Kalendarium historii Polski
wykaz dat i wydarzeń z historii Polski
Kalendarium historii Polski – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Polski.
Czasy najdawniejsze
edytuj- ok. 500–400 tys. lat p.n.e. – pierwsze ślady łowców-zbieraczy z gatunku Homo erectus na ziemiach polskich odkryte w Trzebnicy pod Wrocławiem[1]
- ok. 250–40 tys. lat p.n.e. – neandertalska kultura mustierska na terenach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[1]
- ok. 38–8,3 tys. p.n.e. – górnopaleolityczne osadnictwo człowieka współczesnego kopalnego, myśliwego[1]
- ok. 4,5 tys. lat p.n.e. – początek neolitu na ziemiach polskich. Początki rolnictwa i hodowli zwierząt[1]
- ok. 1700 r. p.n.e. – epoka brązu objęła tereny całej dzisiejszej Polski[1]
- ok. 1250 r. p.n.e. – rozwój kultury łużyckiej, zwanej także kulturą pól popielnicowych, na ziemiach polskich[1]
- VIII w. p.n.e. – złoty wiek kultury łużyckiej. Jej przykładem jest powstała około 740 r. p.n.e. osada obronna w Biskupinie[1]
- IV – III w. p.n.e. – pojawienie się Celtów na południowych ziemiach polskich. Ich ośrodkami były m.in. Ślęża, Łysa Góra i Góra Świętej Anny[1]
- I – V w. n.e. – wpływy cywilizacji rzymskiej na ziemiach polskich[1]
- V – VII w. – na terenie obecnej Polski osiedlili się pierwsi Słowianie[2]
- VIII – połowa X w. – tereny dzisiejszej Polski zamieszkiwali: Pomorzanie, Kaszubi, Lubuszanie, Goplanie, Polanie, Lędzianie, Wiślanie, Mazowszanie, Prusowie[2]
- ok. 632 – powstało tzw. Państwo Samona[2]
- 940–941 – w Gnieźnie, na Wzgórzu Lecha, wzniesiono pierwszy gród, jeden z grodów centralnych plemienia Polan[3]
Panowanie Piastów
edytuj- 963–968 – Mieszko I pokonał zachodniosłowiańskie plemiona wieleckie[2]
- 965–966 – żydowski kupiec Ibrahim ibn Jakub opisał gród „Karako” (Kraków)[2]
- 966 – Mieszko I ożenił się z Dobrawą[2]
- 966 – chrzest Polski
- 968 – biskup misyjny Jordan zorganizował diecezję kościelną w Gnieźnie[2]
- ok. 970 – pojawiły się denary Mieszka I[4]
- 24 czerwca 972 – bitwa pod Cedynią; zwycięstwo Mieszka I nad margrabim Hodonem[2]
- 989 – Mieszko I zdobył Małopolskę[2]
- 990 – wybuchł konflikt zbrojny z czeskim Bolesławem II – Mieszko I zdobył Śląsk[2]
- ok. 990–992 – powstał dokument Dagome iudex, w którym Mieszko I i jego żona Oda przekazali swoje władztwo pod opiekę Stolicy Apostolskiej[2]
- 25 maja 992 – zmarł Mieszko I[2]
Panowanie Bolesława Chrobrego (992–1025)
edytuj- 992 – Bolesław Chrobry usunął z kraju macochę Odę i jej synów[2]
- 997 – odbyła się misja św. Wojciecha[2]
- 999 – papież Sylwester II ustanowił w Gnieźnie arcybiskupstwo[2]
- 8–10 marca 1000 – zjazd gnieźnieński: niemiecki cesarz Otto III przybył z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha, symbolicznie koronował Bolesława Chrobrego oraz zgodził się na utworzenie niezależnej polskiej metropolii w Gnieźnie oraz biskupstw w Krakowie, Kołobrzegu i Wrocławiu[2]
- 1003 – Bolesław Chrobry zajął Czechy i Morawy[2]
- 1004–1005 – pierwsza wojna z Henrykiem II[2]
- 1007–1013 – druga wojna z Henrykiem II[2]
- 1015 – 30 stycznia 1018 – trzecia wojna z Henrykiem II[2]
- 30 stycznia 1018 – pokój w Budziszynie. Na jego mocy Milsko, Łużyce i Morawy pozostały przy Polsce[2]
- 1018 – Bolesław Chrobry zdobył Grody Czerwieńskie oraz osadził na tronie ruskim zięcia Świętopełka[2]
- 1025 – koronowano Bolesława Chrobrego
- 17 czerwca 1025 – zmarł Bolesław Chrobry[2]
Panowanie Mieszka II Lamberta (1025–1031)
edytuj- 1031 – bunt Bezpryma, starszego syna Chrobrego[2]
- 1031 – wypędzono Mieszka II[2]
- 1031 – książę kijowski Jarosław zdobył Grody Czerwieńskie, zaś Cesarstwo Niemieckie odzyskało Milsko i Łużyce[2]
- 1032 – Mieszko II wrócił do Polski[2]
- 1034 – śmierć Mieszka II[2]
Panowanie Kazimierza Odnowiciela (1034–1058)
edytuj- ok. 1034 – wybuchło powstanie ludowe o podłożu antyfeudalnym i antychrześcijańskim, wygnanie Kazimierza Odnowiciela[2]
- 1039 – książę czeski Brzetysław I zdobył kosztem Polski Śląsk[2]
- 1039 – Kazimierz Odnowiciel wrócił z wygnania[5]
- 1039 – nową stolicą Polski został Kraków[5]
- 1050 – Polska odzyskała Śląsk[5]
- 1058 – zmarł Kazimierz Odnowiciel[5]
Panowanie Bolesława II Szczodrego (1058–1079)
edytuj- 1069 – Bolesław Szczodry odzyskał Grody Czerwieńskie i wprowadził na tron kijowski Izjasława II[5]
- 25 grudnia 1076 – odbyła się koronacja Bolesława Szczodrego[5]
- 1077 – zakończył się spór o inwestyturę: cesarz Henryk IV upokorzył się przed papieżem Grzegorzem VII w Canossie[5]
- 1078–1079 – biskup Stanisław ze Szczepanowa został oskarżony o zdradę i skazany na śmierć przez poćwiartowanie[6] na rozkaz króla Bolesława II[5]
- 1079 – w wyniku buntu Bolesław II uciekł z kraju[5]
Panowanie Władysława I Hermana (1079–1102)
edytuj- ok. 1081 – na Węgrzech zmarł Bolesław II[5]
- 1102 – zmarł Władysław I – kraj został podzielony pomiędzy jego dwóch synów: Zbigniewa (Północ) i Bolesława (Małopolska)[5]
Panowanie Bolesława III Krzywoustego (1102–1138)
edytuj- 1103 – Bolesław Krzywousty wyruszył na Czechy[5]
- 1106–1108 – wojna domowa w Polsce: Bolesław Krzywousty przejął tron książęcy oraz oślepił brata[5]
- 1109 – pod pretekstem obrony praw Zbigniewa, Henryk V najechał na Polskę[5]
- ok. 1112–1116 – Gall Anonim spisał dzieje Piastów do 1113 roku[5]
- 1113–1119 – odbyła się wyprawa Bolesława Krzywoustego na Pomorze Gdańskie[5]
- 1135 – odbył się zjazd w Merseburgu, podczas którego Bolesław Krzywousty złożył hołd lenny cesarzowi Lotarowi III oraz zobowiązał się do płacenia trybutu w zamian za utrzymanie całości państwa polskiego[5]
- 1136 – bulla gnieźnieńska potwierdziła niezależność Kościoła polskiego[5]
- 28 października 1138 – zmarł Bolesław Krzywousty – w wyniku testamentu Bolesława III, Polska została podzielona na dzielnice[5]
Rozbicie dzielnicowe (1138–1320)
edytuj- 1138–1146 – Władysław II Wygnaniec princepsem[5]
- 1146 – w wyniku buntu juniorów, Władysław Wygnaniec został wypędzony, Bolesław IV Kędzierzawy przejął godność princepsa[5]
- 1150 – książę Albrecht Niedźwiedź utworzył Marchię Brandenburską na terenach odebranych Słowianom połabskim[5]
- ok. 1152 – biskup płocki Aleksander z Malonne ufundował drzwi płockie[5]
- 1154 – odbyła się wyprawa księcia Henryka Sandomierskiego do Jerozolimy[5]
- 1157 – odbyła się wyprawa cesarza Fryderyka I Barbarossy do Polski w celu przywrócenia rządów Władysława Wygnańca. Bolesław Kędzierzawy złożył cesarzowi hołd lenny[5]
- 1173–1177 – rządy princepsa Mieszka III Starego[5]
- 1177 – przeciwko Mieszkowi III wybuchł bunt możnowładców – tron przejął Kazimierz II Sprawiedliwy[5]
- 1180 – odbył się zjazd książąt piastowskich w Łęczycy[5]
- 1194 – zmarł Kazimierz Sprawiedliwy[5]
- 1195 – panowie małopolscy odparli pod Mozgawą wyprawę Mieszka Starego na Kraków[5]
- 1198 – Mieszko Stary ustanowił ugodę z możnowładcami małopolskimi, na mocy której książę przejął tron krakowski[5]
- 1202 – zmarł Mieszko III Stary. Princepsem został na krótko jego syn Władysław III Laskonogi, ale stracił tron na rzecz Leszka Białego[5]
- 1202–1238 – panowanie Henryka I Brodatego na Śląsku[5]
- 1205–1207 – Wincenty Kadłubek napisał Kronikę Polaków[5]
- 1210 – nadanie przywilejów dla kleru tzw. Przywilej borzykowski.
- 1211 – książę Henryk Brodaty dokonał lokacji na prawie magdeburskim Złotoryi. Była to pierwsza na ziemiach polskich lokacja na prawie niemieckim[7]
- 1215 – uchwalono przywilej wolborski książąt dzielnicowych dla kleru[7]
- 1220 – na Mazowsze i ziemię chełmińską najechali Prusowie[7]
- 1222–1223 – Leszek Biały, Henryk Brodaty oraz książęta pomorscy rozpoczęli wyprawy na Prusów[7]
- 1226 – Konrad Mazowiecki rozpoczął rokowania w sprawie osiedlenia Krzyżaków na pograniczu prusko-mazowieckim[7]
- 1227 – odbył się zjazd książąt dzielnicowych w Gąsawie, podczas których zamordowano Leszka Białego[7]
- 1228 – zakon krzyżacki otrzymał od Konrada Mazowieckiego w dzierżawę ziemię chełmińską[7]
- 1230 – Grzegorz IX wydał bullę potwierdzającą osiedlenie się i nadanie przywilejów dla Krzyżaków[7]
- 1232–1238 – panowanie Henryka Brodatego[7]
- 1232–1234 – powstał we Wrocławiu pierwszy polski klasztor franciszkański[7]
- 1234 – odbyła się wyprawa polsko-krzyżacka na Prusów; Krzyżacy sfałszowali dokument kruszwicki, twierdząc, że Konrad Mazowiecki oddał im wszelkie zdobycze w Prusach jako darowiznę[7]
- 1238–1241 – rządy Henryka Pobożnego[7]
- 1241 – najazd Tatarów na Polskę[7]
- 9 kwietnia 1241 – podczas bitwy pod Legnicą zginął Henryk Pobożny[7]
- 1247 – zmarł Konrad Mazowiecki[7]
- 1248–1255 – pomiędzy synami Henryka Pobożnego wybuchła wojna, która skończyła się rozbiciem Śląska i Małopolski na kilka księstw[7]
- 1249–1252 – Marchia Brandenburska przejęła ziemię lubuską[7]
- 8 września 1253 – papież Innocenty IV kanonizował Stanisława ze Szczepanowa[7]
- 1259–1260 – drugi najazd Tatarów[7]
- 1267 – żona Henryka Brodatego, Jadwiga, została kanonizowana przez Klemensa IV[7]
- 1270–1273 – polski naukowiec Witelon opublikował Perspektywę poświęconą matematyce i zjawiskom optycznym[7]
- 1279 – rządy Leszka Czarnego w Małopolsce[7]
- 1287 – książę wielkopolski Przemysł II, książę gdański Mściwoj II oraz książę zachodniopomorski Bogusław IV podpisali układ sukcesyjny[7]
- 1288–1289 – książę wrocławski Henryk IV Probus przejął tron krakowski[7]
- 1290 – Przemysł II objął władzę w Krakowie[7]
- 1291–1292 – czeski król Wacław II zdobył Małopolskę i ziemię sandomierską[7]
- 1292 – na zajętych ziemiach polskich Wacław II wprowadził urząd starosty[7]
- 25 czerwca 1295 – Przemysł II został koronowany – symboliczny koniec epoki rozbicia dzielnicowego[7]
- 1296 – w Rogoźnie zamordowano Przemysła II[7]
- 1300 – Wacław II został królem Polski[7]
- 1305 – zmarł Wacław II, władzę objął jego syn Wacław III[7]
- 1305 – przeciwko rządom starosty i biskupa krakowskiego Jana Muskaty wybuchł bunt[7]
- 1306 – w Ołomuńcu zamordowano Wacława III[7]
- 1306 – książę kujawsko-łęczycki Władysław Łokietek zajął Małopolskę i Pomorze Gdańskie[7]
- 1308 – Krzyżacy dokonali rzezi mieszkańców Gdańska
- 1309 – Krzyżacy podstępnie zajęli Pomorze Gdańskie[8]
- 1312 – wybuchł bunt wójta Alberta przeciwko Władysławowi Łokietkowi w Krakowie[8]
- 20 stycznia 1320 – w Krakowie koronowano Władysława Łokietka. Ponowne zjednoczenie Polski i koniec rozbicia dzielnicowego[8]
Panowanie Władysława Łokietka (1320–1333)
edytuj- 1320–1321 – odbył się proces polsko-krzyżacki w Inowrocławiu i Brześciu Kujawskim. Sąd papieski nakazał zakonowi krzyżackiemu zwrot Pomorza Gdańskiego i wypłatę odszkodowania. Wyrok nie został wykonany[8]
- 1325 – Władysław I Łokietek zawarł z księciem litewskim Giedyminem przymierze, które umocniono ślubem polskiego następcy tronu Kazimierza z Aldoną Giedyminówną[8]
- 1327–1332 – wojna polsko-krzyżacka, w której sojusznikiem zakonu był król Jan Luksemburski[8]
- 1329 – Krzyżacy najechali na ziemię dobrzyńską[8]
- 1330 – Felicjan Zach przeprowadził nieudany zamach na węgierską parę królewską, sprowokowany rzekomo romansem Kazimierza Wielkiego z jego córką Klarą[8]
- 27 września 1331 – Władysław Łokietek pokonał Krzyżaków w bitwie pod Płowcami[8]
- 1332 – Krzyżacy podbili Kujawy[8]
- 2 marca 1333 – zmarł Władysław Łokietek[8]
Panowanie Kazimierza Wielkiego (1333–1370)
edytuj- 25 kwietnia 1333 – w katedrze wawelskiej koronowano Kazimierza Wielkiego[8]
- 1335 – w listopadzie odbył się zjazd w Wyszehradzie, na którym Jan Luksemburski zrzekł się praw do korony polskiej, w zamian za 20 tys. kop groszy praskich. Podczas zjazdu Polska przekazała Krzyżakom Pomorze Gdańskie, zaś zakonowi nakazano oddać Kujawy i ziemię dobrzyńską Polsce[8]
- 1335 – 24 listopada zmarł Henryk VI Dobry i na mocy wcześniejszego porozumienia Księstwo wrocławskie przeszło we władanie Czech.
- 1337 – odbył się zjazd w Inowrocławiu. Zakon krzyżacki oddał Kujawy i ziemię dobrzyńską Janowi Luksemburskiemu, który część tych dóbr przekazał Kazimierzowi Wielkiemu[8]
- 1339 – w Warszawie odbył się proces polsko-krzyżacki. W wyniku procesu zakon krzyżacki miał oddać Pomorze i ziemię chełmińską Polsce, lecz nie uznał wyroku[8]
- 1340 – wyprawa Kazimierza Wielkiego na Lwów, początek ekspansji na Ruś Halicką[8]
- 1341 – Kazimierz Wielki i Luksemburgowie zawarli sojusz[8]
- 1342 – rozpoczęto budowę katedry gotyckiej w Gnieźnie[8]
- 8 lipca 1343 – Polska zawarła z zakonem krzyżackim pokój kaliski – Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską oraz zrzekła się Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińskiej[8]
- 1348 – odbyła się nieudana wyprawa Kazimierza Wielkiego na Śląsk[8]
- 1354–1355 – Polska zawarła układy z Ludwikiem Węgierskim, dotyczące sukcesji tronu polskiego[8]
- 1 maja 1356 – w Pradze uchwalono układ pomiędzy Polską a Czechami – Kazimierz Wielki zrzekł się praw do Śląska w zamian za pomoc przeciwko Brandenburczykom i zakonowi krzyżackiemu[8]
- 1356 – Kazimierz Wielki ustanowił Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego dla miast[8]
- 1356 – Lwów uzyskał prawa miejskie[8]
- 1356–1360 – Kazimierz Wielki uchwalił statusy dla Wielkopolski i Małopolski[8]
- 12 maja 1364 – Kazimierz Wielki założył Akademię Krakowską (będącą drugą wyższą uczelnią w Europie Środkowej, po praskiej)[8]
- wrzesień 1364 – odbył się zjazd monarchów w Krakowie z udziałem cesarza i króla Czech Karola IV, króla Polski Kazimierza, króla Węgier Ludwika, króla Cypru Piotra, króla Danii Waldemara IV, księcia mazowieckiego Siemowita, książąt śląskich i margrabiego brandenburskiego Ottona[8]
- 5 listopada 1370 – zmarł Kazimierz Wielki[8]
Panowanie Andegawenów
edytuj- 17 listopada 1370 – koronowano Ludwika Węgierskiego[8]
- 1374 – odbył się zjazd w Koszycach, na którym ustanowiono przywileje dla szlachty[8]
- 1382 – zmarł Ludwik Węgierski[8]
- 16 października 1384 – koronowano Jadwigę Andegaweńską[8]
- 14 sierpnia 1385 – Polska z Litwą zawarły unię w Krewie – Jadwiga Andegaweńska poślubi Władysława Jagiełłę[8]
Panowanie Jagiellonów
edytujPanowanie Władysława Jagiełły (1386–1434)
edytuj- 15 lutego 1386 – koronowano Władysława Jagiełłę[8]
- 1386 – odbył się chrzest Litwy[8]
- 1387 – w Wilnie powstało biskupstwo katolickie[8]
- 1397 – organizacja szlachty chełmińskiej powołała Związek Jaszczurczy skierowany przeciwko nadużyciom urzędników krzyżackich[8]
- 1398 – na wyspie Salin podpisano pokój litewsko-krzyżacki[8]
- 17 lipca 1399 – zmarła Jadwiga Andegaweńska[8]
- 12 sierpnia 1399 – wojska Witolda poniosły klęskę w bitwie nad Worsklą – przegrana skłoniła Witolda do zbliżenia z Polską przeciwko Krzyżakom[8]
- ok. 1400 – odnowiono Akademię Krakowską[9]
- 1401 – brat Władysława Jagiełły, Witold, został wielkim księciem litewskim[8]
- 1401 – zawarto unię wileńsko-radomską, na mocy której Witold otrzymał dożywotnio tron wielkiego księcia litewskiego, w zamian musiał uznać zwierzchnictwo Jagiełły jako najwyższego księcia Litwy oraz zobowiązał się nie zawierać traktatów z Krzyżakami bez zgody Jagiełły[10]
- 1401 – przeciwko Krzyżakom wybuchło powstanie na Żmudzi[10]
- 1402 – Krzyżacy odkupili od Brandenburczyków Nową Marchię, oddzielając Pomorze Zachodnie od Polski[10]
- 1404 – Polska i Litwa zawarły z Krzyżakami pokój w Raciążku[10]
- 1404–1406 – wojna litewsko-moskiewska: Witold zdobył Smoleńsk[10]
- kwiecień 1409 – Krzyżacy zarekwirowali polskie statki płynące na Litwę pod pretekstem przewożenia broni dla Żmudzinów[10]
- maj 1409 – wybuchło kolejne powstanie Żmudzinów[10]
- 1–6 sierpnia 1409 – polskie poselstwo wyruszyło do Malborka: na deklarację o sojuszu z Litwą Krzyżacy odpowiedzieli wypowiedzeniem wojny[10]
- 12 sierpnia 1409–1411 – wielka wojna z zakonem krzyżackim[10]
- 12 sierpnia 1409 – Krzyżacy wkroczyli na Kujawy i ziemię dobrzyńską[10]
- 6 października 1409 – wojska polskie zdobyły Bydgoszcz[10]
- 8 października 1409 – Polska zawarła pokój z zakonem[10]
- 20 grudnia 1409 – Krzyżacy zawarli antypolski sojusz z królem Węgier Zygmuntem Luksemburskim[10]
- 21 czerwca 1410 – Zygmunt Luksemburski wypowiedział Polsce wojnę[10]
- 24 czerwca 1410 – Polska i Litwa zaatakowały tereny krzyżackie[10]
- 30 czerwca – 2 lipca 1410 – wojska koronne przeprawiły się przez Wisłę pod Czerwińskiem – rozpoczął się marsz na Malbork[10]
- 15 lipca 1410 – 40 tys. armia polsko-litewsko-ruska pokonała pod Grunwaldem wojska krzyżackie wspierane przez zachodnie rycerstwo – w bitwie zginął wielki mistrz krzyżacki Ulrich von Jungingen
- 25 lipca – 19 sierpnia 1410 – nieudane oblężenie Malborka[10]
- 10 października 1410 – pod Koronowem Polska pokonała krzyżackie posiłki[10]
- październik 1410 – na Sądecczyznę najechał Zygmunt Luksemburski[10]
- 9 grudnia 1410 – w Nieszawie zawarto rozejm polsko-krzyżacki[10]
- 1 lutego 1411 – w Toruniu zawarto pokój, na mocy którego Krzyżacy oddali Polsce ziemię dobrzyńską oraz Litwie Żmudź[10]
- 1412 – Zygmunt Luksemburski zawarł pokój z Polską i Litwą[10]
- 1413 – zawarto unię w Horodle, na mocy której Polska i Litwa pozostały niezależnymi od siebie państwami[10]
- lipiec – grudzień 1414 – wojna głodowa pomiędzy Polską a zakonem[10]
- 1421 – Polska i Brandenburgia zawarły sojusz antykrzyżacki[10]
- 1422 – ustanowiono przywilej czerwiński, na mocy którego Władysław Jagiełło zobowiązał się nie konfiskować majątków szlacheckich bez wyroku sądowego[10]
- lipiec – listopad 1422 – wojna polsko-krzyżacka: wojska polskie spustoszyły ziemię chełmińską[10]
- 27 listopada 1422 – Polska zawarła z Krzyżakami pokój nad jeziorem Melno, na mocy którego Litwa uzyskała potwierdzenie praw do Żmudzi, a Polska odzyskała krzyżacką część Kujaw[10]
- 1423 – ustanowiono statut warcki, na mocy którego szlachta uzyskała prawo rugowania sołtysów, a wojewodowie ustalania cen produktów rolnych[10]
- 1430–1433 – uchwalono przywileje jedlneńsko-krakowskie, które zagwarantowały szlachcie nietykalność osobistą[10]
- 27 października 1430 – zmarł wielki książę litewski Witold, jego następcą został najmłodszy brat Władysława Jagiełły, Świdrygiełło[10]
- 1431–1432 – wybuchł konflikt polsko-litewski o Podole i Wołyń, Świdrygiełło zawarł rozejm z Krzyżakami[10]
- 1432 – Zygmunt Kiejstutowicz obalił rządy Świdrygiełły – w Grodnie zawarł nową unię z Polską[10]
- 1433 – wojska polskie zaatakowały terytoria krzyżackie[10]
- 1434 – zmarł Władysław Jagiełło[10]
Panowanie Władysława Warneńczyka (1434–1444)
edytuj- 25 lipca 1434 – koronowano Władysława III Warneńczyka[10]
- 31 grudnia 1435 – w Brześciu Kujawskim podpisano pokój pomiędzy Polską i Krzyżakami[10].
- 1439 – Konfederacja Spytka z Melsztyna została rozbita przez wojska królewskie w bitwie pod Grotnikami[10]
- 20 marca 1440 – Zygmunt Kiejstutowicz zginął w wyniku zamachu, na tron litewski wybrano Kazimierza Jagiellończyka[10].
- 7 lipca 1440 – Władysław III został królem Węgier[10]
- 1443 – Władysław III zawarł w Szegedzie pokój z Turcją na okres dziesięciu lat[10]
- 10 listopada 1444 – wojska węgierskie przegrały z Turkami pod Warną – podczas bitwy zginął Władysław III[10]
- 1445–1446 – odbyły się rokowania polskich panów w sprawie przejęcia tronu polskiego[10]
Panowanie Kazimierza Jagiellończyka (1447–1492)
edytuj- 25 czerwca 1447 – królem Polski i Litwy został Kazimierz Jagiellończyk – podczas koronacji zawarto unię personalną obu państw na zasadzie równorzędności[10]
- 1449 – biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki został kardynałem[11]
- 1454 – uchwalono statuty nieszawskie[9]
- 1454–1466 – wojna trzynastoletnia[9]
- luty 1454 – Związek Pruski wypowiedział posłuszeństwo zakonowi krzyżackiemu i oddał się w opiekę królowi polskiemu[11]
- 6 marca 1454 – Kazimierz Jagiellończyk inkorporował Prusy do Królestwa Polskiego[11]
- 18 września 1454 – polskie pospolite ruszenie odniosło klęskę pod Chojnicami[11]
- 11–12 listopada 1454 – Kazimierz Jagiellończyk wydał przywilej nieszawski, na mocy którego pospolite ruszenia miały się odbyć tylko za zgodą sejmików ziemskich[11]
- 1455–1480 – powstawanie Roczników, czyli kronik sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza[11]
- czerwiec 1457 – Polska kupiła od zakonu krzyżackiego Malbork, Tczew i Iławę. Nową siedzibą zakonu stał się Królewiec[11]
- wrzesień 1457 – Krzyżacy odbili Malbork[11]
- sierpień 1460 – Polacy ponownie zajęli Malbork[11]
- 17 września 1462 – wojska polskie pokonały zakon krzyżacki pod Świecinem[11]
- 15 września 1463 – rozegrała się bitwa na Zalewie Wiślanym, wygrana przez Polskę[11]
- 19 października 1466 – na mocy II pokoju toruńskiego zakończono wojnę trzynastoletnią – Polska odzyskała Pomorze Gdańskie, Malbork, Elbląg, ziemię michałowską i chełmińską oraz warmińskie księstwo biskupie[11]
- 1468 – Kazimierz Jagiellończyk zawarł układ z czeskim królem Jerzym z Podiebradu w sprawie sukcesji czeskiego tronu dla Jagiellonów[11]
- 22 lipca 1471 – Władysław Jagiellończyk objął tron czeski[11]
- 1471 – odbyła się nieudana polska wyprawa na Węgry[11]
- 1473–1474 – konflikt z Węgrami – Kazimierz Jagiellończyk próbował obsadzić tron węgierski swoim synem Kazimierzem[11]
- 19 lutego 1473 – urodził się Mikołaj Kopernik[11]
- 1473 – w Krakowie powstała pierwsza polska drukarnia[11]
- 1475–1476 – uchwalono memoriał o urządzeniu Rzeczypospolitej Jana Ostroroga[11]
- 1477–1489 – Wit Stwosz stworzył Ołtarz Mariacki[11]
- 1478–1479 – wojna popia: Krzyżacy zajęli kilka pruskich miast, ale musieli się wycofać – sprzymierzony z zakonem Maciej Korwin zajął Śląsk[11]
- 1490 – Władysław Jagiellończyk objął tron węgierski[11]
- 1490–1492 – wojna o tron między Władysławem Jagiellończykiem a Janem Olbrachtem[11]
- 7 lipca 1492 – zmarł Kazimierz Jagiellończyk[11]
- 1492 – zerwano unię personalną pomiędzy Polską a Litwą w wyniku obsadzenia syna Kazimierza Jagiellończyka, Aleksandra, na wielkiego księcia litewskiego[11]
Panowanie Jana Olbrachta (1492–1501)
edytuj- 1496 – Jan Olbracht wydał przywilej piotrkowski, który ograniczył wychodźstwo chłopów oraz zakazał nabywania dóbr ziemskich przez mieszczan[11]
- 1497 – Jan Olbracht przeprowadził nieudaną wyprawę na Mołdawię[11]
- 1499 – Polska z Litwą zawarły unię wileńską, która potwierdziła równorzędność obu państw[11].
- 1500 – nad Wiedroszą Litwa została pokonana przez siły moskiewskie – Litwa utraciła część ziemi czernihowsko-siewierskiej oraz Smoleńszczyznę[11]
- 17 czerwca 1501 – zmarł Jan Olbracht[11]
Panowanie Aleksandra Jagiellończyka (1501–1506)
edytuj- 1501 – w wyniku przywileju mielnickiego zwiększono rolę senatu[11]
- 12 grudnia 1501 – Aleksander Jagiellończyk został koronowany[11]
- 1505 – sejm radomski przyjął konstytucję Nihil novi, która anulowała postanowienia mielnickie oraz wprowadziła zasadę, że nic nowego nie może być postanowione bez zgody obu izb sejmu, senatu i izby poselskiej[11]
- 1506 – powstał Statut Łaskiego[11]
- 1506 – zmarł Aleksander Jagiellończyk[11]
Panowanie Zygmunta Starego (1506–1548)
edytuj- 8 grudnia 1506 – sejm zebrany w Piotrkowie wybrał Zygmunta Starego na króla polski i wielkiego księcia litewskiego[11].
- 24 stycznia 1507 – koronowano Zygmunta Starego[11]
- 1507 – wojska litewskie powstrzymały ofensywę moskiewską w Smoleńsku[11]
- 1507 – zakończono przebudowę zamku królewskiego na Wawelu w stylu odrodzeniowym[11]
- 1508 – wybuchł bunt księcia Michała Glińskiego na Litwie[11]
- 14 grudnia 1511 – Zygmunt Stary zezwolił na objęcie urzędu wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego przez księcia brandenburskiego Albrechta Hohenzollerna[12]
- 1512 – wojska koronne i litewskie pokonały pod Łopusznem wojska tatarskie[12]
- 1514 – wojska moskiewskie zdobyły Smoleńsk[12]
- 8 września 1514 – armia polsko-litewska pokonała wojska moskiewskie w bitwie pod Orszą[12]
- 1515 – powstała Historia de Rega opisująca dzieje Władysława Warneńczyka[12]
- 17–22 lipca 1515 – odbył się zjazd w Wiedniu[12]
- 13 marca 1516 – zmarł Władysław Jagiellończyk – władca Węgier i Czech. Oba trony przejął jego syn Ludwik[12]
- 1517 – rozpoczęto budowę kaplicy Zygmuntowskiej[12]
- 18 kwietnia 1518 – ślub Zygmunta Starego z Boną Sforzą[12]
- 1519–1521 – wojna pruska[12]
- 1522–1526 – konflikt pomiędzy katolikami a protestantami w Gdańsku, zakończony interwencją króla[12]
- 10 kwietnia 1525 – Albrecht Hohenzollern złożył w Krakowie hołd lenny Zygmuntowi Staremu
- 1526 – Ludwik Jagiellończyk zmarł podczas bitwy pod Mohaczem – trony Węgier i Czech objął arcyksiążę Ferdynand Habsburg[12]
- 1528 – Mikołaj Kopernik wydał traktat O sposobie bicia monety, w której zawarł tezę o wypieraniu monety lepszej przez gorszą[12]
- 1529 – inkorporowano Mazowsze do Korony[12]
- 1529 – wydano pierwszy statut litewski, który kodyfikował prawo zwyczajowe w Wielkim Księstwie[12]
- 18 grudnia 1530 – na mocy vivente rege koronowano Zygmunta Augusta[12]
- 1533 – Polska zawarła pokój z Turcją[9]
- 1534–1537 – wojna litewsko-moskiewska[12]
- 1534–1535 – odbył się sejm piotrkowski[12]
- 1538–1539 – w Piotrkowie odbyły się sejmy egzekucyjne[12]
- 1543 – powstała Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem Mikołaja Reja[12]
- 1543 – Mikołaj Kopernik wydał traktat O obrotach ciał niebieskich, w którym udowodnił, że Ziemia kręci się wokół Słońca[12]
- 1544 – Zygmunt Stary przekazał Zygmuntowi Augustowi władzę na Litwie[12]
- 1547 – Zygmunt August potajemnie ożenił się z Barbarą Radziwiłłówną – małżeństwo wywołało wzburzenie wśród szlachty[12]
- 1 kwietnia 1548 – zmarł Zygmunt Stary[12]
Panowanie Zygmunta Augusta (1548–1572)
edytuj- 1548 – odbył się sejm w Piotrowie, zdominowany sprawą małżeństwa Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną[12]
- 2 lipca 1549 – Zygmunt August zawarł przymierze z królem Czech Ferdynandem Habsburgiem[12]
- 1550 – Barbara Radziwiłłówna została koronowana[12]
- 1550 – Zygmunt August wydał edykt przeciwko różnowiercom[12]
- 8 maja 1551 – zmarła Barbara Radziwiłłówna[12]
- 1551 – Andrzej Frycz Modrzewski wydał O naprawie Rzeczypospolitej[12]
- 1557 – w Bari otruto Bonę Sforzę[12]
- 1558 – Iwan IV Groźny zaatakował Inflanty[12]
- 1558 – powstała pierwsza polska poczta[12]
- 1558 – Bartłomiej Groicki wydał pierwszą prawniczą książkę w języku polskim: Artykuły prawa magdeburskiego[12]
- 1559 – Zygmunt August wydał edykt gwarantujący swobodę wyznania w Prusach Królewskich[12]
- 1560 – Gdańsk zorganizował flotę kaperską w służbie polskiej[13]
- 1561 – mistrz zakonu inflanckiego Gotthard Kettler sekularyzował Inflanty i przekazał je Polsce i Litwie[13]
- 1562–1563 – odbył się sejm piotrkowski, na którym Zygmunt August zwiększył przywileje szlachty[13]
- 1563–1564 – odbył się sejm warszawski, na którym Zygmunt August zrzekł się praw dziedzicznych do Wielkiego Księstwa Litewskiego[13]
- 1564 – armia litewska rozbiła siły rosyjskie pod Orszą i Czaśnikami[13]
- 1564 – księstwa zatorskie i oświęcimskie inkorporowano do Korony[13]
- 1564 – ukazały się pierwsze utwory Jana Kochanowskiego[13]
- 1566 – odbył się drugi statut litewski[13]
- 1568–1570 – konflikt Zygmunta Augusta z patrycjatem Gdańska[13]
- 1568 – ukazało się Zwierciadło Mikołaja Reja[13]
- 1568 – we wrześniu król przenosi się na stałe wraz z dworem i urzędami centralnymi do Warszawy[14]
- 16 marca 1569 – Prusy Królewskie inkorporowano do Korony[13]
- 1 lipca 1569 – Polska i Litwa zawarły unię lubelską, na mocy którego oba państwa połączyły się w jeden kraj[13]
- 7 lipca 1572 – zmarł Zygmunt August – koniec dynastii Jagiellonów[13]
Panowanie królów elekcyjnych
edytujBezkrólewie (1572–1573)
edytuj- 1572–1573 – okres bezkrólewia[13]
- 6–28 stycznia 1573 – odbył się sejm konwokacyjny w Warszawie[13]
- 28 stycznia 1573 – odbyła się konfederacja warszawska, podczas której zapewniono swobodę wyznania dysydenckiej szlachcie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[13]
- 16 maja 1573 – odbyła się pierwsza wolna elekcja w Polsce[13]
Panowanie Henryka Walezego (1573–1574)
edytuj- 21 lutego 1574 – koronowano Henryka Walezego[13]
- 18–19 czerwca 1574 – Henryk Walezy potajemnie wyjechał z Polski[13]
- 12 maja – 8 lipca 1575 – podczas zjazdu szlachty w Stężycy ogłoszono bezkrólewie[13]
Panowanie Stefana Batorego (1575–1586)
edytuj- 1576 – zjazd szlachty w Jędrzejowie poparł kandydaturę Stefana Batorego[13]
- 1 maja 1576 – Stefan Batory ożenił się z Anną Jagiellonką[13]
- 1576–1577 – konflikt Stefana Batorego z Gdańskiem[13]
- 1577 – Iwan IV Groźny najechał na Inflanty[13]
- 1578 – ustanowiono Trybunał Koronny[13]
- 1578 – Jan Kochanowski wydał Odprawę posłów greckich[13]
- wrzesień 1578 – Stefan Batory utworzył we Lwowie rejestr 530 kozaków na wojnę z Moskwą[13]
- 1579–1581 – wojna z Rosją o Inflanty[15]
- czerwiec – wrzesień 1579 – odbyła się pierwsza wyprawa Stefana Batorego na Moskwę[13]
- maj 1579 – Stefan Batory założył Akademię Wileńską[13]
- 5 sierpnia 1580 – odbyła się druga wyprawa Stefana Batorego przeciwko Moskwie[13]
- 1580 – Jan Zamoyski założył Zamość[13]
- 1581 – odbyła się trzecia wyprawa Stefana Batorego przeciwko Moskwie, podczas której wojska polskie otoczyły Psków[13]
- 1581 – powstał Trybunał Litewski[13]
- 15 stycznia 1582 – w Jamie Zapolskim Polska zawarła z Moskwą rozejm – Moskwa zwróciła Polsce Inflanty i ziemię połocką[13]
- 1584 – wydano Fraszki Jana Kochanowskiego[13]
- 12 grudnia 1586 – w Grodnie zmarł Stefan Batory[13]
- 30 czerwca – 22 sierpnia 1587 – podczas zjazdu elekcyjnego wybrano na króla Zygmunta Wazę[13]
Panowanie Zygmunta Wazy (1587–1632)
edytuj- 27 grudnia 1587 – koronowano Zygmunta Wazę[16]
- 2 sierpnia 1589 – w zamachu zginął Henryk Walezy[16]
- 1589 – Jan Zamoyski utworzył ordynację zamojską – zespół dóbr ziemskich nie podlegających podziałowi[16]
- 1591–1593 – wybuchło powstanie kozackie Krzysztofa Kosińskiego[16]
- 31 maja 1592 – Zygmunt III Waza ożenił się z Anną Habsburżanką[16]
- wrzesień–październik 1592 – wybuchł kryzys polityczny[16]
- 20 lutego 1594 – w Uppsali koronowano Zygmunta Wazę[16]
- 1594–1596 – wybuchło kozackie powstanie Semena Nalewajki[16]
- wrzesień–listopad 1595 – odbyła się zwycięska wyprawa Jana Zamoyskiego na Mołdawię[16]
- 6–10 października 1596 – zawarto unię brzeską[16]
- 1597 – wydano Kazania sejmowe Piotra Skargi[16]
- 1598 – odbyła się wyprawa Zygmunta III Wazy do Szwecji. Celem wyprawy było poskromienie buntu Karola Sudermańskiego[16]
- 25 września 1598 – Zygmunt III Waza wrócił do Rzeczypospolitej[16]
- lipiec 1599 – parlament Szwecji detronizował Zygmunta III[16]
- 1599 – ukazał się pierwszy pełny przekład Biblii na język polski ks. Jakuba Wujka[16]
- 12 marca 1600–1611 – wojna polsko-szwedzka o Inflanty[16]
- 12 marca 1600 – Polska inkorporowała Estonię[16]
- 1604–1606 – odbyła się pierwsza dymitriada, wyprawa zbrojna wojsk kilku polskich magnatów na Rosję w celu osadzenia na tronie moskiewskim Dymitra Samozwańca[16]
- 1605 – Polacy osadzili na tronie Dymitra Samozwańca[16]
- 3 czerwca 1605 – zmarł Jan Zamoyski[16]
- 27 września 1605 – pod Kircholmem wojska hetmana polnego litewskiego Jana Chodkiewicza pokonały trzykrotnie silniejszą armię szwedzką[16]
- 1606–1609 – rokosz Zebrzydowskiego[16]
- 1607–1610 – odbyła się druga dymitriada[16]
- 10 marca 1609 – w Wyborgu uchwalono antypolski traktat szwedzko-rosyjski[16]
- 28 maja 1609 – Zygmunt III Waza przeniósł siedzibę królestwa z Krakowa do Warszawy[16]
- październik 1609 – wojska Rzeczypospolitej zaatakowały Rosję: oblężenie Smoleńska[16]
- 4 lipca 1610 – wojska polskie pod dowództwem Stanisława Żółkiewskiego rozbiły liczniejsze wojska rosyjskie pod Kłuszynem[16]
- sierpień–październik 1610 – Polska zajęła moskiewski Kreml[16]
- 1611–1612 – wybuchł antypolski bunt w Moskwie[16]
- 13 lipca 1611 – Polacy zdobyli Smoleńsk[16]
- 1612 – Zygmunt III przeprowadził nieudaną wyprawę na Moskwę[16]
- 23 marca 1613 – Rzeczpospolita zawarła sojusz z Austrią[16]
- 1617–1618 – odbyła się nieudana wyprawa na Rosję[16]
- 1617–1618 – wojna polsko-szwedzka[16]
- 3 stycznia 1618 – na mocy rozejmu w Deulinie Polska otrzymała nowe zdobycze terytorialne[16]
- wrzesień 1620 – odbyła się nieudana wyprawa na Mołdawię[16]
- 18–20 września 1620 – podczas bitwy pod Cecorą zginął Stanisław Żółkiewski[15]
- 15 listopada 1620 – Michał Piekarski przeprowadził nieudany zamach na króla Zygmunta III[16]
- 1621 – bitwa pod Chocimiem[15]
- 1622 – Szwedzi ponownie najechali na Inflanty[16]
- 1625 – trzeci najazd Szwecji na Inflanty[16]
- 1626–1629 – wojna polsko-szwedzka[16]
- 28 listopada 1627 – Polska pokonała flotę szwedzką pod Oliwą[16]
- 27 lipca 1629 – hetman Stanisław Koniecpolski pokonał Szwedów pod Trzcianą[16]
- 26 września 1629 – zawarto rozejm altmarski pomiędzy Polską a Szwecją[16]
- 30 kwietnia 1632 – zmarł Zygmunt III Waza[17]
Panowanie Władysława Wazy (1632–1648)
edytuj- 8 listopada 1632 – Władysław IV został wybrany na króla Polski[17]
- 1632–1634 – wojna polsko-moskiewska[17]
- 25 lutego 1634 – Polacy zdobyli twierdzę smoleńską[17]
- 12 listopada 1635 – w Sztumskiej Wsi zawarto rozejm ze Szwecją, na mocy którego podzielono Inflanty[17]
- 10 marca 1637 – Rzeczpospolita przyłączyła księstwa lęborskie i bytowskie[17]
- 16 marca 1637 – Władysław IV ożenił się z Cecylią Renatą[17]
- 1637 – na Zadnieprzu wybuchł bunt kozacki Pawła Pawluka[17]
- 29–30 stycznia 1644 – hetman Stanisław Koniecpolski pokonał pod Ochmatowem wyprawę tatarską Tuhaj beja[17]
- 24 marca 1644 – zmarła Cecylia Renata[17]
- 1644 – odsłonięto kolumnę Zygmunta III Wazy[17]
- 1645–1647 – Władysław IV przygotował wielką wyprawę na Turcję[17]
- 11 marca 1646 – zmarł Stanisław Koniecpolski[17]
- 20 maja 1648 – zmarł Władysław IV Waza[17]
- 1648 – wybuchło powstanie Chmielnickiego na Ukrainie[17]
Panowanie Jana Kazimierza Wazy (1648–1668)
edytuj- 20 listopada 1648 – elekcja Jana Kazimierza na króla polskiego[17]
- lipiec – sierpień 1649 – wojska kozackie oblegały twierdzę Zbaraż[17]
- lipiec 1649 – w Zborowie zawarto ugodę polsko-kozacką[17]
- 28–30 czerwca 1651 – pod Beresteczkiem wojska polskie pokonały armię Kozaków i Tatarów[17]
- 22 września 1651 – w Białej Cerkwi zawarto ugodę polsko-kozacką[17]
- 1–3 czerwca 1652 – Kozacy pokonali armię koronną pod Batohem[17]
- kwiecień–październik 1653 – Kozacy przeprowadzili nieudaną wyprawę na Mołdawię[17]
- 1 października 1653 – moskiewski sobór ziemski uchwalił objęcie protektoratem Ukrainy i wypowiedział wojnę Rzeczypospolitej[17]
- 15–17 grudnia 1653 – na mocy ugody pod Żwańcem Tatarzy przeszli na stronę Rzeczypospolitej[17]
- 17–18 stycznia 1654 – Ukrainę włączono do Rosji[17]
- maj – listopad 1654 – wojna polsko-moskiewska[17]
- czerwiec – październik 1655 – wojska moskiewskie zajęły część Litwy z Wilnem, Białoruś z Mińskiem, dochodząc do Lublina[17]
- 19 lipca 1655 – król Karol X wypowiedział wojnę Rzeczypospolitej – początek potopu szwedzkiego[17]
- 25 lipca 1655 – Szwedzi zajęli Wielkopolskę[17]
- 8 września 1655 – Szwedzi zajęli Warszawę[17]
- wrzesień–październik 1655 – oblężenie Krakowa[17]
- 17 października 1655 – król Jan Kazimierz opuścił Polskę i udał się na austriacki Śląsk[17]
- 20 października 1655 – Janusz i Bogusław Radziwiłłowie zawarli w Kiejdanach układ z Karolem X Gustawem[17]
- 21 października 1655 – szlachta województw południowo-wschodnich uznała władzę Karola Gustawa[17]
- 26 października 1655 – wojska koronne kapitulowały przed Szwedami[17]
- listopad 1655 – pod Jezierną Tatarzy pokonali Kozaków – otoczony Bohdan Chmielnicki uznał zwierzchnictwo Jana Kazimierza[17]
- 18 listopada – 26 grudnia 1655 – oblężenie Częstochowy przez Szwedów[17]
- 20 listopada 1655 – Jan Kazimierz wydał uniwersał wzywający do walki przeciwko Szwedom[17]
- 18 grudnia 1655 – Jan Kazimierz wrócił do Polski[17]
- 29 grudnia 1655 – w Tyszowicach zawiązała się zbrojna konfederacja szlachty w celu walki ze Szwecją[17]
- 31 grudnia 1655 – podczas oblężenia Tykocina zmarł Janusz Radziwiłł[17]
- 3 listopada 1656 – w Niemieży zawarto rozejm polsko-moskiewski[17]
- 6 sierpnia 1657 – zmarł Bohdan Chmielnicki[17]
- 16 września 1658 – w Hadziaczu zawarto unię polsko-kozacką[17]
- 14 grudnia 1658 – polska kawaleria pod wodzą Czarnieckiego przeprawiła się przez cieśninę morską w Danii[17]
- 1658–1660 – wojna polsko-moskiewska[17]
- 1658 – wypędzono braci polskich[15]
- 1–3 listopada 1660 – zawarto ugodę cudnowską[17]
- 3 stycznia 1661 – ukazał się pierwszy numer Merkuriusza Polskiego – pierwszej polskiej gazety[17]
- 30 stycznia 1667 – na mocy rozejmu polsko-moskiewskiego w Andruszowie podzielono Ukrainę pomiędzy oba państwa wzdłuż Dniepru[17]
- 1668 – wprowadzono prawo zakazujące odchodzenia od katolicyzmu[15]
- 1668 – abdykacja Jana Kazimierza[17]
Panowanie Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669–1673)
edytuj- 19 czerwca 1669 – elekcja Michała Korybuta Wiśniowieckiego na Woli pod Warszawą[18]
- 29 listopada 1669 – koronowano Michała Korybuta Wiśniowieckiego[18]
- 1670 – wybuchł konflikt o buławę hetmańską na Prawobrzeżnej Ukrainie: Rzeczpospolita poparła Michała Chanenkę, zaś Turcy i Tatarzy opowiedzieli się za Petrem Doroszenko[18]
- 1670–1675 – powstał wierszowany epos Wojna chocimska Wacława Potockiego, poświęcony obronie Chocimia w 1621 roku[18]
- lipiec – październik 1671 – odbyła się ofensywa kozacko-tatarska na Ukrainie, którą powstrzymały wojska Jana Sobieskiego[18]
- 10 grudnia 1671 – Turcja wypowiedziała wojnę Rzeczypospolitej[18]
- lipiec – październik 1672 – Turcy najechali na Podole[18]
- 26 sierpnia 1672 – Kamieniec Podolski kapitulował[18]
- 16 października 1672 – w Buczaczu zawarto niekorzystny traktat pokojowy, na mocy którego Rzeczpospolita oddała Turcji Podole oraz zobowiązała się płacić trybut. Sejm nie ratyfikował traktatu[18]
- 16 października 1672 – prokrólewska konfederacja w Gołąbiu ogłosiła zdrajców narodu (m.in. Jana Sobieskiego oraz prymasa Mikołaja Prażmowskiego)[18]
- 23 listopada 1672 – wojsko koronne zawiązało w Szczebrzeszynie konfederację w obronie Sobieskiego[18]
- 16 grudnia 1672 – zmarł Jan Kazimierz Waza[18]
- marzec – kwiecień 1672 – sejm pacyfikacyjny w Warszawie uchwalił rozwiązanie obu wrogich konfederacji[18]
- 10 listopada 1673 – zmarł Michał Korybut Wiśniowiecki[18]
- 11 listopada 1673 – wojska Jana Sobieskiego pokonały Turków pod Chocimiem[18]
Panowanie Jana III Sobieskiego (1674–1696)
edytuj- 21 maja 1674 – Jan Sobieski został królem Polski[18]
- 1674 – ofensywa Turków na Prawobrzeżną Ukrainę[18]
- 1674 – Jan III Sobieski zorganizował wyprawę na Podole, odzyskując Bar i Bracław[18]
- 11 czerwca 1675 – Jan III Sobieski zawarł tajny traktat z Francją, skierowany przeciwko Habsburgom oraz Brandenburgii[18]
- 2 lutego 1676 – koronowano Jana III Sobieskiego[18]
- wrzesień–październik 1676 – Jan III Sobieski pokonał turecko-tatarski najazd na Ruś Czerwoną[18]
- 17 października 1676 – Polska zawarła z Turcją rozejm w Żórawnie, na mocy którego Turcja otrzymała Podole i Ukrainę Prawobrzeżną, zaś Rzeczpospolita nie musiała od tego momentu płacić haraczu[18]
- 1677–1696 – budowa pałacu królewskiego w Wilanowie[18]
- 1677–1695 – budowa pałacu Krasińskich w Warszawie[18]
- 1678 – magnaci zawiązali spisek detronizacyjny, na mocy którego tron polski miał objąć ks. Karol Lotaryński[18]
- 1678–1679 – odbył się sejm w Grodnie[18]
- 1678–1679 – Jan III Sobieski porzucił obóz profrancuski i zbliżył się do stronnictwa habsburskiego[18]
- 1679 – Jan Heweliusz wydał traktat astronomiczny Machina coelestis[18]
- 1682 – Stanisław Czernicki wydał pierwszą polską książkę kucharską[18]
- marzec 1683 – na Węgry i Austrię ruszyła wielka wyprawa turecka pod wodzą wezyra Kara Mustafy[18]
- 1 kwietnia 1683 – Polska zawarła z Austrią antyturecki sojusz[18]
- 14 lipca 1683 – wojska Kara Mustafy rozpoczęły oblężenie Wiednia[18]
- 29 lipca 1683 – wojska cesarskie, wspierane polskimi siłami, pokonały Turków pod Bratysławą[18]
- lipiec – wrzesień 1683 – koncentracja wojsk koronnych pod Krakowem i przemarsz pod Wiedeń[18]
- 12 września 1683 – bitwa pod Wiedniem: siły koalicji austriacko-niemiecko-polskiej pod dowództwem Jana III Sobieskiego pokonały wojska tureckie[18]
- 7–9 października 1683 – odbyły się dwie bitwy pod Parkanami, pierwsza wygrana przez Turków, druga przez Polaków[18]
- listopad – grudzień 1683 – polskie wojska wróciły do kraju[18]
- grudzień 1683 – oddziały polskie i kozackie wyzwoliły Podole[18]
- 1683 – Wespazjan Kochowski wydał pierwszy tom Annales (Roczników), poświęconych historii Polski w latach 1648–1675[18]
- 5 marca 1684 – powstał antyturecki sojusz Polski, Austrii, Wenecji i papiestwa (Liga Święta)[18]
- 1684 – odbyła się nieudana próba obsadzenia na tronie Mołdawii Jakuba Sobieskiego[18]
- 6 maja 1686 – Rzeczpospolita podpisała z Rosją pokój wieczysty (tzw. traktat Grzymułtowskiego)[18]
- 1686 – odbyła się nieudana próba obsadzenia na tronie Mołdawii Jakuba Sobieskiego[18]
- 1691 – odbyła się nieudana próba obsadzenia na tronie Mołdawii Jakuba Sobieskiego[18]
- 1692 – królowa Maria Kazimiera Sobieska podpisała w imieniu króla tajny traktat z francuskim królem Ludwikiem XIV o przymierzu pomiędzy obydwoma państwami[18]
- 1695 – najazd tatarski na kresy południowo-wschodnie Rzeczypospolitej odparty przez Stanisława Jabłonowskiego[18]
- ok. 1695 – Jan Chryzostom Pasek ukończył pisanie Pamiętników[18]
- 17 czerwca 1696 – zmarł król Jan III Sobieski[18]
- 1696–1697 – bezkrólewie po śmierci Jana III Sobieskiego[19]
Panowanie Augusta II Mocnego (1697–1704)
edytuj- 27 czerwca 1697 – elekcja elektora saskiego Fryderyka Augusta i Wettina na króla Polski[19]
- 15 września 1697 – koronowano Augusta II Mocnego[19]
- 8–9 września 1698 – hetman Feliks Kazimierz Potocki odniósł zwycięstwo nad tatarską armią pod Pohajcami[19]
- 26 stycznia 1699 – Liga Święta zawarła w Karłowicach pokój z Turcją[19]
- 30 listopada 1700 – 10 listopada 1721 – trwała wojna północna, która toczyła się głównie na terenie Polski[15]
- czerwiec – sierpień 1701 – armia szwedzka zajęła Kowno[19]
- 24 lipca 1702 – Szwedzi zajęli Warszawę[19]
- 19 lipca 1702 – pod Kliszowem Szwecja pokonała armię sasko-polsko-tatarską[19]
- 10 sierpnia 1702 – Szwedzi zajęli Kraków[19]
- luty 1704 – opozycja antykrólewska zawiązała w Warszawie konfederację i ogłosiła bezkrólewie[19]
- 20 maja 1704 – zwolennicy Augusta II Mocnego zawiązali konfederację w Sandomierzu i zawarli sojusz z Rosją[19]
- 12 lipca 1704 – odbył się zjazd szlachty w Warszawie, podczas którego detronizowano Augusta II i wybrano Stanisława Leszczyńskiego na króla Polski[19]
Panowanie Stanisława Leszczyńskiego (1704–1709)
edytuj- 30 sierpnia 1704 – August II zawarł traktat z carem Piotrem I, wojska rosyjskie wkroczyły do Rzeczypospolitej[19]
- 4 października 1705 – w katedrze warszawskiej koronowano Stanisława Leszczyńskiego[19]
- 28 listopada 1705 – Stanisław Leszczyński zawarł przymierze z Karolem XII[19]
- 1705 – August II ustanowił Order Orła Białego[19]
- 24 września 1706 – zawarto pokój szwedzko-saski w Altranstäd: August II Mocny zrzekł się korony polskiej i uznał władzę Leszczyńskiego[19]
- czerwiec 1707 – konfederacja sandomierska nie uznała władzy Leszczyńskiego i oddała się pod protekcję cara Rosji[19]
- sierpień 1709 – August II wrócił do Rzeczypospolitej, Stanisław Leszczyński uciekł z Polski[19]
Panowanie Augusta II Mocnego (1709–1733)
edytuj- 1710 – wojska rosyjskie zajęły Inflanty[19]
- 1713 – August II rozlokował saskie garnizony w Rzeczypospolitej[19]
- 26 listopada 1715 – opozycja przeciwko Augustowi II zawiązała konfederację tarnogrodzką[19]
- 1 lutego 1717 – odbył się Sejm Niemy – jednodniowe posiedzenie, na którym w obawie przed zerwaniem obrad, nie dopuszczono nikogo do głosu. Obradami zza kulis sterował rosyjski ambasador[19].
- 17 lutego 1720 – w Poczdamie zawarto tajny układ rosyjsko-pruski, który miał utrzymać obecny stan polityczny Rzeczypospolitej[19]
- 23 listopada 1732 – Austria, Rosja i Prusy zawarły traktat trzech czarnych orłów w celu zablokowania ponownego wybrania Leszczyńskiego na króla Polski[19]
- 1733 – wprowadzono prawo wykluczające innowierców ze sprawowania urzędów państwowych i z sejmu[15]
- 1 lutego 1733 – zmarł August II Mocny[19]
Wojna o sukcesję polską i panowanie Augusta III Sasa (1733–1763)
edytuj- 1733–1735 – wojna o sukcesję polską: na tron wybrano Stanisława Leszczyńskiego (12 listopada 1733) oraz Augusta III Wettina (5 października 1733)[19]
- 1733 – ukazał się traktat polityczny Głos wolny wolność ubezpieczający, przypisywany Leszczyńskiemu, głoszący m.in. zniesienie liberum veto, pańszczyzny oraz wolnej elekcji[19]
- 17 stycznia 1734 – koronowano Augusta III[19]
- maj 1734 – Stanisław Leszczyński uciekł z kraju[19]
- 5 listopada 1734 – zwolennicy Leszczyńskiego zawarli konfederację dzikowską, na której ogłosili, że August III jest uzurpatorem[19]
- 26 stycznia 1736 – abdykacja Stanisława Leszczyńskiego[19]
- czerwiec – sierpień 1736 – odbył się sejm pacyfikacyjny w Warszawie[19]
- 1737 – Rzeczpospolita zawarła traktat ze Stolicą Apostolską[19]
- 1740 – Stanisław Konarski założył Collegium Nobilium[19]
- 1744 – w Warszawie powstała pierwsza loża masońska „Trzej bracia”[19]
- 1746 – Benedykt Chmielowski wydał pierwszą polską encyklopedię, Nowe Ateny[19]
- 1747 – Józef Andrzej Załuski otworzył pierwszą w Polsce publiczną bibliotekę[19]
- 1760 – Andrzej Zamoyski zniósł poddaństwo chłopów w swoich dobrach[19]
- 5 października 1763 – zmarł August III Sas[19]
- maj – lipiec 1764 – przeprowadzono reformy skarbu, wojska i sądownictwa oraz ograniczono liberum veto[20]
Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764–1795)
edytuj- 6 września 1764 – elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego[20]
- 19 listopada 1765 – otworzono Teatr Narodowy w Warszawie[20]
- 1765 – Stanisław Poniatowski założył Szkołę Rycerską[20]
- 1765–1785 – ukazywało się czasopismo społeczno-polityczne „Monitor”[20]
- 1766 – sejm warszawski odrzucił projekty przyznania w pełni praw innowiercom[20]
- 23 czerwca 1767 – konfederacja radomska zawiązała spisek przeciwko Stanisławowi Poniatowskiemu[20]
- 1767–1780 – w Rzeczypospolitej działał włoski malarz Bernardo Bellotto zwany Canaletto[20]
- 29 lutego 1768 – zawiązano konfederację barską[20]
- czerwiec – lipiec 1768 – wybuchło powstanie chłopskie na Ukrainie (koliszczyzna)[20]
- 22 października 1770 – władze konfederackie ogłosiły detronizację monarchy i bezkrólewie[20]
- 3 listopada 1771 – konfederaci barscy dokonali nieudanej próby porwania Stanisława Poniatowskiego[20]
- 1772 – włoski kartograf Jan Antoni Rizzi-Zannoni opracował mapę Polski w skali 1:962 000[20]
- 5 sierpnia 1772 – I rozbiór Polski między Prusy, Rosję i Austrię[20]
- 30 września 1773 – sejm nadzwyczajny w Warszawie ratyfikował traktaty rozbiorowe[20]
- 14 października 1773 – powstała Komisja Edukacji Narodowej[20]
- 1773–1774 – budowa Kanału Bydgoskiego[20]
- 1775 – Ignacy Krasicki wydał utwór Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki[20]
- marzec 1775 – sejm powołał Radę Nieustającą, stały rząd złożony z króla, 18 senatorów i 18 posłów[20]
- 1777–1783 – reformowanie Akademii Krakowskiej przez Hugo Kołłątaja[20]
- 11 października 1779 – w bitwie pod Savannah zginął Kazimierz Pułaski[20]
- 1780–1784 – budowa Kanału Ogińskiego łączącego dorzecze Niemna i Dniepru[20]
- 1784–1793 – przebudowa pałacu w Łazienkach[20]
- 6 maja 1787 – doszło do spotkania Stanisława Poniatowskiego z carycą Katarzyną Wielką – caryca nie zezwoliła na przeprowadzenie reform ustrojowych i wojskowych w Polsce[20]
- październik 1788 – maj 1792 – obrady Sejmu Wielkiego (Czteroletniego)[20]
- 1788 – Sejm uchwalił zwiększenie etatu wojska do 100 tys. żołnierzy oraz wprowadził podatek na armię[20]
- 19 stycznia 1789 – Stanisław August rozwiązał Radę Nieustającą[20]
- 2 grudnia 1789 – ulicami Warszawy przeszła „czarna procesja”, w której mieszczanie domagali się praw ekonomicznych i politycznych[20]
- 1789–1790 – odbył się pierwszy w historii spis powszechny[20]
- 29 marca 1790 – Polska zawarła sojusz z Prusami[20]
- 1790 – odbyły się dodatkowe wybory do sejmu[20]
- 24 marca 1791 – sejm uchwalił prawo o sejmikach, które odsunęło gołotę od władzy[20]
- 21 kwietnia 1791 – sejm uchwalił prawo o miastach[20]
- 3 maja 1791 – uchwalono pierwszą polską konstytucję (Konstytucja 3 maja)
- 27 kwietnia 1792 – zawiązano konfederację targowicką[20]
- maj – lipiec 1792 – wojna z Rosją w obronie Konstytucji 3 maja[20]
- 18 czerwca 1792 – wojsko polskie pod wodzą ks. Józefa Poniatowskiego zwyciężyło pod Zieleńcami[20]
- 22 czerwca 1792 – Stanisław August Poniatowski ustanowił order Virtuti Militari[20]
- 22 czerwca 1792 – Stanisław August wysłał Katarzynie II propozycje pokojowe[20]
- 18 lipca 1792 – wojska Tadeusza Kościuszki przegrały pod Dubienką[20]
- 24 lipca 1792 – Stanisław Poniatowski przystąpił do konfederacji targowickiej[20]
- lipiec – wrzesień 1792 – masowe akcesy szlachty do Targowicy[20]
- 21 stycznia 1793 – II rozbiór Polski[20]
- czerwiec – listopad 1793 – sejm nadzwyczajny w Grodnie przyjął traktaty rozbiorowe z Rosją i z Prusami[20]
- 1793–1794 – wzmógł się opór wobec rosyjskiej okupacji
- luty – marzec 1794 – redukcja wojsk Rzeczypospolitej[21]
- 12 marca 1794 – oddziały kawalerii narodowej gen. Antoniego Madalińskiego zbuntowały się[21]
- 24 marca 1794 – wybuchła insurekcja kościuszkowska[21]
- marzec – kwiecień 1794 – organizacja władz powstańczych i wojska[21]
- 4 kwietnia 1794 – bitwa pod Racławicami wygrana przez wojska Kościuszki[21]
- 17 kwietnia 1794 – wybuchło powstanie na Żmudzi[21]
- 17–18 kwietnia 1794 – wybuchła insurekcja w Warszawie kierowana przez Jana Kilińskiego[21]
- 22–24 kwietnia 1794 – wybuchła insurekcja w Wilnie pod wodzą płk. Jakuba Jasińskiego[21]
- 7 maja 1794 – Tadeusz Kościuszko wydał pod Połańcem uniwersał (zwany połanieckim), w którym zapowiedział reformę agrarną[21]
- 8–9 maja 1794 – wybuchły rozruchy w Warszawie, podczas których przeprowadzono publiczną egzekucję przywódców Targowicy[21]
- 6 czerwca 1794 – pod Szczekocinami wojska powstańcze przegrały z oddziałami pruskimi i rosyjskimi[21]
- 15 czerwca 1794 – wojska pruskie zajęły Kraków[21]
- 7–11 lipca 1794 – wojska Kościuszki i gen. Józefa Zajączka bez sukcesu broniły przedpoli Warszawy[21]
- 11–12 sierpnia 1794 – Rosjanie zdobyli Wilno[21]
- lipiec – październik 1794 – insurekcja w Wielkopolsce, wsparta przez oddziały powstańcze gen. Jana Henryka Dąbrowskiego[21]
- 2 października 1794 – oddziały gen. Dąbrowskiego zajęły Bydgoszcz[21]
- 10 października 1794 – bitwa pod Maciejowicami: Kościuszko dostał się do niewoli[21]
- 1794 – naczelnikiem powstania został Tomasz Wawrzecki[21]
- 6 września 1794 – zakończenie pierwszego oblężenia Warszawy
- 4 listopada 1794 – oddziały rosyjskie dokonały rzezi Pragi[21]
- 16 listopada 1794 – resztki armii powstańczej kapitulowały[21]
- 19 listopada 1794 – Rosjanie aresztowali Tomasza Wawrzeckiego – koniec insurekcji kościuszkowskiej[21]
- grudzień 1794 – Tadeusz Kościuszko został osadzony w Twierdzy Petropawłowskiej[21]
- 3 stycznia 1795 – uchwalono konwencję austriacko-rosyjską o podziale ziem Rzeczypospolitej[21]
- 24 października 1795 – III rozbiór Polski[21]
Okres zaborów
edytujPierwsze lata zaborów (1795–1815)
edytuj- 9 stycznia 1797 – Jan Henryk Dąbrowski utworzył Legiony Polskie[21]
- 26 stycznia 1797 – trzy mocarstwa zaborcze podpisały konwencję o ostatecznej likwidacji Polski[21]
- 1797 – nowy car rosyjski Paweł I złagodził kurs wobec Polaków (m.in. wypuścił z więzienia Kościuszkę i Potockiego)[21]
- 12 lutego 1798 – w Petersburgu zmarł ostatni król Polski Stanisław August Poniatowski[21]
- 1798 – księżna Izabela Czartoryska rozpoczęła w Puławach budowę Świątyni Sybilli, uznanej za pierwsze polskie muzeum”[22]
- 1 listopada 1800 – w Warszawie powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk – pierwsze polskie stowarzyszenie narodowe[21]
- 18 maja 1802 – żołnierze Legionów Polskich zostali wysłani na francuską kolonię San Domingo (ob. Haiti), by tłumić tamtejsze bunty miejscowych[21]
- 1803 – Adam Jerzy Czartoryski został kuratorem wileńskiego okręgu szkolnego, dzięki czemu odegrał dużą rolę w reformie szkolnictwa polskiego w zaborze rosyjskim[21]
- październik 1805 – z inicjatywy Tadeusza Czackiego powstało Liceum Krzemienieckie[21]
- 7 listopada 1806 – pod wodzą Jana Henryka Dąbrowskiego i Józefa Wybickiego wybuchło powstanie wielkopolskie[21]
- 28 listopada 1806 – wojska francuskie przybyły do Warszawy[21]
- 1806 – Samuel Bogumił Linde wydał pierwszy z sześciu tomów „Słownika języka polskiego”[21]
- 14 stycznia 1807 – dekretem Napoleona I powstała 7-osobowa Komisja Rządząca[21]
- 7–9 lipca 1807 – na mocy pokoju tylżyckiego ustanowiono powstanie Księstwa Warszawskiego[21]
- 22 lipca 1807 – w Dreźnie uchwalono konstytucję Księstwa Warszawskiego[21]
- 14 kwietnia 1809 – Austria zaatakowała Księstwo Warszawskie[21]
- 19 kwietnia 1809 – bitwa pod Raszynem[21]
- maj – lipiec 1809 – wódz armii księstwa książę Józef Poniatowski oddał Warszawę i zaatakował ziemie zaboru austriackiego: wyzwolenie Krakowa, Lwowa i Zamościa[21]
- 14 października 1809 – na mocy pokoju francusko-austriackiego w Schönbrunn, Księstwo Warszawskie uzyskało Nową Galicję[21]
- 22 lutego lub 1 marca 1810 – urodził się Fryderyk Chopin[21]
- 14 września 1811 – przeprowadzono uwłaszczenie chłopów w Prusach[21]
- 26 maja 1812 – książę warszawski Fryderyk August przekazał pełnię władzy wykonawczej Radzie Ministrów księstwa[21]
- 1 lipca 1812 – Napoleon powołał Komisję Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego[21]
- styczeń–luty 1813 – wojska rosyjskie wkroczyły do Warszawy[21]
- 14 marca 1813 – car Aleksander I utworzył w Warszawie Tymczasową Radę Najwyższą Księstwa Warszawskiego[21]
- 19 października 1813 – podczas Bitwy pod Lipskiem zginął książę Józef Poniatowski[21]
- 3 maja 1815 – Rosja, Prusy i Austria zawarły traktat o podziale ziem polskich: utworzono Królestwo Polskie połączone unią personalną z Rosją, autonomiczne Wielkie Księstwo Poznańskie w granicach Prus oraz Rzeczpospolitą Krakowską władaną przez Austrię[21]
Królestwo Polskie (1815–1918)
edytujDo wybuchu powstania listopadowego (1815–1830)
edytuj- 20 maja 1815 – Aleksander I powołał Rząd Tymczasowy i Tymczasową Radę Stanu Królestwa Polskiego[21]
- 27 listopada 1815 – Aleksander I nadał konstytucję Królestwu Polskiemu[21]
- 19 listopada 1816 – Aleksander I założył Królewski Uniwersytet Warszawski[23]
- 1816 – w Wilnie powstało Towarzystwo Filomatów[23]
- 15 października 1817 – w Szwajcarii zmarł Tadeusz Kościuszko[23]
- 1817 – Józef Maksymilian Ossoliński założył Zakład Narodowy (zwany Ossolineum)[23]
- 3 maja 1819 – major Walerian Łukasiński założył w Warszawie Wolnomularstwo Narodowe, organizację dążącą do zjednoczenia ziem polskich[23]
- 1 maja 1821 – powstała organizacja spiskowa Towarzystwo Patriotyczne[23]
- 1821 – Towarzystwo Filomatów zmieniło nazwę na Towarzystwo Filaretów[23]
- 1822 – w Wilnie ukazały się Ballady i romanse Adama Mickiewicza[23]
- październik 1822 – aresztowano Waleriana Łukasińskiego i innych przywódców Towarzystwa Patriotycznego[23]
- 8 kwietnia 1823 – w zaborze pruskim przeprowadzono reformę uwłaszczeniową[23]
- 1823–1824 – aresztowano wileńskich filomatów i filaretów[23]
- 1 grudnia 1825 – zmarł car Aleksander I, tron rosyjski i polski objął jego brat Mikołaj I[23]
- 1826–1828 – przeprowadzono proces sądowy przeciwko Towarzystwu Patriotycznemu[23]
- 29 stycznia 1828 – powstał Bank Polski[23]
- grudzień 1828 – Piotr Wysocki zakłada tajny Związek w Szkole Podchorążych Piechoty[23]
- 1828 – w Petersburgu ukazała się powieść poetycka Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza[23]
- 17 marca 1830 – w warszawskim Teatrze Narodowym odbył się pierwszy koncert Fryderyka Chopina[23]
- 29/30 listopada 1830 – „noc listopadowa” – początek powstania listopadowego[23]
Powstanie listopadowe (1830–1831)
edytuj- 30 listopada 1830 – niepowodzeniem zakończył się zamach na wielkiego księcia Konstantego[23]
- 30 listopada 1830 – Rada Administracyjna powierzyła dowództwo nad wojskiem gen. Józefowi Chłopickiemu oraz rozpoczęła rozmowy z Konstantym[23]
- 3 grudnia 1830 – Rada Administracyjna przekształciła się w Rząd Tymczasowy[23]
- 3 grudnia 1830 – wielki książę Konstanty wycofał się z Królestwa Polskiego[23]
- 5 grudnia 1830 – generał Józef Chłopicki ogłosił się dyktatorem powstania[23]
- 18 grudnia 1830 – Sejm Królestwa Polskiego uznał powstanie za narodowe[23]
- 18 stycznia 1831 – generał Chłopicki złożył funkcję dyktatora powstania[23]
- 25 stycznia 1831 – sejm zdetronizował Mikołaja I[23]
- 30 stycznia 1831 – powstał Rząd Narodowy na czele z ks. Adamem Jerzym Czartoryskim[23]
- 5-6 lutego 1831 – siły rosyjskie wkroczyły do Królestwa Polskiego[23]
- 14 lutego 1831 – zwycięstwo wojsk polskich pod Stoczkiem[23]
- 19–20 lutego 1831 – zwycięstwo wojsk polskich pod Wawrem[23]
- 25 lutego 1831 – bitwa o Olszynkę Grochowską[23]
- 26 lutego 1831 – wodzem naczelnym powstania został gen. Jan Zygmunt Skrzynecki[23]
- 3 marca 1831 – wojska powstańcze zajęły Lublin i Zamość[23]
- marzec 1831 – wybuch powstania na Litwie[23]
- 31 marca 1831 – rozpoczęła się polska ofensywa według planu gen. Ignacego Prądzyńskiego[23]
- kwiecień 1831 – odbyła się nieudana wyprawa korpusu gen. Dwernickiego na Wołyń[23]
- 26 maja 1831 – klęska Polaków w bitwie pod Ostrołęką[23]
- 21 czerwca 1831 – Rząd Narodowy ogłosił pobór pospolitego ruszenia[23]
- lipiec – sierpień 1831 – armia rosyjska przekroczyła Wisłę i zajęła tereny na północny zachód od Warszawy[23]
- 17 sierpnia 1831 – nowym szefem rządu oraz głównodowodzącym wojskiem został gen. Jan Krukowiecki[23]
- 6–8 września 1831 – szturm Rosjan na Warszawę[23]
- 10 września 1831 – gen. Maciej Rybiński przejął dowództwo nad wojskiem[23]
- 5 października 1831 – armia polska przekroczyła granicę pruską: członkowie władz powstańczych udali się na emigrację[23]
- 21 października 1831 – twierdza Zamość kapitulowała: koniec powstania listopadowego[23]
Okres do powstania styczniowego (1831–1863)
edytuj- 1 listopada 1831 – ogłoszono amnestię carską dla żołnierzy i podoficerów biorących udział w powstaniu listopadowym[23]
- 6 listopada 1831 – w Paryżu powstał Komitet Tymczasowy Emigracji Polskiej[23]
- 14 listopada 1831 – car ustanowił granicę celną między Cesarstwem Rosyjskim a Królestwem Polskim[23]
- 15 grudnia 1831 – Joachim Lelewel założył Komitet Narodowy Polski[23]
- grudzień 1831 – Mikołaj I nakazał zamknięcie Uniwersytetów Warszawskiego i Wileńskiego oraz szkół średnich[23]
- 26 lutego 1832 – Mikołaj I zniósł konstytucję, wcielił Królestwo do Cesarstwa Rosyjskiego oraz zlikwidował polski sejm, armię oraz odrębny budżet[23]
- 26 lutego 1832 – Fryderyk Chopin zagrał pierwszy koncert w Paryżu[23]
- 17 marca 1832 – powstało Towarzystwo Demokratyczne Polskie[23]
- kwiecień 1832 – Rosjanie zaczęli budowę warszawskiej Cytadeli[23]
- po 1832 – zaczęła wykształcać się polska inteligencja[24]
- marzec – kwiecień 1833 – płk. Józef Zaliwski przeprowadził nieudaną próbę wywołania powstania w Królestwie[23]
- listopad 1833 – w Szwajcarii powstała Młoda Polska – polska sekcja międzynarodowej organizacji rewolucyjnej Młoda Europa[23]
- 1 stycznia 1834 – językiem urzędowym na ziemiach polskich został język rosyjski[23]
- 1834 – ukazał się Pan Tadeusz Adama Mickiewicza[23]
- 1835 – w Paryżu ukazała się anonimowo Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego[23]
- 1837 – przeprowadzono reformę administracyjną[23]
- 24 listopada 1838 – w Paryżu powstała Biblioteka Polska[23]
- 1841 – na ziemiach polskich wprowadzono rosyjski system monetarny[23]
- 15 czerwca 1845 – otworzono pierwszy odcinek Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej[23]
- 20 lutego 1846 – wybuchła rewolucja krakowska[25]
- 15 kwietnia 1846 – Austria zlikwidowała Rzeczpospolitą Krakowską[25]
- 1847 – wprowadzono rosyjski kodeks karny w Królestwie Polskim[25]
- 1 stycznia 1848 – odbyła się prapremiera Halki Stanisława Moniuszki[25]
- 20 marca 1848 – wybuchło powstanie wielkopolskie[25]
- marzec – kwiecień 1848 – w Krakowie oraz Lwowie powstały polskie reprezentacje narodowe[25]
- 22 kwietnia 1848 – austriacki gubernator Galicji ogłosił zniesienie pańszczyzny chłopskiej[25]
- 26–29 kwietnia 1848 – rozruchy w Krakowie[25]
- kwiecień–maj 1848 – wielkopolscy powstańcy stoczyli walki z wojskami pruskimi[25]
- 7 września 1848 – w Austrii przeprowadzono uwłaszczenie chłopów[25]
- październik – listopad 1848 – wojsko austriackie zajęło Lwów[25]
- 17 października 1849 – w Paryżu zmarł Fryderyk Chopin[25]
- grudzień 1849 – Wielkie Księstwo Poznańskie wcielono do Prus[25]
- 25 października 1850 – zniesiono granicę celną między Królestwem Polskim a Cesarstwem Rosyjskim[25]
- 1851 – Cyprian Kamil Norwid wydał Promethidion[25]
- 1854 – Ignacy Łukasiewicz zbudował pierwszy szyb naftowy w Bóbrce koło Krosna[25]
- 2 maja 1855 – zmarł car Mikołaj I, tron przejął jego syn Aleksander II[25]
- 26 listopada 1855 – zmarł Adam Mickiewicz[25]
- maj 1856 – wizyta cara Aleksandra I w Warszawie[25]
- 1 października 1857 – w Warszawie otwarto Akademię Medyko-Chirurgiczną[25]
- 24 listopada 1857 – w Warszawie powstało Towarzystwo Rolnicze z hr. Andrzejem Zamoyskim na czele[25]
- 1858–1862 – rozwój konspiracji niepodległościowej wśród młodzieży[25]
- 29 listopada 1860 – z okazji 30 rocznicy wybuchu powstania listopadowego wybuchła wielka manifestacja w Warszawie[25]
- 1860–1861 – w Krakowie wydano manifestacje patriotyczne[24]
- 1861–1864 – zniesienie pańszczyzny[24]
- 25–27 lutego 1861 – wojska rosyjskie rozproszyły dwie manifestacje zorganizowane w Warszawie[25]
- 26 lutego 1861 – kraje koronne w Austrii otrzymały autonomię[25]
- 28 lutego 1861 – powstała Delegacja Miejska[25]
- 27 marca 1861 – rozpoczęto polonizację szkolnictwa[25]
- 18 czerwca 1861 – w Królestwie Polskim powstały samorządowe rady gubernialne, powiatowe i miejskie[25]
- 14 października 1861 – władze carskie ogłosiły stan wojenny w Królestwie Polskim[25]
- 15–16 października 1861 – wojsko rosyjskie stłumiło demonstracje w Warszawie[25]
- grudzień 1861 – działalność rozpoczęli „Biali” dążący do odbudowy autonomii Królestwa[25]
- 18 maja 1862 – otworzono pierwszy odcinek Kolei Warszawsko-Petersburskiej[25]
- 1862 – „Czerwoni” utworzyli konspiracyjny Komitet Centralny Narodowy z Jarosławem Dąbrowskim na czele[25]
- 5 czerwca 1862 – przeprowadzono oczynszowanie chłopów[25]
- 5 czerwca 1862 – przeprowadzono reformę szkolnictwa[25]
- 14 czerwca 1862 – Aleksander Wielopolski został mianowany naczelnikiem rządu cywilnego Królestwa[25]
- 27 czerwca 1862 – „Czerwoni” przeprowadzili nieudany zamach na wielkiego księcia Konstantego Mikołajewicza oraz Aleksandra Lüdersa[25]
- 2 lipca 1862 – „Czerwoni” po raz kolejny przeprowadzili nieudany zamach na wielkiego księcia Konstantego Mikołajewicza oraz Aleksandra Lüdersa[25]
- 8 sierpnia 1862 – przeprowadzono próbę zamachu na Aleksandra Wielopolskiego[25]
- 14 sierpnia 1862 – aresztowano Jarosława Dąbrowskiego[25]
- 15 sierpnia 1862 – przeprowadzono próbę zamachu na Aleksandra Wielopolskiego[25]
- październik 1862 – władze carskie przeprowadziły pobór do wojska[25]
- 25 listopada 1862 – w Warszawie otworzono Szkołę Główną[25]
- 2–3 stycznia 1863 – Komitet Centralny Narodowy podjął decyzję o wybuchu powstania z chwilą rozpoczęcia poboru[25]
- 14–15 stycznia 1863 – do wojska wcielono 1,5 tys. młodych ludzi – początek rosyjskiej branki[25]
- 15–22 stycznia 1863 – na apel organizacji młodzież masowo uciekła z miast[25]
- 22 stycznia 1863 – wybuchło powstanie styczniowe – władze w kraju objął Tymczasowy Rząd Narodowy[25]
Powstanie styczniowe (1863–1864)
edytuj- 7 lutego 1863 – Tymczasowy Rząd Narodowy wydał odezwę do Polaków[25]
- 8 lutego 1863 – Prusy zawiązały układ wojskowy z Rosją w sprawie stłumienia powstania styczniowego[25]
- 13 kwietnia 1863 – car Aleksander II zapowiedział amnestię dla powstańców, którzy złożyli broń[25]
- kwiecień 1863 – rozwój powstania na Litwie[25]
- 10 maja 1863 – Tymczasowy Rząd Narodowy przekształcił się w Rząd Narodowy[25]
- 12 czerwca 1863 – Karol Majewski został kierownikiem Rządu Narodowego[25]
- 16 września 1863 – upadł rząd Majewskiego – władzę przejęli „Czerwoni”[25]
- 17 października 1863 – dyktatorem powstania został Romuald Traugutt[25]
- 29 lutego 1864 – władze austriackie ogłosiły stan oblężenia w Galicji[25]
- 11 kwietnia 1864 – aresztowano Traugutta[25]
- 28 kwietnia 1865 – odbyła się premiera opery Straszny dwór Stanisława Moniuszki w Warszawie[26]
- 5 sierpnia 1864 – stracono Romualda Traugutta[25]
- 1864 – koniec powstania styczniowego
Do wybuchu I wojny światowej (1864–1914)
edytuj- 10 grudnia 1865 – car Aleksander II zabronił Polakom zakupu majątków na tzw. Ziemiach Zabranych[26]
- 1865 – ogłoszono amnestię dla więźniów politycznych[26]
- 20 września 1866 – Agenor Gołuchowski został namiestnikiem Galicji[26]
- 1866–1871 – przeprowadzono rusyfikację szkolnictwa w Królestwie Polskim[26]
- 7 lutego 1867 – we Lwowie powstał Związek Polskich Towarzystw Gimnastycznych „Sokół”[26]
- 1867–1869 – przeprowadzono likwidację instytucji Królestwa Polskiego (m.in. Rady Stanu i Rady Administracyjnej)[26]
- 4 czerwca 1869 – wprowadzono język polski do galicyjskich urzędów[26]
- 1869 – powstał rosyjski Uniwersytet Warszawski[26]
- 23 października 1870 – w szwajcarskim Rapperswilu Władysław Plater założył Muzeum Narodowe Polskie[26]
- 1870 – ukazał się pierwszy tom Bibliografii polskiej Karola Estreichera[26]
- 1871 – Aleksander Świętochowski ogłosił na łamach „Przeglądu Tygodniowego” zasady polskiego pozytywizmu[26]
- 1871 – przeprowadzono polonizację szkół wyższych w Krakowie oraz Lwowie[26]
- 1872 – rozpoczęto germanizację szkół[26]
- 1872 – w Krakowie powstała Akademia Umiejętności[26]
- 1872 – w Wielkopolsce powstało Towarzystwo Oświaty Ludowej dla obrony Polaków przed germanizacją[26]
- 1872–1879 – kulturkampf[26]
- 1874 – zlikwidowano urząd namiestnika Królestwa Polskiego[26]
- 1876–1880 – rozwój ruchu socjalistycznego na ziemiach polskich[26]
- 19 czerwca 1876 – przeprowadzono germanizację szkół w Wielkopolsce[26]
- 1876 – ukazała się Stara baśń Józefa Ignacego Kraszewskiego[26]
- 1878 – Jan Matejko namalował Bitwę pod Grunwaldem[26]
- 7 października 1879 – otworzono Muzeum Narodowe w Krakowie[26]
- lata 70. XIX w. – na terenie Galicji zaczął rozwijać się przemysł naftowy[24]
- 1882 – w Krakowie oddano do użytku linię „konnej kolei żelaznej zwanej tramwajem”[27]
- 1 września 1882 – Ludwik Waryński utworzył polską partię robotniczą „Proletariat”[27]
- 1883 – Zygmunt Wróblewski oraz Karol Olszewski jako pierwsi skroplili tlen i azot[27]
- 1885 – „rugi pruskie”[27]
- 28 stycznia 1886 – proletariatczycy zginęli na stokach Cytadeli Warszawskiej[27]
- 26 kwietnia 1886 – władze Rzeszy powołały Komisję Kolonizacyjną dla popierania osadnictwa niemieckiego na ziemiach polskich[27]
- 1886 – w Warszawie powstał Uniwersytet Latający[27]
- 1887 – ukazała się książka Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej[27]
- 1887–1889 – na łamach „Kuriera Codziennego” ukazała się Lalka Bolesława Prusa[27]
- 1887–1888 – powstała organizacja socjalistyczna „II Proletariat”[27]
- 1887 – w Szwajcarii powstała Liga Polska[27]
- 1890 – Jan Matejko stworzył „Poczet królów i książąt polskich”[27]
- 1 maja 1890 – odbyły się pierwsze manifestacje pierwszomajowe w Królestwie Polskim i Galicji[27]
- 31 stycznia 1892 – we Lwowie powstała Galicyjska Partia Socjaldemokratyczna[27]
- 17–23 listopada 1892 – w Paryżu odbył się zjazd socjalistów – ogłoszono program odbudowy niepodległego państwa polskiego oraz powołano Polską Partię Socjalistyczną[27]
- 30 lipca 1893 – rozłam w PPS[27]
- 1893–1894 – Wojciech Kossak i Jan Styka stworzyli Panoramę Racławicką[27]
- 1 kwietnia 1893 – powstała Liga Narodowa[28]
- 12 lipca 1894 – ukazał się pierwszy numer „Robotnika”[27]
- 28 lipca 1895 – powstało Stronnictwo Ludowe[28]
- 1896 – ukazała się powieść Quo vadis Henryka Sienkiewicza[28]
- 1897 – powstało Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe[28]
- kwiecień 1901 – we Wrześni wybuchły strajki szkolne dzieci w obronie języka polskiego[28]
- 1903 – Maria Skłodowska-Curie i Piotr Curie otrzymali Nagrodę Nobla z dziedziny fizyki za odkrycie polonu[28]
- 1903 – Stronnictwo Ludowe zmieniło nazwę na Polskie Stronnictwo Ludowe[28]
- 17 stycznia 1904 – w Galicji odbył się zjazd założycielski Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego[28]
- październik – listopad 1904 – powstała Organizacja Bojowa PPS[28]
- 1905 – Henryk Sienkiewicz otrzymał Nagrodę Nobla za Quo vadis[28]
- 28 stycznia 1905 – PPS ogłosił strajk powszechny w Królestwie Polskim, domagając się swobód politycznych[28]
- 1 listopada 1905 – wojska rosyjskie stłumiły manifestację w Warszawie: zginęło 40 osób, a 170 zostało rannych[28]
- 10 listopada 1905 – władze rosyjskie wprowadziły stan wojenny w Królestwie Polskim[28]
- grudzień 1905 – styczeń 1906 – kolejny strajk powszechny w Królestwie Polskim[28]
- 15 sierpnia 1906 – „krwawa środa” – bojówki PPS dokonały ok. 100 zamachów na rosyjskich wojskowych, policjantów i urzędników[28]
- 1908–1914 – w Galicji powstały liczne organizacje paramilitarne, które odegrały dużą rolę podczas I wojny światowej[24]
- 1911 – Maria Skłodowska-Curie otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za pracę nad radem, polonem oraz promieniotwórczością[28]
- 1913–1914 – rozłam w PSL na dwa ugrupowania: PSL „Piast” oraz PSL-Lewica[28]
- 28 lipca 1914 – początek I wojny światowej[29]
I wojna światowa (1914–1918)
edytuj- 3 sierpnia 1914 – ogłoszono mobilizację oddziałów Związku Strzeleckiego i Drużyn Strzeleckich w Krakowie[28]
- 6 sierpnia 1914 – wyruszyła Pierwsza Kompania Kadrowa[29]
- 8 sierpnia 1914 – najwyżsi dowódcy armii Austro-Węgier i Niemiec ogłosili orędzie do Polaków[29]
- 14 sierpnia 1914 – odezwa wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa[29]
- sierpień 1914 – powstały Legiony Polskie[29]
- jesień 1914 – powstała konspiracyjna Polska Organizacja Wojskowa[29]
- sierpień 1915 – państwa centralne opanowały Królestwo Polskie[29]
- 4–6 lipca 1916 – bitwa pod Kostiuchnówką[29]
- 5 listopada 1916 – monarchowie Niemiec i Austro-Węgier ogłosili Akt 5 listopada[29]
- 22 stycznia 1917 – Woodrow Wilson, prezydent USA, wygłosił przemówienie, w którym była mowa o powstaniu niepodległej i zjednoczonej Polski[29]
- marzec 1917 – Roman Dmowski wydał memoriał w sprawie odbudowy Polski[29]
- 4 czerwca 1917 – we Francji rozpoczęto formowania Armii Polskiej (tzw. Armii Błękitnej)[29]
- lipiec 1917 – wybuchł „kryzys przysięgowy”, w Magdeburgu internowano Józefa Piłsudskiego[29]
- sierpień 1917 – w Lozannie powstał Komitet Narodowy Polski z Romanem Dmowskim na czele[29]
- wrzesień 1917 – rozwiązano Legiony Polskie[29]
- 8 stycznia 1918 – ogłoszono 14 punktów prezydenta Wilsona[30]
- 3 marca 1918 – w Brześciu Rosja Sowiecka i państwa centralne podpisały traktat pokojowy[30]
- 3 czerwca 1918 – premierzy Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch złożyli deklarację, w której zawarli, że stworzenie państwa polskiego jest warunkiem trwałego pokoju w Europie[30]
- 7 października 1918 – Rada Regencyjna przejęła władzę nad Polską Siłą Zbrojną[30]
- 7 października 1918 – Józef Świeżyński został premierem[30]
- 18 października 1918 – powstała Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego[30]
- 28 października 1918 – w Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna[31]
- 31 października 1918 – Polacy zdobyli władzę w Krakowie oraz Lwowie[30]
- 1 listopada 1918 – wybuchły walki z Ukrainą o Lwów i Galicję Wschodnią[30]
- 7 listopada 1918 – w Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej[32]
- 10 listopada 1918 – sprowadzono Józefa Piłsudskiego do Warszawy[32]
- 11 listopada 1918 – Niemcy i ententa podpisały zawieszenie broni; Rada Regencyjna przekazała Józefowi Piłsudskiemu dowództwo nad Polską Siłą Zbrojną – Polska odzyskała niepodległość[32]
II Rzeczpospolita
edytujDemokratyczna II Rzeczpospolita (1918–1926)
edytuj- 14 listopada 1918 – władzę polityczną objął Józef Piłsudski[30]
- 12 listopada 1918 – Józef Piłsudski wydał pierwszy rozkaz do Wojska Polskiego, w którym podkreślał szkodliwą rolę niejednolitości i różnic w szeregach armii[33]
- 16 listopada 1918 – Józef Piłsudski wysłał telegram do państw uczestniczących w I wojnie światowej i państw neutralnych mówiący o odzyskaniu niepodległości[30]
- 18 listopada 1918 – powołano rząd Jędrzeja Moraczewskiego[30]
- 19 listopada 1918 – ostatnie oddziały niemieckie ustąpiły z warszawskiej cytadeli; do Warszawy przybył poseł Harry Kessler, co oznaczało uznanie państwa polskiego przez Niemców[33]
- 21 listopada 1918 – wyparto oddziały ukraińskie ze Lwowa[30]
- 22 listopada 1918 – ustanowiono dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego; Tymczasowym Naczelnikiem Państwa został Józef Piłsudski[30]
- 9 grudnia 1918 – odbyła się inauguracja Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego – czwartej (po Krakowie, Lwowie i Warszawie) ogólnopolskiej szkoły wyższej[33]
- 26 grudnia 1918 – do Poznania przyjechał Ignacy Paderewski[30]
- 27 grudnia 1918 – wybuchło powstanie wielkopolskie[30]
- 5 stycznia 1919 – oddziały Armii Czerwonej zajęły Wilno[33]
- 6 stycznia 1919 – powstańcy wielkopolscy zajęli Inowrocław oraz port lotniczy Ławica pod Poznaniem
- 16 stycznia 1919 – do dymisji podał się rząd Jędrzeja Moraczewskiego – nowym premierem został Ignacy Paderewski[30]
- 26 stycznia 1919 – przeprowadzono wybory do Sejmu Ustawodawczego[30]
- styczeń 1919 – na Śląsk Cieszyński wkroczyła armia czechosłowacka[30]
- 20 lutego 1919 – uchwalono „małą konstytucję”[30]
- 19 kwietnia 1919 – Wojsko Polskie zajęło Wilno[34]
- 25 maja 1919 – komisariat NRL przekazał armię wielkopolską do dyspozycji Naczelnego Wodza[33]
- 28 czerwca 1919 – podpisano traktat wersalski, dzięki któremu Polska otrzymała Wielkopolskę oraz Pomorze[34]
- 16 sierpnia 1919 – wybuchło I powstanie śląskie[34]
- 11 października 1919 – polski Uniwersytet im. Stefana Batorego w Wilnie uroczyście wznowił działalność; w Krakowie utworzono Polski Związek Lekkoatletyczny[33]
- 27 listopada 1919 – rząd Ignacego Paderewskiego podał się do dymisji[33]
- 21 grudnia 1919 – utworzono Polski Związek Piłki Nożnej[33]
- 15 stycznia 1920 – Sejm przyjął ustawę uznającą markę polską za jedyną walutę dopuszczoną do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej[33]
- 25 kwietnia – 7 maja 1920 – zwycięska ofensywa wojsk polskich i ukraińskich, zajęcie Kijowa[34]
- 7 maja 1920 – Sejm przyjął ustawę o likwidacji serwitutów na terenie byłego Królestwa Polskiego[33]
- 9 maja 1920 – na froncie ukraińskim Polacy zajęli Bracław i Tulczyn[33]
- 13 maja 1920 – w Warszawie odbył się I zjazd Związku Zawodowego Literatów Polskich; prezesem został Stefan Żeromski[33]
- lipiec 1920 – Wincenty Witos powołał Rząd Obrony Narodowej[34]
- lato 1920 – rosyjska kontrofensywa na całym froncie: Armia Czerwona dotarła do brzegów Wisły[34]
- 11 lipca 1920 – odbyły się plebiscyty na Warmii, Mazurach i Powiślu[34]
- 26 lipca 1920 – Naczelny Wódz zwolnił szefa Sztabu Generalnego gen. Stanisława Hallera; następcą został gen. Tadeusz Rozwadowski[33]
- 11 sierpnia 1920 – oddziały sowieckiego Frontu Zachodniego dotarły do brzegów Wisły[33]
- 13–15 sierpnia 1920 – bitwa warszawska
- 16 sierpnia 1920 – początek polskiej kontrofensywy znad Wieprza[34]
- 20–28 sierpnia 1920 – II powstanie śląskie[34]
- 21 września 1920 – rozpoczęły się pokojowe rokowania polsko-sowieckie w Rydze[33]
- październik 1920 – na terenie opanowanym przez oddziały gen. Lucjana Żeligowskiego powstało terytorium Komisji Rządzącej Litwy Środkowej[34]
- 31 grudnia 1920 – w Warszawie rozpoczęły się obrady I zjazdu walnego Związku Harcerstwa Polskiego[33]
- 21 stycznia 1921 – Sejm zdecydował o ustanowieniu Senatu jako izby wyższej polskiego parlamentu[33]
- 19 lutego 1921 – Polska zawarła sojusz z Francją[34]
- 17 marca 1921 – uchwalono konstytucję marcową[34]
- 18 marca 1921 – w Rydze podpisano traktat pokojowy pomiędzy Polską a Rosją Sowiecką (traktat ryski)[34]
- 20 marca 1921 – odbył się plebiscyt na Śląsku[34]
- 1 kwietnia 1921 – szefem Sztabu Generalnego (na miejsce gen. Rozwadowskiego) został mianowany gen. Władysław Sikorski[33]
- 2–3 maja 1921 – pod przywództwem Wojciecha Korfantego przeprowadzono III powstanie śląskie[34]
- 21–26 maja 1921 – Bitwa w rejonie Góry św. Anny
- 23 maja 1921 – Bitwa pod Olzą
- 5 lipca 1921 – przerwano walki na Górnym Śląsku[34]
- 13 września 1921 – rząd Wincentego Witosa podał się do dymisji[33]
- 12 października 1921 – podzielono Śląsk pomiędzy Niemcy i Polskę[34]
- 16 kwietnia 1922 – w Rapallo podpisano traktat niemiecko-sowiecki[34]
- 5 listopada 1922 – odbyły się wybory do Sejmu I kadencji[34]
- 12 listopada 1922 – odbyły się wybory do Senatu I kadencji[34]
- 9 grudnia 1922 – pierwszym prezydentem Polski został Gabriel Narutowicz[34]
- 16 grudnia 1922 – fanatyczny nacjonalista zamordował Gabriela Narutowicza[35]
- 20 grudnia 1922 – drugim prezydentem Polski został Stanisław Wojciechowski[34]
- 15 marca 1923 – konferencja Rady Ambasadorów uznała wschodnią granicę Polski[36]
- 17 maja 1923 – podpisano pakt lanckoroński[36]
- listopad 1923 – wybuchł strajk generalny[36]
- 1923 – w wyniku hiperinflacji wybuchł kryzys gospodarczy[35]
- styczeń 1924 – powstał Bank Polski[36]
- 10 grudnia 1924 – Władysław Reymont otrzymał Nagrodę Nobla za powieść „Chłopi”[36]
- 1924 – Władysław Grabski przeprowadził reformy gospodarcze (m.in. wymianę marki polskiej na złotego)[35]
- 1 lutego 1925 – odbyła się pierwsza transmisja programu Polskiego Radia[36]
- 10 lutego 1925 – Polska podpisała konkordat z Watykanem[36]
- 5–16 października 1925 – odbyła się konferencja w Locarno[36]
- 28 grudnia 1925 – uchwalono ustawę rolną[36]
- 28 grudnia 1925 – rozpoczęła się wojna celna z Niemcami[36]
- 10 maja 1926 – powstał rząd Wincentego Witosa[36]
- 12–15 maja 1926 – przeprowadzono zamach majowy, po którym władzę objęła sanacja[36]
Rządy sanacji (1926–1939)
edytuj- 1 czerwca 1926 – prezydentem Polski został Ignacy Mościcki[36]
- 24 czerwca 1926 – August Hlond został prymasem Polski[36]
- 2 sierpnia 1926 – uchwalono „nowelę sierpniową”[36]
- 2 października 1926 – Józef Piłsudski objął urząd premiera[36]
- grudzień 1927 – Polska podjęła nieudaną próbę uregulowania stosunków dyplomatycznych z Litwą[36]
- 19 stycznia 1928 – rozpoczęto organizowanie Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem[36]
- marzec 1928 – odbyły się wybory parlamentarne[36]
- wrzesień 1929 – powstał Centrolew[36]
- 1929 – Polska popadła w kryzys gospodarczy[35]
- 9 lutego 1929 – Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, ZSRR i Rumunia podpisały deklarację wyrzeczenia się wojny jako środka rozwiązywania konfliktów
- czerwiec 1930 – zjazd Centrolewu w Krakowie[37]
- 25 sierpnia 1930 – premierem został Józef Piłsudski[37]
- 29 sierpnia 1930 – Ignacy Mościcki rozwiązał parlament[37]
- 9–10 września 1930 – do Brześcia osadzono polityków Centrolewu[37]
- 15 marca 1931 – połączenie PSL-Piast i PSL „Wyzwolenie” w Stronnictwo Ludowe[37]
- 26 października 1931 – początek procesu brzeskiego[37]
- 13 stycznia 1932 – koniec procesu brzeskiego[37]
- 11 marca 1932 – odbyła się reforma oświatowa[37]
- 25 sierpnia 1932 – podpisano polsko-radziecki pakt o nieagresji[37]
- 2 listopada 1932 – ministrem spraw zagranicznych został Józef Beck[37]
- 26 stycznia 1934 – podpisano polsko-niemiecki pakt o nieagresji[37]
- 5 maja 1934 – Polska i ZSRR przedłużyły układ o nieagresji na 10 lat[37]
- 10 czerwca 1934 – powstał obóz odosobnienia w Berezie Kartuskiej[37]
- 24 kwietnia 1935 – uchwalono konstytucję kwietniową[37]
- 12 maja 1935 – zmarł Józef Piłsudski[37]
- 8 września 1935 – odbyły się wybory do parlamentu[37]
- jesień 1935 – rozwiązano BBWR[37]
- 1935 – koniec kryzysu gospodarczego[35]
- 10 listopada 1936 – marszałkiem Polski został gen. Edward Rydz-Śmigły[38]
- 1936–1939 – w wyniku etatyzmu oraz programu gospodarczego Eugeniusza Kwiatkowskiego doszło do szybkiego rozwoju gospodarczego oraz poprawy warunków życiowych ludności[35]
- 21 lutego 1937 – powstał Obóz Zjednoczenia Narodowego[38]
- sierpień 1937 – wybuchły strajki chłopskie[38]
- marzec 1938 – Polska wymusiła na Litwie nawiązanie stosunków dyplomatycznych[38]
- 30 września 1938 – Polska przekazała Czechosłowacji ultimatum z żądaniem zwrotu Śląska Cieszyńskiego[38]
- 2 października 1938 – polskie oddziały wkroczyły na Śląsk Cieszyński[38]
- 24 października 1938 – Niemcy wysunęły propozycje polityczne wobec Polski[38]
- 6 i 13 listopada 1938 – odbyły się wybory parlamentarne[38]
- 2 stycznia 1939 – zmarł Roman Dmowski[38]
- 6 i 13 kwietnia 1939 – Wielka Brytania i Francja udzieliły Polsce gwarancji pomocy militarnej[38]
- 28 kwietnia 1939 – Niemcy zerwały układ o nieagresji z Polską[38]
- maj 1939 – Francja i Wielka Brytania przedstawiły plan pomocy Polsce[38]
- 23 sierpnia 1939 – podpisano pakt Ribbentrop-Mołotow[38]
- 25 sierpnia 1939 – Polska zawarła sojusz z Wielką Brytanią[38]
- 26 sierpnia 1939 – pierwotna data ataku Niemiec na Polskę, przesunięta w wyniku zawarcia sojuszu polsko-brytyjskiego[38]
- 1 września 1939 – hitlerowskie Niemcy, w porozumieniu ze Związkiem Radzieckim, napadły na Polskę. Początek kampanii wrześniowej w Polsce. Początek II wojny światowej
II wojna światowa (1939–1945)
edytuj- 3 września 1939 – Francja i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę Niemcom[39]
- 3–4 września 1939 – „krwawa niedziela” w Bydgoszczy[39]
- 7 września 1939 – kapitulacja Westerplatte[39]
- 8 września 1939 – rozpoczęło się pierwsze niemieckie natarcie na Warszawę[39]
- 9–22 września 1939 – bitwa nad Bzurą[39]
- 17 września 1939 – ZSRR zaatakował Polskę
- 22 września 1939 – kapitulacja Lwowa[39]
- 27 września 1939 – kapitulacja Warszawy[39]
- 27 września 1939 – generał Michał Tokarzewski-Karaszewicz powołał Służbę Zwycięstwu Polski[39]
- 28 września 1939 – podpisanie przez III Rzeszę i ZSRR porozumienia dotyczącego podziału ziem polskich[39]
- 2 października 1939 – kapitulacja Helu[39]
- 2–6 października 1939 – bitwa pod Kockiem[39]
- 22 października 1939 – odbyły się pokazowe wybory do zgromadzeń ludowych Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi[39]
- 1–2 listopada 1939 – do ZSRR wcielono Zachodnią Ukrainę i Zachodnią Białoruś[39]
- 4 grudnia 1939 – gen. Władysław Sikorski powołał Związek Walki Zbrojnej[39]
- 10 lutego 1940 – rozpoczęto deportację Polaków w głąb ZSRR[39]
- 5 marca 1940 – najwyższe władze ZSRR zdecydowały o rozstrzelaniu polskich oficerów polskich przebywających w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku[39]
- 3 kwietnia 1940 – z Kozielska wywieziono pierwszą grupę jeńców polskich[39]
- 13 kwietnia 1940 – przeprowadzono drugą deportację Polaków w głąb ZSRR[39]
- kwiecień 1940 – Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich wzięła udział w bitwie o Narwik[39]
- 28–29 czerwca 1940 – trzecia deportacja Polaków w głąb ZSRR[39]
- czerwiec 1940 – rząd polski ewakuował się z Francji do Wielkiej Brytanii[39]
- 14 czerwca 1940 – pierwszy masowy transport do obozu koncentracyjnego Auschwitz[40]
- wrzesień 1940 – Niemcy stworzyli getto w Warszawie[40]
- 4 marca 1941 – Niemcy wyjęli spod prawa Żydów mieszkających na ziemiach polskich[40]
- maj – czerwiec 1941 – czwarta deportacja Polaków w głąb ZSRR[40]
- 30 lipca 1941 – podpisano Układ Sikorski-Majski[40]
- wrzesień 1941 – rozpoczęto tworzenie armii polskiej w ZSRR[40]
- 5 stycznia 1942 – powstała Polska Partia Robotnicza[40]
- 14 lutego 1942 – powstała Armia Krajowa[40]
- marzec 1942 – ewakuowano Armię Polską do Iranu[40]
- lipiec – sierpień 1942 – ruszyły pierwsze transporty Żydów z getta warszawskiego do Treblinki[40]
- 2 grudnia 1942 – Mordechaj Anielewicz założył w getcie warszawskim Żydowską Organizację Bojową[40]
- 26 marca 1943 – akcja pod Arsenałem[41]
- 13 kwietnia 1943 – Niemcy odnaleźli groby polskich oficerów w Katyniu[41]
- 16 kwietnia 1943 – rząd polski zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża z prośbą o wyjaśnienie informacji na temat Katynia[41]
- 19 kwietnia 1943 – początek powstania w getcie warszawskim[41]
- 25 kwietnia 1943 – Józef Stalin zerwał stosunki dyplomatyczne z rządem polskim na emigracji[41]
- kwiecień 1943 – w Janowej Dolinie UPA dokonała mordów na Polakach[41]
- 4 lipca 1943 – śmierć gen. Władysława Sikorskiego w katastrofie lotniczej pod Gibraltarem[41]
- lipiec 1943 – masowe mordy Polaków na Wołyniu, dokonywanych przez UPA[41]
- lipiec 1943 – premierem został Stanisław Mikołajczyk, a Naczelnym Wodzem gen. Kazimierz Sosnkowski[41]
- 12–13 października 1943 – walki 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki pod Lenino[41]
- 31 grudnia 1943 – w Warszawie powstała Krajowa Rada Narodowa. W skład KRN weszli działacze Polskiej Partii Robotniczej (PPR), część działaczy Robotniczej Partii Polskich Socjalistów, kilku działaczy Stronnictwa Ludowego „Wola Ludu”. Przewodniczącym KRN został Bolesław Bierut[41]
- 4 stycznia 1944 – Armia Czerwona przekroczyła przedwojenną granicę Polski na Wołyniu[41]
- 9 stycznia 1944 – powołano Radę Jedności Narodowej pod przewodnictwem Kazimierza Pużaka[41]
- kwiecień 1944 – powstała kadrowa organizacja „Nie” z gen. Augustem Emilem Fieldorfem na czele[41]
- 18 maja 1944 – II Korpus Polski gen. Władysława Andersa zdobył Monte Cassino[41]
- czerwiec 1944 – rozpoczęła się akcja „Burza” na Wileńszczyźnie[42]
- 22 lipca 1944 – oficjalna data utworzenia Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN)[42]
- 26 lipca 1944 – członkowie PKWN podpisali w Moskwie tajne porozumienie, w którym m.in. zrzekli się wschodnich województw RP[42]
- 30 lipca – 10 sierpnia 1944 – wizyta Stanisława Mikołajczyka w Moskwie[42]
- 1 sierpnia 1944 – wybuchło powstanie warszawskie
- 6 września 1944 – PKWN wydał dekret o reformie rolnej[42]
- 14 września 1944 – Armia Czerwona zajęła Pragę[42]
- 30 września 1944 – gen. Kazimierz Sosnkowski ustąpił ze stanowiska Naczelnego Wodza, symbolicznie jego miejsce zajął przebywający w niewoli gen. Tadeusz „Bór” Komorowski[42]
- 2 października 1944 – kapitulacja powstania warszawskiego[42]
- 24 listopada 1944 – premier Stanisław Mikołajczyk podał się do dymisji[42]
- 31 grudnia 1944 – PKWN przekształcono w Rząd Tymczasowy RP[42]
- 19 stycznia 1945 – gen. Leopold Okulicki rozwiązał Armię Krajową[42]
- styczeń–maj 1945 – ludowe Wojsko Polskie wzięło udział w ofensywie Armii Czerwonej[42]
- 4–11 lutego 1945 – odbyła się konferencja w Jałcie[42]
- 27 marca 1945 – NKWD aresztowało przywódców Polskiego Państwa Podziemnego[42]
- 8 maja 1945 – koniec II wojny światowej w Europie
Polska Rzeczpospolita Ludowa
edytujRządy Bolesława Bieruta (1945–1956)
edytuj- 18–21 czerwca 1945 – odbył się proces szesnastu w Moskwie, będący pokazowym procesem 16 przywódców politycznych Polskiego Państwa Podziemnego aresztowanych przez NKWD 27 marca 1945[42]
- 21 czerwca 1945 – utworzono Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej[42]
- 1 lipca 1945 – rozwiązano Radę Jedności Narodowej[42]
- 17 lipca – 2 sierpnia 1945 – odbyła się konferencja poczdamska. Na konferencji ustalono przebieg zachodniej granicy Polski na linii rzeki Odry i Nysy Łużyckiej. Ziemie na wschód od tych rzek, tzw. Ziemie Zachodnie, weszły w skład państwa polskiego[42]
- 30 czerwca 1946 – w Polsce przeprowadzono sfałszowane referendum ludowe[43]
- 4 lipca 1946 – doszło do pogromu Żydów w Kielcach[43]
- 19 stycznia 1947 – wybory do Sejmu Ustawodawczego[43]
- 6 lutego 1947 – powołano rząd z Józefem Cyrankiewiczem jako premierem[43]
- 19 lutego 1947 – uchwalono Małą Konstytucję[43]
- 9 lipca 1947 – Polska odrzuciła propozycję udziału w Planie Marshalla[43]
- 21 października 1947 – Stanisław Mikołajczyk opuścił Polskę[43]
- 31 sierpnia – 3 września 1948 – przeprowadzono czystki w PPR, podczas których oskarżono Władysława Gomułkę o „prawicowo-nacjonalistyczne odchylenie”[43]
- 22 października 1948 – zmarł kardynał August Hlond, jego następcą został Stefan Wyszyński[43]
- 15–21 grudnia 1948 – Polska Partia Robotnicza (PPR) i Polska Partia Socjalistyczna (PPS) połączyły się w Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą (PZPR)[44]
- 8 stycznia 1949 – powołano w Moskwie Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG)[44]
- 27 listopada 1949 – w wyniku połączenia PSL i SL powstało Zjednoczone Stronnictwo Ludowe[44]
- 20 grudnia 1949 – przedstawiciele PPS, SN oraz Niepodległości i Demokracji utworzyli w Londynie Radę Polityczną z Tomaszem Arciszewskim na czele[44]
- 14 kwietnia 1950 – komuniści i Episkopat Polski podpisali porozumienie[44]
- 4 lipca 1950 – pierwsza polska audycja Radia Wolna Europa[44]
- 6 lipca 1950 – w Zgorzelcu podpisano układ graniczny pomiędzy Polską a NRD[44]
- 21 lipca 1950 – uchwalono ustawę o planie sześcioletnim[44]
- 15 lutego 1951 – władze PRL podpisały z ZSRR umowę o wymianie terytoriów, dzięki której ZSRR otrzymało nowe złoża gazu ziemnego[44]
- 2 sierpnia 1951 – w ramach partyjnej czystki aresztowano Władysława Gomułkę[44]
- 22 lipca 1952 – przyjęto konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL)[44]
- 26 października 1952 – przeprowadzono sfałszowane wybory do Sejmu[45]
- styczeń 1953 – rozpoczęto nadawanie regularnego programu telewizyjnego[45]
- 5 marca 1953 – zmarł Józef Stalin[45]
- 26 września 1953 – aresztowano kardynała Stefana Wyszyńskiego, przewodniczącym Episkopatu został biskup Michał Klepacz[45]
- 5 grudnia 1953 – wysoki funkcjonariusz MBP Józef Światło uciekł do Berlina Zachodniego[45]
- 14 marca 1954 – przedstawiciele większości środowisk politycznych na uchodźstwie powołali Tymczasową Radę Jedności Narodowej[45]
- 28 września 1954 – odbyła się pierwsza audycja Józefa Światły w RWE[45]
- 7 grudnia 1954 – rozwiązano Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego[45]
- 14 maja 1955 – utworzono Układ Warszawski[45]
- 21 sierpnia 1955 – Adam Ważyk opublikował „Poemat dla dorosłych”, uchodzący za symboliczne zerwanie z socrealizmem[45]
- 12 marca 1956 – w Moskwie zmarł Bolesław Bierut[45]
Rządy Władysława Gomułki (1956–1970)
edytuj- 20 marca 1956 – Edward Ochab został wybrany na I sekretarza PZPR[45]
- 28 czerwca 1956 – początek poznańskiego Czerwca[45]
- 21 października 1956 – podczas VIII plenum KC PZPR wybrano Gomułkę na stanowisko I sekretarza KC PZPR[46]
- 26 października 1956 – zwolniono prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego z internowania[46]
- 28 listopada 1956 – przejęcie kompetencji Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (MSW). Utworzenie Służby Bezpieczeństwa (SB).
- 20 stycznia 1957 – odbyły się wybory do sejmu[46]
- 15 kwietnia 1961 – przeprowadzono połączone wybory do sejmu i rad narodowych[46]
- 21 października 1963 – funkcjonariusze SB i ZOMO zastrzelili ostatniego żołnierza podziemia – Józefa Franczaka „Lalkę”[46]
- 14 marca 1964 – Antoni Słonimski wręczył premierowi List 34, będący sprzeciwem wobec polityki kulturalnej prowadzonej przez PRL[46]
- 18 marca 1965 – Jacek Kuroń i Karol Modzelewski przedstawili „List otwarty do partii”[46]
- 8 kwietnia 1965 – przedłużono układ o przyjaźni z ZSRR, nowa umowa trwała do 1985 roku[47]
- 18 listopada 1965 – polscy biskupi ogłosili orędzie do narodu niemieckiego, zawierające słowa „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”[42]
- 3 maja 1966 – odbyły się centralne obchody Milenium na Jasnej Górze[47]
- 12 czerwca 1967 – władze PRL zerwały stosunki dyplomatyczne z Izraelem[47]
- 30 stycznia 1968 – kilkusetosobowy pochód przeszedł pod pomnik Adama Mickiewicza w związku z wycofaniem przez władzę spektaklu „Dziadów”[47]
- 8 marca 1968 – milicja i „aktyw robotniczy” stłumiły protesty studentów[47]
- 15 marca 1968 – w Gdańsku wybuchły zamieszki, podczas których milicja walczyła z 20 tys. demonstrantami[47]
- 21 sierpnia 1968 – w ramach operacji „Dunaj”, 2. Armia Ludowego Wojska Polskiego wkroczyła do Czechosłowacji[47]
- 8 września 1968 – podczas uroczystości dożynkowych w Warszawie Ryszard Siwiec dokonał aktu samospalenia w proteście przeciwko udziałowi Polski w inwazji na Czechosłowację[47]
- 7 grudnia 1970 – kanclerz RFN Willy Brandt i premier Józef Cyrankiewicz podpisali układ o nienaruszalności granic na Odrze i Nysie[48]
- 12 grudnia 1970 – ogłoszono w radiu podwyżkę cen żywności, która miała obowiązywać od 13 grudnia[48]
- 14 grudnia 1970 – wybuchły protesty robotnicze w Gdańsku – początek Grudnia 1970[48]
- 15 grudnia 1970 – protesty stoczniowców w Gdańsku, pod gmachem Komendy Miejskiej MO zamordowano pierwszych protestujących[48]
- 17 grudnia 1970 – żołnierze blokujący Stocznię Gdańską otworzyli ogień do robotników – zginęło kilkanaście osób[48]
- 17 grudnia 1970 – w Szczecinie wybuchły protesty, podczas których podpalono siedzibę KW PZPR. Podczas walk z milicją zginęło kilkanaście osób[48]
- 20 grudnia 1970 – odsunięto Władysława Gomułkę od władzy. Pierwszym sekretarzem KC PZPR został Edward Gierek[48]
Rządy Edwarda Gierka (1970–1980)
edytuj- 24 stycznia 1971 – Edward Gierek i premier Piotr Jaroszewicz spotkali się ze stoczniowcami w Szczecinie i w Gdańsku[48]
- 1 grudnia 1971 – po strajku w Łodzi władze wycofały się z grudniowej podwyżki cen[48]
- 5–6 października 1971 – w proteście przeciwko nieukaraniu sprawców masakry na Wybrzeżu, bracia Jerzy i Ryszard Kowalczykowie wysadzili aulę Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu[48]
- maj 1976 – grupa intelektualistów powołała Polskie Porozumienie Niepodległościowe[49]
- 24 czerwca 1976 – premier Jaroszewicz przedstawił plan zmian cen, w wyniku czego wybuchły protesty (głównie w Radomiu i Ursusie)[49]
- 23 września 1976 – powstał Komitet Obrony Robotników (KOR)[49]
- 7 maja 1977 – zamordowano Stanisława Pyjasa[49]
- 21 lutego 1978 – w Katowicach powstał pierwszy Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych[49]
- 16 października 1978 – wybór kardynała Karola Wojtyły na biskupa Rzymu. Nowy papież przybrał imię Jan Paweł II[49]
- 8 kwietnia 1979 – Edward Raczyński został prezydentem RP na uchodźstwie[49]
- 2–10 czerwca 1979 – odbyła się pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski[49]
- lipiec 1979 – powstał Ruch Młodej Polski[49]
- 1 lipca 1980 – władze przeprowadziły podwyżkę cen na niektóre produkty mięsne, wybuch fali strajków[49]
- 14 sierpnia 1980 – wybuchły strajki na Wybrzeżu, podczas których strajkujący wysunęli trzy żądania: podwyżka płac, przywrócenie do pracy Lecha Wałęsy i Anny Walentynowicz oraz upamiętnienie poległych w grudniu 1970[49]
- 16 sierpnia 1980 – powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z Lechem Wałęsą na czele[50]
- 19 sierpnia 1980 – w Szczecinie powstał MKS z Marianem Jurczykiem na czele[50]
- 30 sierpnia 1980 – podpisano porozumienia sierpniowe[50]
- 17 września 1980 – początek istnienia „Solidarności”[50]
- 10 listopada 1980 – Sąd Najwyższy zarejestrował NSZZ „Solidarność”[50]
- 10 grudnia 1980 – Czesław Miłosz odebrał Nagrodę Nobla[50]
- 16 grudnia 1980 – w Gdańsku odsłonięto Pomnik Poległych Stoczniowców[50]
- 19 grudnia 1980 – Edward Gierek i Piotr Jaroszewicz podali się do dymisji[51]
Ostatnie lata komunizmu (1980–1989)
edytuj- 18 lutego 1981 – zalegalizowano Niezależne Zrzeszenie Studentów[50]
- 19 marca 1981 – początek kryzysu bydgoskiego[50]
- 13 maja 1981 – zamach na papieża Jana Pawła II[50]
- 28 maja 1981 – zmarł prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński[50]
- 5 czerwca 1981 – KC KPZR w Moskwie wystosowała list do KC PZPR w Warszawie oceniający sytuację w Polsce[51]
- 18 października 1981 – premier Wojciech Jaruzelski został także I sekretarzem KC PZPR w miejsce Stanisława Kani[50]
- 4 listopada 1981 – w Warszawie odbyło się spotkanie Wojciecha Jaruzelskiego, Lecha Wałęsy i kard. Józefa Glempa w sprawie powołania Rady Porozumienia Narodowego[51]
- 13 grudnia 1981 – władze komunistyczne PRL wprowadziły w Polsce stan wojenny[50]
- 16 grudnia 1981 – przeprowadzono pacyfikację strajku w kopalni „Wujek” w Katowicach, podczas której zginęło 9 osób[50]
- 23 grudnia 1981 – Stany Zjednoczone nałożyły sankcje gospodarcze wobec Polski[51]
- czerwiec 1982 – powstała Solidarność Walcząca[50]
- 31 sierpnia 1982 – największa fala demonstracji w okresie stanu wojennego[50]
- 8 października 1982 – zdelegalizowano związki zawodowe[50]
- 31 grudnia 1982 – zawieszono stan wojenny[50]
- 16–23 czerwca 1983 – odbyła się druga pielgrzymka Jana Pawła II do Polski[50]
- 22 lipca 1983 – zniesiono stan wojenny[50]
- 5 października 1983 – Lech Wałęsa otrzymał pokojową Nagrodę Nobla[52]
- 19 października 1984 – w Toruniu uprowadzono i zamordowano księdza Jerzego Popiełuszkę[51]
- 8 kwietnia 1986 – prezydentem RP został Kazimierz Sabbat[52]
- 11 września 1986 – władze PRL zdecydowały się na zwolnienie większości więźniów politycznych[52]
- 29 września 1986 – Lech Wałęsa powołał jawną Tymczasową Radę NSZZ „Solidarność”[52]
- 8–14 czerwca 1987 – odbyła się trzecia podróż Jana Pawła II do Polski[51]
- 25 października 1987 – powołano Krajową Komisję Wykonawczą „Solidarność”[51]
- 29 listopada 1987 – odbyło się referendum, w którym wyborcy odrzucili rządowy program reform, frekwencja wyniosła 68%[51]
- kwiecień–maj 1988 – fala strajków[52]
- 11–16 lipca 1988 – wizyta Michaiła Gorbaczowa w Polsce[51]
- 15 sierpnia – 1 września 1988 – wybuchła kolejna fala strajków[51]
- 31 sierpnia 1988 – Lech Wałęsa spotkał się z gen. Czesławem Kiszczakiem – zapowiedziano rozmowy okrągłego stołu[52]
- 18 grudnia 1988 – Lech Wałęsa powołał Komitet Obywatelski[52]
- 23 grudnia 1988 – Sejm przyjął ustawę o wolności inicjatywy gospodarczej[51]
- 6 lutego – 5 kwietnia 1989 – odbyły się obrady Okrągłego Stołu[52]
- 8 maja 1989 – ukazał się pierwszy numer „Gazety Wyborczej”[52]
- 4 czerwca 1989 – odbyła się pierwsza tura wyborów do tzw. Sejmu kontraktowego, zwycięska dla Obywatelskiego Komitetu Wyborczego skupionego wokół „Solidarności”. Datę tę przyjmuje się najczęściej za koniec władzy komunistycznej w Polsce[52]
III Rzeczpospolita
edytujTransformacja (1989–2004)
edytuj- 18 czerwca 1989 – odbyła się druga tura wyborów do Sejmu kontraktowego[52]
- 4 lipca 1989 – odbyło się pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu III RP[51]
- 19 lipca 1989 – Ryszard Kaczorowski objął urząd Prezydenta RP[52]
- 19 lipca 1989 – Zgromadzenie Narodowe przewagą jednego głosu wybrało generała Jaruzelskiego na urząd Prezydenta PRL[52]
- 1 sierpnia 1989 – urynkowiono ceny żywności – zniesienie systemu kartkowego[52]
- 2 sierpnia 1989 – Czesław Kiszczak został premierem, lecz nie zdołał utworzyć rządu[53]
- 17 sierpnia 1989 – Polska i Watykan wznowiły stosunki dyplomatyczne[51]
- 24 sierpnia 1989 – Tadeusz Mazowiecki został premierem PRL[52]
- 27 grudnia 1989 – Sejm i Senat zatwierdziły pakiet reform gospodarczych zwanych planem Balcerowicza[51]
- 29 grudnia 1989 – nowelizacja konstytucji; usunięto zapisy o roli PZPR i sojuszu z ZSRR oraz zmieniono nazwę państwa na Rzeczpospolitą Polskę[51]
- 31 grudnia 1989 – zmieniono konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podczas której m.in. zmieniono nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska i przywrócono koronę w Godle Polski[54]
- 31 grudnia 1989 – początek realizacji planu Balcerowicza[54]
- 29 stycznia 1990 – nastąpiło samorozwiązanie PZPR[53]
- 8 marca 1990 – uchwalono ustawę o samorządzie terytorialnym i nowej demokratycznej ordynacji wyborczej[51]
- 12 kwietnia 1990 – zniesiono cenzurę[51]
- 12 listopada 1990 – Polska i Niemcy podpisały układ o nienaruszalności granic[51]
- 25 listopada 1990 – odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich[53]
- 9 grudnia 1990 – wybory prezydenckie wygrał Lech Wałęsa[53]
- 1–9 czerwca 1991 – odbyła się czwarta wizyta Jana Pawła II w Polsce[51]
- 17 czerwca 1991 – podpisano polsko-niemiecki traktat „O dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy”[51]
- 28 czerwca 1991 – uchwalono proporcjonalną ordynację wyborczą[51]
- 27 października 1991 – odbyły się pierwsze po II wojnie światowej wolne wybory parlamentarne, w których Unia Demokratyczna i Sojusz Lewicy Demokratycznej zdołały jako jedyne ugrupowania zdobyć powyżej 10% głosów – frekwencja wyniosła 43,2%, zaś do sejmu dostało się 29 partii[53][55]
- 27 października – 6 grudnia 1991 – urząd premiera sprawował Jan Bielecki[53]
- grudzień 1991 – czerwiec 1992 – urząd premiera sprawował, aż do tzw. „nocnej zmiany” Jan Olszewski[53]
- 23 kwietnia 1992 – Sejm uchwalił ustawę o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji[56]
- 22 maja 1992 – Boris Jelcyn i Lech Wałęsa podpisali układ o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy między Polską i Rosją[51]
- czerwiec – lipiec 1992 – urząd premiera sprawował Waldemar Pawlak[53]
- lipiec 1992 – październik 1993 – urząd premiera sprawowała Hanna Suchocka[53]
- 17 października 1992 – uchwalono Małą Konstytucję[56]
- 17 września 1993 – ostatnie wojska rosyjskie opuściły Polskę[51]
- 19 września 1993 – odbyły się wybory parlamentarne, w których wprowadzono minimalny próg 5%; wygrał Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD)[53][51]
- wrzesień 1993 – marzec 1995 – urząd premiera sprawował Waldemar Pawlak[53]
- 9 kwietnia 1994 – Polska złożyła wniosek o przyjęcie do Unii Europejskiej[51]
- 1 stycznia 1995 – przeprowadzono denominację złotówki w stosunku 1:10 000[51]
- marzec 1995 – styczeń 1996 – urząd premiera sprawował Józef Oleksy[53]
- 19 października 1995 – wybory prezydenckie wygrał Aleksander Kwaśniewski[51]
- 4 kwietnia 1996 – rozpoczęły się formalne rozmowy w sprawie przystąpienia do NATO[51]
- 7 marca 1997 – w Brukseli odbyła się konferencja Komitetu Stowarzyszenia Polski z Unią Europejską[51]
- 22 marca 1997 – Zgromadzenie Narodowe przyjęło projekt konstytucji[56]
- 2 kwietnia 1997 – Zgromadzenie Narodowe uchwaliło nową konstytucję[51]
- 25 maja 1997 – odbyło się referendum konstytucyjne[56]
- 8 czerwca 1997 – Polska, Czechy i Węgry zostały zaproszone do NATO[51]
- lipiec 1997 – powódź tysiąclecia[57]
- 17 października 1997 – w życie weszła konstytucja[56]
- 21 października 1997 – odbyły się wybory parlamentarne, które wygrała Akcja Wyborcza Solidarność, na czele rządu stanął Jerzy Buzek[53][51]
- 4 grudnia 1997 – odbyło się spotkanie premiera Jerzego Buzka i kanclerza Kohla na granicy polsko-niemieckiej[51]
- 23 lutego 1998 – ratyfikowano konkordat[51]
- 20 marca 1998 – Sejm RP przyjął ustawę w sprawie członkostwa Polski w UE[51]
- 1998 – Polska rozpoczęła rozmowy nt. przystąpienia do Unii Europejskiej[53]
- 1 stycznia 1999 – przeprowadzono reformę administracyjną, reformę służby zdrowia i reformę systemu ubezpieczeń społecznych[53]
- 26 lutego 1999 – prezydent Aleksander Kwaśniewski podpisał akt ratyfikacyjny Traktatu Północnoatlantyckiego[51]
- 12 marca 1999 – Polska przystąpiła do NATO[53]
- 5–17 czerwca 1999 – wizyta Jana Pawła II w Polsce[51]
- 8 października 2000 – odbyły się wybory prezydenckie, które ponownie wygrał Aleksander Kwaśniewski[53]
- 2000 – rozpadła się rządząca koalicja[53]
- 23 września 2001 – wybory parlamentarne wygrał sojusz SLD-UP, na czele rządu stanął Leszek Miller[53][51]
- 26 grudnia 2002 – wybuchła afera Rywina[58]
- 5 lutego 2003 – ambasadorowie państw członkowskich Unii Europejskiej przyjęli ostateczny tekst traktatu akcesyjnego dla 10 nowych państw członkowskich[51]
- 16 kwietnia 2003 – na konferencji w Atenach podpisano traktat akcesyjny[59]
- 7–8 maja 2003 – w referendum Polacy opowiedzieli się za przystąpieniem do Unii Europejskiej (77%)[51]
- 6 czerwca 2003 – Aleksander Kwaśniewski podpisał decyzję o udziale polskiego wojska w misji stabilizacyjnej w Iraku[51]
- 1 maja 2004 – Polska przystąpiła do Unii Europejskiej[53]
Polska w Unii Europejskiej (po 2004)
edytuj- 2 maja 2004 – urząd premiera objął Marek Belka[53]
- 13 czerwca 2004 – odbyły się wybory do Parlamentu Europejskiego[51]
- 2 kwietnia 2005 – zmarł Jan Paweł II
- 25 września 2005 – odbyły się wybory parlamentarne, w których zwyciężyło Prawo i Sprawiedliwość (PiS) – premierem został Kazimierz Marcinkiewicz[60]
- 9 października 2005 – I turę wyborów prezydenckich wygrał Donald Tusk (36,33%). Drugie miejsce zdobył Lech Kaczyński (33,10%)[61]
- 23 października 2005 – II turę wyborów prezydenckich wygrał Lech Kaczyński (54,04%)[61]
- 28 stycznia 2006 – doszło do katastrofy budowlanej na Śląsku w której zginęło 65 osób a 140 zostało rannych[62]
- 2 lutego 2006 – przedstawiciele Prawa i Sprawiedliwości, Samoobrony i Ligi Polskich Rodzin podpisali tzw. pakt stabilizacyjny na okres jednego roku (przetrwał tydzień)[63]
- 5 maja 2006 – powstała koalicja PiS-Samoobrona-LPR[64]
- 25–28 maja 2006 – odbyła się I pielgrzymka do Polski papieża Benedykta XVI[65]
- 9 czerwca 2006 – powstało Centralne Biuro Antykorupcyjne[66]
- 10 lipca – premierem został Jarosław Kaczyński[67]
- 8 września 2006 – Sejm uchwalił ustawę o zmianie Konstytucji, dopuszczającą ekstradycję obywatela polskiego
- 22 września 2006 – wicepremier i minister rolnictwa Andrzej Lepper został zdymisjonowany. Samoobrona opuściła koalicję. Rząd Jarosława Kaczyńskiego stracił tym samym stabilne poparcie w parlamencie[64]
- 26 września 2006 – wybuchła afera taśmowa[68]
- 12 listopada 2006 – odbyły się wybory samorządowe[69]
- 21 listopada 2006 – Wybuch metanu w kopalni Halemba w Rudzie Śląskiej. Zginęło 23 górników[70]
- lato 2007 – rozpadła się koalicja PiS-Samoobrona-LPR[71]
- 21 października 2007 – wybory parlamentarne, w których zwyciężyła Platforma Obywatelska (PO) z wynikiem 41,5%[71]
- 23 stycznia 2008 – w Mirosławcu doszło do katastrofy lotniczej, w której zginęło 20 osób[72]
- 1 kwietnia 2008 – Polska ratyfikowała traktat lizboński[73]
- 1–12 grudnia 2008 – w Poznaniu odbyła się Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu[74]
- 11 lutego 2009 – zniesiono obowiązkową służbę wojskową[75]
- 13 kwietnia 2009 – w Kamieniu Pomorskim spłonął hotel socjalny. W wyniku katastrofy zginęły 23 osoby[76]
- 7 czerwca 2009 – odbyły się wybory do Parlamentu Europejskiego[77]
- 14 lipca 2009 – Jerzy Buzek został Przewodniczącym Parlamentu Europejskiego[78]
- 10 kwietnia 2010 – w katastrofie lotniczej w Smoleńsku zginął prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński wraz z żoną. Śmierć poniosły także inne osoby, m.in.: ostatni prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski. Łącznie zginęło 96 osób[71]
- maj – czerwiec 2010 – Polskę nawiedziła powódź, porównywana do wielkiej powodzi z 1997 roku[79]
- 20 czerwca 2010 – odbyła się I tura wyborów prezydenckich. Żaden z kandydatów nie uzyskał minimum połowy głosów, do II tury przeszli Bronisław Komorowski i Jarosław Kaczyński[80]
- 4 lipca 2010 – II tura wyborów prezydenckich. Bronisław Komorowski został wybrany prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej[80]
- 9 października 2011 – odbyły się wybory parlamentarne. Największe poparcie uzyskała Platforma Obywatelska (39,18% głosów)[71]
- 3 marca 2012 – w wyniku czołowego zderzenia dwóch pociągów pasażerskich pod Szczekocinami zginęło 16 osób, a 57 zostało rannych[81]
- 8 czerwca – 1 lipca 2012 – organizacja Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2012 wraz z Ukrainą. Była to pierwsza tak dużego wymiaru impreza sportowa w historii Polski[82]
- 26 lipca 2012 – Główny Urząd Statystyczny opublikował szczegółowe wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011, które wykazały, że w dniu referencyjnym spisu, czyli 31 marca 2011, ludność faktyczna Polski wynosiła 38 511 824 osoby[83]
- 28 października 2013 – zmarł pierwszy niekomunistyczny premier III RP Tadeusz Mazowiecki[84]
- 25 maja 2014 – przeprowadzono wybory do Parlamentu Europejskiego[85]
- 25 maja 2014 – zmarł generał Wojciech Jaruzelski[86]
- 4 czerwca 2014 – obchodzono 25. rocznicę wyborów do Sejmu Kontraktowego[87]
- 14 czerwca 2014 – wybuchła afera podsłuchowa[88]
- 22 września 2014 – po ustąpieniu Donalda Tuska z urzędu premiera, zaprzysiężono Rząd Ewy Kopacz[89]
- 16 listopada 2014 – odbyły się wybory samorządowe[90]
- 1 grudnia 2014 – Donald Tusk objął funkcję przewodniczącego Rady Europejskiej[91]
- 10 maja 2015 – I turę wyborów prezydenckich wygrał Andrzej Duda z wynikiem 34,76%[92]
- 24 maja 2015 – II turę wyborów prezydenckich wygrał Andrzej Duda z wynikiem 51,55%[92]
- 6 sierpnia 2015 – zaprzysiężenie Andrzeja Dudy na urząd prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej[93]
- 6 września 2015 – odbyło się referendum dotyczące wprowadzenia jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu, stosunku do dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa oraz interpretacji zasad prawa podatkowego w razie wątpliwości na korzyść podatnika. Ze względu na niską frekwencję (7,80%) wynik referendum nie był wiążący[94]
- 25 października 2015 – odbyły się wybory parlamentarne, które wygrało Prawo i Sprawiedliwość[95]
- 5 listopada 2015 – zmarł gen. broni Czesław Kiszczak, premier w roku 1989, współodpowiedzialny za wprowadzenie stanu wojennego w 1981[96]
- 16 listopada 2015 – zaprzysiężono Radę Ministrów Beaty Szydło i inauguracyjne posiedzenie rządu[97]
- 16 grudnia 2016 – 12 stycznia 2017 – Kryzys sejmowy
- 11 grudnia 2017 – zaprzysiężono rząd Mateusza Morawieckiego
- 11 listopada 2018 – obchody 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę
- 13 stycznia 2019 – prezydent Gdańska Paweł Adamowicz został zaatakowany nożem podczas 27. finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy w Gdańsku, po czym zmarł następnego dnia wskutek rozległych obrażeń
- 7 lutego 2019 – zmarł Jan Olszewski, premier w latach 1991–1992
- 8 kwietnia 2019 – rozpoczęcie ogólnopolskiego strajku nauczycieli, do którego przystąpiło blisko 2/3 ogółu publicznych placówek oświaty (zawieszony od 27 kwietnia 2019 do września 2019)[98][99]
- 26 maja 2019 – przeprowadzono wybory do Parlamentu Europejskiego[100]
- 13 października 2019 – odbyły się Wybory do Sejmu i Senatu, które wygrało Prawo i Sprawiedliwość z wynikiem 43,59% głosów[101]
- 10 maja 2020 – z powodu pandemii COVID-19 przesunięto termin I tury wyborów prezydenckich
- 28 czerwca 2020 – I tura wyborów prezydenckich, do drugiej tury przeszli Andrzej Duda z wynikiem 43,50% oraz Rafał Trzaskowski z wynikiem 30,45%[102]
- 12 lipca 2020 – II tura wyborów prezydenckich, prezydentem Rzeczypospolitej Polski został ponownie Andrzej Duda z wynikiem 51,03%[102]
- 22 października 2020 – rozpoczęcie na masową skalę protestów przeciwko zaostrzeniu przepisów dotyczących aborcji w Polsce
- 2021 – początek kryzysu migracyjnego na granicy z Białorusią[103]
- 15 października 2023 – odbyły się wybory parlamentarne, w których najwyższy wynik osiągnęło Prawo i Sprawiedliwość oraz referendum[104]
- 13 grudnia 2023 – zaprzysiężono trzeci rząd Donalda Tuska wspieranego przez koalicję KO-PSL-PL2050-NL[105]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Polska. Historia. Prahistoria, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-24] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 1: Początki państwa polskiego 930–1039. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 6–17. ISBN 978-83-60751-10-7.
- ↑ Andrzej Buko: Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej: odkrycia, hipotezy, interpretacje. Warszawa: Wydawnictwo „Trio”, 2005, s. 231. ISBN 83-7436-023-2.
- ↑ Praca zbiorowa: Ilustrowana kronika dziejów Polski. Poznań: Wydawnictwo Publicat, 2007, s. 6. ISBN 978-83-245-1478-6.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 2: Polska Piastów 1039–1200. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–15. ISBN 83-909852-2-5.
- ↑ Bogusław Leśnodorski, Rozmowy z przeszłością. Dziesięć wieków Polski Wiedza Powszechna Warszawa 1970, s. 56.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 3: Rozbicie dzielnicowe 1200–1310. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–21. ISBN 83-909852-3-3.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 4: Zjednoczenie 1310–1400. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–21. ISBN 83-909852-4-1.
- ↑ a b c d Polska. Historia. Od początków do 1572, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-24] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 5: Początki Jagiellonów 1400–1447. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–21. ISBN 83-909852-4-1.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 6: Wojna trzynastoletnia 1447–1510. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–17. ISBN 83-909852-6-8.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 7: Złoty wiek 1510–1560. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–23. ISBN 83-909852-7-6.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 8: Pierwsze elekcje 1560–1587. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–19. ISBN 83-909852-8-4.
- ↑ M. Wrede, Warszawa i Zamek Królewski: na drodze do nowego centrum Rzeczypospolitej, w: Mówią Wieki Nr 7/2016, s. 29–33.
- ↑ a b c d e f g Polska. Historia. Królowie elekcyjni, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-24] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 9: Czas wojen 1587–1630. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–19. ISBN 83-909852-9-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 10: Polska Wazów 1630–1668. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–19. ISBN 83-909852-9-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 11: Rządy Sobieskiego 1669–1696. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–23. ISBN 83-60669-08-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 12: Od Sasa do Lasa 1697–1763. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–21. ISBN 83-60669-08-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 13: Ku naprawie Rzeczypospolitej 1764–1793. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–21. ISBN 978-83-924561-3-1.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 14: Nadzieje i rozczarowania 1794–1815. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–23. ISBN 978-83-924561-4-8.
- ↑ J. Borowiec, H. Niemiec, Dzieje Polski w datach, Warszawa 2005, s. 161.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 15: Zrywy romantyczne 1815–1845. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–21. ISBN 978-83-924561-5-5.
- ↑ a b c d e Polska. Historia. Ziemie polskie pod zaborami, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-24] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 16: Walka narodu trwa 1845–1864. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, s. 4–23. ISBN 978-83-924561-6-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 18: Walczyć czy pracować? 1864–1880. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 4–11. ISBN 978-83-924561-7-9.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 18: Początki kapitalizmu 1880–1890. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 4–9. ISBN 978-83-924561-8-6.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 19: Nadzieja w wojnie 1890–1918. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 4–19. ISBN 978-83-924561-9-3.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Żuczkowski 2010 ↓, s. 473.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Żuczkowski 2010 ↓, s. 474.
- ↑ Polska. Historia. Pierwsza wojna światowa, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-24] .
- ↑ a b c Dziurok i in. 2010 ↓, s. 474.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Andrzej Nowak (red.), Polska Wielka Księga Historii, Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2018, ISBN 978-83-274-8563-2 .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Żuczkowski 2010 ↓, s. 475.
- ↑ a b c d e f Polska. Historia. Druga Rzeczpospolita, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-24] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Żuczkowski 2010 ↓, s. 476.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Żuczkowski 2010 ↓, s. 477.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Żuczkowski 2010 ↓, s. 478.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Żuczkowski 2010 ↓, s. 479.
- ↑ a b c d e f g h i j k Żuczkowski 2010 ↓, s. 480.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Żuczkowski 2010 ↓, s. 481.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Żuczkowski 2010 ↓, s. 482.
- ↑ a b c d e f g h i Żuczkowski 2010 ↓, s. 483.
- ↑ a b c d e f g h i j k Żuczkowski 2010 ↓, s. 484.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Żuczkowski 2010 ↓, s. 485.
- ↑ a b c d e f g Żuczkowski 2010 ↓, s. 486.
- ↑ a b c d e f g h Żuczkowski 2010 ↓, s. 487.
- ↑ a b c d e f g h i j Żuczkowski 2010 ↓, s. 488.
- ↑ a b c d e f g h i j k Żuczkowski 2010 ↓, s. 489.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Żuczkowski 2010 ↓, s. 490.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 30: Epoka Jana Pawła II 1980–2005. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 4–19. ISBN 978-83-60751-10-7.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Żuczkowski 2010 ↓, s. 491.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Oxford Wielka Encyklopedia Świata. T. 12. Poznań: Oxford Educational, 2005, s. 20-33 isbn = 83-7325-702-0.
- ↑ a b Żuczkowski 2010 ↓, s. 492.
- ↑ Spory o początek. W: Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 30: Epoka Jana Pawła II 1980–2005. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 38–39. ISBN 978-83-60751-10-7.
- ↑ a b c d e Konstytucja III Rzeczypospolitej. W: Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 30: Epoka Jana Pawła II 1980–2005. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 40–42. ISBN 978-83-60751-10-7.
- ↑ Eryk Bobiński, Janusz Żelaziński: Ocena przyczyn lipcowej powodzi na Odrze. Wnioski do programu ochrony przeciwpowodziowej w przyszłości. 1997-09-15. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Paweł Smoleński: Ustawa za łapówkę, czyli przychodzi Rywin do Michnika. Gazeta Wyborcza, 2002-12-26. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Europa, Europa.... W: Marek Borucki: Multimedialna Historia Polski od Mieszka I do Jana Pawła II. T. 30: Epoka Jana Pawła II 1980–2005. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 47–48. ISBN 978-83-60751-10-7.
- ↑ Wybory 2005. Państwowa Komisja Wyborcza. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ a b Wybory 2005. Państwowa Komisja Wyborcza. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Podsumowanie ekspertyzy komisji powołanej do zbadania przyczyn zawalenia się hali MTK w Katowicach. muratorplus.pl. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Umowa Stabilizacyjna pomiędzy Ligą Polskich Rodzin, Prawem i Sprawiedliwością oraz Samoobroną Rzeczpospolitej Polskiej. Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej, 2006-02-03. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ a b Koalicja zawarta, Lepper wraca do rządu. rp.pl, 2006-10-17. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Pierwsza pielgrzymka Benedykta XVI do Polski [online], Onet, 15 grudnia 2006 [dostęp 2016-04-23] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-14] .
- ↑ Dz.U. 2014 poz. 1411. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Dymisja Marcinkiewicza w poniedziałek; J.Kaczyński na premiera. pb.pl, 2006-07-08. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Tomasz Kowalski: Posłuchaj nagrań rozmów Beger z Lipińskim i Mojzesowiczem. wiadomosci24.pl, 2006-09-26. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Geografia wyborcza. Państwowa Komisja Wyborcza. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Ratownicy dotarli do ciała 23 górnika. Wirtualna Polska, 2006-11-23. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ a b c d Polska. Historia. Trzecia Rzeczpospolita, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-24] .
- ↑ Katastrofa wojskowego samolotu CASA. TVN. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Dz.U. 2008 nr 62, poz. 388. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Mirosław Sobolewski: Międzynarodowe negocjacje w sprawie ochrony klimatu Co wynika z konferencji COP14 w Poznaniu?. Biuro Analiz Sejmowych, 2009-03-26. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Dz.U. 2009 nr 22, poz. 120. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Więcej ofiar pożaru w Kamieniu Pomorskim. TVN, 2009-04-30. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Dz.U. 2009 nr 37, poz. 287. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Former European Parliament Presidents [online], European Parliament / The President [dostęp 2016-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-04] (ang.).
- ↑ Ósma ofiara powodzi w Małopolsce. Wprost. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ a b Wybory 2010: Wyniki głosowania. Państwowa Komisja Wyborcza. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Oficjalny Raport Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych. transport.gov.pl. [dostęp 2016-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-10)].
- ↑ UEFA EURO 2012 History maker. UEFA. [dostęp 2016-04-25]. (ang.).
- ↑ NSP 2011 – wyniki. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2016-04-22].
- ↑ Tadeusz Mazowiecki nie żyje. TVN, 2013-10-28. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Frekwencja wyborcza. Państwowa Komisja Wyborcza. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Wojciech Jaruzelski nie żyje. TVN, 2014-05-25. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Kraków: 25. rocznica wyborów 4 czerwca. krakow.naszemiasto.pl, 2014-06-04. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Cała rozmowa Belki z Sienkiewiczem. Wprost, 2014-06-19. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ M.P. 2014 poz. 805. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Wybory Samorządowe 2014. Państwowa Komisja Wyborcza. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Donald Tusk, przewodniczący Rady Europejskiej. consilium.europa.eu. [dostęp 2016-04-25].
- ↑ a b Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 13 maja 2015 r. w sprawie zmiany obwieszczenia o wynikach głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 10 maja 2015 r.. Państwowa Komisja Wyborcza, 2015-05-13. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 25 maja 2015 r.. Państwowa Komisja Wyborcza, 2015-05-25. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Referendum Ogólnokrajowe 6 września 2015. Państwowa Komisja Wyborcza, 2015-09-06. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Wybory do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej 2015. Państwowa Komisja Wyborcza, 2015-10-25. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Czesław Kiszczak nie żyje [online], fakt.pl, 2 kwietnia 2016 [dostęp 2019-05-03] .
- ↑ Rząd Beaty Szydło uroczyście zaprzysiężony. „Stajemy dziś przed wami, jako jedni z was”. Polskie Radio, 2015-11-16. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Strajk nauczycieli 2019: Które szkoły i przedszkola biorą udział 18.04?. polskatimes.pl, 18 kwietnia 2019. [dostęp 2019-04-18].
- ↑ Strajk nauczycieli zawieszony. Sławomir Broniarz: Od dziś wchodzimy w nowy etap protestu, który będzie o wiele trudniejszy. tokfm. [dostęp 2019-04-25]. (pol.).
- ↑ Klaudia Stawska , Wybory parlamentarne 2019: Wyniki wyborów do Europarlamentu. Jak głosowali Polacy? [online], tech.wp.pl, 28 maja 2019 [dostęp 2019-05-30] (pol.).
- ↑ Wybory do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej 2019 r. [online], sejmsenat2019.pkw.gov.pl [dostęp 2020-07-17] (pol.).
- ↑ a b Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 2020 r. [online], pkw.gov.pl [dostęp 2020-07-17] (pol.).
- ↑ Poland Fears 'Major Incident' As Thousands Of Migrants Mass At Belarusian Border, „Radio Free Europe/Radio Liberty”, 8 listopada 2021 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
- ↑ Wybory do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w 2023 r. [online], wybory.gov.pl [dostęp 2023-11-01] (pol.).
- ↑ Posłowie wybrali Donalda Tuska na premiera. Sprawdź, kto i jak głosował [online], pap.pl [dostęp 2024-04-28] .
Bibliografia
edytuj- Maciej Żuczkowski: Kalendarium. W: Adam Dziurok, Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Filip Musiał: Od niepodległości do niepodległości Historia Polski 1918–1989. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2010.