Rio de Janeiro (urbo)
| Rio de Janeiro (urbo) | ||
| ||
| Kelk imaji pri Rio de Janeiro. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Brazilia
| |
| Stato: | Rio de Janeiro | |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 22°54'10" S | |
| Longitudo: | 43°12'28" N | |
| Altitudo: | 2 m | |
| Surfaco: | 1,182.3 km² | |
| Habitanti: | 6 211 423[1] (2013) | |
| Denseso di habitantaro: | 5.438,5 hab./km² | |
| Disto de Brasília: | 1.148 km | |
| Horala zono: | UTC-3 | |
| Urbestro: | Eduardo Paes (PSD, 2021 – 2024) | |
Mapo:
| ||
| ||
Rio de Janeiro (pronuncez Riyu de Janeiru), en Brazilia, esas la chefurbo di la samnoma stato Rio de Janeiro. Ol jacas an la litoro, ye 420 km este dil urbo Sao Paulo, e ye 1140 km sude di la Braziliana chefurbo, Brasilia. Rio havis 6 211 423 habitanti segun la demografiala kontado di 2022[1].
Rio de Janeiro esas la maxim konocata Braziliana urbo en la tota mondo[2], e la precipua turistala destineso di la lando danke sua plaji: Copacabana, Ipanema, Leblon, Sao Conrado, Barra da Tijuca. Altra punti turistala: Sukra Pano (Portugalane, Pão de Açucar), Kristo Redemtero, Foresto di Tijuca (qua havas surfaco de 14.8 km²), la Katedralo Metropolala, e diversa historiala monumenti. Altra famoza turistala atraktivo esas lua karnavalo, kun paradi di Samba-skoli (kelki bone konocata esas Mangueira, Salgueiro, Beija-Flor de Nilópolis, edc).
Ma l'urbo esas anke un del maxim importanta Braziliana portui (la duesma komercala portuo en la lando) e havas importanta aeroportuo internaciona (Aeroportuo Internaciona Tom Jobim). Anke komerco, servado, industrio e financo esas importanta ekonomial agadi.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]La bayo di Guanabara deskovresis ye la 1ma di januaro 1502 dal Portugalana Gaspar de Lemos. Gaspar missupozis ke l'eniro di la bayo esas fluviala boko e nomizis la regiono Rio de Janeiro ("Rivero di Januaro").
Pos la deskovro, nula koloniigero havis intereso pri la regiono til ke Franca koloniigeri arivis: en 1555 la Franci, komandata da Nicolas Durand de Villegaignon, esforcis okupar la regiono e fondis Fort Coligny per France Antarctique. En 1563 la Franci ekpulsesis dal Portugalani, qui pose konstruktis plura fortifikuri an la bayo di Guanabara.
Ye la 1ma di marto 1565 l'urbo Rio de Janeiro, an la westala rivo di la bayo, fondesis da Estácio de Sá. La originala nomo dil urbo, São Sebastião do Rio de Janeiro, relatis la lora rejulo di Portugal, Sebastianus la 1ma (qua regnis de 1557 til 1578); il naskis ye la 20ma di januaro 1554, qua esis la festo-dio di Santa Sebastianus.
Rio esis la chef-urbo di Brazilia de 1763 (koloniala periodo en la Braziliana historio) til 1960. Kun la nedependo di Brazilia, ol divenis chef-urbo di Brazilian imperio e koncentris l'ekonomiala richeso e la politikala vivo di la lando, dum ke la provinco Rio de Janeiro divenis richa pro kultivo di sukrokano en Campos e kafeo en la valo dil fluvio Paraíba do Sul[3]. Lor la republiko, ol perdis politikala povo por Minas Gerais e Sao Paulo[3] ed ekonomiala forco por Sao Paulo.
L'urbo kreskis rapide dum la fino di la 19ma yarcento, danke enmigrado e l'arivo da ex-sklavi, atraktata da labor-okazioni. De 1872 til 1890 lua habitantaro duopleskis, de 274 mil til 522 mil habitanti dum ta periodo[3]. La rapida kresko di povreso augmentis l'habiteyo-krizo dil urbo. Povra quarteri kreskis proxim la centro, ed aparis epidemii di diversa morbi, quale flava febro, variolo, kolero ed altri. En l'unesma yardeko dil 20ma yarcento diversa sanesala kampanii extirpis ta morbi, ma ofte oli ne juis bona acepto dal populo.
Ye la 21ma di aprilo 1960 prezidanto Juscelino Kubitschek inauguris Brasilia, nuna chef-urbo di la lando, e de ta dio til la 15ma di marto 1975 l'urbo divenis la mikra stato Guanabara, qua havis nura urbo, Rio de Janeiro.
Ye la 15ma di marto 1975 stato Guanabara desaparis, kunfuzita kun la stato Rio de Janeiro. L'urbo Rio de Janeiro divenis la chefurbo dil stato Rio de Janeiro. Ye la 5ma di marto 1979 inauguresis lua unesma lineo di metropoliteno*.
En 1992 l'urbo esis eventeyo por la Konfero pri Ambiento* e Developado di l'Unionita Nacioni, plu konocata kom Eco-92 o Rio-92, kun la partopreno di 175 landi. En 2002 eventis nova konfero, Rio+20.[4] Ye la 2ma di oktobro 2009 Rio de Janeiro elektesis kom la eventeyo di l'Olimpiala Ludi por 2016.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
.jpg)
Rio de Janeiro okupas la dextra rivo di la bayo di Guanabara e kelka insuli, exemple Paquetá e l'insuli Fundão e Governador, ed expansis tra streta plani, inter monti e kolini. La montareto Serra da Tijuca separas la sudala de la nordala quarteri del urbo.
Lua litoro esas longa de 197 km, ed inkluzas plua kam 100 insuli ed insuleti kun entote 37 km². Ol povas dividesar en tri parti: weste jacas la bayo di Sepetiba, sude jacas l'Atlantika Oceano, ed este la bayo di Guanabara. La regiono proxim la bayo di Sepetiba esas plana, e l'unika importanta geografiala punto ibe esas la restinga (longa e streta insulo formacita ek sedimenti di sablo paralele a la litoro) di Marambaia, qua separas la bayo di Sepetiba del Atlantiko. La litoro dil Atlantiko esas extensa, kun parti plana e parti montoza. Ibe jacas la rokoza insuli Cagarras, qui distas 5 km de la quartero Ipanema ed esas nestifeyo por marala uceli. Fine la litoro an la bayo di Guanabara esas plana, nerekta e havas multa insuli, exemple l'insulo Governador, la maxim extensa del urbo, kun 29 km².
La klimato dil urbo esas tropikala kun influi dil Atlantiko e dil altitudo en kelka quarteri. Pro la proximeso kun l'oceano e la humideso, la temperaturi en l'atmosfero varias poke. La someri esas varma e pluvoza, kelkafoye kun tempesti. La maxima temperaturo de la historio dil urbo mezuresis en la quartero Santa Cruz: 43,2°C.
Transporto e voyi
[redaktar | redaktar fonto]
Rio di Janeiro havas 3 linei di urbala fervoyo, entote kun 41 stacioni[5] e 57 km. La triesma lineo (de la staciono General Osório an la quartero Ipanema, til la staciono Jardim Oceânico an la quartero Barra) inauguresis en 2016 justatempe por l'Olimpiala Ludi en l'urbo. nun on povas irar direte de la nordala quartero Tijuca (staciono Uruguai) til Barra en cirkume 30 minuti.[6]
L'urbo anke havas 440 autobuso-linei, 258-kma fervoyala reto kun 108 stacioni, e paromo-sistemo qua ligas l'urbo a Niterói ed al insulo Paquetá. Existas plu kam 1.3 milion automobili registrigita en l'urbo. En 2016, ante l'Olimpiala Ludi, inauguresis moderna 28-kma tramvetura lineo nomizita VLT (pronuncez 've-ele-te'), qua ligas l'aeroportuo Santos Dumont a la staciono por autobusi Rodoviária Novo Rio.[7] En 2016 ank inauguresis l'unesma linei di granda autobusi, nomizita BRT, qui povas transportar til 270 pasajeri singlafoye e cirkulas precipue en voyi rezervita di larja avenui, sen mixar kun la trafiko di automobili.
La Ponto Rio-Niterói, longa de 14.8 km, super la bayo di Guanabara, ligas l'urbo a Niterói e funcionas kom importanta ligilo a chosei quala la BR-101, qua ligas Rio de Janeiro ad Espírito Santo ed a nord-estala stati, ed anke a la litoro di São Paulo, en la sudo. Altra importanta chosei esas la choseo Dutra (qua ligas l'urbi Rio de Janeiro e Sao Paulo, e nedirete a la stati dil sudo di Brazilia), e la choseo Rio-Petrópolis (qua duras preter Petrópolis e ligas Rio de Janeiro a Belo Horizonte e Brazilia). Lua maxim longa avenuo esas Avenida Brasil ("Avenuo Brasil"), longa de plu kam 50 km, qua ligas l'extrema westo dil urbo a la portuo e nedirete a la centrala regiono dil urbo. Existas altra du importanta espresa chosei en la urbo: la "Reda choseo" (Linha Vermelha) qua ligas la centro di Rio de Janeiro al aeroportuo Tom Jobim e l'urbi Duque de Caxias, São João de Meriti e Nova Iguaçu; e la "Flava choseo" (Linha Amarela) qua ligas la quartero Barra da Tijuca kun la "Reda choseo".
Kelka turistala punti
[redaktar | redaktar fonto]
- Plaji: Copacabana, Ipanema, Leblon, São Conrado, Barra da Tijuca, Prainha, Arpoador, Recreio dos Bandeirantes, Flamengo, Botafogo, Urca, Praia Vermelha, Grumari
- Sukra Pano
- Kristo Redemtero
- Nacionala Parko di Tijuca
- Zoologiala Gardeno
- Botanikala Gardeno
- Futbal- Stadio Mário Filho (Maracanã), konstruktita en 1950
- Stadio Nilton Santos (“Engenhão”), konstruktita por la Tot-Amerika Ludi di 2007.
- La regiono Cinelândia, an la centro dil urbo
- Quartero Santa Teresa
- Quartero Lapa (cirkum la centro dil urbo) e la centro dil urbo
- Insulo Paquetá (sur la bayo di Guanabara)
- Sambódromo (Samba-defileyo, ube singlayare eventas grandioza Karnavalo-paradi en februaro).
- Fuorto di Copacabana, de ube on povas vidar tota la quartero Copacabana. Ol anke gastigas mikra militala muzeo.
- Muzei
- La Nacionala Muzeo pri Bel Arti (Portugalane: Museu Nacional de Belas Artes) inauguresis en 1937 an la centro dil urbo. Ol gastigas la maxim granda kolekturo di artal objekti de la 19ma yarcento en Brazilia.
- La Morga Muzeo (Portugalane Museu do Amanhã) esas un ek la maxim nova muzei del urbo. Projetita dal Hispan arkitekto Santiago Calatrava, ol inauguresis en 2015, 1 yaro ante l'Olimpiala Ludi, e montras precipue dijital* imaji, vice objekti. Ol montras la rezulti di ciencala inquesti, inkluzite datumi pri klimati imaji dil kosmo, edc.
- Museu da República, Museu Histórico Nacional, Museu de Arte Moderna, Museu da Chácara do Céu (en la quartero Santa Tereza), Muzeo pri Arto di Rio de Janeiro (MAR), edc.
- Kirki
- Metropolala Katedralo (konstruktita en 1972), Kirko Nia Siorino de Candelária ("Nossa Senhora da Candelária", 1775-1811), Kirko Santa Franciscus di Penitenco ("Igreja de São Francisco da Penitência", 1657-1772), Monakeyo Santa Benediktus ("Mosteiro de São Bento", 1633-1798), e ceteri.
Religio
[redaktar | redaktar fonto]Segun demografiala kontado di 2000, 60.71% de la habitantaro profesis katolikismo, 17.65% profesis evangeliala religii, 13.33% deklaris su senreligia, e 3.44% profesis spiritismo.
Kelka famoza Braziliani qui habitis o habitas l'urbo Rio de Janeiro
[redaktar | redaktar fonto]- Chico Buarque, muzikisto
- João Gilberto, muzikisto
- Machado de Assis, skriptisto
- Oscar Niemeyer, arkitekto
- Imperiestro Pedro la 2ma di Brazilia
- Sérgio Vieira de Mello, diplomacisto
- Tom Jobim, muzikisto
- Ronaldo, futbalisto
- Roberto Marinho, jurnalisto ed entraprezisto di televiziono e jurnali
Fratal urbi
[redaktar | redaktar fonto]
.svg){kind=small}
Referi
[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ 1,0 1,1 População no Rio de Janeiro (RJ) é de 6.211.423 pessoas, aponta o Censo do IBGE - Publikigita da G1. Dato di publikigo: 28ma di junio 2023. URL vidita ye 4ma di julio 2023. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Cidade do Rio de Janeiro Portal IG Escola
- ↑ 3,0 3,1 3,2 COARACY, Vivaldo. Memória da cidade do Rio de Janeiro (en Portugalana). Rio de Janeiro: Livraria José Olympio Editora, 1955. 584 pg. 1 vol.
- ↑ ye=2012-10-10 Eco 92 - URL vidita ye 24ma di julio 2012.
- ↑ Sobre o metrôrio - Metrô Rio - URL vidita ye 27ma di septembro 2017.
- ↑ Passageiros do metrô do Rio já podem ir da Tijuca à Barra sem trocar de trem - Publikigita da R7. Dato di publikigo: 25ma di marto 2017. URL vidita ye 27ma di septembro 2017.
- ↑ VLT - prefeitura.rio - URL vidita ye 27ma di septembro 2017.
- ↑ Miasta partnerskie Warszawy um.warszawa.pl Biuro Promocji Miasta
- ↑ Rio 2016 - Publikigita da Rio 2016.
- ↑ Mapa Mundi de las ciudades hermanadas www.munimadrid.es
- ↑ Lei Municipal do Rio de Janeiro 3152 de 2000 - Wikisource (en Portugalana)
- ↑ https://web.archive.org/web/20120425045619/http://spl.camara.rj.gov.br/spldocs/pl/2006/pl0980_2006_008195.pdf
- ↑ Lei Municipal do Rio de Janeiro 3152 de 2000 - Wikisource (en Portugalana)
- ↑ Lei Municipal do Rio de Janeiro 3152 de 2000 - Wikisource (en Portugalana)
- ↑ Leis sancionadas e vetos (21 de janeiro de 2008). Lei n.° 4.752/2008. Câmara Municipal do Rio de Janeiro. Página visitada em 26 de outubro de 2008.
- ↑ Lei n° 2.643/1998. Câmara Municipal do Rio de Janeiro. Página visitada em 26 de dezembro de 2008.