2024
Soğuk Savaş sonrasında totaliter rejimlerin liberal demokrasi ve serbest piyasa ekonomisi karşısı... more Soğuk Savaş sonrasında totaliter rejimlerin liberal demokrasi ve serbest piyasa ekonomisi karşısında çözülüşleri ile yeni bir özgürlük çağı olarak sunulan neoliberalizmin, çok geçmeden içine girdiği derin ekonomik kriz, küresel ve sosyal eşitsizlik, işsizlik, kitlesel yoksulluk, yerel, bölgesel ve ülkeler arası çatışmalar, iklim krizi gibi yan etkileriyle de birleşerek geniş kitlelerin başka ülkelerde çare aramak üzere ülkelerini terk etmelerine neden oluyor.
Coğrafi bakımdan uluslararasılığın sınırlarını aşıp küreselleşen, süre bakımından anavatandan geçici ayrılışı ifade etmekten çıkıp kalıcılaşan, sayısal bakımdan, insanlık tarihinde neredeyse hiç görülmemiş boyutlara ulaşarak kitleselleşen, hukuksal bakımdan düzensizleşen güncel göç
hareketleri, toplumsal, politik, bürokratik, entelektüel ve medyatik kamuoylarının olduğu gibi, akademik çevrelerin de yoğun ilgi alanlarından birini oluşturuyor.
Hâl böyle iken, uluslararası göç, Türkiye Sosyal Bilimler akademisinde ancak Suriye iç savaşı sürecinde milyonlarca insanın ülkeye sığınmasıyla kayda değer bir ilginin konusu olmaya başlamıştır. Sığınmacılara yönelik düzenleme, politika ve uygulamalar, toplumlar arası uyum sorunları gibi yeni deneyimler, çoğunluğu alan araştırmalarından oluşan yayınların konularını oluşturmaktadır. Özellikle göçmen nüfus tartışmaları ve kültürel farklılaşmalar, yer yer çatışmaya varan sosyal gerilimler, akademinin göç konusuna ilgisine duyulan gerekliliği ve ihtiyacı göstermektedir. Elinizdeki kitap, bu gerekliliğe ve ihtiyaca karşılık sunma çabası ile okura sunulmaktadır.
Yeni Sağ, Küreselleşme ve Türkiye, Türkiye'nin AK Parti'li Yılları, 2014
Elinizdeki bu kitap, son dönemde başlangıçtaki liberal-demokratik eğiliminden ayrılıp daha devlet... more Elinizdeki bu kitap, son dönemde başlangıçtaki liberal-demokratik eğiliminden ayrılıp daha devletçi/ulusalcı bir çizgiye kaymış görünse de, Türkiye’de son dönemde yaşanan bu kadar önemli değişim ve dönüşümlerin baş aktörü olan AK Parti’nin; siyasal felsefesini, dayandığı toplumsal tabanı, siyasal, sosyal ve ekonomik alandaki politikalarını, yerel yönetimler, çevre, finans vb. konulardaki yaklaşım ve uygulamalarını ortaya koymayı amaçlayan çalışmalardan oluşmaktadır.
Kitabın A. Vedat KOÇAL tarafından kaleme alınan ilk yazısı “Türkiye’de Muhafazakâr Dönüşümün Toplumsal Temelleri” başlığını taşıyor. Koçal, kapsamlı çalışmasında AK Parti’yi meydana getiren toplumsal süreçleri ve olguları ele alıyor. Bu bağlamda, AK Parti’yi başlı başına bir siyasal olay olarak değil, belirli somut koşulların somut sonucu olarak tanımlayan teorik bir kavrayışla, AK Parti’nin hangi sosyo-ekonomik temeller üstünde varlık kazanıp yükseldiğini konu ediniyor; AK Parti’nin oluşumunda ve iktidarında etkili olan tarihsel, kültürel, sosyo-ekonomik ve ideolojik unsurları ayrıntılarıyla ortaya koyuyor.
Kitabın “Yeni Sağ, Türkiye ve Adalet ve Kalkınma Partisi” başlığını taşıyan ikinci yazısında Nafiz TOK, küreselleşmenin ideolojisi olarak kabul edilen yeni sağ ideolojisinin Türkiye’deki tarihsel serüvenini genel olarak ortaya koyduktan sonra, özellikle iktidarı döneminde önemli değişim ve dönüşüm yaşanan AK Parti’nin siyasal ideolojisinin ne derece yeni sağ çizgisinde olduğunu değerlendiriyor. AK Parti’nin siyasal düşüncesi ve uygulamaları ile küresel alanda yükselen yeni-sağ ideoloji arasındaki bağlantıyı; muhafazakarlık, devlet ve ekonomi, demokrasi ve özgürlük anlayışları açısından çözümleyen Tok, aynı zamanda AK Parti’nin bazı anlayış ve uygulamalarının yeni sağ çizgisinden neden ve nasıl sapmalar gösterdiğini de ortaya koyuyor.
Bilal SAVAŞ’ın “Yeni Türkiye” Politik Ekonomisi: Türkiye’nin AK Parti’li Yılları” başlığını taşıyan çalışması Kitabın üçüncü yazısını oluşturuyor. Savaş, AK Parti iktidarının politik ekonomi uygulamalarını analiz ederek, AK Parti iktidarlarını kapsayan dönemler itibariyle seçilmiş bazı kurumları analiz ediyor. Çalışmasının temel bilimsel katkısı, AK Parti dönemini kapsayan kurumsal yapıyı inceleyen ilk bilimsel çalışma niteliği taşımasıdır. Savaş, literatür taramaları ve teorik analizlere dayanarak AK Parti’nin politik ekonomi proje ve uygulamaları çerçevesinde Türkiye’nin kurumsal değişim gereksinimini tartışıyor ve Türkiye’nin kurumsal sorunlarının çözümüne yönelik bir öneri planı sunuyor.
Ragıp YILMAZ, Kitabın dördüncü yazısını oluşturan“Teorinin Pratiğe Üstünlüğü: Türkiye’de Adalet ve Kalkınma Partili Yıllar” başlıklı çalışmasında, iktisat teorisinin yeni aklına (neoliberal akla) uygun şekilde ülkelerin, kendi farklılıklarını göz ardı ederek, her yerde doğru ve geçerli olduğu kabul edilen ilkelere dayalı politikalar uygulamaya koydukları, böylece teorinin pratiği dönüştürdüğü tezi üzerinden Türkiye’deki AK Parti dönemini ele alıyor. Neo-liberal aklın egemenliğinde küresele eklemlenme çabalarının, AK Parti döneminde de devam ettirildiğine dikkat çeken Yılmaz, iktisat teorisindeki dönüşümün pratik hayattaki yansımalarını değerlendirirken, Ekonomik Özgürlükler Endeksini (Economic Freedom Index) göz önünde bulundurarak, ekonomi politikalarındaki neoliberal öngörüye uygun sonuçları endeks değerleriyle karşılaştırmak suretiyle, kurumsal yapılanmadaki görünümleri belirlemeye çalışıyor; pratiğin teoriye ne ölçüde uyarlandığını inceliyor.
Samet EVCİ, “Adalet ve Kalkınma Partisi Döneminde Finansal Sistem” başlıklı çalışmasında; AK Parti iktidarı öncesinde ve AK Parti iktidarı döneminde finansal sistemin etkinliğini artırmak, finansal sektörün verimli çalışmasını sağlamak ve finansal istikrarı tahsis etmek için yapılan reform ve düzenlemeler ile bu düzenlemelerin sonuçlarını finansal sistemin temel yapı taşını oluşturan bankacılık sektörü üzerinden inceliyor.
Ragıp YILMAZ, bu Kitap için kaleme aldığı ikinci yazısı olan “Kapsamadan Çatışmaya: Sosyal Sermaye ve AK Parti İktidarı” başlıklı çalışmasında; devletin piyasadan çekildiği, refah devletinin politika araçlarının anlamını yitirdiği neo-liberal dönemde, dünya ekonomisinde oluşan bu değişimler neticesinde, güven unsuru, ağ ilişkileri ve karşılılıklığa dayalı sosyal sermayenin yeniden önem kazandığına işaret ediyor. Toplum içinde sosyal sermayenin, aile, arkadaşlık ilişkileri, dini topluluklar gibi çeşitli biçimlerde kendini gösterdiğine dikkat çeken Yılmaz; Türkiye’de sosyal sermaye bünyesinde yer alan dini grupların/cemaatlerin AK Parti ile ilişkilerini, siyasal, toplumsal ve ekonomik alandaki etkilerini ve bu etkileri nasıl sağlandıklarını irdeliyor.
Mehmet ÖZEL, “Türkiye’de Yerinden Yönetim Sorunu ve Milenyum Sonrası Gelişmeler” başlıklı çalışmasında, iki binli yıllarda, AK Parti yönetimindeki Türkiye’nin idarî rejimini, yerelleşme politikaları ve reformları bakımından ele alıyor. Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyelik görüşmeleri sürecinde önemli müzakere alanlarından biri de yerel yönetimlerin güçlendirilmesi idi. Özel, AK Parti’nin yerel yönetimler politikasını ve uygulamalarını, Avrupa Birliği düşüncesinin temel değerlerinden biri olan yerellik/yerelleşme ilkesi üstünden ve Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri açısından da değerlendiriyor.
“2000’li Yıllarda Türkiye’de Çevre Politikası Üstüne Bir Değerlendirme” başlıklı çalışmasında Selim KILIÇ, AK Parti’nin siyasal iktidarı boyunca devletin çevre politikalarını ele alıyor. Uluslararası toplumun da önemli ve öncelikli bir gündem konusu olan çevre politikaları ve sorunları, Türkiye’yi de yakından ilgilendiren önemli içerikleri barındırıyor. Kılıç, AK Parti politikalarına bu açıdan yaklaşıyor ve AK Parti’nin siyasal yönetimindeki dönem boyunca devletin çevre konusundaki yaklaşımlarını ve uygulamalarını irdeliyor.
Covid 19 Pandemisinin Sosyal Bilimlere Yansımaları, 2021
Siyasal Bağlamda Dijitalleşme ve Göç Çalışmaları, 2022
Tüm hakları yazarına aittir. Yazarın izni alınmadan kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik,... more Tüm hakları yazarına aittir. Yazarın izni alınmadan kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, çoğaltılması yapılamaz. Yalnızca kaynak gösterilerek kullanılabilir.
Kitap Bölümleri/ Chapters by Vedat Koçal
Doğal Afetler ve Dirençli Kentler, 2024
Bu çalışma, Diyarbakır’da Covid-19 pandemisi sürecinde önlemlere uyma ve aşılanma düzeyi ile 6 Şu... more Bu çalışma, Diyarbakır’da Covid-19 pandemisi sürecinde önlemlere uyma ve aşılanma düzeyi ile 6 Şubat 2023 deprem afetinde gerçekleşen yıkım vakalarında gözlenen toplumsal davranış biçimlerini, bölgesel çatışma sürecinde yaşanan zorunlu kitlesel göçün kentlileşme-kentle bütünleşme süreci ve eğilimleri üstündeki post-travmatik etkileriyle ilişkilendirerek, anomi ve anomik kentleşme kavramlarının kuramsal ışığı altında tartışmak amacıyla hazırlanmıştır.
Şehir ve Kültür, Diyarbakır’ın Binbir Rengi, 2024
Bu çalışma, Diyarbakır’da gerçekleştiği gözlenen kentsel güvenlik sorunları ve kentsel suç katego... more Bu çalışma, Diyarbakır’da gerçekleştiği gözlenen kentsel güvenlik sorunları ve kentsel suç kategorilerini, zorunlu göç ve neoliberal kentleşme başta olmak üzere, ekonomik ve toplumsal temelleri bağlamında, anomik kentleşme kavramının kuramsal ışığında incelemek amacıyla hazırlanmıştır.
Göç Yönetiminde, Politikasında ve Kuramında Güncel Gelişmeler, 2024
Bu çalışma, göç olgusunun küreselleşme sürecinde geçirdiği değişimlerin göç literatürü ve kuramla... more Bu çalışma, göç olgusunun küreselleşme sürecinde geçirdiği değişimlerin göç literatürü ve kuramlarındaki yansımaları bağlamında, güncel bir kuramsal önerme olan Göçmen İlişki Ağları Kuramı'nı incelemeyi amaçlamaktadır.
Diyarbakır'ın Özne Anneleri, 2024
Bu çalışma, örgüte katılma davranışını, sonrasındaki yasal ve kriminolo- jik sonuçlarının öncesin... more Bu çalışma, örgüte katılma davranışını, sonrasındaki yasal ve kriminolo- jik sonuçlarının öncesinde, bir karar süreci olarak, zorunlu göç ve göç son- rası kentle bütünleşme sorunları başta olmak üzere, belirleyici sosyo- ekonomik etkenleri etrafında ve bu kapsamda özellikle anomi kavramı ışı- ğında tartışmayı amaçlamaktadır.
Kent Ekonomisi ve Kentsel Gelişme, 2023
Bu çalışma, insanlığın coğrafya üstündeki egemenliğinin ve değiştirici müdahalesinin günümüzdeki ... more Bu çalışma, insanlığın coğrafya üstündeki egemenliğinin ve değiştirici müdahalesinin günümüzdeki en uç aşaması olan neoliberal kentleşme süreçlerini, imar, inşaat ve emlâk sektörleri üzerinden, kentsel alanın ve nüfusun büyümesi, bölünmesi, ayrışması, yenilenmesi ve dijitalleşmesi öğeleriyle ve Neomarksist kent kuramının yöntemsel ışığı altında incelemek amacıyla hazırlanmıştır.
Siyaset ve Afet Yönetimine İlişkin Çalışmalar , 2023
Bu çalışmada, Diyarbakır’da kentin fiziksel değişiminin, aynı zamanda yerel toplumsal yapının ve ... more Bu çalışmada, Diyarbakır’da kentin fiziksel değişiminin, aynı zamanda yerel toplumsal yapının ve kent kimliğinin dönüşümüyle eş zamanlı ve eş yönlü gerçekleştiği tespitinden yola çıkılarak, kentkırım sürecinin tarihsel, politik ve toplumsal etkenleri üzerinde durulacaktır.
Siyaset ve Afet Yönetimine İlişkin Çalışmalar, 2023
Bu çalışma, Barzanî Yardım Vakfı’nın 6 Şubat 2023 depremlerinde Türkiye’ye gönderdiği yardımları,... more Bu çalışma, Barzanî Yardım Vakfı’nın 6 Şubat 2023 depremlerinde Türkiye’ye gönderdiği yardımları, toplumsal temelleri ve AFAD’la ilişkileri üzerinden kamu diplomasisi kavramı ışığında incelemek amacıyla hazırlanmıştır.
Seyfettin Aslan & Osman Geyik (Editörler), Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye: İktisadi ve Siyasi Perspektiften Değerlendirmeler, Çizgi Kitabevi, Konya, 2023., 2023
Modern Türkiye tarihi ve özellikle yakın geçmiş boyunca, mevcut duruma
karşı eleştirilerin ve sor... more Modern Türkiye tarihi ve özellikle yakın geçmiş boyunca, mevcut duruma
karşı eleştirilerin ve sorunlara ilişkin çözüm taleplerinin temsili olarak
ortaya çıkan siyasal partiler, iktidara geldikten bir süre sonra, var oluşlarının temellerindeki sivil toplumsal öze yabancılaşmakta, çeşitli belirleyicilerin etkileri altında bürokratikleşmekte, devlete özgü ihtiyaçların icrasını, toplumsal taleplerin karşılanmasına yönelik hizmetlerin önüne geçirmekte, giderek, toplumun devlet nezdindeki temsilcisi olmaktan uzaklaşıp, devleti toplum karşısında temsil eden yarı bürokratik aygıtlara dönüşmektedirler.
İktidara gelen siyasal partiler, kuruluşlarındaki toplumsal taleplerden
uzaklaşırken, örgütsel, politik, ideolojik bakımlardan başkalaşmakta, sivil
toplum-devlet ikileminde devlete uyumu öncelikleştiren ve giderek devlete
hizmeti bir değer olarak idealleştiren bir dönüşüme uğramaktadır. İktidar
öncesinde sivil toplumla devlet arasında bir tür tampon veya köprü işlevi
gören siyasal partiler, iktidara geldikten sonra, devletin “müesses nizam”ını
koruma ve sürdürme iradesini topluma taşımayı önceleyen ve devlet
otoritesine itaate yönelik rıza üretip örgütleyen bir araca dönüşmektedirler.
Bu kurumsal, siyasal, ideolojik ve davranışsal dönüşümler, çoğunlukla
statükonun sürekliliğine uyum sağlama ya da “zıddına evrilme” biçiminde
gerçekleşmektedir.
Bu çalışma, modern Türkiye siyasal tarihi boyunca, iktidara gelen siyasal
partilerin bürokratikleşme eğilimli başkalaşma süreçlerini, temel etkenleri
bakımından incelemeyi ve tartışmayı amaçlamaktadır.
Türk Siyasal Hayatı, Hasan Acar (Editör), Nobel Yayıncılık, Ankara., 2018
Osmanlı İmparatorluğu’nun, Türkiye tarihinin kendinden sonraki dönemine etkileri bağlamında sosyo... more Osmanlı İmparatorluğu’nun, Türkiye tarihinin kendinden sonraki dönemine etkileri bağlamında sosyo-ekonomik yapısı ve mirası üstüne, sayılamayacak kadar çok çalışma üretilmiştir. İdeolojik paradigmaları bakımından gelenekçi, milliyetçi, liberal ve Marksist algılarına ve açıklama biçimlerine bağlı olarak birçok konuda farklılıklar gösteren bu yaklaşımların, neredeyse bir bütün olarak benzeştiği yer, Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupaî anlamda bir toplumsal yapılanma üret(e)mediği, bu bağlamda, kültürel ve ekonomik yapısal özelliklerine dayalı olarak sosyo-ekonomik yapısının kendisine özgü olduğu, bu özelliği ile de Avrupa coğrafyasına özgülenen evrensel sosyal evrim şemasının dışında nitelikler gösterdiği görüşüdür. ‘Özgücülük’ olarak adlandırılan bu ortak açıklamaya göre, tipik bir Türk-İslâm devleti olarak Osmanlı yönetim geleneği de, dinsel inancın gereği olarak Sultan’ın Tanrı adına mutlak yönetiminin, Avrupa’daki gibi devletten özerk bir sivil toplumun gelişmesinin önünde engel oluşturmuştur. Bu nedenle, İmparatorluğun ve devamında Cumhuriyet’in siyasal tarihi, ancak yönetici seçkinlerin ve genel olarak devletin/bürokrasinin iradesi ve eylemleri üstünden okunduğunda anlamlı ve doğru sonuçlar verebilir.
Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyo-ekonomik yapısı ve mirası üstüne geliştirilen yerleşik yaklaşımları, güncel veriler ışığında tartışmak ve özellikle Batılılaşma/Modernleşme sürecine ilişkin, Osmanlı’nın ‘içsel-sosyo-ekonomik’ kaynaklarına dayalı alternatif bir model önerisini tartışılmaya sunmak amacıyla kaleme alınmıştır.
Tanzimat'tan Günümüze İmar ve Şehircilik Tarihi, 2021
Bu çalışmada, Osmanlı modernleşmesinin, özellikle Tanzimat reformları kapsamında, Osmanlı şehirle... more Bu çalışmada, Osmanlı modernleşmesinin, özellikle Tanzimat reformları kapsamında, Osmanlı şehirlerinde ürettiği kentsel değişimler, ekonomik ve politik etkenleri ile mekânsal ve hukuksal sonuçları ışığında, kentleşme deneyimleri ile yerel yönetim kurumları örnekleri üzerinden ele alınacaktır.
KOÇAL, Ahmet Vedat & ASLAN, Seyfettin, "Bir Sosyal Kontrol Aygıtı Olarak Darbe: 28 Şubat Sürecinde Türkiye'de Sosyal Kontrol", Pelin Karatay Gögül, Selman Kızılkaya, Lütfü Sizer (Editörler), Sosyal Bilim İncelemeleri (ss. 93-105), Sonçağ Akademi Yayıncılık, Ankara, 2022. Sosyal Bilim İncelemeleri, 2022
Türkiye’de askerî darbeler, rejimin ideolojik sınırlarını koruma düşüncesiyle kimi zaman muhafaza... more Türkiye’de askerî darbeler, rejimin ideolojik sınırlarını koruma düşüncesiyle kimi zaman muhafazakâr, kimi zaman da sol ideolojik kesimlere yönelik gerçekleştirildikleri söylemiyle gerekçelendirilmiş olsalar da, sonuçları açısından asıl işlevleri, toplumsal ve ekonomik güç odaklarını kontrol altına almak ve bu güç odaklarının siyasallaşmaya başlayan taleplerinin devletin zor gücüyle disipline edilmesi olmuştur. Bu çalışmada, Türkiye’de askerî darbelerin, iktidarı değiştirmeye yönelik siyasal hedeflerini incelemek yerine darbelerin toplumsal işlevleri ve özellikle 28 Şubat darbesinin sivil topluma etkileri ve sonuçları üzerinde durulmuştur.
KOÇAL, Ahmet Vedat, "AK Parti'nin Siyasal Sosyolojisi", Nafiz Tok, Mehmet Özel, Ahmet Vedat Koçal (Editörler), Yeni Sağ, Küreselleşme ve Türkiye, Türkiye'nin AK Parti'li Yılları, (ss. 19-128), Orion Kitabevi, Ankara, 2014. Yeni Sağ, Küreselleşme ve Türkiye, Türkiye'nin AK Parti'li Yılları, 2014
AK Parti1, 3 Kasım 2002 Milletvekili seçiminin sonuçları ile kurduğu 58. Cumhuriyet Hükümeti’nden... more AK Parti1, 3 Kasım 2002 Milletvekili seçiminin sonuçları ile kurduğu 58. Cumhuriyet Hükümeti’nden bu yana, on yılı geçik süredir Türkiye Cumhuriyeti’nin siyasal yönetimini yürütmektedir. AK Parti’nin, 3 Kasım 2002’den sonraki genel ve yerel seçimlerde elde ettiği oy oranları üstünde gözlenen sürekli yükseliş eğilimi ile ortaya koyduğu kalıcılık, destekleyen çevrelerde Tayyip Erdoğan’ın politik liderliğinde örgütlenen bir kadro hareketinin başarısı, karşı çevrelerde ise klasik “emperyalizm” kabulleri doğrultusunda, küreselleşme süreci içindeki uluslararası ekonomik-politik ilişkilerin, ABD’nin başını çektiği küresel güçlerin yürüttükleri Büyük Orta Doğu Projesi (BOP) adıyla anılan bölgesel yeniden yapılandırma programı kapsamında Türkiye’ye dayatmaları bağlamında açıklanmaktadır.2 Bu tür siyasal gerekçeli algılarda, toplum ‘seçmen’ kimliği çerçevesinde, siyasal aktörler tarafından önüne konulan politikaları kabul etme veya etmeme davranışı ile sınırlı ve edilgin bir konumda ele alınmaktadır. Oysa, AK Parti de, günlük politik kabullerin dışında, bir siyasal olay niteliğiyle, başta ekonomik, sonra sosyolojik, tarihsel, kültürel, psikolojik ve nihayet politik boyutlarıyla belirleyen toplumsal süreçlerin ürünü ve sonucudur.
Bu çalışma, araştırma problemi olarak AK Parti’nin kendisini ve eylemlerini değil, örgütü, politikaları ve nihayet iktidarı üreten, başta iktisadî olmak üzere toplumsal koşulları seçmektedir. Bu koşullar, AK Parti’nin oluşumunda ve iktidarındaki etkileri bakımından tarihsel, ideolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik kaynakları bağlamında ele alınacaktır.
KOÇAL, Ahmet Vedat, "Yeni Sağın Hegemonik Kuruluşu Bağlamında "Yeni Basın" Odağı: Türkiye’de Güncel Basın-İktidar İlişkilerine Dair Gramscian Bir Okuma", N. Tok, M. Özel, A. V. Koçal (Editörler), Küreselleşme ve Türkiye, Türkiye'nin AK Parti'li Yılları, (ss. 161-188), Orion Kitabevi, Ankara, 2014. Küreselleşme ve Türkiye, Türkiye'nin AK Parti'li Yılları, 2014
‘Yeni Sağ’, küreselleşme sürecinde devletin ve toplumun yeni-liberalizmin kurallarına göre yenide... more ‘Yeni Sağ’, küreselleşme sürecinde devletin ve toplumun yeni-liberalizmin kurallarına göre yeniden düzenlenmesini içeren, bu kapsamda sermayenin küreselleşmesi önünde engeller oluşturan ulus-devlet ve sosyal refah devleti yapılarının tasfiyesini öngören, bu bakımdan, Soğuk Savaş’ın sona ermesinin ardından kapitalizmin üçüncü yayılma evresini tanımlayan, küresel ölçekli bir ‘yeniden yapılan(dır)ma’ programıdır. ‘Yeni Sağ’, Türkiye’de, küreselleşmenin bölgesel etkilerine bağlı gerçekleşen yerel sermaye birikimi süreçlerinden doğan ve küreselleşmenin sağladığı olanaklarla küresel piyasaya eklemlenen, böylelikle çıkarları ulus devletin ve sosyal refah devletinin sınırlarını aşan yeni sınıfların ekonomik ve onlar üstünde biçimlenen kültürel ve siyasal taleplerinin pratiği olarak gelişmektedir. Bu bağlamda, AK Parti siyaseti ve iktidarı, temelde ulus devleti oluşturan klasik kapitalist piyasanın kurucusu ve yürütücüsü tarihsel blok ile onun bürokratik nitelikli klasik hegemonyasının alternatifi yeni bir tarihsel blok ve ona ait yeni bir hegemonya kuruluşu olarak ortaya çıkmıştır. Bir başka deyişle, AK Parti, ekonomik ve siyasal merkezin dışsal ve içsel etkenlerin bileşimi altında yer değiştirişinin ve çeşitlenişinin kurumsal ifadesi olarak varlık kazanmıştır. Bu sosyo-ekonomik dönüşüm dolayımıyla yaşanan politik değişim çizgisi içinde, küreselleşme sürecinin ulus-devleti aşan ekonomi politik programı ile uyumlu yeni bir siyasal sistemin kuruluşu ve bu kapsamda ulus-devletin kurucu-yürütücü ideolojisinin giderilmesi gereği, yeni-alternatif bir ideolojik yapılanma ve bu yapılanmayı gerçekleştirip yürütecek yeni aygıtlar ve aktörler gereksinimi doğurmuştur. Bu gereksinim, Gramsci’nin ideolojik hegemonya ve organik aydın kavramsallaştırmalarında açıklamasını bulan yeni bir entelijansiyanın oluşturulması ile Althusser’in devletin baskı ve ideolojik aygıtları tanımları ışığında, yeni hegemonik yapılanmanın ideolojik aygıtlarının oluşturulması bağlamında, hem var olan basın kuruluşlarının yeniden yapılandırılması hem de yeni bir basın odağının kurulması yöntemiyle karşılanmaktadır. Bu çalışma, halen varlığını liberal–muhafazakâr tonlu söylemlerle yürüten bu yeni basın odağının kuruluşunu ve siyasal davranışını Gramsci’nin ‘Hegemonya’ ve Gramsci’yi izleyerek Althusser’in, ‘Devletin Baskı ve İdeolojik Aygıtları–(DİA)’ kavramsallaştırmaları ışığında incelemek amacıyla kaleme alınmıştır.
Türk Siyasal Hayatında AK Parti Dönemi, 2016
Küreselleşme sürecini betimleyen en belirgin özelliği, I. ve II. Dünya Savaşları sonrasında ve bu... more Küreselleşme sürecini betimleyen en belirgin özelliği, I. ve II. Dünya Savaşları sonrasında ve bu kapsamda, özellikle 1929 buhranının ardından yaşanan yıkımın etkilerini gidermek amacıyla tasarlanıp uygulamaya geçirilen 'Sosyal Refah Devleti' düzenini yapı sökümüne uğratan ve öncesindeki klasik liberalizmi yeniden yapılandıran ve etkinleştiren 'Yeni-Liberal' ekonomi politik rejimidir. Özellikle 1970'lerin ikinci yarısından itibaren baş gösteren küresel petrol krizini takiben, sermaye birikimini artırmayı ve bu bakımdan üretim kaynaklarını ve tüketim pazarlarını genişletmeyi, bunun için de sermayenin küresel dolaşımını serbestleştirmeyi kriz çözüm yöntemi olarak belirleyen Yeni-liberal ekonomi politikalarının bu alandaki öncelikli hedefi, Sosyal Refah Devleti rejiminin temel ekonomik aracı olan Kamu müdahaleciliğini ve girişimciliğini sınırlandırmak ve giderek ortadan kaldırmak olmuştur. Kamu müdahaleciliğinin ve girişimciliğinin, öncelikle özelleştirme ve kamu hizmetlerinin özel sektöre devri yoluyla daraltılması, istihdamın, dolayısıyla işsizliğe ve böylece toplumsal gelirin düşüşüne ve yoksulluğa, buna karşılık, sermayenin lehine gelişmeler ve düzenlemeler de, emeğin yasal güvencelerinin ve haklarının kısıtlanmasına yol açmaktadır. Bu haliyle, Yeni-Liberalizm, sermaye dışında kalan sosyo-ekonomik gruplar açısından bir kriz ortamına dönüşmekte, bu da, hükümetler açısından Sosyal Politikayı dikkat çekici, önemsenmesi gereken bir alan olarak belirlemektedir. Türkiye de, gelişmekte ve küreselleşmeye eklemlenme sürecinde olan bir ülke olarak, bu küresel eğilimden doğrudan etkilenmektedir. Bu çalışmada, AK Parti iktidarı döneminde yürütülen sosyal politika rejiminin, kaynaklarına ve verilerine rahatlıkla ulaşılabilecek uygulamalarındansa, örneklerine sınırlı rastlanabilen biçimde, küresel ve ulusal ölçekli sosyo-ekonomik temelleri ve etkenleri çerçevesinde ele alınması tercih edilmiştir.
ASLAN, Seyfettin & KOÇAL, Ahmet Vedat, "Türkiye'de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Kurucu Temelleri: Hukuksal, Siyasal ve Tarihsel Bir Çerçeve", Abdullah Yılmaz ve Tahsin Güler (Editörler), Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi, (ss. 279-300), Ekin Basım Yayın Dağıtım, Ankara, 2021. Değişim ve Dönüşüm Dinamikleri Bağlamında Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi, 2021
Bu çalışma, Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemine yol açan koşullara odaklanmakta ve bu kapsamda, re... more Bu çalışma, Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemine yol açan koşullara odaklanmakta ve bu kapsamda, rejmin hukuksal, siyasal ve tarihsel bir çerçevesini çizmeyi denemektedir.
Uploads
Kitaplar/ Books by Vedat Koçal
Coğrafi bakımdan uluslararasılığın sınırlarını aşıp küreselleşen, süre bakımından anavatandan geçici ayrılışı ifade etmekten çıkıp kalıcılaşan, sayısal bakımdan, insanlık tarihinde neredeyse hiç görülmemiş boyutlara ulaşarak kitleselleşen, hukuksal bakımdan düzensizleşen güncel göç
hareketleri, toplumsal, politik, bürokratik, entelektüel ve medyatik kamuoylarının olduğu gibi, akademik çevrelerin de yoğun ilgi alanlarından birini oluşturuyor.
Hâl böyle iken, uluslararası göç, Türkiye Sosyal Bilimler akademisinde ancak Suriye iç savaşı sürecinde milyonlarca insanın ülkeye sığınmasıyla kayda değer bir ilginin konusu olmaya başlamıştır. Sığınmacılara yönelik düzenleme, politika ve uygulamalar, toplumlar arası uyum sorunları gibi yeni deneyimler, çoğunluğu alan araştırmalarından oluşan yayınların konularını oluşturmaktadır. Özellikle göçmen nüfus tartışmaları ve kültürel farklılaşmalar, yer yer çatışmaya varan sosyal gerilimler, akademinin göç konusuna ilgisine duyulan gerekliliği ve ihtiyacı göstermektedir. Elinizdeki kitap, bu gerekliliğe ve ihtiyaca karşılık sunma çabası ile okura sunulmaktadır.
Kitabın A. Vedat KOÇAL tarafından kaleme alınan ilk yazısı “Türkiye’de Muhafazakâr Dönüşümün Toplumsal Temelleri” başlığını taşıyor. Koçal, kapsamlı çalışmasında AK Parti’yi meydana getiren toplumsal süreçleri ve olguları ele alıyor. Bu bağlamda, AK Parti’yi başlı başına bir siyasal olay olarak değil, belirli somut koşulların somut sonucu olarak tanımlayan teorik bir kavrayışla, AK Parti’nin hangi sosyo-ekonomik temeller üstünde varlık kazanıp yükseldiğini konu ediniyor; AK Parti’nin oluşumunda ve iktidarında etkili olan tarihsel, kültürel, sosyo-ekonomik ve ideolojik unsurları ayrıntılarıyla ortaya koyuyor.
Kitabın “Yeni Sağ, Türkiye ve Adalet ve Kalkınma Partisi” başlığını taşıyan ikinci yazısında Nafiz TOK, küreselleşmenin ideolojisi olarak kabul edilen yeni sağ ideolojisinin Türkiye’deki tarihsel serüvenini genel olarak ortaya koyduktan sonra, özellikle iktidarı döneminde önemli değişim ve dönüşüm yaşanan AK Parti’nin siyasal ideolojisinin ne derece yeni sağ çizgisinde olduğunu değerlendiriyor. AK Parti’nin siyasal düşüncesi ve uygulamaları ile küresel alanda yükselen yeni-sağ ideoloji arasındaki bağlantıyı; muhafazakarlık, devlet ve ekonomi, demokrasi ve özgürlük anlayışları açısından çözümleyen Tok, aynı zamanda AK Parti’nin bazı anlayış ve uygulamalarının yeni sağ çizgisinden neden ve nasıl sapmalar gösterdiğini de ortaya koyuyor.
Bilal SAVAŞ’ın “Yeni Türkiye” Politik Ekonomisi: Türkiye’nin AK Parti’li Yılları” başlığını taşıyan çalışması Kitabın üçüncü yazısını oluşturuyor. Savaş, AK Parti iktidarının politik ekonomi uygulamalarını analiz ederek, AK Parti iktidarlarını kapsayan dönemler itibariyle seçilmiş bazı kurumları analiz ediyor. Çalışmasının temel bilimsel katkısı, AK Parti dönemini kapsayan kurumsal yapıyı inceleyen ilk bilimsel çalışma niteliği taşımasıdır. Savaş, literatür taramaları ve teorik analizlere dayanarak AK Parti’nin politik ekonomi proje ve uygulamaları çerçevesinde Türkiye’nin kurumsal değişim gereksinimini tartışıyor ve Türkiye’nin kurumsal sorunlarının çözümüne yönelik bir öneri planı sunuyor.
Ragıp YILMAZ, Kitabın dördüncü yazısını oluşturan“Teorinin Pratiğe Üstünlüğü: Türkiye’de Adalet ve Kalkınma Partili Yıllar” başlıklı çalışmasında, iktisat teorisinin yeni aklına (neoliberal akla) uygun şekilde ülkelerin, kendi farklılıklarını göz ardı ederek, her yerde doğru ve geçerli olduğu kabul edilen ilkelere dayalı politikalar uygulamaya koydukları, böylece teorinin pratiği dönüştürdüğü tezi üzerinden Türkiye’deki AK Parti dönemini ele alıyor. Neo-liberal aklın egemenliğinde küresele eklemlenme çabalarının, AK Parti döneminde de devam ettirildiğine dikkat çeken Yılmaz, iktisat teorisindeki dönüşümün pratik hayattaki yansımalarını değerlendirirken, Ekonomik Özgürlükler Endeksini (Economic Freedom Index) göz önünde bulundurarak, ekonomi politikalarındaki neoliberal öngörüye uygun sonuçları endeks değerleriyle karşılaştırmak suretiyle, kurumsal yapılanmadaki görünümleri belirlemeye çalışıyor; pratiğin teoriye ne ölçüde uyarlandığını inceliyor.
Samet EVCİ, “Adalet ve Kalkınma Partisi Döneminde Finansal Sistem” başlıklı çalışmasında; AK Parti iktidarı öncesinde ve AK Parti iktidarı döneminde finansal sistemin etkinliğini artırmak, finansal sektörün verimli çalışmasını sağlamak ve finansal istikrarı tahsis etmek için yapılan reform ve düzenlemeler ile bu düzenlemelerin sonuçlarını finansal sistemin temel yapı taşını oluşturan bankacılık sektörü üzerinden inceliyor.
Ragıp YILMAZ, bu Kitap için kaleme aldığı ikinci yazısı olan “Kapsamadan Çatışmaya: Sosyal Sermaye ve AK Parti İktidarı” başlıklı çalışmasında; devletin piyasadan çekildiği, refah devletinin politika araçlarının anlamını yitirdiği neo-liberal dönemde, dünya ekonomisinde oluşan bu değişimler neticesinde, güven unsuru, ağ ilişkileri ve karşılılıklığa dayalı sosyal sermayenin yeniden önem kazandığına işaret ediyor. Toplum içinde sosyal sermayenin, aile, arkadaşlık ilişkileri, dini topluluklar gibi çeşitli biçimlerde kendini gösterdiğine dikkat çeken Yılmaz; Türkiye’de sosyal sermaye bünyesinde yer alan dini grupların/cemaatlerin AK Parti ile ilişkilerini, siyasal, toplumsal ve ekonomik alandaki etkilerini ve bu etkileri nasıl sağlandıklarını irdeliyor.
Mehmet ÖZEL, “Türkiye’de Yerinden Yönetim Sorunu ve Milenyum Sonrası Gelişmeler” başlıklı çalışmasında, iki binli yıllarda, AK Parti yönetimindeki Türkiye’nin idarî rejimini, yerelleşme politikaları ve reformları bakımından ele alıyor. Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyelik görüşmeleri sürecinde önemli müzakere alanlarından biri de yerel yönetimlerin güçlendirilmesi idi. Özel, AK Parti’nin yerel yönetimler politikasını ve uygulamalarını, Avrupa Birliği düşüncesinin temel değerlerinden biri olan yerellik/yerelleşme ilkesi üstünden ve Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri açısından da değerlendiriyor.
“2000’li Yıllarda Türkiye’de Çevre Politikası Üstüne Bir Değerlendirme” başlıklı çalışmasında Selim KILIÇ, AK Parti’nin siyasal iktidarı boyunca devletin çevre politikalarını ele alıyor. Uluslararası toplumun da önemli ve öncelikli bir gündem konusu olan çevre politikaları ve sorunları, Türkiye’yi de yakından ilgilendiren önemli içerikleri barındırıyor. Kılıç, AK Parti politikalarına bu açıdan yaklaşıyor ve AK Parti’nin siyasal yönetimindeki dönem boyunca devletin çevre konusundaki yaklaşımlarını ve uygulamalarını irdeliyor.
Kitap Bölümleri/ Chapters by Vedat Koçal
karşı eleştirilerin ve sorunlara ilişkin çözüm taleplerinin temsili olarak
ortaya çıkan siyasal partiler, iktidara geldikten bir süre sonra, var oluşlarının temellerindeki sivil toplumsal öze yabancılaşmakta, çeşitli belirleyicilerin etkileri altında bürokratikleşmekte, devlete özgü ihtiyaçların icrasını, toplumsal taleplerin karşılanmasına yönelik hizmetlerin önüne geçirmekte, giderek, toplumun devlet nezdindeki temsilcisi olmaktan uzaklaşıp, devleti toplum karşısında temsil eden yarı bürokratik aygıtlara dönüşmektedirler.
İktidara gelen siyasal partiler, kuruluşlarındaki toplumsal taleplerden
uzaklaşırken, örgütsel, politik, ideolojik bakımlardan başkalaşmakta, sivil
toplum-devlet ikileminde devlete uyumu öncelikleştiren ve giderek devlete
hizmeti bir değer olarak idealleştiren bir dönüşüme uğramaktadır. İktidar
öncesinde sivil toplumla devlet arasında bir tür tampon veya köprü işlevi
gören siyasal partiler, iktidara geldikten sonra, devletin “müesses nizam”ını
koruma ve sürdürme iradesini topluma taşımayı önceleyen ve devlet
otoritesine itaate yönelik rıza üretip örgütleyen bir araca dönüşmektedirler.
Bu kurumsal, siyasal, ideolojik ve davranışsal dönüşümler, çoğunlukla
statükonun sürekliliğine uyum sağlama ya da “zıddına evrilme” biçiminde
gerçekleşmektedir.
Bu çalışma, modern Türkiye siyasal tarihi boyunca, iktidara gelen siyasal
partilerin bürokratikleşme eğilimli başkalaşma süreçlerini, temel etkenleri
bakımından incelemeyi ve tartışmayı amaçlamaktadır.
Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyo-ekonomik yapısı ve mirası üstüne geliştirilen yerleşik yaklaşımları, güncel veriler ışığında tartışmak ve özellikle Batılılaşma/Modernleşme sürecine ilişkin, Osmanlı’nın ‘içsel-sosyo-ekonomik’ kaynaklarına dayalı alternatif bir model önerisini tartışılmaya sunmak amacıyla kaleme alınmıştır.
Bu çalışma, araştırma problemi olarak AK Parti’nin kendisini ve eylemlerini değil, örgütü, politikaları ve nihayet iktidarı üreten, başta iktisadî olmak üzere toplumsal koşulları seçmektedir. Bu koşullar, AK Parti’nin oluşumunda ve iktidarındaki etkileri bakımından tarihsel, ideolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik kaynakları bağlamında ele alınacaktır.
Coğrafi bakımdan uluslararasılığın sınırlarını aşıp küreselleşen, süre bakımından anavatandan geçici ayrılışı ifade etmekten çıkıp kalıcılaşan, sayısal bakımdan, insanlık tarihinde neredeyse hiç görülmemiş boyutlara ulaşarak kitleselleşen, hukuksal bakımdan düzensizleşen güncel göç
hareketleri, toplumsal, politik, bürokratik, entelektüel ve medyatik kamuoylarının olduğu gibi, akademik çevrelerin de yoğun ilgi alanlarından birini oluşturuyor.
Hâl böyle iken, uluslararası göç, Türkiye Sosyal Bilimler akademisinde ancak Suriye iç savaşı sürecinde milyonlarca insanın ülkeye sığınmasıyla kayda değer bir ilginin konusu olmaya başlamıştır. Sığınmacılara yönelik düzenleme, politika ve uygulamalar, toplumlar arası uyum sorunları gibi yeni deneyimler, çoğunluğu alan araştırmalarından oluşan yayınların konularını oluşturmaktadır. Özellikle göçmen nüfus tartışmaları ve kültürel farklılaşmalar, yer yer çatışmaya varan sosyal gerilimler, akademinin göç konusuna ilgisine duyulan gerekliliği ve ihtiyacı göstermektedir. Elinizdeki kitap, bu gerekliliğe ve ihtiyaca karşılık sunma çabası ile okura sunulmaktadır.
Kitabın A. Vedat KOÇAL tarafından kaleme alınan ilk yazısı “Türkiye’de Muhafazakâr Dönüşümün Toplumsal Temelleri” başlığını taşıyor. Koçal, kapsamlı çalışmasında AK Parti’yi meydana getiren toplumsal süreçleri ve olguları ele alıyor. Bu bağlamda, AK Parti’yi başlı başına bir siyasal olay olarak değil, belirli somut koşulların somut sonucu olarak tanımlayan teorik bir kavrayışla, AK Parti’nin hangi sosyo-ekonomik temeller üstünde varlık kazanıp yükseldiğini konu ediniyor; AK Parti’nin oluşumunda ve iktidarında etkili olan tarihsel, kültürel, sosyo-ekonomik ve ideolojik unsurları ayrıntılarıyla ortaya koyuyor.
Kitabın “Yeni Sağ, Türkiye ve Adalet ve Kalkınma Partisi” başlığını taşıyan ikinci yazısında Nafiz TOK, küreselleşmenin ideolojisi olarak kabul edilen yeni sağ ideolojisinin Türkiye’deki tarihsel serüvenini genel olarak ortaya koyduktan sonra, özellikle iktidarı döneminde önemli değişim ve dönüşüm yaşanan AK Parti’nin siyasal ideolojisinin ne derece yeni sağ çizgisinde olduğunu değerlendiriyor. AK Parti’nin siyasal düşüncesi ve uygulamaları ile küresel alanda yükselen yeni-sağ ideoloji arasındaki bağlantıyı; muhafazakarlık, devlet ve ekonomi, demokrasi ve özgürlük anlayışları açısından çözümleyen Tok, aynı zamanda AK Parti’nin bazı anlayış ve uygulamalarının yeni sağ çizgisinden neden ve nasıl sapmalar gösterdiğini de ortaya koyuyor.
Bilal SAVAŞ’ın “Yeni Türkiye” Politik Ekonomisi: Türkiye’nin AK Parti’li Yılları” başlığını taşıyan çalışması Kitabın üçüncü yazısını oluşturuyor. Savaş, AK Parti iktidarının politik ekonomi uygulamalarını analiz ederek, AK Parti iktidarlarını kapsayan dönemler itibariyle seçilmiş bazı kurumları analiz ediyor. Çalışmasının temel bilimsel katkısı, AK Parti dönemini kapsayan kurumsal yapıyı inceleyen ilk bilimsel çalışma niteliği taşımasıdır. Savaş, literatür taramaları ve teorik analizlere dayanarak AK Parti’nin politik ekonomi proje ve uygulamaları çerçevesinde Türkiye’nin kurumsal değişim gereksinimini tartışıyor ve Türkiye’nin kurumsal sorunlarının çözümüne yönelik bir öneri planı sunuyor.
Ragıp YILMAZ, Kitabın dördüncü yazısını oluşturan“Teorinin Pratiğe Üstünlüğü: Türkiye’de Adalet ve Kalkınma Partili Yıllar” başlıklı çalışmasında, iktisat teorisinin yeni aklına (neoliberal akla) uygun şekilde ülkelerin, kendi farklılıklarını göz ardı ederek, her yerde doğru ve geçerli olduğu kabul edilen ilkelere dayalı politikalar uygulamaya koydukları, böylece teorinin pratiği dönüştürdüğü tezi üzerinden Türkiye’deki AK Parti dönemini ele alıyor. Neo-liberal aklın egemenliğinde küresele eklemlenme çabalarının, AK Parti döneminde de devam ettirildiğine dikkat çeken Yılmaz, iktisat teorisindeki dönüşümün pratik hayattaki yansımalarını değerlendirirken, Ekonomik Özgürlükler Endeksini (Economic Freedom Index) göz önünde bulundurarak, ekonomi politikalarındaki neoliberal öngörüye uygun sonuçları endeks değerleriyle karşılaştırmak suretiyle, kurumsal yapılanmadaki görünümleri belirlemeye çalışıyor; pratiğin teoriye ne ölçüde uyarlandığını inceliyor.
Samet EVCİ, “Adalet ve Kalkınma Partisi Döneminde Finansal Sistem” başlıklı çalışmasında; AK Parti iktidarı öncesinde ve AK Parti iktidarı döneminde finansal sistemin etkinliğini artırmak, finansal sektörün verimli çalışmasını sağlamak ve finansal istikrarı tahsis etmek için yapılan reform ve düzenlemeler ile bu düzenlemelerin sonuçlarını finansal sistemin temel yapı taşını oluşturan bankacılık sektörü üzerinden inceliyor.
Ragıp YILMAZ, bu Kitap için kaleme aldığı ikinci yazısı olan “Kapsamadan Çatışmaya: Sosyal Sermaye ve AK Parti İktidarı” başlıklı çalışmasında; devletin piyasadan çekildiği, refah devletinin politika araçlarının anlamını yitirdiği neo-liberal dönemde, dünya ekonomisinde oluşan bu değişimler neticesinde, güven unsuru, ağ ilişkileri ve karşılılıklığa dayalı sosyal sermayenin yeniden önem kazandığına işaret ediyor. Toplum içinde sosyal sermayenin, aile, arkadaşlık ilişkileri, dini topluluklar gibi çeşitli biçimlerde kendini gösterdiğine dikkat çeken Yılmaz; Türkiye’de sosyal sermaye bünyesinde yer alan dini grupların/cemaatlerin AK Parti ile ilişkilerini, siyasal, toplumsal ve ekonomik alandaki etkilerini ve bu etkileri nasıl sağlandıklarını irdeliyor.
Mehmet ÖZEL, “Türkiye’de Yerinden Yönetim Sorunu ve Milenyum Sonrası Gelişmeler” başlıklı çalışmasında, iki binli yıllarda, AK Parti yönetimindeki Türkiye’nin idarî rejimini, yerelleşme politikaları ve reformları bakımından ele alıyor. Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyelik görüşmeleri sürecinde önemli müzakere alanlarından biri de yerel yönetimlerin güçlendirilmesi idi. Özel, AK Parti’nin yerel yönetimler politikasını ve uygulamalarını, Avrupa Birliği düşüncesinin temel değerlerinden biri olan yerellik/yerelleşme ilkesi üstünden ve Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri açısından da değerlendiriyor.
“2000’li Yıllarda Türkiye’de Çevre Politikası Üstüne Bir Değerlendirme” başlıklı çalışmasında Selim KILIÇ, AK Parti’nin siyasal iktidarı boyunca devletin çevre politikalarını ele alıyor. Uluslararası toplumun da önemli ve öncelikli bir gündem konusu olan çevre politikaları ve sorunları, Türkiye’yi de yakından ilgilendiren önemli içerikleri barındırıyor. Kılıç, AK Parti politikalarına bu açıdan yaklaşıyor ve AK Parti’nin siyasal yönetimindeki dönem boyunca devletin çevre konusundaki yaklaşımlarını ve uygulamalarını irdeliyor.
karşı eleştirilerin ve sorunlara ilişkin çözüm taleplerinin temsili olarak
ortaya çıkan siyasal partiler, iktidara geldikten bir süre sonra, var oluşlarının temellerindeki sivil toplumsal öze yabancılaşmakta, çeşitli belirleyicilerin etkileri altında bürokratikleşmekte, devlete özgü ihtiyaçların icrasını, toplumsal taleplerin karşılanmasına yönelik hizmetlerin önüne geçirmekte, giderek, toplumun devlet nezdindeki temsilcisi olmaktan uzaklaşıp, devleti toplum karşısında temsil eden yarı bürokratik aygıtlara dönüşmektedirler.
İktidara gelen siyasal partiler, kuruluşlarındaki toplumsal taleplerden
uzaklaşırken, örgütsel, politik, ideolojik bakımlardan başkalaşmakta, sivil
toplum-devlet ikileminde devlete uyumu öncelikleştiren ve giderek devlete
hizmeti bir değer olarak idealleştiren bir dönüşüme uğramaktadır. İktidar
öncesinde sivil toplumla devlet arasında bir tür tampon veya köprü işlevi
gören siyasal partiler, iktidara geldikten sonra, devletin “müesses nizam”ını
koruma ve sürdürme iradesini topluma taşımayı önceleyen ve devlet
otoritesine itaate yönelik rıza üretip örgütleyen bir araca dönüşmektedirler.
Bu kurumsal, siyasal, ideolojik ve davranışsal dönüşümler, çoğunlukla
statükonun sürekliliğine uyum sağlama ya da “zıddına evrilme” biçiminde
gerçekleşmektedir.
Bu çalışma, modern Türkiye siyasal tarihi boyunca, iktidara gelen siyasal
partilerin bürokratikleşme eğilimli başkalaşma süreçlerini, temel etkenleri
bakımından incelemeyi ve tartışmayı amaçlamaktadır.
Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyo-ekonomik yapısı ve mirası üstüne geliştirilen yerleşik yaklaşımları, güncel veriler ışığında tartışmak ve özellikle Batılılaşma/Modernleşme sürecine ilişkin, Osmanlı’nın ‘içsel-sosyo-ekonomik’ kaynaklarına dayalı alternatif bir model önerisini tartışılmaya sunmak amacıyla kaleme alınmıştır.
Bu çalışma, araştırma problemi olarak AK Parti’nin kendisini ve eylemlerini değil, örgütü, politikaları ve nihayet iktidarı üreten, başta iktisadî olmak üzere toplumsal koşulları seçmektedir. Bu koşullar, AK Parti’nin oluşumunda ve iktidarındaki etkileri bakımından tarihsel, ideolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik kaynakları bağlamında ele alınacaktır.
Bu anlamda tarihsel çerçevede, insanlığın tarımsal üretimle birlikte kalıcı yerleşime geçiş sürecinde erken ve gelişkin örnekleri Mezopotamya’da ve Anadolu medeniyet coğrafyalarında gözlenen Hattuşa, Alacahöyük gibi tarım şehirleri, şehrin, insanlık tarihi boyunca aldığı tarihsel biçimlerin kaydedilen ilk evresini oluşturmuştur. Daha sonra, Atina, Sparta, Truva, Efes, Milet ve benzeri örneklerde de kaydedildiği üzere, Akdeniz havzasında, özellikle İyon denizinde yerleşik medeniyetlerin deniz ticaretine dayalı ekonomi politik etkinlikleriyle oluşmakla birlikte, aynı zamanda birer bağımsız siyasal birim olarak da öne çıkan Antik Site, şehrin İlkçağ sürecindeki evrensel görünümünü ve coğrafî dağılımını oluşturmuştur.
Ortaçağ’a gelindiğinde, öncelikle, geniş çaplı istilâ hareketlerine karşı savunma ihtiyacına dayanarak, korunaklı yüksek surların içerisinde kurulmuş, günümüze uzanan en iyi örneklerini İngiltere’de Edinburgh’un ve Türkiye’de Diyarbakır’ın oluşturduğu kale şehirler, Kudüs, Mekke, Medine, Kerbela gibi, dinsel inanç odaklı kültürel temalar etrafında kurulmuş dinsel şehirler, İç Asya’da Semerkant ve Buhara, Anadolu’da Erzurum, Konya, Sivas, Diyarbekir gibi, kara ticaret yolları üstünde kurulan kervansaray kentleri, bu dönemin başlıca şehir türlerini oluşturmuştur. Roma, Bizans dönemi İstanbul’u, Arap-İslâm İmparatorluğu’nun başkentleri Şam, Bağdat ve Kahire gibi şehirler de, bu dönemin metropollerini oluşturan İmparatorluk şehirleri kategorisini oluşturmuşlardır.
Yeniçağ’a gelindiğinde, özellikle Haçlı Seferleri sürecinde belirginleşen Akdeniz’deki deniz ticaret yollarında gerçekleştirilen ticari faaliyeti etrafında büyüyen Floransa, Venedik, Selânik gibi liman şehirleri, bu çağın başat ekonomik ve siyasal gücünü oluşturmuş, nitekim ilerleyen tarihsel süreçte ulus-devletlerin geliştikleri coğrafî, ekonomik ve politik merkezlere dönüşmüşlerdir.
Yeniçağ’ın başlarında, okyanus aşırı coğrafi keşifleriyle başlayan birinci sömürgecilik çağı boyunca, Avrupa’nın, yenidünyaya ulaşımının güzergâhlarını barındıran okyanuslara açıldığı Lizbon ve Amsterdam gibi kolonyal şehirler, daha sonraki yüzyıllar boyunca gelişecek ve özellikle endüstri devriminin göç temelli etkileriyle biçimlenecek olan “metropol” ve giderek “dünya kenti” türünün çekirdeklerini oluşturmuştur.
Nihayet küreselleşme süreci, ülkeler arası para, meta ve insan dolaşımını serbestleştiren güçlü etkileriyle, ekonomi politiğine bağlı biçimlenen neoliberal/ küresel kent biçimini, şehrin insanlık tarihi boyunca ulaştığı en büyük fiziksel boyutu ve en kozmopolit türü olarakmeydana getirmiştir.
Şehrin tarihsel evrimi sürecinde, antik kara ticaret yolları üstünde kurulu Buhara, Semerkant, Tebriz, Isfahan, Konya ve Diyarbakır gibi başat örnekleriyle kervan ve Ortaçağ’da Venedik, Yeniçağ’da Lizbon gibi deniz ticareti, Endüstri Devrimi sürecinde Manchester gibi sanayi faaliyetleri etrafında ekonomik, İlkçağ’da Atina, Sparta ve Roma, yakın geçmişte Paris, Londra, Moskova ve Ankara gibi örneklerde siyasal merkezlik işlevine dayalı politik, Kudüs, Mekke, Medine, Delhi gibi inanç, gelenek, folklor gibi işlevler etrafında kültürel temalar, şehirlerin oluşumlarını belirleyen ve biçimlendiren temel etkenler olarak sınıflandırılabilir.
Müslüman toplumlarda da şehir ve şehircilik, şehir tarihinin insanlığın geçmişi boyunca gösterdiği dönemsel biçimlere uygun biçimde dönüşmüş, İlkçağ’ın geç evresinde, dönemin ve uygarlık coğrafyasının genel niteliğine uygun biçimde bir şehir devleti olarak ortaya çıkmış Medine’den, günümüzde Mekke, Kahire, ve özellikle İstanbul gibi, küresel piyasaya ve evrensel kapitalist uygarlığa eklemlenmiş metropol ve dünya kenti evrelerine ulaşmış olan güncel örneklerine varmıştır. Bu çalışma, şehrin, İslâm inancı, tarihi ve geleneği içerisinde gösterdiği oluşum, gelişim ve evrim süreçlerini incelemeyi amaçlamaktadır.
kentsel mekân, kültür turizmi başta olmak üzere, turizm sektörünün talepleri doğrultusunda piyasalaşma sürecine girmektedir.
Bu çalışma, son yıllarda Antakya, Mardin ve Diyarbakır’da gözlenen kentleşme süreçlerini, biçimlerini ve politikalarını, küreselleşmenin ve neoliberalizmin kent üzerindeki etkilerinin sonucunda ortaya çıkan neoliberal kent tipinin bir türevi olarak turistik kent modeli çerçevesinde,
Neomarksist kent kuramının metodolojik ve teorik, özellikle mekânın üretimi ve kentsel mekânın sermayeleştirilmesi-metalaştırılması önermelerinin kavramsal ışığı altında tartışmayı amaçlamaktadır.
Kente ve yurt dışına göçle oluşan demografik, toplumsal ve ekonomik değişme süreçleri, toplumsal yapıdaki değişime bağlı olarak, siyasal üst yapıda değişimi de kaçınılmaz olarak beraberinde getirmektedir. Üretim araçları, biçimleri ve ilişkileri bakımından kırsal tarım toplumundan kentli sanayi toplumuna geçiş, özetle kapitalistleşme ve kentleşme olgusu, bölgedeki siyasal hayatı oluşturan dinamikleri de aynı yönde yeniden yapılandırmaktadır. Bu çalışma, bu değişim sürecini göç hareketlerinin nedenleri ve sonuçları ile göçmen davranışları bağlamında incelemek ve tartışmak amacıyla üretilmiştir.
Anahtar Sözcükler: Göç, Güneydoğu Anadolu, Kürt kimliği, Siyasal değişme.
IMMIGRATION AS A FACTOR OF POLITICAL TRANSFORMATION:
The Case of Immigration in the Political Evolution of Kurdish Identity: Causes and Results
bağlamında Doğu-Batı ve Güney-Kuzey eksenli göç sürekliliğidir.
Bu çalışma, Avrupa ülkelerinin ve Türkiye’nin göçmen politikaları arasındaki farklılıkları, uygarlığın Doğulu ve Batılı temelleri üzerindeki ekonomik eşitsiz gelişim ilişkisi ve kültürel ayrılığı bakımından ele almak amacıyla hazırlanmıştır.
Bu çalışma, Osmanlı’dan günümüze ekonomi politik rejimdeki değişmelerin genel olarak eğitim anlayışı ve hayatı ve özelde yüksek öğrenim politikası üstündeki belirleyici etkileri kapsamında, Türkiye’de Kamu Yönetimi bölümünün tarihsel süreçteki dönüşümünü ve değişim eğilimlerini, Politik Ekonomik analiz yönteminin kuramsal ışığı altında incelemek amacıyla hazırlanmıştır.
algısının ve örgütlenişinin merkezi olarak görünürlük kazanmaktadır. Bu durumun tarihsel temelleri olmakla birlikte, güncelliğinin nedenlerinden ilki, göç, kentleşme, ticaret gibi sosyo-ekonomik etkenlere dayalı bölgesel demografik merkezîleşme ve metropolleşme eğilimi ile, Kürt kimliğinin sosyo-ekonomik ve siyasal değişiminin gözlem merkezini, bir nevi laboratuvarını oluşturmasıdır. Sonuç olarak, Diyarbakır, Kürt kimliğinin siyasal tarihinin ve bu kapsamda güncel gelişiminin ve değişiminin merkezini ve simgesel odağını oluşturmaya devam etmektedir. Bu çalışma, Diyarbakır’ın, Türkiyeli Kürt kimliğinin siyasal gelişimini ve özellikle Küreselleşme sürecinde uluslaşmaya varan güncel dönüşümünü temsil etme ve simgeleme niteliğini, politik ekonomik analiz yöntemi altında, göç, kentleşme, sınır ticareti ve siyasal değişme etkenleri ışığında ele almak ve tartışmak amacıyla hazırlanmıştır.
PRIVATE EDUCATION INTERFERENCE AS A SOCIOECONOMIC CHANGE INDICATIVE: THE CASE OF RELATIONSHIP BETWEEN MIDDLE CLASSIFICATION AND PRIVATE SCHOOLING IN DIYARBAKIR
This study aims to examine the socio-economic transformation of the Southeastern Anatolia Region in the process of globalization, under the theoretical light of the Political Economy method and in the case of the relationship between the data of the private educational economy and the local new-middle class.
PRIVATE SCHOOL BUSINESS AS A CASE OF LOCAL ECONOMIC COURSE IN DIYARBAKIR: A Structural Sectoral Analysis in The Light Of Recent Developments
This study is prepared to analyse the course of the special education business in Diyarbakır, on which the current socio-economic situation appears prominently, by a structural method in the light of the national economic crisis, local economic potential and social conditions.
Körfez savaşları sonrasında, küresel güçlerin Baas yönetimine karşı uyguladıkları 36.paralel sınırı ile yönetsel ve dolayısıyla ekonomik bakımdan Irak merkezi yönetiminden koparılan Kuzey Irak’ın bütün bir ekonomik yaşamı, coğrafyasının sınırları neredeyse bütünüyle Türkiye ile ticarete dayandırılmıştır. Bu durumun temel nedeni, Kuzey Irak coğrafyasını denetimi altına alan özerk Kürt yönetiminin, çevresindeki Güney Irak (Şii Arap Bölgesi)-İran-Suriye otoriteleri ile çelişkili-çatışmalı ilişkileri ile sınırlanmışlığıdır. Sınırın bu yakasında, yani Türkiye’de ise, yerel girişimcinin, ekonomik varlığını ve etkinliğini Kuzey Irak’a taşımasının, taşımasa bile en azından Kuzey Irak ile ilişkilendirmesinin, dil ve tarih bağı gibi kültürel nedenlerden önceki temel ekonomik mantığı, İktisat ve İşletme bilimleri literatüründe yer alan tanımıyla “yatırımın maliyeti ve geri dönüş süresi” ile ilgilidir. Yani, ticari etkinliğe yatırılan anaparanın ve kazancın maliyet ve zaman ölçüsü üstündeki karşılaştırmada, Kuzey Irak kaynaklarının Türkiye’de bulunanlardan daha kârlı, verimli bulunması söz konusudur.
Yirmi yıldan bu yana, Kuzey Irak kaynaklarını, yasal veya yasa dışı “tanker-kamyon” ticareti yoluyla Türkiye piyasasına sunan ve Kuzey Irak coğrafyasının perakende tüketiminin hemen tümünü Türkiye’den karşılayan karşılıklı sınır ticareti, ve sonra, özellikle bölgesel müteahhitlik hizmetlerinin, Kuzey Irak inşaat sektöründeki ağırlığı ile yarattığı yatırım ve istihdam dolaşımı, bölgeler arası, doğrusu “bölgeleri birleştiren” ekonomik ilişkileri yatay ve dikey olarak büyütmektedir. Özellikle Gaziantep’te gözlenen endüstriyel gelişme, ağırlıkla Kuzey Irak’a dönük ihracat etkinliğine bağlıdır. Gaziantep, 1980’lerden itibaren sanayi üretiminde bir atılım yapmış ve bölgenin en önemli sanayi merkezi haline gelmiştir (Ayata, 2004). Gaziantep’in Türkiye sanayii içindeki payı 1980’de % 1.61’den 1992’de % 1.74’e, 1997’de % 2.73’e yükselmiştir.
Sermaye birikiminin yarattığı zenginlik, kentsel alanın hızla dönüşmesine ve genişlemesine neden olurken, sanayinin yarattığı istihdam da hem kente göçü tetiklemekte, hem de kentin çeperindeki kırsal alanların tarımsal istihdamdan sanayi işçiliğine geçmesine neden olmaktadır. GAP bölgesi kırsalından ve küçük ölçekli kentlerden, bölgenin metropol kentlerine doğru son 10-15 yılda yoğun göçün yaşandığı söylenebilir. GAP bölgesinde, toplam nüfusun neredeyse üçte ikisi Gaziantep, Diyarbakır ve Şanlıurfa illerinde yaşamaktadır. Bu illerin nüfusu son 15 yıllık periyotta hemen hemen iki misline çıkmıştır. (Yıldız, 2008:290-291). Köyden kente göçün yoğunlaşması ise, büyüyen kent merkezlerinin nüfusu ile birlikte fiziksel ve ekonomik çehresini de değiştirmektedir. Kentleşme süreçlerindeki hızlı ve yoğun değişim, yarattığı konut ve işyeri gereksiniminin karşılanması sürecinde, özellikle belediyelerin imar uygulamaları ile yaratılan arsa spekülasyonu ve inşaat hizmetleri ticaretiyle yerel sermaye birikiminin temel kaynaklarından birini oluşturmuştur. Bu bağlamda, bölgesel yerleşim dokusunun, gerek ticari gerek konutsal mimari bakımından, lüks tüketimin çarpıcı boyutlara ulaştığı Diyarbakır kent merkezi örneğinde olduğu gibi açıkça gözlenen dönüşüm, bölgedeki sermaye birikimini işaret eden en belirgin örneklem alanıdır.
Buna karşın, Bölge’de yaşanan bu ticari merkezileşme üzerinde gözlenen kentleşme ve bu bağlamda toplumsal değişme süreçleri, temelde ideolojik-politik algılara dayalı kırsallık-köylülük, bölgesel kalkınmamışlık, yoksulluk gibi giderek gelenekselleşmiş yargılar olmaya varan ön kabullere dayalı yaklaşımlarda ve tartışmalarda gözardı edilmektedir. Küreselleşme öncesine kökenlenen ve güncel koşulları içermeyen, bu haliyle bilimsel gözleme dayanmaktan çok 1960’lı yıllarda beliren ideolojik-politik anlayışların uzantısı olduğu bilinen bu kabuller, günümüzde yaşanan süreci, tüm öğeleri ve değişkenleri ile açıklamakta yetersiz kalmaktadırlar.
Bu çalışma, kırsal yerleşim, köylülük, yoksulluk odaklı söylemlerden oluşan geleneksel-politik yaklaşımların verili-güncel durumu açıklamaktaki yetersizliklerine karşı, bölgede yaşanan merkezileşme-kentleşme sürecine ilişkin güncel gözlemlere dayalı bilimsel açıklamalar üretmek amacıyla kaleme alınmıştır. Bu anlayışla, çalışmada, nesnel olguyu çözümleme yöntemi, “Ekonomi Politik” olarak belirlenmiştir. Ekonomi Politik yöntemi, en basit anlamıyla ve açıklamasıyla toplumsal olgunun ekonomik alanla ilişkilendirilmesi, bir başka deyişle, toplumsal-siyasal olguyu açıklamak için ekonomik olayla toplumsal olay arasında neden-sonuç ilişkisi kurulmasıdır. Bu bakımdan, ticari pazarın merkezileşmesi ile oluşan kentleşme eğilimi, çalışmada, örneklem alanı olarak seçilen Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne ilişkin sayısal verilerle ve gözlemlerle ortaya konulmuştur.
Anahtar Sözcükler: Sınır Ticareti, Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Ekonomik Etki, Kentleşme.
Anahtar Kelimeler: Kültür Turizmi, Medeniyetler arası Diyalog, Çok Kültürlülük, Mardin, Diyarbakır.
Modernleşmesi’nin siyasal aktörlerini ifade etmesi bakımından İttihat ve Terakki iktidarı
ve onun öncülü olarak ‘Jön Türkler’ diye adlandırılan yenilikçi aydınlar-bürokratlar
kuşağı, Türkiye tarihinin önemli tarihsel kavşaklarından birini meydana getirmiştir.
Cumhuriyet’i kuran ve uzun yıllar boyu rejimi sürdüren bürokratik gücün toplumsal
kaynağını oluşturan bu kuşağın, ‘İttihatçılık’ diye adlandırılabilecek, en başta siyasal,
birçok boyutlu etkileri, günümüze dek uzanmakta ve güncelliğini korumaktadır.
Ordunun bir siyasal aktör olarak siyasete müdahaleye çağrılması, 28 Şubat ve 27 Nisan
benzeri müdahaleler ve bu bağlamda darbe girişimi iddiaları gibi güncel örnekler, askerîotoriter yönetim geleneğinin kökeni olarak İttihatçı düşünce ve örgütlenme biçiminin tarihsel geçmişe ait bir olay olarak kalmadığını, varlığını günümüzde de koruduğunu göstermektedir.
Bu çalışma, Jön Türk reformizmine temellenerek Cumhuriyet’in Kemalist kuruluş
sürecine varan etki süreçleri ışığında bürokrasinin siyasal sisteme müdahalesini, tarihsel deyimiyle İttihatçılığı, Osmanlı’nın iktisadî değişiminden, özetle, Asyatik-Doğulu tarım toplumundan kapitalist Avrupa sistemine eklemlenme sürecine geçişten doğan sosyoekonomik kaynakları bağlamında ele almaktadır.
Bu çalışma, Selânik merkezli seçkinliğin, Cumhuriyet’e varan etki sürecinde modernleşmenin temellerindeki yerini, kapitalist gelişme ve toplumsal değişme süreçleri ile ilişkilendirerek, özellikle İttihatçılık örneğinde incelemek amacıyla hazırlanmıştır.
Marksist kuramın tarihsel-sosyolojik görüşleri çerçevesinde belirlenmiş, bu kapsamda,
“politik ekonomik analiz”, çalışmanın araştırma yöntemi olarak benimsenmiştir.
Bu ekonomik determinist yöntem ışığında çalışma, modern Türkiye tarihi boyunca Muhafazakârlığın gösterdiği değişme biçimlerini, geliştikleri dönemlerin küresel, ulusal, bölgesel ve yerel sosyoekonomik dönüşüm süreçleri ile ilişkilendirmek, siyasal değişmeye, bu sosyoekonomik etkenlere dayalı neden-sonuç bağlantıları ile açıklamalar üretmek amacıyla hazırlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Türkiye, İslâmcılık, Toplumsal Değişme, Cemaat, AK Parti.
Anahtar Sözcükler: Küreselleşme, Sosyal Politika, Muhafazakârlık, Meşruiyet, AK Parti.
beraberinde getirmiştir. Bu sorunlardan biri de, kapitalist küresel ayrışma bağlamında Doğu- Batı ve Güney-Kuzey eksenli göç sürekliliğidir.
Küreselleşme sürecinin başından bu yana, özellikle gelişmemiş yarı kürede dikkat çekici ölçüde yaygınlaşan ve süreklileşen iç savaşların ve kargaşaların sonucu olarak ortaya çıkan ve son on yıldır giderek bir küresel insanî kriz boyut halini alan, ülkeler ve kıtalar arası yığınsal
göç ve sığınmacı hareketleri, sebepleriyle olduğu kadar, coğrafî güzergâhları ve tarafları arasındaki ilişkiler üzerinde gerçekleşen sonuçlarıyla da, toplumlararası ilişkiler hakkında fikir verici ve uyarıcı olmaktadır. Bu bağlamda, göç hareketlerinin özellikle gelişmişlik-geri
kalmışlık ekseni üzerindeki yapısı, küresel düzenin devletler ve toplumlar arası hiyerarşisinin ve çelişkilerinin de izdüşümünü vermektedir. Bu haliyle, göç edenler ile göçün hedefi olan toplumlar arasındaki karşılıklı algılar ve davranışlar, güncel görünümlerinin arkasında, tarihsel kodların bilinçaltı yansımalarını işaret etmektedir.
Bu anlayış ışığında, bu çalışmanın temel amacı, Avrupa ülkeleriyle Türkiye‟nin göçmen politikalarının uygulamadaki farklılıklarını belirleyen ve biçimlendiren aslî etkenlerini, tarihsel temellerinin ışığı altında açıklığa kavuşturmaya çalışmak ve tartışmaya açmaktır.
Kürt sorununun ürettiği siyasal şiddet ve askerî çatışma ortamının bir tarafı olarak Devlet’in tanımlamasında kadın, ayrılıkçı şiddet hareketinin propaganda ve eylem için ‘kullandığı’ çocuklar ve kadınlar ile ‘kandırılmış genç kızlar’ kategorileri içerisinde, evde kalıp ‘kadınlığının gereğini’ yapması gereken, böylece, geleneksel topluma özgü cinsiyet rolleri ışığında tanımlanmış, yani, toplumsallaşmamış ve siyasallaşmamış bir alt-kimlik biçimindedir. Çatışmanın diğer tarafında ise, kadınlara özgü örgütsel birimler, hatta askerî birlikler kurulmakta, çatışmada ölen kadınlar, erkeklerden farklı, özel ve ayrıcalıklı bir kategoride anılmakta, bu haliyle kadın, salt bir savaşçı olarak yüceltilmekte, bu yolla, çatışmaya katılımda, feodal erkeklik algısının kamçılanmasında bir simge olarak kullanılmaktadır. Bunların dışında, çatışma ortamının her iki tarafının ortaklaştığı tanımlama ise, özellikle ‘Şehit Anneleri’ ve ‘Cumartesi Anneleri’ gibi örneklerle somutlanan, ‘oğullarının ölümünden acı çeken analar’ olma özelliğidir. Bu bakımdan, kadının, tarım toplumuna özgü geleneksel aile içerisindeki yeri ve rolüyle, bölgesel çatışma ortamı içerisindeki güncel ele alınış biçimleri arasında belirgin bir benzerlik olduğu söylenebilir. Sonuçta, çatışmanın taraflarının algısında ve bu yöndeki iddiaları karşısında, kadının ‘kadın’ olma özelliği dışında modern birey ve özgür yurttaş olarak ele alınıp alınmadığı, sorgulanmayı gerektirmektedir.
Bu çalışmada, Kürt kadını kimliğinin, siyasal şiddet ortamı içerisinde ve onun aktörlerince ele alınış biçimlerinin eleştirel değerlendirmesiyle birlikte, temelde, tarım toplumundan modern kapitalist/kentli topluma ilerleyen sosyo-ekonomik değişim sürecinin göç, kentleşme, üretime katılma-gelir üretme gibi alt-yapısal etkenleri karşısında gösterdiği değişimin nedenleri ve sonuçları üstünde durulmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Kürt Sorunu, toplumsal değişme, çatışma, siyasal şiddet, Kürt kadını.
dönüşümler kapsamında Diclekent, Mahabad, Fırat ve Mezopotamya bulvarlarının işlevlerini
ve sonuçlarını, neoliberal kentin kavramsal ve Neomarksist kent yaklaşımının kuramsal ışığı
altında incelemek amacıyla hazırlanmıştır.
güncel siyasal değişme süreçleri ile etkenleri kapsamında ve Türkiye
İslâmcılığının güncel evrimi politik ekonomi yönteminin kuramsal ışığı
altında incelemeyi amaçlamaktadır.
Osmanlı modernleşmesinden başlayarak, özellikle İttihat ve Terakki yönetiminin Türkçü ideolojik programından Kemalizm’e ve oradan günümüze varan ulus ve ulus-devlet inşası sürecinin belirleyici etkileri altında, “Türk kültürü” temalı değerler, Sosyal Bilgiler eğitiminin ve müfredatının ağırlık merkezini oluşturmuştur. Ancak, 1980’lerin sonundan itibaren, Soğuk Savaş’ın sonlanmasına bağlı uluslararası ekonomik serbestleşme ve özellikle iletişim-bilişim merkezli teknolojik gelişmenin etkileriyle ilerleyen küreselleşme sürecinin ürettiği dinamikler, ulus-altı kimlikleri ve yerel etnokültürel aidiyetleri, yeniden eğitimin konusu haline getirmektedir. Bu bağlamda, ABD, Kanada, Avustralya gibi kolonizasyon coğrafyaları, modernite öncesine kökenlenen yerel kültürlerin “çok kültürlülük, çok kimliklilik (multiculturalism)” başlığı altında bilime ve eğitime konu edildikleri ülkelerin başında gelmektedir. Türkiye’de de, siyasal yapısındaki ulusal ünitarizmin belirleyici etkilerinin sürekliliğinin yanı sıra, çok kültürlülüğe dair toplumsal gerçeklikler, özellikle son yıllarda, bilim-eğitim faaliyetlerine yeniden dahil edilmeye başlanmıştır.
Bu çalışmada, etno-kültürel unsurların ve bu bağlamda çok-kültürlülük, çok-kimlilik konularının Türkiye’de öğretim faaliyetleri içerisinde ele alınışı ve işlenişi, halen İlk ve Orta öğretim müfredatında kullanılmakta olan Sosyal Bilgiler ders kitapları örneği üzerinde ve içerik analizi yönteminin ışığında incelenmesi amaçlanmaktadır.
1991’de I. Körfez Savaşı sonucunda 36. paralel kuzeyindeki bölgenin Birleşmiş Milletler kararı ile Irak merkezî yönetimine yasaklanması, Kuzey Irak’ta devlet denetiminden yoksun bir ekonomik pazar ve zamanla onun üstünde varlık kazanan bir siyasal yönetim meydana getirmiştir. Bu ekonomik pazar, sınır ticareti ile gelişen dolaşım ağlarıyla, Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde geniş ölçekli bir girişimcilik atılımının ve sermaye birikiminin kaynağını oluşturmuştur. Kuzey Irak bölgesi ile doğrudan ticarî ilişkiler kurulmasından bu yana, başta ithalat ve ihracat olmak üzere, bölgesel-yerel ekonomik verilerde çarpıcı bir artış eğilimi söz konusudur. Kuzey Irak bölgesine açılan Habur Sınır Kapısı, giriş-çıkış hacimleri bakımından ülkenin en çok işlem gören gümrüğü durumundadır. Kuzey Irak pazarı, özellikle perakende ürün ve inşaat hizmetleri talebi ile, sanayileşme ve ihracat atılımı bağlamında ve başta Gaziantep olmak üzere, bölgesel ve yerel kalkınmanın öncelikli kaynağıdır. Üretim biçiminin geleneksel tarımdan ticarete dönüşümü, göç ve kentleşme başta olmak üzere, toplumsal değişmenin de ekonomik temelini oluşturmaktadır.
Sınır ötesi ticarete dayalı sermaye birikiminin yarattığı zenginlik, kentsel alanın hızla dönüşmesine ve genişlemesine neden olurken, sanayinin yarattığı istihdam da hem kente göçü tetiklemekte, hem de kentin çeperindeki kırsal alanların tarımsal istihdamdan sanayi işçiliğine geçmesine neden olmaktadır. GAP bölgesi kırsalından ve küçük ölçekli kentlerden, bölgenin metropol kentlerine doğru son 10-15 yılda yoğun göçün yaşandığı söylenebilir. GAP bölgesinde, toplam nüfusun neredeyse üçte ikisi Gaziantep, Diyarbakır ve Şanlıurfa illerinde yaşamaktadır. Bu illerin nüfusu son 15 yıllık periyodda hemen hemen iki misline çıkmıştır. Köyden kente göçün yoğunlaşması ise, büyüyen kent merkezlerinin nüfusu ile birlikte fiziksel ve ekonomik çehresini de değiştirmektedir. Kentleşme süreçlerindeki hızlı ve yoğun değişim, yarattığı konut ve işyeri gereksiniminin karşılanması sürecinde, özellikle belediyelerin imar uygulamaları ile yaratılan arsa spekülasyonu ve inşaat hizmetleri ticaretiyle yerel sermaye birikiminin temel kaynaklarından birini oluşturmuştur. Bu bağlamda, bölgesel yerleşim dokusunun, gerek ticari gerek konutsal mimari bakımından, lüks tüketimin çarpıcı boyutlara ulaştığı Diyarbakır kent merkezi örneğinde olduğu gibi açıkça gözlenen dönüşüm, bölgedeki sermaye birikimini işaret eden en belirgin örneklem alanıdır.
Diğer yandan, kentleşme sürecinde, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesindeki göç etkinliğinin, coğrafî bakımdan, kırsaldan bölge kentlerine, ülkenin batısındaki metropollere ve nihayet, Kuzey Irak Özerk Bölgesi ile Avrupa ülkelerine yönelik yurtdışına olmak üzere dört boyutlu gerçekleştiği gözlemlenmektedir. Kente ve yurt dışına göçle oluşan demografik, toplumsal ve ekonomik değişme süreçleri, toplumsal yapıdaki değişime bağlı olarak, siyasal üst yapıda değişimi de kaçınılmaz olarak beraberinde getirmektedir. Üretim araçları, biçimleri ve ilişkileri bakımından kırsal tarım toplumundan kentli sanayi toplumuna geçiş, özetle kapitalistleşme ve kentleşme olgusu, bölgedeki siyasal hayatı oluşturan dinamikleri de aynı yönde yeniden yapılandırmaktadır.
Bu çalışma, Küreselleşme sürecinin Türkiye üzerindeki etkilerini, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve özellikle Diyarbakır kenti örneğinde bölgesel, ulusal ve yerel ölçekli sosyo-ekonomik temelleri ışığında incelemek amacıyla hazırlanmıştır.
Economic Crisis as A Political Transformator in the Context of Economic and Political Integrity: The Case of the Relations between Devaluations and Political Change in Turkey
Focusing on the connection between the chronology of devaluations and the evolution of the political system, this study will basically discuss the impacts of the economic crises on the political system of Turkey during the historical period starting from the 1875 moratorium to the 2008 and 2015 economic crises.
Oysa, özellikle Osmanlı İmparatorluğu süresince başta Venedik ve Cenevizliler olmak üzere, Avrupalı tüccarlara tanınan ayrıcalıklarla ve buna bağlı olarak daha sonraki demiryolu gibi ulaşım tekniği olanakları ile (Keyder vd., 1994:121-132) gelişen, liman kentlerinin ağırlık kazandığı belirli ticarî merkezlerde, ticarî etkinliğe ve kazanca dayalı toplumsal tabakalaşmanın olduğu bilinmektedir. Bu bağlamda, Selânik, İzmir ve İstanbul (Pera-Galata), Osmanlı’nın son üç yüzyıllık tarihine damga vurmuştur. Ekonomik kaynağını Osmanlı’nın geleneksel tekstil hammaddesi olarak pamuk ve iplik, sonra meyve, sebze, üzüm, tütün ve tahıl gibi temel ihraç maddelerinin ticaretinden alan ( bu üç liman kenti, Cumhuriyet dönemine de uzayacak biçimde Osmanlı’nın ekonomik merkezini oluşturmuştur. Bu çalışma, temelde, bu üç ticarî merkezde oluşan tüccar sınıfının Osmanlı ve devamında Cumhuriyet tarihindeki siyasal yansımasını, evrimini incelemeyi amaçlamaktadır. Cumhuriyet’in kurucu iradesi olarak Kemalizm’in de doğrudan kökenlendiği İttihat Terakki’nin oluşumunda, Selânik’teki toplumsal yapı, her bakımdan belirleyicidir (Tekeli, İlkin, 2004)
II. Dünya Savaşı’nın ardından yeniden yapılanma sürecine giren Avrupa’nın ‘gıda ambarı’ işlevini yüklenen Türkiye ekonomik coğrafyası, 1950’li yıllarda, tarım sektörüne dayalı bir gelişme evresine girmiştir. Bu süreçte, özellikle, Çarşamba, Çukurova, Konya gibi verimli tarım arazileri önem kazanmış, bu yörelerde yeni ekonomik merkezler oluşmaya başlamıştır. Kurucularının siyasal kökeni itibarıyla bir merkez hareketi olan Demokrat Parti’yi ve uzantısı olarak daha sonra Adalet Partisi’ni ve Doğru Yol Partisi’ni iktidara taşıyan toplumsal taban, bu tarımsal kapitalizm gelişimi üstünde oluşmuştur (Çavuşoğlu, 2009).
24 Ocak ekonomik kararları ile başlayan liberalleşme sürecini ifade eden 1980’li ve devamında Küreselleşme’ye eklemlenme süreci olarak anılan 1990’lı yıllar boyunca, klasik ithal ikameci ekonomik rejiminin terki ve ihracata dönük büyüme politikası anlayışıyla geliştirilen bir serbestleşme politikası (Kazgan, 2006:118-120) ile ticarî etkinliğin ülke coğrafyasına yayılımı, böylece ekonomik merkezî tekelin de tasfiyesi süreci başlamıştır. Bu süreçte, girişimciliğin, özellikle ihracatın kamu politikalarıyla desteklenmesiyle yaratılan yerel sermaye birikimi (Çaylak vd., 2011:653) ile, sonraki yılların siyasal seçeneklerini üretecek olan yerel sınıflaşmalar ve toplumsal tabakalaşmalar ivme kazanmıştır. Yine bu süreçte, gerek para politikası, gerekse küreselleşmeye katılım amacıyla kamu politikaları ile desteklenen ve coğrafi özellikleri ile özellikle Muğla-Antalya yörelerinde yoğunlaşan kıyı turizmi, ekonomik merkezin çeşitlenmesindeki bir diğer alan olmuştur. Günümüzde de neredeyse bütünüyle aynı yörede sürdürülen turizm, Türkiye ekonomisinin en önemli girdi kaynaklarından biri olmayı sürdürmektedir. Yine 1990’larda, Körfez Savaşları’nın sonucunda 36. paralelin kuzeyinde oluşan ‘Kuzey Irak’ özerk bölgesi ile karşılıklı sınır ticareti, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde etkin ve hızlı bir sermaye dolaşımının ve birikiminin kaynağını oluşturmuştur (Koçal, 2012a). Bu ekonomik dolaşım ve birikim üstünde gerçekleşen ticarî merkezileşmenin ifadesi olarak kentleşme bağlamında yaşanan toplumsal ve siyasal dönüşüm, yerel siyasal dinamikler üstünden ulusal siyasetin de yeniden biçimlenmesine neden olmaktadır (Koçal, 2012b)
2000’li yıllarda ise, finansal kaynağını temelde yerel yönetimlerin imar yetkilerinden alan arsa spekülasyonuna ve müteahhitlik hizmetlerine dayalı ticarî etkinlikle oluşan, yanı sıra AB Gümrük Birliği gibi küreselleşme sürecinin temel uluslararası ekonomik düzenlemelerinin elverişli etkisiyle ithalat-ihracat hizmetleriyle büyüyen muhafazakâr kimlikli yerel girişimciliğin gelişimine tanık olmuştur (Çaylak vd., 2011:659). ‘Anadolu Kaplanları’ diye anılan ( Demir, 2005; Toprak vd.,2004) Konya, Kayseri, Denizli, Bursa, Gaziantep gibi endüstrileşme odaklı kentleşme eğilimi, bu gelişimin ürünüdür. Bu yerel sosyo-ekonomik gelişimle, günümüzde özellikle Anadolu yeni bir ekonomik, dolayısıyla siyasal merkez oluşmaktadır. AK Parti iktidarında ifadesini bulan bu yeni merkezleşme süreci (Koçal, 2012c), temelde geleneksel çevrenin (taşranın) merkezleşmesi, ulus-devletin tekil ekonomik ve siyasal merkezîleşmesinin tasfiyesi olarak değerlendirilebilir.
Sonuç olarak, siyasal otorite ile ekonomik merkez arasında doğrudan ve altyapı-üstyapı ilişkisine dayalı bir toplumsal bağ vardır. Ekonomik merkezin tekilliği otoriter merkezî yönetimin, çoğalması ve çeşitlenmesi ise siyasal çoğulculuğun, bir başka deyişle demokrasinin sosyo-ekonomik altyapısını oluşturmaktadır. Osmanlı’nın son döneminden başlayarak Türkiye siyasal tarihinde görülen otoriterizmden demokrasiye doğru yönelim çizgisi, bu doğal yapının yansımasıdır.
Kırsaldan kente göçün temel etkenleri, itici ve çekici olarak iki kategori altında sıralanabilir. Son otuz, özellikle yirmi yıllık süreçte, göçün en önemli itici nedeni, kuşkusuz terör ortamı olmuştur. Gerek ayrılıkçı terör örgütünün kırsal toplum üstündeki baskısı, gerekse devletin güvenlik politikalarından kaynaklanan yayla yasağı, köy yakma gibi uygulamalar, kırsal toplumun yaşam alanını ve kaynaklarını kısıtlayıcı temel etken olmuştur. Bununla birlikte, bölgenin özellikle Güneydoğu kısmına egemen coğrafya ve iklim koşullarının sınırlayıcılığı da, göçün temel itici nedenlerindendir. Kırsaldan kente göçün itici nedenlerinden biri de yine son yirmi yıla yayılan etkisiyle üretim araçlarında ve ilişkilerindeki değişimdir. Özellikle GAP sürecinde, sulama yöntemlerindeki teknik gelişmeler ve tarımsal üretimin mekanizasyonu, kırsaldaki kol emeğine dayalı işgücünü kente göç etmeye yönlendiren itici etkenlerden biri olmuştur. Çok eşlilik, yüksek doğurganlık oranı, geniş aile tipi gibi çeşitli geleneksel kültürel nedenlere dayalı hızlı nüfus artışı ve buna bağlı olarak gelişen geçinme ve barınma sorunları da kırsaldan kente göçün itici nedenlerinden biridir. Diğer yandan, geleneksel kültürün kan davası, aşiret çatışmaları gibi öğeleri de, kitlesel değilse bile, bireysel ölçekte kente göçün kayda değer nedenlerindendir. Göçün çekici nedenleriyse, özetle kentsel alanın cazibesidir. En başta, kentsel alandaki gelişmenin yarattığı emek talebi, kırsaldaki güvenlik sorununun görece çözümü, kentsel hizmetlerin konfor olanakları, kırsal toplumu kentlere çeken etkenlerin en önemlileridir. GAP sürecinde tarımsal endüstrileşmenin, diğer yandan, özellikle Körfez Savaşı’ndan sonra, Kuzey Irak özerk bölgesi ile karşılıklı sınır ticaretinin oluşturduğu sermaye birikimi, bölgedeki toplumsal farklılaşmanın ve bu bağlamda kente göçün maddî altyapısal öğelerinden bir başkasıdır. Diğer yandan, sınr ticareti ile gelişen bağımlı kentleşme süreci içinde, Kuzey Irak bölgesindeki ekonomik gelişmenin yarattığı emek talebi ile birlikte, güncel çatışma ortamının yanı sıra, geçmişte, 12 Mart ve 12 Eylül darbe süreçlerinin doğurduğu siyasal mültecilik akımı, yurt dışına yönelik göçün iki temel alanını oluşturmaktadır.
Kente ve yurt dışına göçle oluşan demografik, toplumsal ve ekonomik değişme süreçleri, siyasal değişimi de kaçınılmaz olarak beraberinde getirmektedir. Üretim araçları, biçimleri ve ilişkileri bakımından kırsal tarım toplumundan kentli sanayi toplumuna geçiş, özetle kapitalistleşme ve kentleşme olgusu, bölgedeki siyasal hayatı oluşturan dinamikleri de aynı yönde yeniden yapılandırmaktadır. Bu çalışma, bu değişim sürecini nedenleri ve sonuçları bağlamında incelemek ve tartışmak amacıyla üretilmiştir.
modern Türkiye tarihi boyunca muhafazakârlığın gösterdiği siyasal değişmeler kapsamında Milli Görüş akımının oluşma ve gelişme süreçlerini, iç içe geçmiş küresel, ulusal, bölgesel ve yerel ölçekli sosyo-ekonomik dönüşüm süreçleri ile ilişkilendirilmiş neden-sonuç bağlantıları altında incelemek amacıyla hazırlanmıştır.
The Political Economy of the Milli Gorus Tradition in the Context of Socio-Economic Basis of Political Change in Turkey: An Essay for a Historical Framework from Ottoman Modernization to February 28
In the light of its historical-economic deterministic method preference,
this study aims to examine the formation and development processes
of the Milli Gorus Movement, in the context of the political changes that conservatism has shown throughout the history of modern Turkey, in the light of cause-effect relations based on the nested processesof global, national, regional and local scaled socio-economic factors.
muhafazakâr kimlikli sermayenin oluşumunda en önemli etken ve birikim kaynağı olarak, özellikle dinsel örgütlenmeler çerçevesinde üretilen geleneksel sosyal sermayenin ticarîleşmesi ve giderek sınaîleşmesi süreçlerini, biçimlerini ve araçlarını, Muhafazakâr siyasetin yükselişi üzerindeki etkileri bağlamında ve Politik Ekonomi yöntemi ışığında ele almak ve tartışmak amacıyla hazırlanmıştır.
Entrepreneurship as a Social ond Political Transformator in the Context of the Integrity of Economy and Politics: Local Development and Commercialization Process of Social Capital in Turkey the Case of the Relationship between Anatolian Tigers and Conservatism
This study intends to analyse the processes, forms and tools of the
commercialization and increasing industrialization of the traditional social capital produced in the framework of the religious organizations within the context of their effects on the rise of conservative politics in the light of the Political Economy method.
sürdürülen tartışmaların ve eğitim-kültür politikalarının sosyo-ekonomik alt-yapısını ve siyasal çerçevesini konu edinerek, doğa bilimcilerinin Evrim Kuramı-Yaradılışçılık tartışmalarına dair ilgilerini ve dikkatlerini, salt bir doğa bilimi olarak Biyoloji’den, onu kuşatan toplumsal ve siyasal çerçeveye çekmeyi amaçlamaktadır.
geçerli kabul eden ‘Sosyal Fizik’ anlayışının uzantısı olarak toplumsal ve siyasal varlığın da, evrensel yasalara bağlı oldukları varsayılmış, toplumun ve devletin anlaşılmasına dönük ‘bilimsel bilgi üretimi’ faaliyeti dahilinde sayısız kuramlar, kavramlar ve tanımlar üretilmiştir. Siyasal ve toplumsal varlığın dinî inanç merkezîyetinde inşasını tanımlamak için de, ‘Teokrasi’ kavramı icad edilmiştir. İslâm da bu genellemeye katılmış, Müslüman topluluklarda da siyasal yapının ve günlük yaşayışın, kaynağını İslâm’dan alan tek merkezli ve mutlak bir hiyerarşiye
dayandırıldığı varsayılmıştır. Oysa Batılı bir terim olarak ‘Teokrasi’, Avrupa kültürünü belirleyen temel etken olan Katolik Hıristiyan teolojisinin siyasal yaklaşımı ve Avrupa siyasal tarihçesi ışığında, tek inanç merkezli ve hiyerarşik bir toplumsal ve siyasal düzeni açıklayabilir ise de, genelde Doğu medeniyetinin, özelde ise Müslüman toplumlarının ve devletlerinin tersi yöndeki özellikleri karşısında açmaza düşmektedir. Bu durumun ilk nedeni, Avrupa kültürünün çekirdeğini meydana getiren ana unsurlar olarak ve Hıristiyan teolojisinden önce, Antik Helen ve Roma Pagan kültürünün baskın etkileridir. Her iki sistemin de İmparatorun iradesinde tecelli ve ifade olunan tek inançlı, tek merkezli hiyerarşik kişiliklerine karşın, İslâm inancı ve düşüncesi, ilk toplumsallaşmasını ve yayılımını yaşadığı Arap sahrası-Anadolu ve
Mezopotamya coğrafyasının Antikite ve Helenizm öncesi-Kadîm medeniyetin birleşim alanı oluşu itibarıyla, Avrupaî tekilliğin tersine çoğul bir kültürel ortamda vücut bulmuştur. Perslerin Anadolu’yu ve Doğu Avrupa’yı istilâlarını takiben İskender’in Asya seferi, Roma’nın,
Moğolların ve Arapların Anadolu’yu istilâları, Haçlı seferleri ve Müslüman Selçukîler ile devamında Osmanlıların fetihleri süreci boyunca, kültürel ilişkisellik, zamanla bütünleşmeye ve kaynaşmaya dönüşmüştür. Diğer yandan, Avrupa coğrafyasında, Kavimler Göçü’nü takiben, etno-kültürel ilişkilerin, Antik Roma ile günümüz İtalyan ulusu, Cermen kavmi ile günümüz Almanları, veya Keltlerle günümüz Fransızları arasındaki etno-kültürel devamlılık örneklerinde olduğu gibi zamanla durağanlaşmasına ve yerleşikliğine karşın, Ön-Asya ve Ortadoğu sahası, Doğu ve Batı medeniyetlerinin karşılıklı gelgitleri sürecinde bu alanda canlılığını ve karmaşıklığını her zaman korumuştur. Böylece, bu coğrafyada yaşayan kavimler ve özelde Müslümanlar, Ön-Asya ve Mezopotamya tarihinin belirleyiciliği altında, Hıristiyanlığın ve Musevîliğin akıbetlerinden farklı olarak, Avrupa kültürünün tekçi etkilerinden görece çok daha sonra, ancak 19. yüzyıldan sonra etkilenmeye başlamış, bu tarihsel imkân sayesinde, Yaratıcı’nın çoğulcu iradesinin yaratılışın çeşitliliğinde tecelli ettiğini öngören Doğumedeniyetinin ve İslâm inancının, farklılıkların birlikte yaşamına, toplumsal ve siyasal uyumuna imkân veren sistemlerinden uzun süre faydalanmışlardır. Nitekim İslâm’ın çıkışı anındaki ‘Medine Sözleşmesi’ sistemi, ve devamında Osmanlı dönemi toplumsal düzeni olarak ‘Millet Sistemi’, Doğulu ve İslâmî kültürel çoğulculuğun ve çok hukukluluğun asırlarca sınanmış örneklemleri olmuşlardır. Buna karşılık, köleciliğin, feodalizmin, kapitalizmin ve endüstri devriminin sosyo-ekonomik temelleri üzerinde inşa olunan Avrupa kültür coğrafyası ise, üretim ilişkileri üzerinde bölünmüş, çelişkili ve giderek çatışmalı bir yapısallığın sürekliliğine sahip olmuştur. Sonuçta, Doğu medeniyetinin tarihsel kültürel genetik kodları ve İslâm inancının
öngördüğü toplumsal ve hukuksal kurumlar-kurallar itibarıyla, İslâm ülkelerinin siyasal ve hukuksal yapıları, bu çerçevede Müslüman toplumların modernite öncesi kimlik-kültür algıları ve günlük yaşayışları, ‘Teokrasi’ kavramı etrafında açıklanabilir olmaktan uzaktır. Özellikle
içinde bulunduğumuz çağda, kimlik ve kültür farklılıklarının, özelde İslâm inancının kanlı savaşlara gerekçe kılındığı küresel ve bölgesel ortamda, evrensel barış için İslâm inancı ve Müslüman toplumların tarihi ışığında, yeni ve Doğu medeniyetine özgü bir çoğulcu kavramsallaştırmaya ihtiyaç vardır. Bu çalışma, Doğu medeniyetinin tarihinden ve İslâm inancından kaynaklanan geleneksel ‘uyum’ kültürünü, modern Avrupâi iklimin kültürel
çeşitliliği çatışma konusu olarak gören yaklaşımına karşı bir seçenek olarak ele almak ve önermek amacıyla hazırlanmıştır.
THE CONTEMPORARY CRISIS OF MUSLIM SOCIETY AND ISLAMIC THOUGHT BETWEEN ORIENTALISM AND OCCIDENTALISM: REMEMBERING THE EASTERN COMPATIBILTY AS A POSSIBILTY
while the short cultural history of the modern western civilization can be summed up with the term of ‘science’, the ancient history of Eastern civilization can be identified as ‘wisdom’. While one of the main products of the modern Western civilization posed by science is ‘war’, the heritage of the East which can not be delivered today, is the tradition of ‘harmony, reconciliation and coexistence’. From this perspective, one of the possibilities of liberation from Western centrism for Muslim communities in our time and their thoughts may be to reach the multi-cultural and multi-identital originality based on absolute intercultural
harmony and to update it as a peaceful alternative to the Western confrontational positivism. In this study, the historical bases of the Eastern civilization will be evaluated and proposedas an alternative structure based the positivist Euro-centric civilization.
boyutlarla sonuçları üstüne bilindik, alışıldık tartışmaları yeniden gündemleştirdi. Her ne kadar söz konusu olay vesilesiyle ortaya çıkan güncel bir tartışma gibi görünse de bu da, Türkiye toplumsal bilincinin ve hafızasının, vakaların yaşanması, unutulması, yeniden yaşanarak hatırlanması ve tekrar unutulması arasında devridaim eden bir kısırdöngüden ibaret olan psikolojik doğasının unuttuğu ve güncel vaka dolayısıyla hatırladığı gündemlerden sadece biridir.
meydana getiren hazırlayıcı tarihsel koşullara,
belirleyici toplumsal etkenlere ve kurucu unsurlara,
sınırlarının el verdiği ölçüde ışık tutmayı
amaçlamaktadır.
F. W. Nietzsche
Biyolojik evrim, akademik alan dışındaki yaygın kanının tersine, doğanın tüm canlı öğelerinde olduğu gibi insanda ve çağımızda da sürmektedir. Evrim sürecinin modern insanla noktalandığı yanılgısının temel nedeni, evrimsel dönüşümlerin onbinlerce yıla varan süreçlerde gözlemlenişidir. Çeşitli doğal ve insan yapımı etkenler, canlıların biyolojik yapılarını başkalaşıma uğratmayı günümüzde de sürdürmektedir. Özellikle modern insanın doğa üstünde, başta klimatolojik ve topografik yapıda gerçekleştirdiği başkalaşımlar, canlıların yaşamını doğrudan etkileyen etkiler üretmiştir ve halen üretmektedir.
Buzulların kutuplara çekilişi ile oluşan ılıman-Orta kuşağın klimatolojik özellikleri, bu çevrede yaşayan insan topluluklarına toprak üstünde üretimde bulunma, böylece modern endüstri toplumuna varan uygarlık sürecini yaratma olanağı sağlamıştır. Ekvatora yakın tropik kuşak ve kutup bölgelerindeki topluluklarsa, yaşadıkları ortamın neden olduğu çeşitli sınırlılıklar nedeniyle ılıman-Orta kuşaktakilerin ürettiği uygarlık düzeyine erişememişlerdir. Özellikle su kaynakları bakımından yerleşilebilir alanların tarıma açılmasıyla avcılık-toplayıcılıkla geçinen toplulukların yaşam alanları da sınırlanmıştır. Homo Sapiens’in Neandarthallere karşı sağladığı üstünlük, bu temel veri ile açıklanmaktadır. Nitekim, İlkçağ ve Ortaçağ boyunca geliştiği bilinen tüm uygarlıkların, Aztek-Maya-İnka uygarlıklarının Orta Amerika, Mısır-Helen-Roma-Arap-Avrupa uygarlıklarının Akdeniz, Pers-Hint-Çin uygarlıklarının da Orta Asya çevrelerinde yaşamış olmaları bu doğal durumun sonucu ve göstergesidir. Böylece, modern endüstri toplumunun politik ekonomisine dayalı altyapısı dışında, sadece bir topluluğun ya da toplulukların diğerleri üstünde egemenlik kurması ve yürütmesi olarak ele alındığında, emperyalizm, tarihsel süreçte Orta-Ilıman kuşakta kurulmuş uygarlıkların, kendilerinden daha güneyde ve kuzeyde kalan toplulukları egemenlikleri altına almaları ve sömürmeleri olmaktadır. Teknoloji merkezli bir başka açıdan, bu tarihsel sürecin, tarımsal ve ticarî üretimin doğal sürekliliği olarak atlı-tekerlekli-kanatlı uygarlıklar çizgisinde geliştiği söylenebilir. Bu bakışla, 15. yüzyıl öncesinde, genellikle Doğu-Batı ekseninde süren ilk emperyal dönemin atlı ve tekerlekli ulaşımın, 15.-19. Yüzyılları kapsayan I.Sömürgecilik (Kolonyalizm) çağının kara ve deniz taşımacılığının, devamında, 20. yüzyıl boyunca süren ikinci sömürgecilik, ya da Dünya Savaşları dalgasının ve nihayet günümüzü tanımlayan Küreselleşme çağının da havacılığın ürünü olduğu ve bu gelişim çizgisinin, sömürgeciliği çıkış odağından daha fazla uzağa yaymaya dönük bir gelişim gösterdiği izlenebilir.
Sonuç olarak, geldiği uygarlık aşamasında ürettiği teknolojik donanımlarıyla insan, doğanın bir parçası olmaktan çok, onun efendisi, sahibi durumundadır ve doğal süreci doğrudan etkileme, biçimlendirme yeteneğine sahip olmuştur. Sayısız türün başına geldiği üzere, toplu yok edişe varan bu gücü ile insanın doğa üstündeki etkinlikleri, kendisi dışındaki canlı dünyasının yaşamını da dönüştürmektedir. Bu çalışma, insan topluluklarının aralarındaki ekonomik, politik, kültürel, askerî ve benzeri ilişkilerinin, etkileşimlerinin, canlıların, özellikle insanın kendi evrim sürecindeki etkilerini değerlendirmeyi amaçlamaktadır.
Özet
Kadının kapitalist piyasa içindeki emek sunumu ve sorunları ile bu altyapının üstünde gerçekleşen toplumsal konumu ve işlevi, tarım toplumunun moderniteye uzanan kültürel sürekliliği içinde ataerkil bir algıyla erkek-kadın ikilemi/çelişkisi üzerinden değerlendirilmeye devam edilmektedir. Oysa, özellikle iletişim ve bilişim teknolojisinin ulaştığı güncel aşamada, kadının piyasadaki yeri toprağa ve kol emeğine dayalı tarım toplumu ile kıyaslanamaz düzeyde çeşitlenmiş ve genişlemiştir. Böylece, kapitalist emek piyasası, kadının işgören olarak sadece erkeğin değil, hemcinsinin de karşısına çıkmak durumunda kaldığı bir rekabet ortamını ifade etmektedir. Bu bakımdan, kapitalist piyasa içinde kadının kadınla rekabeti, yeterince değerlendirilmiş değildir. Bu çalışma, bu yetersizliğe dikkat çekmek amacıyla hazırlanmıştır.
Kadının kadınla rekabetinde önemli bir etken, iş ilanlarında sıkça kullanıldığı gözlenen ‘prezentabl’ sözcüğünde ifadesini bulan ‘dışsal-cinsel’ özelliği iken, bir diğeri toplumsal kurum ve kurallara uyumdur. Bu anlamda, kadının istihdamında özel sektörde psikolojik pazarlamanın bir öğesi olarak ‘kadınsılık-cinsel çekim’ özellikleri ön plana çıkarken, bürokraside ise, devletin geleneksel kimliğine ve erilliğine koşut olarak ataerkil etkiler söz konusu olmaktadır. Bu kapsamda ‘evlilik”, kadının bürokratik istihdamında etkili en önemli çerçeveyi oluşturmaktadır. Evli kadın çalışanın özlük hakları, bireysel ölçekte ve geleneksel duyarlılığa dayalı olarak yöneticiler tarafından olduğu gibi, ‘aile birliğinin korunması’ gerekçesiyle yasa tarafından da korunmaktadır. ‘Aile birliğinin korunması’ gereksinimi ise, sadece kapitalizmin toplumsal birimi olan ve ‘baba, anne ve çocuklar” üçlüsünden ibaret ‘çekirdek aile’ kapsamında ve sınırlılığında düşünülmektedir. Kapitalist bir siyasal biçim olarak ulus devlet ve onun ‘yurttaşlık ideolojisi’, altyapısındaki bireyci piyasa gerçekliğine bağlı olarak anne-baba ve çocuklarından oluşan bir ‘çekirdek aile’ kültü geliştirmiş ve hukuk normlarını ve bürokratik işleyişini buna göre düzenlemiştir. Böylece, aile algısı, insanın duygusal doğasına aykırı olarak, salt maddî koşullara bağlı biçimde ‘bakmakla yükümlü olunan’ kişiler kategorisine indirgenmiştir. Bu yapı içerisinde, özellikle bürokratik işleyişte, kadının istihdamında eşinin doğrudan ve dolaylı etkisi geçerliliğini sürdürmektedir. Bu bağlamda, erkeğin gelir düzeyi ve toplumsal-meslekî konumu çoğu zaman kadınınki açısından da belirleyici olmaktadır. Eğitimli ve işgücüne sahip kadın bile, bu durumu ‘doğal-onaylanabilir’ görmektedir. Bu durum, en basit biçimde çıkar güdüsü ile açıklanabilir. Toplamda, bu durum, evli kadının istihdamında evli olmayan hemcinsine karşı haksız rekabet gücü olarak ortaya çıkmaktadır. ‘Bekâr’ kadının meslekî yeteneği, birikimi ve deneyimi, yasal ve toplumsal-geleneksel kurum ve kurallar karşısında, evli olan hemcinsi karşısında ikincil olarak ele alınmakta, hatta daha gerçekçi bir bakışla hiç değerlendirilmemektedir. Tüm kurumlarda olduğu gibi, üniversitede de evliliğin kadının istihdamında akademik nitelikten daha öncelikli biçimde belirleyici, çoğunlukla olumlu etkide bulunduğu bilinmektedir. Sonuçta, kapitalist piyasanın gereksinimleri ile geleneksel toplum yapısının ve ideolojisinin kültürel talepleri ve koşulları, bekâr kadının istihdamı önünde bir engel olarak yükselmekte, evliliği bir sosyo-ekonomik gereksinme olarak dayatmakta, böylece bekâr kadını toplumsal yaşayışa olduğu kadar insan duygusuna da yabancılaştıran bir psikolojik ortam yaratmaktadır. Bu çalışma, bu duruma dikkat çekmek amacıyla hazırlanmıştır.
Anahtar Sözcükler, Toplumsal Cinsiyet, Kapitalizm, İstihdam, Kadın, Türkiye.
Bu çalışma, Türkiye siyasal tarihine yön veren, Kemalizm, Muhafazakârlık, Kürt siyasal hareketi gibi siyasal düşünce ve akımların kronolojik süreklilikleri ve kategorik bütünlükleri içindeki evrimlerini, yukarıda özetlenen iktisadî altyapıları ışığında incelemek amacıyla hazırlanmıştır. Bu bağlamda, söz konusu siyasal düşünce ve akımların çok çeşitli değişkenlere dayalı görsel farklılıklarının, hatta zıtlıklarının ötesinde, iç içe geçmiş küresel, ulusal, bölgesel ve yerel sosyo-ekonomik süreçlerin aynı yönlü etkileri altındaki değişim dinamikleri ve eğilimlerinin birbirleri ile benzeşmesi itibarıyla, ortak ve liberal bir siyasal alan yaratma sonucuna varmakta oldukları bulgusuna varılmıştır.
Anahtar Sözcükler: İktisat, Piyasa, Siyaset, Türkiye, Siyasal Değişme.
AK Parti’nin gerek siyasal bir örgüt, gerekse iktidar olarak temel tarihsel özelliği, Türkiye’nin siyasal yapısında meydana getirdiği köklü değişikliklerdir. Bu değişimler, en basit biçimde, Cumhuriyet öncesindeki Türk-İslâm kültüründen devralınan ‘Kerim-Yüce Devlet’ düşüncesine dayalı devlet merkezli geleneksel siyasal algının, yerini modern sivil toplum anlayışına bırakmakta oluşu ile özetlenebilir. Bunun temel nedeni ise, sivil toplumun, devletten geçmişe oranla özerkleşmesi, siyasal alanda etkin bir aktör olarak ortaya çıkışı, böylece siyasal katılımın artışı ile siyasal sistemin sivilleşme ve demokratikleşme yönündeki dönüşümüdür (Koçal, 2012a, 2012b). Bu dönüşümse, temelde, küresel, bölgesel, ulusal ve yerel bağlamlı dinamik sosyo-ekonomik ve politik süreçlerin iç içe geçmiş etkilerinin doğal sonucu ve ürünüdür (Koçal, 2012c, Tok ve Koçal, 2012). Oysa, bu gelişmelerin, genellikle AK Parti’nin varlığına, Genel Başkan ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan başta olmak üzere parti kadrolarının aklına ve eylemine bağlı biçimde yorumlandığı gözlemlenmektedir. Böylelikle, aynı zamanda tarihsel olay niteliği taşıyan siyasal olay, kendisini yaratan nesnel-maddî koşullardan bağımsız biçimde, kişi öznesi çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu çalışma, AK Parti’nin Türkiye siyasal tarihi içindeki en belirleyici ve tanımlayıcı özelliği olarak sistem dönüştürücü etkinliğini, giderek AK Parti’nin kendisini, bu dönüşümün faili ve etkeni değil, tersine, onu meydana getiren içsel ve dışsal etkenlerin doğal ve kaçınılmaz sonucu ve ürünü olarak incelemek, böylece, AK Parti iktidarında yaşanan siyasal değişim gündemini de yine bu çerçevede tartışmak amacıyla üretilmiştir.
Anahtar Kelimeler: AK Parti, Siyasal Değişme, Demokratikleşme, Küreselleşme.
AK Parti’nin, Ortadoğu coğrafyasına yönelen dil, tarih, inanç gibi kültürel benzeşmeye dayalı ortak bir kimlik tanımını (Tok, 2003:240) temel alan ve ‘Yeni-Osmanlı’ diye adlandırılan diplomatik stratejisi, yansımasını sadece uluslararası ilişkilerde değil, bu alandan daha önemli ölçüde iç politikada bulmaktadır. Gerek Batının baskısı karşısında hükümetleri, gerekse otoriter rejimler karşısında sivil toplumu muhatap alan ‘din kardeşliği’ vurgusuna dayalı himayeci söylem, Weberyan sosyolojinin kavramlarıyla, AK Parti’nin seçmen karşısındaki meşruiyetinin geleneksel kaynaklarından birini oluşturmaktadır (Koçal, 2012a). Özellikle İsrail-Filistin çatışmasında AK Parti iktidarının takındığı tutum, muhafazakâr seçmen davranışını etkileyen duygusal tavrın en belirgin kaynağı olmuştur. Buna karşılık, İran ve Suriye konusundaki Batı yanlısı politika ise, aynı çevrenin bu konudaki görüşlerini çeşitlendirmekte, iktidarın onayı dışında yine dinsel dayanışmayı merkez alan eleştirel bir duyarlılığın da konusunu oluşturmaktadır.
Ortadoğu ile ilişkilerde sağlanan yakınlaşmayla, Katar, Bahreyn, B.A.E. gibi Körfez ülkelerinde yerleşik petro-dolar sermayesinin yatırım ve daha önemlisi aktif para kaynağı olarak ülke ekonomisine girişi, seçmenin AK Parti iktidarına dönük onayının altında yatan temel gerekçelerden biri olan maddî refah-ekonomik iyileşme algısının kaynaklarından biridir. Körfez sermayesinin özellikle ‘faizsiz bankacılık-katılım ortaklığı’ olarak tanımlanan finans kanallarıyla Türkiye’ye girişi, ‘Anadolu Kaplanları’ diye adlandırılan muhafazakâr kimlikli yerel sermaye birikiminin gelişiminde önemli pay sahibi olmuştur. Muhafazakârlığın, geleneksel kalıplarını aşarak ekonomik ve siyasal sistemin ‘çevre’sinden ‘merkez’ine yöneliminin ve AK Parti’nin temsilinde merkeze dahil oluşunun altındaki toplumsal-maddî neden, bu zenginleşme ve ona bağlı kültürel-siyasal değişme sürecidir (Koçal, 2012b). Bu gelişim süreci, muhafazakârlığın toplumsal aidiyetindeki sınıfsal-kültürel dönüşüme bağlı olarak Batı karşıtı-devletçi siyasal İslâmcı geleneğinden uzaklaşarak liberalleşmesinde ve sonuçta AK Parti’nin ideolojisi olarak tanımladığı ‘Muhafazakâr Demokrasi’ anlayışının oluşumunda, böylece muhafazakârlığın geleneksel direncinin aşılarak sistemin meşruiyetinin genişletilmesinde maddî yaratıcı etken olmuştur.
Diğer yandan, Körfez Savaşları sonrasında Kuzey Irak’ta oluşan pazarla karşılıklı ticarî dolaşıma bağlı olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde gelişen sermaye birikimi ve bu temelde ortaya çıkan kentleşme-modern sınıflaşma süreci (Koçal, 2012c), bir yandan bölgenin kırsal-geleneksel toplumsal yapısını çözerken, bir yandan da Kürt siyasal hareketinin bu çözülme üzerinde gerçekleşen dönüşümü üzerinden ülke siyasetini yeniden yapılandırmaktadır (Koçal, 2012d). Kürt siyasal hareketinin, ülkede yaşayan etno-kültürel grupların devlet tarafından yaratılan ortak kültür ve kimlik içerisinde asimilasyonunu içeren ulus inşa edici (Tok, 2003b) tek kimlikli devlet paradigması karşısındaki direnci, AK Parti’nin ‘Kürt açılımı’ diye anılan reformist söyleminde ifadesini bulan çok kimlikli-çok kültürlü resmî politikaya evrimin temel etkeni olmuştur.
Gerek Arap petro-dolar sermayesinin, gerekse Kuzey Irak ticaretinin etkisiyle ekonomik merkezin yer değiştirişi ve çeşitlenişi, ulus devletin tekil ekonomik merkezi üstünde yapılanan siyasal tekelinin de gerilemesi sonucunu doğurmaktadır (Koçal, 2012e). Bu altyapısal dönüşüm üstünde, AK Parti’nin gerek Ortadoğu-Arap coğrafyası ile diplomatik ilişkilerde, gerekse Kürt sorunu bağlamında yürüttüğü ‘ulus devlet-ulusal kimlik’ çerçevesini aşan muhafazakâr-kozmopolit söylemi ve politikası, çağdaşlaşma-uluslaşma anlayışını pozitivist felsefesinin doğrultusunda seküler temelde ‘Asya-Ortadoğu İslâm uygarlığından kopuş’ biçiminde tanımlayan ve uygulayan Kemalist paradigmanın çözülüşünü beraberinde getirmektedir. Çünkü, siyasal statükonun değiştirilmesi, ülkedeki kültürel gruplar arasında siyasal gücün yeniden dağıtımı, bu da, egemen kültürel gruplar için siyasal, sosyal ve kültürel güç üzerindeki egemenliğin bırakılması anlamına gelir. Daha önemlisi, egemen kültürel grupların kolektif kimlikleriyle ilgili yeni bir anlayışa sahip olmalarını gerektirir (Tok:2003:163).
Bu çalışmada, AK Parti yönetimi süresince Ortadoğu ile ilişkilerin iç siyasete etkileri, ilk elde küreselleşmeye eklemlenmenin sosyo-ekonomik altyapıları bağlamında ele alınmaktadır. Bu bağlamda yaşanan dönüşümlerle, ulus devletin kurucu ideolojisi ve iradesi olarak Kemalist bürokratik hegemonyanın, muhafazakârlığın ve Kürt siyasal hareketinin geleneksel temsilindeki sivil toplumun yükselişi karşısında çözülüşünün, Türkiye’nin küreselleşmeye eklemlenme sürecinin belirleyici öğelerinden birini oluşturduğu savunulmaktadır.
KAYNAKÇA
Koçal, Vedat (2012a) “Siyasal İktidarın Weberyan Otorite ve Meşruiyet Kaynakları Açısından bir Adalet ve Kalkınma Partisi Analizi”, III. Siyasal ve Sosyal Bilimler Ulusal Öğrenci Kongresi, (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi:26-28 Nisan 2012), Ankara.
____ ____, (2012b) “Çevreden Merkeze Yönelim Bağlamında Türkiye’de Muhafazakârlığın Dönüşümü, Siyasal İslâmcılıktan Muhafazakâr Demokratlığa AK Parti Örneği”, Bilgi Dergi, ‘İslâmcılığın Dönüşümü’ Özel Sayısı, Cilt 13, Sayı:1 (Yayın aşamasında).
____ ____, (2012c) “Kuzey Irak’la Sınır Ticaretinin Güneydoğu Anadolu Bölgesine Etkileri Bağlamında Kentleşmenin Ekonomi Politiği”, Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi, (Selçuk Üniversitesi:29 Haziran-1 Temmuz 2012), Konya. Bildiri Özet Kitabı, s.35, www.tlck.org.tr, Son Erişim Tarihi:10.07.2012.
____ ____, (2012d) “Güncel Kimlik ve Yurttaşlık Tartışmaları Bağlamında Kürt Sorunu: Bir Çözümleme Modeli Önerisi Olarak Politik Ekonomi Yöntemi”, IX. Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ulusal Öğrenci Kongresi, (Afyonkarahisar Üniversitesi:18-20 Nisan 2012), Afyonkarahisar.
____ ____, (2012e) “Küreselleşme Sürecinde Türkiye’de Siyasal Değişimin Sosyo-Ekonomik Temelleri: Bir Analiz Modeli Önerisi Olarak Ekonomik Merkezin Yer Değiştirişi”, I. Ulusal Genç Sosyal Bilimciler Kongresi, (Bülent Ecevit Üniversitesi:6-8 Eylül 2012), Zonguldak, Bildiri Özet Kitabı, s.70-72.
Tok, Nafiz (2003) Kültür, Kimlik ve Siyaset, (İstanbul:Ayrıntı Yay.)
____ ____, (2003b) “Günümüz Milliyetçi Hareket ve Çatışmaları ve Siyasal (Sivil) Milliyetçilik Anlayışı”, Arka Plan, Aralık/2003, http://www.foreignpolicy.org.tr/arkaplan/aralik03/index.htm, Son Erişim Tarihi: 10.07.2012.
The culture reading of Eurocentric History was formed within the framework of this conflict. Ancient Persian-Greek wars and Crusades and Jihad experiences of Middle Age are identified and emphasized as the historical origin of the conflict between civilizations. According to this view, every religion aims to eliminate the others and rule alone. This pessimistic perception about the cultural diversity which considers the liquidation of this diversity as the possibility of peace is the main base of the European positivist thought. Indeed, as contemporary categories, anti-Western radical Islamism and Islamophobia spreading in the West are formed on this perception. As committed by Hungtington in his thesis in which he called it as 'clash of civilizations', a fault line on East-West axis is drawn between civilizations for the future of humanity.
The main problem in the perception considering Eastern civilization to be a threat to the Western civilization is the identification of East by Western eyes within the concept of Western History's data. The acceptance of the Eastern civilization as a cross-cultural conflict subject on the front of the Western perception is about not being sufficiently known. For this reason, the conflict perception of Western civilization on the culture is incapable of resolving the multi-identity and multi-cultural continuity of the Eastern civilization based on the ancient compatibility between before and after - past, today and the future-. As such, the compliance of the Eastern civilization is an option for ensuring universal peace towards the West's confrontational climate. Cultural background of Southeastern Anatolia Region is one of the best examples of this. As an example, Diyarbakir city center is a homeland of multi-identity and multicultural population as well as the other central placements around even if they are increasingly tended to decrease in number. It is known that the Arab-Armenian-Turkish-Kurdish identities were neighbors in the city until recent years. The diversity of the temples in the terms of belief and historical periods along with their permanence reaching today documents the compatible life of cultural differences. This situation indicates that the clash of cultures was not taken place in East as in European history. On the other hand, it is significant that the weakening of cultural pluralism and harmony, as in the case of mass deportations of 1915, gradually coincided with nationalism the source of which was West.
This study is prepared to present some knowledge about the accumulation of cultural diversity and harmony of Eastern civilization in the context of an option of co-existence and peaceful life towards cross-cultural conflicts of the modern era. This study also aims to document them in the case of temples in Diyarbakir.
Keywords: Civilization, West, Conflict, Eastern compatibility, Diyarbakır
üretim ve yayma aracıdır. İlk örneklerinin ortaya çıkışından bu yana dünyanın her yerinde Basın,
haber-bilgi verme kaynağından çok politika oluşturma ve yayma aracı olarak kullanılmıştır.
Türkiye örneğinde de, siyasal alana ilişkin taleplerin ve entelektüel etkinliğin öncelikli zemini,
hemen her zaman basın olagelmiştir. Devletin otoritesini toplumsallaştırma aracı olmakla birlikte,
sivil toplum alanında da istisnasız tüm siyasal akımlar ve hareketler de kendilerini ifadede Basın
araçlarını tercih etmişlerdir. Bu bakımdan, Basın’ın siyasal niteliği, aynı zamanda siyasal alanı ve
onun sosyo-ekonomik alt yapısını, yansıtmaktadır. Dolayısıyla, Basın’ın siyasal evrimi, ülkenin
sosyo-ekonomik ve siyasal değişim süreçleri ile parallelik göstermektedir. Çalışmada, basının
siyasal işlevinin Türkiye’deki tarihinden hareketle, siyasal ve toplumsal alt-yapı ile ilişkileri
incelenmektedir.
Anahtar Sözcükler: Basın, İdeolojik Aygıt, Siyasal Değişme, Türkiye.