Anıl Durdu

In this study, the factors related to faith in the poems of Hatâyî, one of the important poets of the sixteenth century, are discussed. In the introduction, information is given about the poet’s life, literary personality and works. In the section where factors related to belief are discussed, “Allah, books, angels, prophets, Ahl al-Bayt, Twelve Imams, surahs, verses and sayings about belief, mysticism, holy places, factors related to numbers, living and inanimate objects, historical figures and other factors related to belief,”  is discussed. All of the poems in the dîvân were scanned and the factors related to faith were determined and the data obtained were shown in tables. It has been seen that these factors, which are often used in poetry through various literary arts, increase both the semantic depth and harmony of the poem.
      The aim of this study is to reveal all the concepts related to faith, especially Alevism, in the Hatâyî Dîvân and to determine the place of the poet in the world of emotions and thoughts. Since poetry is a rhetoric aimed at influencing and touching in terms of content and presentation, it has been tried to reveal the style of transferring the factors of faith of a ruler poet like Hatayi to the reader with his own symbols and designs. While transforming the poet’s feelings and thoughts about faith into words, “recommendation, simile, metaphor, quotation, etc.” has been observed that the arts are frequently used.
Keywords: Hatayi Dîvân, Faith, Alevism, Culture.

ÖZET Evliyâ Çelebi 17. yüzyılda yaşamış ve yetmiş yıllık âhir ömrünüm yaklaşık elli senelik bölümünü iki yüz elli yedi şehri gezerek harcamıştır. Evliyâ Çelebi, Osmanlı İmparatorluğu'nun neredeyse hüküm sürdüğü bütün toprakları seyâhat ederek görmüş bir kültür hazinesidir. Melek Ahmet Paşa'nın Van Beylerbeyliğine atanmasıyla beraber yola revân olan Evliyâ Çelebi, Doğu Anadolu'nun büyük kısmını Melek Ahmet Paşa'yla bu ziyaretinde gezmiştir. Bir kültür âlimi ve seyyâhı olan Evliyâ Çelebi; Malatya gezisinde; dilbilimci, tarihçi, edebiyatçı, mimar ve gurme olarak şehri bütün yönlerini anlatmaya çalışmıştır. Bu çalışmada; bir gezgin olan Evliyâ Çelebi'nin fantastik bir anlatımla 17. yüzyıl Malatya'sında toplumsal yaşamı ve diğer özellikleri nasıl gözlemlediği aktarılmaya çalışılmıştır. Evliyâ Çelebi, Malatya seyâhatine on ciltten oluşan "Seyâhatnâme" isimli eserinin dördüncü cildinde yer vermiştir. Seyâhatnâme'nin Malatya bölümünü incelediğimizde bir seyyâh olan Evliyâ Çelebi'nin şehre mimarî bakımdan, sosyal bakımdan, toplumsal ve ekonomik bakımdan nasıl baktığını 17. yüzyıl Malatya coğrafyasından nasıl bir izlenim edindiğini gün yüzüne çıkartabiliriz. Bu çalışma ile Çelebi'nin seyâhat ettiği dönemden bugüne kadar, hangi eserlerin günümüze ulaştığını, sosyal ve tarihsel hafızamızda; ne gibi kayıplar verdiğimizi ortaya çıkarmanın elzem bir hadise olduğunu görerek, böyle bir çalışmanın olması gerektiğini düşündük.

Cemal Süreya, Edip Cansever ve Turgut Uyar, İkinci Yeni olarak adlandırılan şiir akımının öncü ve yetkin isimlerindendir. Bu şâirler şiirlerinde derin bir hayâl ve duygu dünyasına yer verirken aynı zamanda toplumsal meselelere de sessiz kalmamış bir yönüyle şiir anlayışları ekseninde bu meseleleri ifade etmişlerdir. Bu şairlerin, ele aldıkları konular incelenirken temel prensibimiz, toplumsal meselelerin siyasî ve fikrî olarak tarihsel çerçevede ve tarih determinizmi altında şiirlere nasıl ve ne şekilde yansıdığını ortaya çıkarmak olmuştur.
    Toplumsal meseleler hakkında çalışma yaparken örnek alınan şâirlerin dünyaya ve olaylara bakış açıları ortaya konmak istenmiştir. Toplumsal, siyasal, ekonomik, insanî ve evrensel meselelerin şiirde ne şekilde yer aldığı eleştirel bir gözle irdelenerek şâirlerin bilinçaltında yer alan sorunlar farklı bir bakış açısıyla sunulmaya çalışılmıştır Böylece Cemal Süreya’nın, Edip Cansever’in ve Turgut Uyar’ın şiirleri anlamsal derinliklerden ve disiplinler arası ilişkilerden faydalanılarak farklı bir bakış açısıyla incelenmiş ve çözümlenmiştir.