Bartłomiej Gajos

This volume provides the English-speaking reader with little-known perspectives of Central and Eastern European historians on the topic of the Russian Revolution. Whereas research into the Soviet Union’s history has flourished at Western universities, the contribution of Central and Eastern European historians, during the Cold War working in conditions of imposed censorship, to this field of academic research has often been seriously circumscribed. Bringing together perspectives from across Central and Eastern Europe alongside contributions from established scholars from the West, this significant volume casts the year 1917 in a new critical light.

The Tambov case should be seen as a pars pro toto of the process whereby Russia's Soviet past is being reinterpreted, with state authorities undertaking to fashion a new public memory of that time. And when it comes to the October Revolution this memory very much lends itself to highly conflicting argumentation.

Analiza przypadku Tambowa na zasadzie pars pro toto przybliża proces przepracowywania pamięci o sowieckiej przeszłości i kształtowania jej obrazu przez władze centralne w całej Rosji. W przypadku rewolucji październikowej ta pamięć jest szczególnie konfliktogenna. Moim celem jest również podkreślenie specyfiki jednego z regionów Federacji Rosyjskiej oraz sposobu, w jaki mieszkańcy, politycy, działacze społeczni poddawali reinterpretacji najistotniejsze elementy kultury pamięci poprzedniej epoki, i momentów, kiedy trajektoria debat na temat przeszłości pokrywała się z dynamiką dyskusji toczących się na poziomie centralnym.

W 1917 roku rosyjskim imperium wstrząsnęły dwie rewolucje. W marcu upadła monarchia, a władzę przejął Rząd Tymczasowy, pragnący budować państwo demokratyczne. Osiem miesięcy później nic z tych marzeń nie pozostało: rządy znalazły się w rękach Lenina i jego partii. Zaczęła się nowa epoka w dziejach Rosji.

Jak oddziaływały rewolucje 1917 roku na bieg dziejów XX wieku? Jaki wpływ wywarły na historię Polski i krajów Europy Środkowej? Czym różnił się terror bolszewików od terroru ich przeciwników? W jaki sposób wydarzenia roku 1917 ocenia się w dzisiejszej Rosji? O tym grono uznanych historyków z wielu krajów europejskich pisze w Kręgach rewolucji.

The selection of press articles in this volume covers about a hundred days from the beginning of November 1918 to mid-February 1919. It includes newspapers published from the East Coast of the United States
to Great Britain, Belgium, France, Switzerland, Germany, Austria and Hungary to (mostly Bolshevik) Russia.

Doniesienia prasy zagranicznej o powstającej w 1918–1919 r. Polsce to marne źródła do badania dziejów niepodległości. Wiadomości ukazywały się w dziennikach od Atlantyku po Omsk spóźnione o dni, tygodnie lub nawet miesiące. Autorzy rzadko byli obiektywni. Treść bywała przepisywana z wiadomości agencyjnych lub – jawnie stronniczych – innych gazet. Komentarz mieszał się z opisem (często rzekomych) faktów, zależał od poglądów właściciela tytułu, jego stosunku do polityki rządu własnego kraju, sympatii ideologicznych, oceny zdolności do (prze)życia państw narodowych powstających na ruinach cesarskich imperiów.
Wartość niniejszego wyboru polega nie na odtwarzaniu faktów, ale na ich interpretacji. Dokumentuje zagraniczne poglądy o powstającej II Rzeczypospolitej, pokazuje potęgę i trwałość stereotypów, nadzieje i obawy związane z powstającą nową mapą Europy Środkowo-Wschodniej. Polska odgrywała na niej rolę kluczową. Do wyobrażeń o świecie idealnym pasowała rzadko. Jak wszystko inne, co powstawało na przełomie 1918 i 1919 r.

This volume provides the English-speaking reader with little-known perspectives of Central and Eastern European historians on the topic of the Russian Revolution. Whereas research into the Soviet Union’s history has flourished at Western universities, the contribution of Central and Eastern European historians, during the Cold War working in conditions of imposed censorship, to this field of academic research has often been seriously circumscribed. Bringing together perspectives from across Central and Eastern Europe alongside contributions from established scholars from the West, this significant volume casts the year 1917 in a new critical light.

The paper presents the comments of English, French, German, and Russian-language press, published in countries ranging from the USA to Soviet Russia, on the events in future Polish Second Republic between November 1918 till February 1919. The press certainly is not the ideal source to reconstruct the origins of reborn Poland. However, the press coverage reveals the stereotypes, misconceptions, impressions, and convictions of the authors, the expression of editors' political line, sometimes even the governments of relevant countries. Alternatively, the press coverage reveals the lack of knowledge on the part of the above. "Old" Europe was wary of a new country, that was to emerge on the map of the continent. Simultaneously, some were seeing Poland as an important chain in the anti-Bolshevik cordon sanitaire. Most importantly, however, the contemporary press coverage reveals the lack of awareness of the basic political mechanisms and identity problems present in the land...

The paper presents the comments of English, French, German, and
Russian-language press, published in countries ranging from the
USA to Soviet Russia, on the events in future Polish Second Republic between November 1918 till February 1919. The press certainly
is not the ideal source to reconstruct the origins of reborn Poland.
However, the press coverage reveals the stereotypes, misconceptions, impressions, and convictions of the authors, the expression
of editors’ political line, sometimes even the governments of relevant countries. Alternatively, the press coverage reveals the lack
of knowledge on the part of the above. “Old” Europe was wary
of a new country, that was to emerge on the map of the continent.
Simultaneously, some were seeing Poland as an important chain in
the anti-Bolshevik cordon sanitaire. Most importantly, however,
the contemporary press coverage reveals the lack of awareness of
the basic political mechanisms and identity problems present in
the lands of the emerging Polish Republic.

This article shows how the leaders of the Polish United Workers’ Party (PZPR) tried to incorporate the October Revolution into the Polish culture of remembrance. The author concentrates his attention on two round anniversaries (in 1957 and 1967) and describes the limits, zig-zags, and paradoxes of the official politics of memory conducted by the PZPR. He argues that although the Soviet leaders conceived the anniversaries of the October Revolution as a means of strengthening the friendship between the nations, in the case of Poland, they created an opportunity to advance arguments for easing Soviet domination. The author also points out that both the Soviet and Polish cultures of remembrances shared one feature in common: by the late 1960s, the theme of the Second World War started to overshadow all other events from the past, including fi rst and foremost the October Revolution.

Grand anniversaries are always treated by politicians as an opportunity to exploit history in accordance with their political agenda. This article explores how the CPSU and the Komsomol used the fiftieth anniversary of the October Revolution in order to shape the post-war generation. Preparations and celebrations of this event demonstrated that the ultimate aim embodied by the October Revolution - building communism - wasn't appealing for young Soviet citizens and the CPSU struggled to win over hearts of young people. The fiftieth anniversary also showed that the October Revolution started to lose its central place in the Soviet pantheon of memory, as the main goal of the Soviet power evolved from striving to create utopian claseless society to defend and preserve the existing regime. It was one of the reasons why the Great Patriotic War started to overshadow the memory of the year 1917 and consequently became the event around which all others revolved.

The celebrations of the fiftieth anniversary of the October Revolution revealed significant changes in politics of memory of the Communist Party of the Soviet Union. The events which took place in Petrograd and on which social memory had focused for last fifty years, did not have in the 1960s such a strong symbolic impact, being able to mobilise the
people to achieve goals set by the Communist Party as the Great Patriotic War. From the time of reactivation of the official celebrations of the Victory Day in 1965 the October Revolution began gradually to diminish in importance and lose its central place in collective memory of
the Soviet people.

В статье представлено, как Владимир Ленин использовал историю
в политических целях в период до захвата власти большевиками в октябре 1917 года. Автор доказывает, что транснациональный характер исторической политики РСДРП (б) постоянно переплетался с элементами русской революционной традиции. Одновременно Ленин пытался монополизировать память об Александре Герцене и революции 1905 года, считая себя их единственным наследником. Уже до октября 1917 сложился главный пантеон памяти большевиков, хотя в статьях опубликованных тогда Лениным не представлено практичной концепции того, как вести историческую политику. Другими словами, так называемый «план монументальной пропаганды» являлся продуктом революционного 1917 годаю

The celebrations of the fiftieth anniversary of the October Revolution revealed significant changes in politics of memory of the Communist Party of the Soviet Union. The events which took place in Petrograd and on which collective memory had focused for last fifty years, did not have in the 1960s such a strong symbolic impact, being able to mobilise the people to achieve goals set by the Communist Party as the Great Patriotic War. From the time of reactivation of the offi cial celebrations of the Victory Day in 1965 the October Revolution began gradually to diminish in importance and lose its central place in social memory of the
Soviet people.

This article examines the work of contemporary Russian historian Alexander Dyukov, 'The Molotov-Ribbentrop Pact in Questions and Answers', published in 2009. The assertions made in this publication are presented in a wider context, in comparison to the brochure
'Falsifers of History', which determined the Soviet historiography regarding the origins of World War II and the works of Russian historians conceived afer 1991. As a result, certain continuity could be traced between the interpretations constituting the official canon throughout the existence of the USSR, and those found in The Molotov-Ribbentrop Pact (...).

W artykule została przeanalizowana książka współczesnego rosyjskiego historyka Aleksandra Diukowa Pakt Mołotowa-Ribbentropa w pytaniach i odpowiedziach wydana w 2009 roku. Tezy zawarte w tej publikacji przedstawiono na szerszym tle, porównując je z broszurą O fałszerzach historii, która zdeterminowała sowiecką historiografię dotyczącą początków II wojny światowej, oraz dziełami rosyjskich historyków powstałymi po 1991 roku. Dzięki temu udało się wskazać ciągłości pomiędzy niektórymi interpretacjami, które stanowiły kanon przez cały okres istnienia ZSRS oraz tymi zawartymi w książce Pakt Mołotowa-Ribbentropa.

Miliony turystów odwiedzają Budapeszt specjalnie po to, by podziwiać jego imponujące XIX-wieczne dziedzictwo. Nasze spojrzenie na stolicę Węgier było inne. Bardziej niż monumentalne kamienice interesowały nas ślady, które w tkance miasta pozostawiły po sobie zmieniające się władze. W niniejszej książce opisaliśmy kilkanaście miejsc pamięci, na których podstawie staramy się wysnuć szersze wnioski na temat węgierskiej pamięci zbiorowej.”

„Budapeszt. Miasto pamięci” to projekt zrealizowany przez grupę studentów związanych z sekcją XX-wieku Studenckiego Koła Naukowego Historyków UW. Stanowi on kontynuację badań nad pamięcią zbiorową oraz polityką historyczną rozpoczętą w ramach analogicznego projektu Berlin. Miasto pamięci. Prace nad poświęconą stolicy Węgier publikacją zostały poprzedzone objazdem naukowym, w czasie którego uczestnicy przyglądali się opisanym obiektom oraz prezentowali referaty. „Budapeszt. Miasto pamięci” to zbiór jedenastu tekstów, które przez pryzmat historii konkretnych miejsc, starają się zrekonstruować węgierską pamięć zbiorową. Zostały one podzielone na cztery kategorie: pamięć o różnych reżimach, pamięć o Żydach, pamięć o roku 1956 oraz pamięć o komunizmie. Pomimo naukowej perspektywy, przyjętej w trakcie prowadzenia badań nad przestrzenią miejską Budapesztu, publikacja ma formę przewodnika i stawia sobie za cel popularyzację historii węgierskiej stolicy.

Na podstawie "Wykazu represjonowanych obywateli polskich w obwodzie lwowskim; 1939-1941 (opracowanie komputerowe SB Ukrainy na podstawie materiałów źródłowych)", znajdującego się w archiwum IPN, przeanalizowałem funkcjonowanie trybunałów wojskowych, kolegiów specjalnych NKWD oraz Lwowskiego Sądu Obwodowego. Szczególną uwagę zwróciłem na następujące zagadnienia: kiedy sowieckie sądy rozpoczęły swoją działalność; jak wyglądała ich struktura; jakie czynniki wewnętrzne i zewnętrzne wpływały na ich funkcjonowanie; kto i za co został skazany. Przedstawiono także ogólne hipotezy dotyczące "polityki sądowniczej" ZSRS na obszarze „Zachodniej Ukrainy”.

This report analyses Russian propaganda and disinformation – here collectively called strategic deception – concerning the conflict in Ukraine. The strategic deception is not exclusively a Russian term, but it does capture what we think is an essential feature of the current Russian foreign and security policy. It is driven by attempts to put the adversary into a defensive posture and off balance, and thus, to create conditions for surprise.
The methods utilized in contemporary Russian strategic deception are partly the same that were already used in Soviet propaganda. But where Soviet propaganda was anchored in ideological truth claims, the contemporary Russian variant can be compared to a kaleidoscope: a light piercing through it is instantly transformed into multiple versions of reality.
The main purpose of this report is to examine in detail the emergence and evolution of Russian metanarratives and the terms of distraction about the conflict in Ukraine, and on the basis of this analysis to ascertain the main policy objectives of Russian strategic deception inside Russia and in selected countries of the European Union.
It is concluded that the best defence against strategic deception is well-grounded, fact-based knowledge and the willingness to invest into gathering it. No fog of falsehood is able to penetrate the solid walls of well-grounded knowledge and firm commitment to one’s values.

Один из ведущих историков периода раннего большевизма Михаил Покровский сказал, что «история – это политика, опрокинутая в прошлое». Похоже, что нынешние российские официальные лица из кожи вон лезут, чтобы доказать правоту его слов. Однако когда речь заходит о революциях 1917 года, создать такую интерпретацию истории, которая легитимировала бы режим Владимира Путина, оказывается совсем не просто. Само слово «революция» имеет отрицательный и опасный оттенок в глазах нынешней власти и прочно ассоциируется с 1917 годом. Решением не может стать ни принижение роли этих событий, ни выхолащивание их смысла: столетний юбилей революций 1917-го слишком значительное и раскалывающее общество событие, чтобы от него можно было просто отмахнуться.

Józef Kuraś z Waksmundu to postać bez wątpienia budzącą skrajne emocje u wielu osób. Jego działalność była już opisywana w okresie PRL-u przede wszystkim przez Władysława Machejka i Stanisława Wałacha, których jedynym celem było przedstawienie „Ognia” jako bandyty podhalańskiego, zgodnie z wizją ówczesnych władz. Stąd też ich narracja dotyczy przede wszystkim okresu powojennego. Z drugiej strony, czas okupacji niemieckiej w życiu Kurasia był zawężany jedynie do konfliktu z Armią Krajową. Mimo tego, że oboje byli propagandystami i ich wiarygodność jest niewielka, zbudowany przez nich obraz  lat 1945-1947 wciąż jest powielany w niektórych publikacjach.