Denków

Denków
	Osiedle Ostrowca Świętokrzyskiego
	; Figura św. Floriana na Rynku Denkowskim
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	ostrowiecki
Miasto	Ostrowiec Świętokrzyski
Data założenia	1564
Prawa miejskie	1564–1870
W granicach Ostrowca Świętokrzyskiego	29 września 1954
SIMC	0947350
Populacja (1943); • liczba ludności	; 2336
	Położenie na mapie Ostrowca Świętokrzyskiego Denków
	Położenie na mapie Polski Denków
	Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Denków
	Położenie na mapie powiatu ostrowieckiego Denków
	50°55′50″N 21°25′17″E/50,930556 21,421389

Denków – osiedle samorządowe Ostrowca Świętokrzyskiego, położone w jego wschodniej części. Dawniej samodzielne miasto, a od 13 stycznia 1870 osada typu miejskiego^[3]. Włączone w granice Ostrowca w 1954.

Denków jest punktem początkowym dwóch szlaków rowerowych:

czerwonego im. Mieczysława Radwana prowadzącego wokół Ostrowca Świętokrzyskiego
zielonego im. Witolda Gombrowicza biegnącego przez miejsca związane z życiem i dziejami rodziny Witolda Gombrowicza

Zasięg terytorialny

Osiedle obejmuje ulice: Browarną, Garncarską, Niewiadomą, Ostrowiecką, Podstawie, Rudzką, Rynek Denkowski, Spółdzielczą, Tomaszów, Topolową, Wiśniową, Wschodnią, Zieloną oraz część zabudowań przy ulicy Mostowej (nieparzyste numery 1–39 oraz parzyste 2–32) i Samsonowicza (nieparzyste 7–55 oraz parzyste 18–40)^[4].

Historia

Miasto założył na gruntach wsi Denków Stanisław Michowski w 1564^[5]. Początkowo nosiło ono nazwę Wielki Michów. Prawa miejskie otrzymało na mocy przywileju wydanego 3 stycznia 1564 przez króla Zygmunta Augusta. Ten sam przywilej zezwalał na organizowanie w mieście dwóch jarmarków w roku i na cotygodniowy targ.

W 1578 było tutaj 14 rzemieślników, 2 gorzelników oraz młyn. Od XVII wieku miasto nazywane było Denkowem. Od tego czasu sąsiednia wieś nosi nazwę Denkówek. Denków był ośrodkiem garncarstwa i tkactwa. Mieszkańcy swoje wyroby spławiali Wisłą do Gdańska.

W XVII w. miasto nabyli Siemianowscy, którzy ufundowali nowy kościół. Po nich Denków był kolejno własnością rodów Małachowskich i Kotkowskich.

W 1743 pożar zniszczył część drewnianej zabudowy miasta. Jednak już w 1775 było tu 125 domów. Pod koniec XVIII wieku w mieście znajdował się młyn, browar, ratusz, a także dwie karczmy. W 1812 na Rynku powstała kaflarnia Józefa Petrowskiego. Miasto prywatne Królestwa Kongresowego położone było w 1827 roku w powiecie opatowskim, obwodzie opatowskim województwa sandomierskiego^[6]. W 1827 było tu 114 domów i 625 mieszkańców. W 1833 urodził się jeden z przywódców Powstania Styczniowego, Karol Majewski. W 1840 nad Kamienną, Ignacy Kotkowski, dzierżawca dóbr bodzechowskich, wybudował 2 fryszerki. Wraz z 4 innymi i wielkim piecem w Bodzechowie tworzyły one kompleks hutniczy. W 1853 powstała wytwórnia kafli i fajansu Gabriela Weissa. W 1864 Denków miał 770 mieszkańców (w tym 91 Żydów). Znajdował się tu przykościelny szpital oraz austeria.

13 stycznia 1870 Denków utracił prawa miejskie i został włączony do gminy Częstocice w powiecie opatowskim w guberni kieleckiej^[3]. Mieszkańcy Denkowa sami zabiegali o tę decyzję, licząc na zmniejszenie podatków. Większość mieszkańców osady utrzymywała się w tym czasie z rolnictwa. W latach 1870–1954 Denków należał do gminy Bodzechów (w parafii Denków) w powiecie opatowskim w guberni kieleckiej. W 1885 Denków miał 98 domów i 659 mieszkańców. W mieście wyrabiano kafle piecowe do kuchni angielskich oraz garnki. W 1903 powstała tu pierwsza szkoła publiczna. W późniejszych latach został wyłączony z gminy Częstocice i włączony do gminy Bodzechów^[7]^[8].

W II RP przynależał do woj. kieleckiego, gdzie 2 listopada 1933 wszedł w skład gromady o nazwie Denków w gminie Bodzechów, składającej się z osady Denków, osiedla karczemnego Bodzechów, wsi Denków Poduchowny, wsi Młynisko, osiedla Młyn Denkowski i wsi Podstawie^[9].

Podczas II wojny światowej włączony do Generalnego Gubernatorstwa (dystrykt radomski, powiat opatowski), nadal jako gromada w gminie Bodzechów, licząca 2336 mieszkańców^[2].

Po wojnie w województwa kieleckim, jako jedna z 16 gromad gminy Bodzechów w powiecie opatowskim^[10].

29 września 1954 Denków wyłączono z gminy Bodzechów i włączono do Ostrowca Świętokrzyskiego^[1], gdzie w późniejszych latach otrzymał status osiedla.

Zabytki

Barokowy kościół św. Stanisława Biskupa z końca XVII w., przebudowywany w XVIII i XIX w.
Cmentarz założony w 1798, z klasycystyczną kaplicą rodziny Kotkowskich
Figura św. Floriana z 1803 na Rynku Denkowskim
Kaplica św. Jana Nepomucena z XIX w., przy ulicy Spółdzielczej

Przypisy

↑ ^a ^b Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 31 grudnia 1954 r., Nr. 15, Poz. 107.
↑ ^a ^b Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
↑ ^a ^b Postanowienie z 24 października (5 listopada) 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 419).
↑ Rady Osiedlowe, Denków. UM Ostrowiec Świętokrzyski. [dostęp 2009-04-05].
↑ Denków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 957 .
↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 98.
↑ [Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 3 : Województwo kieleckie http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=14617&from=publication].
↑ Dz.U.1923.44.297 z dnia 1923.04.24.
↑ Kielecki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 28, poz. 183.
↑ Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: według stanu na z dnia 1 VII 1952 r.

Bibliografia

Waldemar Brociek Przewodnik. Ostrowiec Świętokrzyski i okolice. Część I, Kielce 1997
Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880–1885, Tom I, s. 957

Linki zewnętrzne

Denków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 957 .
Denków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 402 .

[autonazwa1-1] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 31 grudnia 1954 r., Nr. 15, Poz. 107.

[amt-2] Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.

[:419-3] Postanowienie z 24 października (5 listopada) 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 419).

[4] Rady Osiedlowe, Denków. UM Ostrowiec Świętokrzyski. [dostęp 2009-04-05].

[5] Denków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 957 .

[6] Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 98.

[7] [Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 3 : Województwo kieleckie http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=14617&from=publication].

[8] Dz.U.1923.44.297 z dnia 1923.04.24.

[9] Kielecki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 28, poz. 183.

[10] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: według stanu na z dnia 1 VII 1952 r.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Części miasta wg TERYT	Bieliny Cegielnia Cukrownia Częstocice Denków Gutwin Henryków Huta Józefówka Kazimierzówka Kąty Denkowskie Kolonia Piaski Kolonia Robotnicza Kolonie Dudy (d. Dudy) Koszary (d. Koszary Denkowskie) Kuźnia Ludwików Nadkoszary Ostrówek Paulinów Piaski Rofszczyzna (Rawszczyzna) Romanów Rzeczki Stawki Zofiówka Zygmuntówka
Podział admin. (20 osiedli)	Częstocice Denków Gutwin Hutnicze Kamienna Kolonia Robotnicza Koszary Kuźnia Ludwików Ogrody Piaski-Henryków Pułanki Rosochy Sienkiewiczowskie Słoneczne Spółdzielców (d. 25-lecia PRL) Stawki Śródmieście Trójkąt Złotej Jesieni
Inne	Brezelia Klimkiewiczów Las Rzeczki Ostrowiec Poduchowny Patronackie Podwiatraki Staw Denkowski

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945–75)
Miasta	Ćmielów (do 1870 i od 1962) Denków (do 1870) Gliniany (do 1870) Iwaniska (do 1870) Kunów (do 1870) Lasocin (do 1870) Łagów (do 1870) Opatów Ostrowiec (Świętokrzyski) (do 1951 →) Ożarów (do 1870) Raków (do 1870) Słupia Nowa (do 1870) Waśniów (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Ćmielów (do 1962)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Baćkowice Baszowice (do 1870) Bodzechów Boksyce (do 1954) Częstocice (do 1954) Czyżów (Szlachecki) (do 1954) Ćmielów (od 1870) Dębno (do 1870) Gęsice (do 1954) Grzegorzowice (do 1954) Iwaniska Jakubowice (do 1870) Julianów (do 1954) Krzczonowice (do 1870) Kunów (od 1870) Lasocin (1870–1954) Łagów Malkowice (do 1954) Modliborzyce (do 1954) Nietulisko (do 1870) Nos(k)ów (do 1870) Opatów Ożarów (od 1870) Piórków (do 1954) Rembów (do 1954) Ruda Kościelna (do 1954) Sadowie Słupia Nowa (1870–87 →) Szewna (od 1973) Waśniów (od 1870) Wojciechowice
Gromady (1954–72)	Baćkowice (1954–72) Bardo (1954–68) Bidziny (1954–72) Biskupice (1954–72) Bodzechów (1954–72) Bogusławice (1961–72) Boleszyn (1954–61) Boria (1954–72) Brzezie (1954–58) Brzozowa (1954–59) Brzóstowa (1954–61) Bukowie (1954–61) Chmielów (1954–72) Chocimów (1961–68) Cząstków (1954–61 (→)) Czyżów Szlachecki (1954–61 →) Ćmielów (1954) Ćmielów (1961–72) Dębno (1954–59) Dębowa Wola (1961–72) Garbowiec (1954–61) Gęsice (1954–59) Gierczyce (1954–72) Gliniany (1954–61) Grocholice (1954–61) Iwaniska (1954–72) Jakubowice (1954–61 →) Janik (1954–58) Janików (1954–72) Janowice (1954–61) Jędrzejowice (1954–72) Julianów (1954–59) Jurkowice (1954–68) Karwów (1954–56) Kobylany (1954–72) Kornacice (1954–61) Kunów (1954–72) Lasocin (1954–72) Linów (1954–61 →) Łagów (1954–72) Marianów (1954–68) Miłkowska Karczma (1954–61) Miłków (1954–59) Miłoszowice (1954 →) Modliborzyce (1954–72) Momina (1954–72) Niedźwiedź (1954–55 →) Nieskurzów (1954–58) Nietulisko (1954–68) Oficjałów (1956–61) Opatów (1961–72) Ożarów (1954–72) Piórków (1954–72) Płucki (1954–58) Podszkodzie (1954–59) Przepaść (1954–59) Przepiórów (1961–72) Przeuszyn (1954–72) Raków (1954–72 (→)) Rembów (1954–59) Ruda Kościelna (1954–61) Sadowie (1954–72) Sarnia Zwola (1954–72) Sarnówek (1954–61) Słupia Nadbrzeżna (1954–72) Słupia Stara (1954–68) Sobótka (1954–61 (→)) Staw Kunowski (1954–59 (→)) Stobiec (1954–59) Stodoły (1954–59) Sudół (1954–59) Szewna (1954–72) Szumsko (1954–72) Ujazd (1954–59) Waśniów (1954–72) Wojciechowice (1954–72) Wola Malkowska (1954 →) Wólka Lipowa (1954–72) Wszachów (1954–58) Zbelutka / Nowa Zbelutka (1954–72) Złota Woda (1954–59) Zwola (1954–58)