Antón Losada Diéguez (Boborás 1884 - Pontevedra 1929) foi un escritor e político galego, integrante da Irmandade da Fala de Ourense, impulsor da revista Nós e correspondente da RAG. Dedicóuselle o Día das Letras Galegas de 1985.
(...) que xa non hai omes como aquil forte petrucio Froitor d'Ulloa d'a novela d'o insine e inmorrente D. Antonio López Ferreiro, pra volver po-la nosa fala e po-la nosa cultura enxebres, qu'é a úneca maneira de trionfare d'a morte qu'está sobre nos.
"Os problemas do idioma e a cultura no rexionalismo galego", 18/7/1918.[1]
Lembradevos ben, con todo, agrarios galegos, que sodes fillos de Galicia, qu'a nosa vida d'o campo, os nosos cultivos, os edios, monte y-augas nosas son d'a terra nosa e teñen un carauter seu que non se pode confundire, nin se deben estudiar sinón como tales asuntos galegos caraiterísticos y-enxebres.
"Os camiños d'o agrarismo galego", 5/8/1919, publicado en A Nosa Terra nº 96.
¿Hay algún que teña o medeo de abranguer d'outro xeito un trunfo galeguista enxebre? Qu'o española.
Un negocio de mais grande intrés pr-a vida galega n-o seu aspecto espirtual e sobre todo relixioso preséntase n-estes día y-aparesce como esquecido. Unha temerosidade enxebremente galega nubra a espresión do que debía sere un gran degaro en todo espirto amante da nosa terra.
"Nota verbo do nomeamento do Arcebispo de Santiago" (Manuel Lago González), 4/1/1923.[3]
Escadasi a fala galega dempois da súa vida poética e do lume cultural do século XII debería ter unha axeitada prosa enxebre (...) O feito indiscutibel eo qu'a fala galega é enxebremente labrega, y-as mais das parolas nosas son de labranza e de todo o que n-as aldeas ahi, e n-os eidos, n-as touzas, n-as fragas ou n-os montes (...) A calquer parola por ben labrega e ben enxebre qu'ela sexa podeselle dar un outo sinificado e levada d-aldea â cidade, d-unha corredoira â biloxía, d-unha ruada â filosofía.
"Encol da prosa galega",[4] discurso de ingreso no SEG o 12 de maio de 1924.
Y-âs veces tremo, e sinto a dôr na y-alma diant'os homes que lixan a Natureza y-esborrallan o feitizo das cousas.
Pensamento dunha vella cega. A Domeadora, 1929.[5]
(Os retornados) pensan sobre todo no anticlericalismo e con el fan unha mistura de socialismo hespañol, comunismo ruso e masonismo americán.
O nacionalismo galego, diante dos problemas de Galiza proclama a persoalidade geográfica, histórica, espiritual da nosa Terra, e sinifica pra ela autonomía en tolo-os órdenes, sinifica a nosa espirtualidade engebre manifestándose na sua peculiaridade na vida hespañola e na vida mundial.
A carón dos meus pais, el foi un dos meus mellores mestres.
Filgueira Valverde, Xosé: "A miña lembranza de Losada Diéguez", p. 66 en Beramendi, Justo, ed. (1985). Obra completa. Xerais. ISBN 84-7507-181-3.[8]
Falábase dunha cousa que se chamaban as Irmandades da Fala, na Cruña primeiro, e logo noutras cidades galegas. En 1846 fora o levantamento de Solís, que a xente lembraba. Eu xa lera a Rosalía, a Curros, a Pondal... Falábase moito dos traballos de Villar Ponte, por exemplo, pero eran cousas que estaban alí e nas que non se paraba, até que un día coñecín a Antón Lousada Diéguez. A el lle debo eu os meus primeiros achádegos, el foi quen venceu teimudamente o meu escepticismo, o meu diletantismo de leitor de Chateaubriand, a filosofía moderna e a historia de España, a miña casca de home culto.
Otero Pedrayo, Ramón, La Región, 16 de decembro de 1917.[9]
Caeu o loitador esgrevio como n´outrora caeu Porteiro, almas xemelas ambas no ideal que as guiaba cuias voces soaron unísoas cando o despertar arelante do sentimento galeguista.
Necrolóxica de Antón Losada Diéguez en El Emigrado, 31/10/1929.[10]
Lousada era un señorito de pazo, moi relixioso, moi tradicional, culto, carlista, cunha sensibilidade e un gosto especial polas cousas da Edade Media e, sobor de todo, da cultura italiá: Dante e Leopardi estaban pra el moi por enriba dos alemáns tan de moda por aqueles anos vinte. Era catedrático de filosofía, e o que máis me ten chamado sempre da súa personalidade foi a súa capacidade pra despertar vocacións. Eso foi o que máis influíu en nós. Lémbrome que chegóu eiquí moi impresionado por unha estancia no país vasco: alí descobrira o amor e o interés dos intelectuais e as xentes sabidas daquela terra pola súa cultura e o seu idioma, e foi a quem primeiro lle escoitéi decir que Galicia era unha idea, algo que estaba agardando tamén a voz que a guiara polo seu camiño. Un bó día chamóume e díxome: Otero, xa tes trinta anos, xa está ben, xa vai sendo hora de tomar unha postura e porse a traballar.
Otero Pedrayo, Ramón en Freixanes, Víctor F. (1976). Unha ducia de galegos. Vigo: Galaxia. p. 24.
Foi na casa de Losada Diéguez, na praza de Teucro: asistían Sánchez Cantón, Castelao, Iglesias Vilarelle, Octavio Pintos (Tabucho), entre outros. Losada foi un profesor de Filosofía que resultou admirable para Filgueira e para moita xente do tempo del e cóntao no Quinto Adral (89, 349-360). Paga a pena lelo, porque alí tanto se falaba de filosofía, ou de música, como se organizaba fútbol, remo, polifonía ou a galeguización da actividade relixiosa (con versións multicopiadas) ou se deseñaba unha mellor organización da actividade cultural. Naquelas tertulias que chamaban Xuntanza de Estudos Galegos fraguouse a conversión da Sociedad Arqueológica en Museo Provincial de Pontevedra; alí ideouse a Sociedad Coral Polifónica de Pontevedra; alí, a revista Logos. Alí tíñase coñecemento directo dos métodos que estaba introducindo en España a Institución Libre de Enseñanza (estudo experimental, in situ, interdisciplinar e en equipo) e alí xurdiu a primeira idea dun Seminario de Estudos Galegos (SEG).
Artigo na Galipedia
Multimedia en Wikimedia Commons
Textos en Galifontes
