Bjørnstjerne Bjørnson

Bjørnstjerne Bjørnson
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Bjørnstjerne Martinius Bjørnson
Jaiotza	Kvikne (en) , 1832ko abenduaren 8a
Herrialdea	Norvegia
Heriotza	Paris, 1910eko apirilaren 26a (77 urte)
Hobiratze lekua	Vår Frelsers gravlund (en)
Familia
Aita	Peder Bjørnson
Ama	Inger Elise Nordraach
Ezkontidea(k)	Karoline Bjørnson (en) (1858ko irailaren 11 - 1910eko apirilaren 26a)
Seme-alabak	ikusi Bergliot Ibsen; Bjørn Bjørnson (en) ; Erling Bjørnson (en) ; Dagny Bjørnson Sautreau (en) ; Einar Bjørnson (mul) ; Anders Underdal (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Osloko Unibertsitatea
Hizkuntzak	norvegiera; daniera
Jarduerak
Jarduerak	poeta, antzerkigilea, idazlea, kazetaria, prosalaria eta politikaria
Lantokia(k)	Bergen eta Paris
Jasotako sariak	ikusi Literaturako Nobel Saria (1903) ;
Kidetza	Q15911832
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	kristautasuna

Bjørnstjerne Martinus Bjørnson (Kvikne, Norvegia, 1832ko abenduaren 8a - Paris, Frantzia, 1910eko apirilaren 26a) Norvegiako antzerkigilea izan zen.

Biografia

Ibsenen garaikide, lagun eta lehiakidea, Wergelanden ondoren Norvegiako nazionalismoaren buruzagi izan zen.

Haren lehen lana nekazari-giroko ipuina izan zen: Synnöve Solbaken (1857); Norvegiako izadiaren edertasuna eta laborari gazte baten gorabeherak deskribatzen ditu. Aldi bertsuan hasi zen dramak idazten: Gudu artean (1858), Halte Hulda (1858). Gisa horretan, Björnsonen lanean ipuinak, Arne (1859), Mutil alaia (1860), eta antzerkiak, Sverre erregea (1861), Sigurd Slembe (1862), txandaka azaldu ziren.

Italia, Frantzia eta Alemania bisitatu zituen, eta itzultzean Maria Estuardo (1864) drama lirikoa argitaratu zuen, eta Ezkonberriak (1865) komedia egin. 1870ean Arnljot Gelline ziklo epikoa agertu zen, eta 1872an Sigurd Jorsalfar drama, Griegek musika jarri ziona, eta baita bertso-bilduma bat ere; horien artekoa da Norvegiako himno nazionala.

Italian bi urteko egonaldia egin ondoren, 1875ean bere lanik errealistenak idatzi zituen: Porrota, mundu osoan arrakasta izan zuena, eta Erredaktorea, Oslon hogeita hamar urtez debekatua izan zena.

Erlijio-krisi batek Elizatik aldendu zuen. Erregea eta Magnhild (1877) lanetan ideia aurrerakoiak aldarrikatu zituen. 1879an beste bi drama agertu ziren: Sistema Berria eta Leonarda. Gero, bere tragedia sozial handia argitaratu zuen: Giza indarrez gaindi (1883, 1895ean berrikusia). Umore eta baikortasunez hornituak agertzen dira haren azken komediak: Amodioa eta Geografia (1885) eta Mahatsa loratzen denean (1909). Eskularrua (1884) lanean, dramaren bidez ezkontzaren moral berri bat plazaratu zuen, eztabaida piztu zuena. Jainkoaren bideak eleberria 1889koa da, eta lagun baten suizidioak inspiraturiko Paule Lange eta Tora Parsborg drama psikologikoa 1898an azaldu zen.

Björnsonen lan oparo eta ugariek ondo agerian jartzen dituzte idazlearen azkartasun baikorra, eskuzabaltasuna eta antzerkirako antzea.

1903an Literaturako Nobel saria jaso zuen.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

Datuak: Q46405
Multimedia: Bjørnstjerne Bjørnson / Q46405

i e a Literaturako Nobel Saridunak
1901–1925	Sully Prudhomme (1901) • Theodor Mommsen (1902) • Bjørnstjerne Bjørnson (1903) • Frédéric Mistral / José Echegaray (1904) • Henryk Sienkiewicz (1905) • Giosuè Carducci (1906) • Rudyard Kipling (1907) • Rudolf Eucken (1908) • Selma Lagerlöf (1909) • Paul Heyse (1910) • Maurice Maeterlinck (1911) • Gerhart Hauptmann (1912) • Rabindranath Tagore (1913) • Romain Rolland (1915) • Verner von Heidenstam (1916) • Karl Gjellerup / Henrik Pontoppidan (1917) • Carl Spitteler (1919) • Knut Hamsun (1920) • Anatole France (1921) • Jacinto Benavente (1922)• W. B. Yeats (1923) • Władysław Reymont (1924) • George Bernard Shaw (1925)
1926–1950	Grazia Deledda (1926) • Henri Bergson (1927) • Sigrid Undset (1928) • Thomas Mann (1929) • Sinclair Lewis (1930) • Erik Axel Karlfeldt (1931) • John Galsworthy (1932) • Ivan Bunin (1933) • Luigi Pirandello (1934) • Eugene O'Neill (1936) • Roger Martin du Gard (1937) • Pearl S. Buck (1938) • Frans Eemil Sillanpää (1939) • Johannes Vilhelm Jensen (1944) • Gabriela Mistral (1945) • Hermann Hesse (1946) • André Gide (1947) • T. S. Eliot (1948) • William Faulkner (1949) • Bertrand Russell (1950)
1951–1975	Pär Lagerkvist (1951) • François Mauriac (1952) • Winston Churchill (1953) • Ernest Hemingway (1954) • Halldór Laxness (1955) • Juan Ramón Jiménez (1956) • Albert Camus (1957) • Boris Pasternak (1958) • Salvatore Quasimodo (1959) • Saint-John Perse (1960) • Ivo Andritx (1961) • John Steinbeck (1962) • Giorgos Seferis (1963) • Jean-Paul Sartre (sariari uko egin zion) (1964) • Mikhail Xolokhov (1965) • Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) • Miguel Ángel Asturias (1967) • Yasunari Kawabata (1968) • Samuel Beckett (1969) • Aleksandr Solzhenitsin (1970) • Pablo Neruda (1971) • Heinrich Böll (1972) • Patrick White (1973) • Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) • Eugenio Montale (1975)
1976–2000	Saul Bellow (1976) • Vicente Aleixandre (1977) • Isaac Bashevis Singer (1978) • Odysseas Elytis (1979) • Czesław Miłosz (1980) • Elias Canetti (1981) • Gabriel García Márquez (1982) • William Golding (1983) • Jaroslav Seifert (1984) • Claude Simon (1985) • Wole Soyinka (1986) • Joseph Brodsky (1987) • Nagib Mahfuz (1988) • Camilo José Cela (1989) • Octavio Paz (1990) • Nadine Gordimer (1991) • Derek Walcott (1992) • Toni Morrison (1993)• Kenzaburō Ōe (1994) • Seamus Heaney (1995) • Wisława Szymborska (1996) • Dario Fo (1997) • José Saramago (1998)• Günter Grass (1999) • Gao Xingjian (2000)
2001–egun	V. S. Naipaul (2001) • Imre Kertész (2002) • J. M. Coetzee (2003) • Elfriede Jelinek (2004) • Harold Pinter (2005) • Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) • J. M. G. Le Clézio (2008) • Herta Müller (2009) • Mario Vargas Llosa (2010) • Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) • Alice Munro (2013) • Patrick Modiano (2014) • Svetlana Aleksievitx (2015) • Bob Dylan (2016) • Kazuo Ishiguro (2017) • Olga Tokarczuk (2018) • Peter Handke (2019) • Louise Glück (2020) • Abdulrazak Gurnah (2021) • Annie Ernaux (2022) • Jon Fosse (2023) • Han Kang (2024)
1: Ez zuten eman