krijt

kliffen bij Dover[1]

krijt [2]

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  krijt    (hulp, bestand)
• IPA: / krɛit / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• krijt

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘strijdperk’ voor het eerst aangetroffen in 1265
• [A] van Middelnederlands crijt dat via het Volkslatijnse *crẹta is ontleend aan Latijn creta "krijt"
• [3] in 1822 door de Belgische geoloog J. d'Omalius d'Halloy als naam gebruikt voor het tijdperk waarin de krijtafzettingen zijn ontstaan
• [B] van Middelnederlands crijt, cognaat met Duits Kreis

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	krijt
verkleinwoord	krijtje	krijtjes

Zelfstandig naamwoord

[A] krijt o

1. wit mineraal dat uit calciumcarbonaat bestaat

   • De kliffen van Dover bestaan uit krijt. 

2. schrijfmateriaal uit dat materiaal vervaardigd

   • Hij schreef met krijt op het schoolbord. 

3. (geologie) geologisch tijdperk, derde en laatste periode van het era mesozoïcum, van 145 tot 66 miljoen jaar geleden

   • Uit het vroegste krijt stammen de fossielen uit het wealden met als fraaiste de boomvaren Tempskia. 

4. voorwerp dat wordt gebruikt in de biljartsport om de top van de keu minder glad te maken

   • De biljarter krijt zijn keu alvorens de biljartbal te stoten. 

Schrijfwijzen

• 3. Vóór 2006 was de spelling voor het geologisch tijdperk Krijt. In specialistische publicaties blijft volgens de Taalunie spelling met een hoofdletter mogelijk, zie hier.

Uitdrukkingen en gezegden

• [2]: Bij iemand in het krijt staan

Bij iemand schulden hebben

• [2]: Dat mag met een krijtje aan de balk.

Dat is iets bijzonders.

• [2]: Met dubbel krijt schrijven

Te veel berekenen

Hyperoniemen

• [3] periode (geologie)
• [3] mesozoïcum

Hyponiemen

    [1],[2],[4]

boerenkrijt herbergierskrijt kleermakerskrijt kleurkrijt pastelkrijt polijstkrijt roodkrijt schoolkrijt stoepkrijt tekenkrijt tufkrijt vetkrijt waskrijt

[3] geologisch tijdperk

• laatkrijt
• vroegkrijt

Verwante begrippen

[3] geologisch tijdperk

• jura
• trias

Afgeleide begrippen

   

krijtberg krijten krijtgesteente krijtgrond krijtperiode krijtrots krijtschijter krijtsterling krijtstern krijtstreep krijttechniek krijtwit

[3] geologisch tijdperk

• laatkrijt
• vroegkrijt

Vertalingen

    1. wit mineraal dat uit calciumcarbonaat bestaat   

Afrikaans: kryt (af) Arabisch: طبشورة (ar) Deens: krid (da) Duits: Kreide (de) v Engels: chalk (en) Estisch: kriit (et) Frans: craie (fr) Italiaans: creta (it)

Lets: krîte (lv), krîts (lv) Noors: kritt (no) o Nynorsk: krit (nn) o Oudnoords: krît Pools: kreda (pl) v Portugees: cal (pt) Russisch: мел (ru) (mjel) Zweeds: krita (sv)

    2. schrijfmateriaal uit dat materiaal vervaardigd   

Duits: Kreide (de) v Engels: chalk (en) Frans: craie (fr) v Koerdisch: gêç (ku) v Noors: kritt (no) o

Nynorsk: krit (nn) o Pools: kreda (pl) v Oekraïens: крейда (uk) (krejda) v Papiaments: kreit Spaans: tiza (es) v, creta (es) v

    3. een periode die deel uitmaakt van het mesozoïcum   

Duits: Kreidezeit (de) v Engels: Cretaceous (en) Frans: Crétacé (fr) v

Noors: kritt (no) m Nynorsk: krit (nn) Pools: kreda (pl) v Spaans: Cretácico (es) m

    4. voorwerp dat wordt gebruikt in de biljartsport om de top van de keu minder glad te maken   

Duits: Billardkreide (de) v

    bij iemand in het krijt staan   

Duits: bei jemandem in der Kreide stehen

Werkwoord

vervoeging van
krijten

krijt

1. enkelvoud tegenwoordige tijd van krijten
2. gebiedende wijs van krijten

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	krijt	krijten
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

[B] krijt o

1. strijdperk

Uitdrukkingen en gezegden

• [1]: voor iemand in het krijt treden

voor iemand opkomen

Gangbaarheid

• Het woord krijt staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "krijt" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.