Atlantshafsbandalagið
| Atlantshafsbandalagið North Atlantic Treaty Organization Organisation du traité de l'Atlantique nord | |
|---|---|
 Fáni Atlantshafsbandalagsins | |
.svg) Aðildarríki Atlantshafsbandalagsins (2020) sjást hér grænlituð. | |
| Skammstöfun | NATO (enska); OTAN (franska) |
| Einkennisorð | Animus in consulendo liber |
| Stofnun | 4. apríl 1949 |
| Gerð | Hernaðarbandalag |
| Höfuðstöðvar |  Brussel, Belgíu |
| Meðlimir | |
| Opinber tungumál | Enska, franska |
| Framkvæmdastjóri | Mark Rutte |
| Yfirmaður hermálanefndarinnar | Rob Bauer |
| Yfirmaður Evrópuherstjórnarinnar | Christopher G. Cavoli |
| Yfirmaður herstjórnarmiðstöðvarinnar | Philippe Lavigne |
| Vefsíða | www.nato.int |
.svg){kind=small}
Atlantshafsbandalagið (einnig NATÓ eftir enskri skammstöfun á nafni þess: North Atlantic Treaty Organisation eða OTAN eftir franskri skammstöfun á heiti þess, (l'Organisation du traité de l'Atlantique nord)) er hernaðarbandalag. Skrifað var undir stofnsáttmála bandalagsins í Washington D.C. 4. apríl 1949.
Kjarni bandalagsins er 5. grein stofnsáttmálans þar sem því er lýst yfir að árás á eitt bandalagsríki í Evrópu eða Norður-Ameríku jafngildi árás á þau öll. Sú grein var hugsuð til að gera Sovétríkjunum það ljóst að innrás inn í Vestur-Evrópu jafngilti stríðsyfirlýsingu við Bandaríkin og allan hernaðarmátt þeirra. Á móti stofnuðu Sovétríkin ásamt bandamönnum sínum í Austur-Evrópu Varsjárbandalagið. Hernaðarbandalögin tvö léku síðan aðalhlutverk í Kaldastríðinu og því vígbúnaðarkapphlaupi og kjarnorkuvopnavæðingu sem einkenndu það. Innrás Sovétmanna í Vestur-Evrópu varð aldrei að veruleika og 5. grein NATO-samningsins hefur aðeins verið notuð einu sinni en það var 12. september 2001 eftir hryðjuverkaárás á Bandaríkin.
Aðild Íslands að NATO
[breyta | breyta frumkóða]Lög um inngöngu Íslands í NATO voru samþykkt á Alþingi, 30. mars 1949. Þau voru mjög umdeild og talsverðar óeirðir urðu í sambandi samþykkt þeirra á Austurvelli. Andstæðingar NATO-aðildar kröfðust þjóðaratkvæðis um þetta mikilvæga mál en ekki var orðið við því. Hins vegar var því lofað að aldrei yrði erlendur her á íslenskri grundu á friðartímum. NATO ásamt Bandaríkjaher rak Keflavíkurherstöðina á Miðnesheiði frá 1951 til 2006.
Aðildarríki
[breyta | breyta frumkóða]| Stofnfélagar (1949): | Ríki sem fengu inngöngu síðar:
|
- Þýskaland gekk í sambandið sem Vestur-Þýskaland, landsvæðið sem áður var Austur-Þýskaland varð hluti af NATÓ með sameiningu þýsku ríkjanna árið 1990.
- Svíþjóð og Finnland sóttu um aðild að bandalaginu eftir innrás Rússa í Úkraínu 2022. Finnland fékk inngöngu 4. apríl, 2023 og Svíþjóð 7. mars, 2024.
Tenglar
[breyta | breyta frumkóða]- Heimasíða Atlantshafsbandalagsins
- Fastanefnd Íslands hjá NATO Geymt 31 desember 2010 í Wayback Machine
- Misminni frá marslokum 1949; grein um óeirðirnar á Austurvelli 30. mars 1949; Morgunblaðið 1989
- The Atlantic Community: Iceland Geymt 28 febrúar 2012 í Wayback Machine heimildarmynd unninn af Atlantshafsbandalaginu um Ísland frá miðjum sjötta áratugnum
- „Barátta milli góðs og ills : NATO-Mangi slær ekki af
- Það er enginn hlutlaus nema hóran
