Independentismo

Thomas Jefferson, principal redactor da Declaración de independencia dos Estados Unidos de América, foi un das figuras máis importantes do independentismo norteamericano.

Na política, o independentismo é a opción política que defende a liberación dun pobo ou nación mediante a creación dun estado propio que salvagarde a súa identidade, cultura, sociedade e intereses económicos.

A ONU recoñece o dereito a independizarse a partir do principio de autodeterminación. Segundo algunhas interpretacións da Carta das Nacións Unidas, só os pobos internacionalmente considerados como colonizados poden acollerse a tal dereito, aínda que a propia carta recoñece o carácter universal dese dereito. No século XX numerosas nacións europeas lograron a independencia sen se atoparen nesta situación, como é o caso de Noruega, as repúblicas bálticas de Estonia, Letonia e Lituania ou Irlanda, entre outras.

Na historia contemporánea, o independentismo amósase como a causa maioritaria de formación de estados novos, motivando que no século XX e xa no século XXI o número de estados soberanos non cesase de medrar.

O dereito de independencia

Asemblea constituínte do Estado de Noruega en Eidsvoll, 1814.

Algunhas teorías defenden o independentismo como un dereito xeral de secesión, por calquera motivo ("Teoría da libre decisión"), mentres que outros salientan que a independencia debe ser considerada só para corrixir inxustizas graves (coñecida como "Teoría da causa xustificada"). Algunhas teorías conxugan, no entanto, ámbalas dúas ideas, a da libre decisión coa causa xustificada. A listaxe de xustificacións que apoian a creación dun novo estado foron descritas por Allen Buchanan, Robert McGee, Birch Anthony, Walter Williams , Jane Jacobs, Frances Kendall e Leon Louw, Leopold Kohr, Kirkpatrick Sale, e varios autores de Secesión David Gordon "," Estado e Liberdade ", inclúe:

Causas e xustificación

• Consentimento como principio democrático importante.
• Cando os obxectivos básicos para os que foi non sexan alcanzados.
• Auto-defensa, cando maior grupo presenta ameaza letal para os minoritarios ou o goberno non pode defender axeitadamente unha área.
• O dereito á liberdade, á libre asociación e á propiedade privada.
• O dereito de autodeterminación dos pobos.
• Preservar a cultura, lingua etc.., da asimilación ou destrución por un grupo ou cultura máis numeroso ou máis poderoso.
• Promover a diversidade, permitindo que culturas diversas manteñan a súa identidade.
• Facilitar para os estados para unirse cos outros nunha unión experimental.
• Rectificar as inxustizas do pasado, especialmente despois da conquista ou anexión forzosa dun pobo ou estado sobre outro.
• Escapar dunha "redistribución discriminatoria", é dicir; réximes fiscais, políticas regulatorias, programas económicos etc.., que distribúen os recursos fóra, a outra zona, especialmente de forma antidemocrática
• Acadar maior eficiencia cando o estado ou imperio ao que pertencese tórnase demasiado grande para administrar de forma eficiente os seus pobos.
• Preservar a pureza "liberal" (ou "pureza conservadora"), permitindo que menos (ou máis) rexións liberal se separar.
• Proporcionar superiores sistemas constitucionais que permitan flexibilidade de secesión.
• Manter escalas de pequenas entidades políticas e humanas en dereito á secesión.

Xustificacións dentro da teoría política liberal

Gandhi, canda os seus seguidores, durante a marcha do sal, un dos símbolos do independentismo indio.

Aleksandar Pavkovic, profesor adxunto do Departamento de Política e Estudos Internacionais da Universidade de Macquarie, en Australia e autor de varios libros sobre a independencia, describe cinco causas que xustifican o dereito xeral de independencia dentro da teoría política liberal:

• O anarco-capitalismo: a liberdade individual para formar asociacións políticas e dereitos de propiedade privada, xustificando o dereito de separarse e crear unha "orde política viable con individuos da mesma".
• Independentismo democrático: o dereito de independencia, como unha variante do dereito de autodeterminación, é investido nunha comunidade "territorial", que deixar de ser "a comunidade política existente". O grupo que desexe separarse despois pasa a delimitar " o seu territorio "pola maioría".
• Independentismo comunitario: todo o grupo cun determinado "a participación de reforzo da identidade", concentrada nun determinado territorio, que quere mellorar a participación dos seus membros político ten o dereito, prima facie, de se separar.
• Independentismo cultural: cando o grupo que estaba anteriormente considerado como nunha minoría ten dereito a protexer e desenvolver a súa propia cultura e identidade nacional distinta aínda secesión nun estado independente.
• A independencia política de pobos cunha cultura ou idioma ameazados: unha cultura minoritaria ou minorizada é ameazada dentro dun estado que ten unha cultura ou idioma da maioría. Neste caso, a minoría ten o dereito de formar un Estado propio para protexer a súa cultura e idioma.

Argumentos e características do independentismo

Pódense distinguir distintos tipos de argumentos utilizados para xustificar o independentismo, así como distintos métodos empregados para lograr os seus obxectivos.

O idioma

Manifestación catalanista a favor do Plataforma pel dret de decidir (18 de febreiro de 2006).

No que se refire aos argumentos, o idioma da nación adoita ser un elemento clave en moitos casos, posto que se trata dunha característica propia e diferenciadora do Estado do cal se quere independizar. Este é o caso do independentismo, por exemplo, portorriqueño, catalán, vasco, galego, corso, siciliano, sardo, bretón, flamengo, kurdo e en menor medida no caso irlandés, onde o idioma ten unha menor implantación na sociedade e non se cita xeralmente como elemento importante para a xustificación da independencia.

En opinión de determinados independentistas, o idioma constitúe unha proba das diferenzas (sexan estas históricas, culturais ou doutra índole) que existen entre a nación que desexa independizarse e o Estado no cal se circunscribe e co cal non comparte idioma.

Ademais, para algúns independentismos, o desenvolvemento e mantemento dun idioma require a independencia da nación, sen a cal o devandito idioma estaría destinado a desaparecer a longo prazo.

Os aspectos económicos

Na maioría dos casos, o independentismo adoita ter un importante compoñente económico. A independencia xustifícase considerando que a administración económica será máis favorable á nación cando esta sexa independente.

Este é o caso irlandés, onde os atentados e a actividade armada eran xustificadas pola discriminación económica que sufrían os católicos en relación aos protestantes. Malia que esta discriminación existía, outros autores consideran que foi esaxerada.

Noutros casos arguméntase que, consonte unha interpretación do principio de subsidiariedade, unha estrutura social de orde superior (neste caso o Estado do que se quere independizar) non debe interferir na vida interna dun grupo social de orde inferior (neste caso, o territorio a independizarse), privándoo da súa autonomía e, en consecuencia, do pleno exercicio das súas competencias. Argumentan certos independentistas que a organización do Estado debe realizarse por aqueles administradores que se atopen menos distanciados dos cidadáns administrados, xustificando isto a independencia.

Loita armada e loita pacífica

En ocasións, certas faccións do independentismo relaciónanse e ata apoian a organizacións que pretenden obter a independencia mediante accións violentas que ás veces se xeneralizan como constitutivas do independentista (pero non se pode xeneralizar aseverando que todos estes movementos utilizan a violencia ou a forza para adiantaren os seus obxectivos). Poden consistir en violencia contra os bens do Estado ou contra os seus cidadáns, como no caso da maioría dos atentados de Terra Lliure ou a violencia na rúa e poden chegar ata a atentaren contra a vida das persoas (sexan estas civís, militares ou outras), por exemplo no caso de ETA, o IRA, o FLNC corso ou o Sáhara Occidental (aínda que a fronte Polisaria mantén unha tregua prolongada).

Estas organizacións adoitan xustificar as súas accións mediante o rexeitamento da autoridade do Estado do cal queren independizarse ou como resposta ao que elas consideran a opresión (política, militar etc.) do pobo ao que consideran defender.

En calquera caso, o independentismo adoita rexeitar maioritariamente o uso da violencia para a consecución dos seus obxectivos, como é o caso actual do independentismo en Québec, en Cataluña con ERC, o Tíbet ou en Irlanda, como ben mostra o feito de que o Sinn Féin se converteu na forza católica máis votada en Irlanda do Norte tralo abandono das armas por parte do IRA.

Os Estados fronte ao independentismo

A Declaración de Independencia

Declaración de Independencia dos Estados Unidos de América respecto o Reino Unido, 4 de xuño de 1776.

Adoita ser a afirmación da independencia dun pobo ou nación, respecto ao estado do que se independiza, e polo tanto a culminación teórica do sometemento político dun estado sobre ata o que era parte do seu territorio. Con todo, non todas as declaracións de independencia acadaron o éxito e algunhas non chegaron a ser nunca efectivas.

Celebracións en Viena pola proclamación da independencia de Kosovo, 2008.

En escasas ocasións, estas declaracións contan co consentimento legal ou oficial do Estado ou Imperio inicial, polo que na maior parte das veces son chamadas declaracións unilaterais de independencia (DUI), principalmente polo Estado que perde ese territorio e por aqueles que cuestionan a validez da declaración.

Recoñecemento internacional

Isto propicia que na actualidade non todos os estados conten co recoñecemento oficial pleno de toda a comunidade internacional. Véxase o caso da República de Kosovo, que desde o 17 de febreiro de 2008 se declarou independente de Serbia co apoio dos Estados Unidos e da Unión Europea, porén a propia Serbia, Rusia (tradicional aliado de Serbia) e estados como España con importantes movementos independentistas no seu seo, non aceptan o que consideran como unha declaración unilateral de independencia, negándose a recoñecer a soberanía nacional do pobo kosovar. Neste caso, como noutros (véxase Palestina ou o Sáhara Occidental), a comunidade internacional está dividida entre os países que recoñeceron oficialmente a independencia de Kosovo, os que se negan a recoñecela e os que declararon a súa neutralidade e as súas esperanzas para a evolución positiva nos eventos.

Guerra e terrorismo de estado

A actuación dos Estados en relación ao independentismo tamén foi variada. Existen Estados como China que atacaron violentamente calquera tipo de independentismo (non violento) no Tíbet.

É tamén o caso de Irlanda do Norte, onde as actuacións violentas e en ocasións indiscriminadas da policía do Ulster e o Exército británico nos anos 70 e 80, respectivamente, impulsaron en gran medida o apoio e crecemento do IRA. Acusouse así mesmo á policía norteirlandesa de axudar aos paramilitares protestantes na súa loita contra o IRA durante a década dos 90. Foi igualmente o caso de España nos anos 80 coa formación dos GAL, grupo armado que tiña como principal obxectivo eliminar a membros da ETA no sur de Francia, trasladando así o conflito co fin de involucrar ao Estado francés na loita contra ETA.

En cambio, existen Estados que utilizan a lei para impedir o apoio político ou dos medios aos partidos políticos ou organizacións que apoian o uso da violencia con fins independentistas. Este é o caso de España na actualidade, posto que a través da Lei de Partidos creouse a base legal que permitiu a ilegalización de partidos políticos e organizacións polo seu apoio ao terrorismo e ás organizacións terroristas, ou por sospeitas do mesmo. É tamén o caso do Reino Unido onde Margaret Thatcher prohibiu en 1988 que se puidese escoitar a voz dos dirixentes do Sinn Féin cando fosen entrevistados na televisión británica (aínda que esta fórmula non produciu efecto ningún, posto que os medios británicos axiña introduciron as voces doutros xornalistas que repetían as palabras dos dirixentes irlandeses sen incorreren por iso en ningún delito).

Un caso particular é o do Canadá, única democracia, que autorizou á rexión do Quebec a realizar dous referendos sobre a súa independencia (1980 e 1995), o 7 de decembro de 2000 aprobouse a lei de Claridade que limitaba o dereito do Quebec a celebrar referendos.

Movementos independentistas

Século XIX

Máis dun centenar de países naceron no século XIX a través de procesos de independencia e secesión.

Algúns dos estados que adquiriron a súa independencia no século XIX:

• Haití, de Francia. 1801.
• Estados Unidos, do Reino Unido. 1811.
• México, de España. 1821.

Século XX

Máis dun centenar de países naceron no século XX a través de procesos de independencia e secesión.

Algúns dos estados que adquiriron a súa independencia no século XX:

• Noruega, de Suecia. 1905.
• Bulgaria, do Imperio Otomán. 1908.
• Finlandia, de Rusia. 1917.
• Islandia, de Dinamarca. 1918.
• Afganistán, do Reino Unido. 1919.
• Polonia, de Alemaña, Rusia e do Imperio Austro-Húngaro. 1918.
• Irlanda, do Reino Unido. 1931.
• Líbano, de Francia. 1943.
• India, do Reino Unido. 1950.
• Camerún, de Francia. 1960.
• Kenya, do Reino Unido. 1963.
• Malta, do Reino Unido. 1964.

Século XXI

Algúns dos estados que adquiriron a súa independencia no século XXI:

• Montenegro, de Serbia e Montenegro. 2003.
• Sudán do Sur, do Sudán. 2011.

Movementos independentistas actuais no Mundo

Movementos independentistas en Europa

O primeiro ministro escocés Alex Salmond e a viceprimeira ministra durante o anuncio do plan de referendo para Escocia, en 2007.

• Illas Feroe, de Dinamarca.
• Groenlandia, de Dinamarca.
• Escocia, do Reino Unido.
• Bretaña, de Francia.
• País de Gales, do Reino Unido.
• Galicia, de España* .
• Cataluña, de España e Francia.
• Occitania, de Francia, España e Italia
• Sardeña, de Italia.
• Córsega, de Francia.
• Laponia, de Noruega, Suecia, Finlandia e Rusia.
• Cornualla, do Reino Unido
• Frisia, dos Países Baixos
• Euskal Herria, de España e de Francia
• Flandres, de Bélxica.
• Transnistria, de Moldova.

Movementos independentistas en Norte América

Multitudinaria celabración da Festa National do Quebec o 24 de xuño de 2006 no parque Maisonneuve en Montreal.

• Quebec, do Canadá.
• Alberta, do Canadá.
• República de Lakotah, dos Estados Unidos.
• Columbia Británica, do Canadá.
• Porto Rico, dos Estados Unidos.
• República de Nova África, dos Estados Unidos.
• Saskatchewan, do Canadá.
• Alasca, dos Estados Unidos.
• Vermont, dos Estados Unidos.
• Florida, dos Estados Unidos.
• Texas, dos Estados Unidos.
• California, dos Estados Unidos e México.
• Cascadia, dos Estados Unidos e o Canadá.
• República das nacións indias de Oclahoma, dos Estados Unidos.

Movementos independentistas en Suramérica

• Santa Cruz de Bolivia.
• País mapuche da Arxentina e Chile.
• Collasuio do Perú.

Movementos independentistas en Asia

O décimo cuarto Dalai Lama, é o líder espiritual do budismo no mundo e símbolo da resistencia tibetana na China. Tenzin Gyatso, 2007.

• O Tíbet, da China.
• Hong Kong, da China.
• Tamil Eelam, de Sri Lanka.
• Estado de Palestina, de Israel.
• Caxemira, da India, Paquistán e a China.
• Chechenia, de Rusia.
• Osetia do Sur, de Xeorxia.
• Curdistán, de Turquía, Iraq, Irán, Siria
• Abkhazia, de Xeorxia
• Xinjiang, da China.
• Hawai, dos Estados Unidos
• Artsakh, de Acerbaixán.

Movementos independentistas en África

• Sáhara Occidental, de Marrocos.
• Kabyle de Alxeria.
• Cabinda, de Angola.
• Somalilandia, de Somalia.
• Camerún do Sur do Camerún.
• República Turca do Norte de Chipre, de Chipre.
• Mayotte, de Francia.

Véxase tamén

Outros artigos

• Independentismo galego
• Independentismo catalán