2012

2009 - 2010 - 2011 - 2012 - 2013 - 2014 - 2015

2012 (MMXII) waor e sjrikkeljaor wat begós op 'ne zóndig op de Gregoriaanse kalender.

Algemein

• Nederlandj en Turkije viere hun 400 jaor vrundjsjappelikke relaties. Capitulatie-verdraag 1612 tösje de Repebliek der Zeve Verenigde Nederlande en 't Ottomaans Riek.
• De sjtad Lier in de Belzje provincie Antwerpe haet 800 jaor sjtadsrechte.
• De viefde groate cyclus van de kalender van de Maya's (de lang tèlling) eindig eindj 2012. Sómmige luuj zeen hiejin 't eindj van de waereld.
• De Atacama Large Millimeter Array is gereid (volges hujige planning).
• Oprichting van 't Europees Trefpuntj veur Waereldreligies

Gebäörtenisse

jannewarie

• 13 - 't Cruisesjeep Costa Concordia löp vas bie 't Italiaans eilandj Giglio en kapseis; 't gief 32 doeje en hóngerde en gewónje. Kaptein Francesco Schettino weurt verantjwäördelik gehawwe.
• 15 - Presidentsverkezinge in Finlandj.
• 17 - Martin Schulz SPD va Würsele wert verkaoze töt väörzitter van 't Europees Parlemaent.
• 18 - Oet protès taege twie anti-pirateriewètte, die noe in 't Amerikaans congres in behanjeling zeen, zèt de Èngelstalige Wikipedia zich 'nen daag lank (vanaaf zes oor Midde-Europesen tied) op zjwart.
• 21 - Laura Dekker kump aan op Sint Maarten en weurt daomit de jónkste zeil(st)er dae/die oets allein óm de waereld in gezeild.
• 30 - 'n Algemein sjtaking in 't Belsj lègk veural de zjwaor industrie en 't opebaar verveur plat.

fibberwarie

• 1 - Supportersrelle nao 'n voetbalmatch in Port Saïed, Egypte, loupe oet op 'ne veldsjlaag woebie zeker 73 doeje en zoe'n 1000 gewónje valle.
• 4 -In Marknesse (gemeinte Noordoostpolder, Nederlandj) haolt me 'n minimumtemperatuur van -22,8°C. Zoe'n temperature zeen in gein 27 jaor veurgekómme.
• 5 - Russische weitesjappers baore door 4 kilometer dik ies op 't Vostokmeer, Antarctica, in d'n haop 't saer miljónne jaore geïsoleerd ecosysteem te kónne besjtudere.
• 6 - Mitsubishi zaet in 2013 gans te sjtoppe mit de productie bie NedCar in Bor; normaal gezeen geit 't febrik noe toe.
• 7 - Presidentj Mohamed Nasheed van de Maledive weurt aafgezat.
• 12 - Temidde van zjwaor proteste en versjendeleringe nump 't Greeks parlemèntj nuuj zjwaor besjpaoringe aan.
• 13 - D'n tribbenaal in Turien lèk in e perces taege Eternit óm asbesvervoeling lang gevangenissjtraffe en zjwaor sjaojvergeujinge op.
• 15 - Bie 'ne brandj in de gevangenis van Comayaca, Honduras valle hóngerde doeje.
• 17 - Prins Johan Friso van Oranje-Nassau, twiede kèndj van keuningin Beatrix, raak op skivakantie in 't Oesterieks Lech zjwaorgewóndj.
• 17 - 't Liek van de vermisde kesjtielhier Stijn Saelens oet Wingene weurt gevónge. De zoegenaomde 'kesjtielmaord' hilt Vlaondere al 'nen tied baezig.
• 17 - President Christian Wulff van Duutsjlandj trejt aaf nao versjillende sjendale róndj corruptie en beïnvleuje van de media.
• 18 - Paus Benedictus XVI creëert 22 nuuj kardinale, ónger wae de Nederlandsen aartsbisjop Wim Eijk.
• 20 - Job Cohen treujt trök as fractieveurzitter van de PvdA nao taegevallende opiniepeilinge en kritiek oet de partiej.
• 22 - Bie e treinóngelök in Buenos Aires, Argentinië, kómme zaeker 49 luuj óm en valle hóngerde gewónje, óndanks dat de botsing zelf relatief lich waor.

miert

• 1 - In Iran weure parlemèntsverkezinge gehawwe.
• 3 - Oppositie van de planeet Mars.
• 4 - In de sjtatie van Voelender brik 'ne groeëte brand oet.
• 4 - In Ruslandj weurt de ierste runj van de presidèntsverkezinge gehawwe; Vladimir Poetin wèntj die wie verwach mit 'n absolute mierderheid.
• 11 - 'nen Amerikaanse soldaat in Kandahar, Afghanistan, geit op döllemanstoch en sjut zónger aanleiing zèstien Afghaanse börgers denaer.
• 12 - In Amsterdam begintj 't perces taege Robert M. en ziene partner, in de zoegenaamde Amsterdamse zedezaak. M. weurt devan verdach tientalle henjig jóng kènjer zjwaor te höbbe misbroek.
• 13 - In 't Zjwitsers kanton Wallis veróngelök 'n bös mit sjaolklasse oet Lommel en Heverlee; 22 kènjer en 6 volwassene kómme óm.
• 19 - Op 'n joedse sjaol in Toulouse vèntj 'n sjeetpartie plaats. Sjpeurders lègke al gaw de verbinding mit ieder aansjlaeg in de regio.
• 20 - Twiede Kamerlid Hero Brinkman sjtap oet de PVV-fractie oet ónvrei euver 't gebrek aan democratie en de absolute mach van Geert Wilders.
• 20 - In Mexico, bie Acapulco, vèntj 'n aerdsjóddel plaatsj mit 'n krach van 7,6 op de Memènt-Magnitudesjaol.
• 22 - Mohammed Merah, 'nen terroris dae twie aansjlaeg op militaire en ein op 'n sjaol haet geplaeg, weurt daor de pelitie denaergesjote.
• 22 - In Mali begaon militaire 'ne coup taege presidentj Amadou Touré.
• 26 - Bij de Heëlerbaan in Heële vink 'n sjeetpartij plaatsj, wobij inne doeëje vilt.

april

• 1 - Bie tösjetiedse verkezinge veur 't parlemèntj in Birma haolt oppositieleister Aung San Suu Kyi 'ne zedel.
• 4 - In Suriname nump de Nationaal Assemblee de Amnestiewèt aan. Hiedaor weure presidentj Desi Bouterse en anger verdachte van de Decembermaorde in 1982 neet wiejer vervolg.
• 4 - Keuningin Beatrix deit in Venlo de Floriade 2012 aope. 't Is d'n ieërste kiër det dit evenement in Limburg wuuërt gehalde.
• 6 - De Toearegrebelle in Naord-Mali rope de ónaafhenkelikheid oet. Hunne sjtaot Azawad weurt door gei landj erkèndj.
• 13 - Naord-Korea lanceert 'n rakèt, die aevel neet in 'n baon óm de aerd kump meh op 151 kilomaeter bove zie kepotbrik.
• 15 - 't Is precies 100 jaor geleje dat de Titanic is gezónke. 't Is de bedoeling dat dezen daag waereldwied wirt herdach.
• 16 - In d'n tribbenaal van Oslo begèntj 't perces taege massamaordenaer Anders Breivik.
• 20 - 't CDA bläös de coalitie in de Provinciaal Sjtaote van Limburg op, nao de controvers róntjelum 't sjtaotsbezeuk van d'n Turkse presidèntj Ahmed Gül en de kritische hawding van coalitiegenoet PVV daotaege.
• 21 - 't Catshuiseuverlèk, de besjpraekinge van 't kabinèt-Rutte I euver opebraeking van 't regeer- en gedoogakkaord, mislök naodat Geert Wilders (PVV) de óngerhanjelinge verliet. Twie daag later vilt 't kabinèt.
• 22 - STVV degradeert nao de Twiede Klas.
• 26 - Naorse biologe kómme tot de conclusie dat de Collodictyon, 'n eincellig waeze dat ze twintig jaor ieder hadde óntdèk, tot e gans eige riek binne de eukaryote huurt, en zich zoe'n miljard jaor geleie van alle anger laevende dinger mót höbbe aafgesjplete.

mei

• 1 - In de zujelike provincies Zielandj, Naord-Braobentj en Limburg waere, mit de inveuring van de zoegeneumde wietpas, coffeeshops besjlaote clubs wo gein boetelenjers mie kemp kanne koupe. Shophauwers in Mestreech zeen alvas neet van plan zich dao-aan te hauwe.
• 6 - Ouch in de twiede runj wintj François Hollande de verkezinge van de zittende Nicolas Sarkozy; hae weurt daomit de twiede socialistische presindetj van 't landj.
• 6 - Bie de parlemèntsverkezinge in Grekelandj haole versjillende extremistische partieje mónsterwinste, dewiel de centrumrechse en sociaaldemocrate verleze.
• 7 - Nao ein termien premier te zin geweas weurt Vladimir Poetin veur d'n driede kier prizzendent van Róslandj
• 19 - Op 'n sjaol in Brindisi, Italië, weurt 'ne bomaansjlaag geplaeg. Me verdènk de mafia van betrokkeheid, meh de volgenden daag betwievelt me dat weer.
• 20 - Bie 'nen aerdsjóddel van 6,0 op de MM-sjaol mit 't epicentrum kortbie Bologna valle 7 doeje en versjillende gewónje. De sjaoj aan historische boewe is enorm.
• 21 - D'n Amsterdamsen tribbenaal deit oetsjpraok in de 'Amsterdamse zedezaak'. Hoofverdachte Robert M. krieg 18 jaor gevangenis mit tbs veur 't misbroeke van tientalle klein kènjer, ziene man Richard O., dae weurt vriegesjpraoke van mitplichtigheid, krieg 6 jaor ómdat hae dit misbroek gemekkeliker haet gemaak.
• 21 - In San'a', de hoofsjtad van Jeme, weurt aan de veuraovendj van de nationale fiesdaag 'ne zelfmaordaansjlaag geplaeg. Hiebie valle zaeker 96 doeje en väöl gewónje.
• 23 - In Egypte waere de ierste democratische presidentsverkezinge gehauwe.
• 30 - D'n tribbenaal veur Sierra Leone in Leidschendam veroerdeilt Charles Taylor, d'n ex-president van Liberia, tot 50 jaor gevangenis.

juni

• 2 - Hosni Moebarak, ex-presidentj van Egypte, weurt óm zien betrokkeheid bie doejelik geweld taege demonstrante veroerdeild tot laeveslang gevangenis.
• 6 - Tweëde en lètste Venuseuvergank in de 21e eëuw. De vurrige waas in 2004 en de volgende euvergeng waere verwach in 2117 en 2125.
• 7 - In Mofert en tösje Tóngere en Zietendaol trèkke windjhoze euver.
• 9 - 't EK voetbal begintj in Pole en Oekraïne.
• 17 - Nao de mislökde regeringsvörming waere in Grekelandj obbenuujs parlemèntsverkezinge gehawwe. De Europagezinje partieje lieke hiebie get te winne.
• 23 - In de oetgaansnach van vriedig op zondig weurt de jónge Glenn de Haen oet Munstergelaen in Zittert op sjtraot vermaord.
• 28 - D'n Amerikaansen hoeggerichshaof verklaort de zörgwèt, e paradepaerdje van presindentj Barack Obama, gróndjwèttig.

juli

• 1 - Presidents- en congresverkezinge in Mexico.
• 1 - In de finale van 't EK Voetbal 2012 versjleit Sjpanje Italië mit 4-0 en prolongeert daomit zienen titel.
• 4 - 't CERN in Genève kunjig op 'n paersconferentie aan dat 't 't zoegenaomp Higgsdeilke allezelaeve haet gevónge.
• 7 - In Libië vènje de ierste vriej verkezinge oets plaats. De bevolking sjtump veur e nuuj parlemènt.
• 11 - Mitsubishi maak officieel bekèndj dat 't NedCar aan investeerder VDL geit verkoupe. Al ieder waort bekèndj dat BMW hie in de toekóms de Mini haop te make.
• 13 - De plenair Kamer sjplit mit 106 sjtumme veur en 42 taege 't keesdistrik Brussel-Halle-Vilvoorde, wat saer 50 jaor e probleem in de Belzje politiek had gevörmp.
• 18 - In Waalre (W(a)older, Naord-Braobentj) brentj 't raodhoes aaf nao 'n gerichde aanval mit autobomme.
• 18 - Bie 'nen aansjlaag in Damascus kómme de Syrische minister en óngerminister van defensie óm; dae lèste is president Assad ziene zjwaoger.
• 20 - In Aurora (bie Denver, Colorado) waere bie de premièr van de nuuj Batmanfilm The dark knight rises twelf luuj doedgesjote daor 'ne sjötter mit gaasmaske en kogelvrieje zjilee.
• 27 - In Londe beginne de Olympische Zomersjpele.

augustus

• 7 - 'ne Camion riejt in Diepenbik twie jónge van 7 en 10 aan.
• 12 - De 30e Olympische Sjpaele in Lonje weure aafgesjlaote. Succesvolste landj waore de Vereinigde Sjtaote mit 46 kier goud, 29 kier zilver en 29 kier bróns. De Nederlandse equipe ènjig as dertiende mit 6 kier goud, 6 kier zilver en 8 kier bróns, de Belzje kaome mit 1 kier zilver en 2 kier bróns op de gedeild 60e positie.
• 17 - Drie lejer van de punkband Pussy Riot waere tot twie jaor werkkamp veroerdeild nao aanleijing van optrejje in de kirk taege presidentj Vladimir Poetin. Väöl luuj, veural in de westerse waereld, zeen dit as e politiek perces.
• 28 - Michelle Martin, de vrouw van kènjermaordenaer Marc Dutroux, kump vervreug vriej, op veurwaerde dat ze in 't Clarissekloester in Malonne (sjtad Name) geit woene.
• 29 - De Paralympische Zomersjpele beginne.
• 29 - Tennissjpaelster Kim Clijsters weurt op de US Open in twie sets (7-6, 7-6) oetgesjakeld daor de jóng Britse Laura Robson. Hiemit kump 'n èndj aan Clijsters häör tenniscarrièr in 't ènkelsjpael.

september

• 12 - Bie de verkezinge veur de Twiede Kamer winne de VVD en de PvdA, die mit 41 en 38 zaetele de twie groetste partieje weure. PVV en CDA verlere henjig, de SP blief taege de verwachting geliek.
• 29 - Op Curaçao beneump de gouvernäör 'n interimkabinèt ónger leijing van Betrian; premier Gerrit Schotte van de gevalle regering vech de legitimiteit van dit besjluut aan en sjrpik van 'ne 'sjtaotsgreep'.

oktober

• 1 - Nao bemiddeling van minister Maxime Verhagen (Economische Zakes) nump BMW 't NedCar-febrik in Bor euver. 't Geit dao de Mini boewe.
• 1 - Taege de verwachtinge in en óndanks berichte van irnstige intimidatie wintj de Goegrischen Droum, e verbóndj van oppositiepartieje, de parlemèntsverkezinge in Georgië van de regerende Vereinigde Nationaal Bewaeging van presidentj Michail Saakasjvili.
• 7 - De Zèsde Floriade in Venlo weurt aafgeslote. Zoeë'n 2 miljoen luuj hebbe de beurs bezoch.
• 8 - De extremistische bewaeging Sharia4Belgium luf zich op.
• 14 - Op 't Belsj vènje lokaal verkezinge plaats. De N-VA van Bart De Wever kump in Vlaandere henjig op en weurt in väöl gemeintes de groetste partiej, dewiel SP.a, Open VLD en zaeker Vlaams Belang hel verleze. In Wallonië behilt de PS euver 't algemein häör machsbases.
• 14 - D'n Oesteriekse parachutesjpringer Felix Baumgartner geit as ierste minsj in vrieje val daor de geluidsmoer door van 39 kilometer huugde baove New Mexico oet 'ne ballón te sjpringe.
• 15 - In museum De Kunsthal in Rotterdam waere 7 veurnaam deuk van veuraansjtaonde sjilders van rónd 1900 gesjtaole.
• 19 - Jos van Rey, wèthajer in Remunj en senator veur de VVD, weurt verheurd op verdènking van corruptie. Ouch duit de politie 'nen inval bie häöm toes.
• 22 - De internationaal fietsrenunie UCI sjlut op advies van 't Amerikaans anti-dopinggenoetsjap USADA Lance Armstrong veur 't laeve oet en óntnump häöm al zien wèdsjtrietrizzeltate, wo-ónger zeve zaege in de Runj van Frankriek.
• 24 - Ford maak bekèndj dat 't zie febrik in Gènk in 2014 zal toedoon. Dit beteikent óntsjlaag veur 4.300 arbeiers.
• 26 - De zakeman en vreugere premier van Italië Silvio Berlusconi weurt veroerdeild tot 4 jaor gevangenis óm fiscaal fraude.
• 29 - De orkaan Sandy raak de Amerikaanse oeskös, woe-ónger de sjtad New York, hel. 't Is oetzunderlik tot 'ne zoe zjwoere sjtörm die regio bereik.
• 30 - De bekènden avvekaat Bram Moszkowicz weurt door de Raod van Disciplien veur 't laeve oet zien amb gezat.

november

• 5 - 't Kabinèt-Rutte II, röstend op 'n mauf coalitie van VVD en PvdA, weurt beëidig.
• 6 - De zittenden Democratische presidentj Barack Obama wintj de verkezinge van ziene Rippeblikeinse rivaal Mitt Romney.
• 13 - Totaal zónsverduustering in Noord-Australië.
• 29 - Presidentj Mahmoed Abbas van de Palestiense Autoriteit deit e succesvol verzeuk óm Palestina bie de Vereinigde Naties te doon erkinne as woernummerssjtaot.

december

• 3 - 'ne Nederlandse voetbalgrensrechter sjtörf naodat hae d'n daag teväöre daor drie jäögsjpaelers is mishanjeld.
• 6 - Ingebruukname van de Hanzelien tösje Lelysjtad en Zjwolle.
• 12 - De sjpeciale "twelf-twelf-twelf"-daag : 12-12-12
• 12 - Tennisster Kim Clijsters beïnjig mit de wins (6-3, 6-3) 'n vrundjsjappelike wèdsjtried taege Venus Williams definitief häör tenniscarrièr.
• 14 - Op 'n basissjaol in Newtown, Connecticut, vèntj 'n sjeetpartie plaats. Hiebie valle tientalle doeje, veural kènjer.
• 21 of 23 - Eindj van de viefde graote cyclus van de Mayakalender (13.0.0.0.0), aevel neet van de hujige pictun.
• 21 - De videoclip bie Gangnam Style, e leed van de Zuud-Koreaanse poparties PSY, weurt as ierste video op YouTube ein mieljard kier bezeen.

Nobelprieze

• Natuurkunde: Serge Haroche en David J. Wineland "veur baonbreke experimenteel methodes die us in staot stèlle individueel kwantumsysteme te mete en te manipulere."
• Sjemie: Robert Lefkowitz en Brian Kobilka "um hun studie nao G-eiwitgekoppelde receptore."
• Geneeskunde: John Gurdon en Shinya Yamanaka "veur de oontdèkking tot volwasse celle weer tot pluripotente kinne weure geherprogrammeerd."
• Literatuur: Mo Yan "dee volksverhaole, historie en 't modernt mèt hallucinant realisme vermingk."
• Vrei: De Europese Unie "veur mie es zès decennia bijdrage aon de bevordering vaan vrei en verzeuning, democratie en minserechte in Europa."
• Economie: Alvin E. Roth en Lloyd Shapley "um hun theorie vaan stabiel allocaties en de praktijk vaan merretoontwerp."

Persoen vaan 't Jaor

Barack Obama (twiede kier)

Gesjtorve

• 16 jannewarie: Gustav Leonhardt, Nederlandse klavecinis (83)
• 17 jannewarie: Phil Bosmans, Belsj-Limburgse paoter (89)
• 17 jannewarie: Piet Römer, Nederlandsen actäör (83)
• 19 jannewarie: Rudi van Dantzig, Nederlandsen danser en choreograaf (78)
• 30 jannewarie: Doeschka Meijsing, Nederlandse sjriefster (64)
• 11 fibberwarie: Whitney Houston, Amerikaanse zengeres (48)
• 15 fibberwarie: Gerrit Ybema, Nederlandse politicus (66)
• 16 fibberwarie: Anil Ramdas, Surinaams-Nederlandse sjriever en journalis (54)
• 26 fibberwarie: Yvonne Verbeeck, Belzje actries (98)
• 29 fibberwarie: Davy Jones, Amerikaanse zenger (66)
• 18 miert: George Tupou V, keuning van Tonga (63)
• 19 miert: Ger Lataster, Nederlands-Limburgse kunstenaer (92)
• 21 miert: Herman Broekhuizen, Nederlandse radiomaeker (89)
• 1 april: Leila Denmark, Amerikaanse kènjerdokter en laeftiedrecordhèlster (114)
• 24 april: Wim Hoddes, Nederlandsen actäör (93)
• 30 april: Alexander Dale Oen, Noorse zjwummer (26)
• 5 mei: Gerard van Westerloo, Nederlandse journalis (69)
• 15 mei: Carlos Fuentes, Mexicaanse sjriever (83)
• 17 mei: Donna Summer, Amerikaanse zengeres (63)
• 18 mei: Dietrich Fischer-Dieskau, Duutsje zenger (86)
• 20 mei: Robin Gibb, Britse zenger (62)
• 24 mei: Klaas Faber, Nederlandsen SS'er (90)
• 26 mei: Tuur Decabootere, Belzje fietserenner (75)
• 2 juni: Jan Gmelich Meijling, Nederlandse politicus (76)
• 3 juni: Edoeard Chil, Russische zenger (77)
• 5 juli: Rob Goris, Belzje fietserenner en ieshockeyer (30)
• 5 juli: Gerrit Komrij, Nederlandsen dichter (68)
• 11 juli: Rutger Kopland, Nederlandsen dichter (77)
• 31 juli: Gore Vidal, Amerikaanse sjriever (86)
• 5 augustus: Michel Daerden, Belzje politicus (62)
• 21 augustus: Guy Spitaels, Belzje politicus (80)
• 25 augustus: Neil Armstrong, Amerikaanen astronaut (82)
• 28 augustus: Sjef Diederen, Nederlands-Limbörgse zenger (80)
• 29 september: Hebe Camargo, Braziliaanse actries (83)
• 6 oktober: Raoul De Keyser, Belzje sjilder (82)
• 7 oktober: Ivo Michiels, Belzje sjriever (89)
• 9 oktober: Theo Olof, Nederlandse violis (88)
• 15 oktober: Norodom Sihanoek, Cambodjaanse keuning (89)
• 17 oktober: Sylvia Kristel, Nederlandse actries (60)
• 25 oktober: Joop Stokkermans, Nederlandse componis (75)
• 27 oktober: Hans Werner Henze, Duutsje componis (86)
• 28 oktober: Terry Callier, Amerikaanse zenger (67)
• 29 oktober: J. Bernlef (Hendrik Jan Marsman), Nederlandse sjriever (75)
• 5 november: Elliott Carter, Amerikaanse componis (103)
• 6 november: Hetty Blok, Nederlandse actries (92)
• 9 november: Will van Kralingen, Nederlandse actries (61)
• 25 november: Simeon ten Holt, Nederlandse componis (89)
• 3 december: Jeroen Willems, Nederlandsen actäör (50)
• 5 december: Dave Brubeck, Amerikaansen jazzpianis (91)
• 5 december: Oscar Niemeyer, Braziliaansen arsjitek (104)
• 11 december: Ravi Shankar, Indiase musicus (92)
• 11 december: Galini Visjnevskaja, Russische zengeres (86)
• 13 december: Otto Ketting, Nederlandse componis (77)
• 30 december: Rita Levi-Montalcini, Italiaanse neurologin (103)