Gelnica
| Gelnica | ||
| hungare: Gölnicbánya, germane: Gölnitz | ||
| urbo | ||
 Gelnica
| ||
|
||
| Oficiala nomo: Gelnica | ||
| Ŝtato |  Slovakio
| |
|---|---|---|
| Regiono | Regiono Košice | |
| Distrikto | Distrikto Gelnica | |
| Historia regiono | Supra Hungarujo | |
| Parto de | Spiŝo | |
| Rivero | Hnilec | |
| Situo | Gelnica | |
| - alteco | 372 m s. m. | |
| - koordinatoj | 48° 50′ 53″ N 20° 56′ 14″ O / 48.84806 °N, 20.93722 °O (mapo) | |
| Areo | 57,652 km² (5 765,2 ha) | |
| Loĝantaro | 6 157 (31.12.2007) | |
| Denseco | 106,8 loĝ./km² | |
| Unua skribmencio | 1246 | |
| Horzono | MET (UTC+1) | |
| - somera tempo | MET (UTC+2) | |
| Poŝtkodo | 056 01 | |
| Telefona antaŭkodo | +421-53 | |
| Aŭtokodoj | GL | |
| NUTS | 526509 | |
  Situo enkadre de Slovakio
| ||
 Situo enkadre de Regiono Košice
| ||
 Vikimedia Komunejo: Gelnica
| ||
| Retpaĝo: www.gelnica.sk | ||
 Portalo pri Slovakio
| ||
| ||
Gelnica, hungare Gölnicbánya, germane Gölnitz estas urbo (iam grava minurbo) en Slovakio, en Regiono Košice, en Distrikto Gelnica, kies distriktejo estas.
Situo
[redakti | redakti fonton]La urbo situas en valo, laŭ flankovojo, laŭ fervojo Banská Bystrica-Prešov. De la lasta ĝi troviĝas 32 km.
Historio
[redakti | redakti fonton]En la valo loĝis en la neolitiko kaj bronzepoko. Germanoj fondis setlejon por minadi en la 12-a jarcento. En 1241 la tataroj detruis la komunumon, poste alvenis denove germanoj kaj fortikaĵo konstruiĝis. En la hungaraj dokumentoj ĝi aperas unuafoje en 1263 en formo Gylnychbanya, kiu urbiĝis en 1264 danke al Béla la 4-a. En 1288 ankaŭ klostro fondiĝis, sed okazis ribelo en 1543, sekve ĝi ruiniĝis. Dume la urbeto prosperis pro la minado de arĝento kaj kupro, sekve iĝis libera reĝa urbo. Husanoj okupis la fortikaĵon en mezo de la 15-a jarcento. En 1726 Gölnic estis centro de la proksimaj minurboj. Baldaŭe oni minis precipe feron kaj oni okupiĝis ankaŭ pri fandado. En 1910 en la urbo loĝis 3833 da loĝantoj (2095 germanoj, 1098 slovakoj, 606 hungaroj). Ĝis Traktato de Trianon ĝi apartenis al Hungario, al Szepes (reĝa departemento), al distrikto de "Gölnicbánya". Poste la urbo apartenis al Ĉeĥoslovakio, ekde 1993 al Slovakio. Ankaŭ nun la urbo prosperas pro la ferominado. En 2001 loĝis en la urbo 6404 da homoj, 96%-oj de la loĝantoj estis slovakoj.
Alianco de minurboj en Supra Hungarujo
[redakti | redakti fonton]Unue hungare, poste laŭ nuna slovaka formo:
| Gölnicbánya | Igló | Jászó | Rozsnyó |
| Rudabánya | Szomolnok | Telkibánya |
| Gelnica | Spišská Nová Ves | Jasov | Rožňava |
| Rudabánya | Smolník (distrikto Gelnica) | Telkibánya |
Krome ankaŭ la 4 proksimaj minejoj formis aliancon (hungare, slovake):
| Gölnicbánya | Merény | Szepesremete | Szomolnok |
| Gelnica | Nálepkovo | Mníšek nad Hnilcom | Smolník |
Famuloj
[redakti | redakti fonton]En la tiama Gölnicbánya naskiĝis:
- germana-hungara ginekologo Gusztáv Adolf Dirner
- germana-hungara juristo Ernő Flachbarth
- germana-hungara politikisto Gusztáv Gratz
- hungaraj bestokuracistoj Albert Breuer kaj Ottó Gratz
- hungaraj inĝenieroj Gusztáv Faller (1816) kaj József Gyula Szent-Istványi.
Vidindaĵoj
[redakti | redakti fonton]- gotika katolika paroĥa preĝejo omaĝe al Ĉieliro de Maria el la 15-a jarcento
- baroka-klasikisma paroĥo de 1774
- urbodomo de 1807
- luterana templo de 1784
- muzeo pri minado 1938
