Agnieszka Mrozik

Książka poświęcona jest polskim lewicowym intelektualistkom, polityczkom i działaczkom, które po drugiej wojnie światowej współtworzyły projekt socjalistycznej modernizacji kraju i emancypacji kobiet. Jednocześnie dotyczy ona nieobecności komunistek – lub ich specyficznej obecności – w historii kobiet i ruchu kobiecego w Polsce. To książka zarazem historyczna – wzbogacająca wiedzę o rzeczywistości PRL i jej współtwórczyniach, jak i teoretyczna – badająca dyskursy historyczne – i w pewnym sensie interwencyjna, proponująca ich zmianę.

Bohaterki tej książki działały na przecięciu polityki, kultury i oświaty oraz praw kobiet. Były to pisarki (Janina Broniewska, Zofia Bystrzycka, Elżbieta Jackiewiczowa, Wanda Wasilewska, Wanda Żółkiewska), redaktorki czasopism (Halina Koszutska, Anna Lanota), scenarzystki (Wilhelmina Skulska), urzędniczki oświatowe (Zofia Dembińska, Żanna Kormanowa, Eugenia Krassowska), aktywne na „odcinku kobiecym” (Edwarda Orłowska, Irena Sztachelska), w tym na forum międzynarodowym (Fryderyka Kalinowska).

Książka poświęcona jest procesom przemian tożsamości kobiet w Polsce po 1989 roku, zarejestrowanym we współczesnych tekstach kultury: w literaturze pięknej, (auto)biografistyce, kulturze popularnej, publicystyce. Moment przecięcia ról genderowych i narodowych jest tu kluczowy: pytaniu o rolę kobiet w warunkach polskiej demokracji po 1989 roku towarzyszy pytanie o to, czym różni się ona od roli wyznaczanej Polkom w poprzednich okresach historycznych, oraz o działania, które one same podejmują w celu wypracowania całkiem nowych ról – tych na miarę sytuacji, w której znajduje się dziś Polska. Analizy tożsamości kobiet usytuowane są na szerszym tle przemian, którym podlega całe polskie społeczeństwo, rzucone po 1989 roku na głębokie wody wolnego rynku, globalnej polityki, a zarazem uwikłane w wewnętrzne spory wokół historii, pamięci, tradycji. Autorka korzysta z narzędzi krytyki feministycznej do analizy tekstów literackich autorstwa kobiet, ale też do analizy samego dyskursu feministycznego w Polsce po 1989 roku. Śledząc mechanizmy konstruowania społecznych ról kobiet, tropi uwikłanie owych ról w relacje władzy, od której nie jest wolny także feminizm.