Gałuszka kulecznica
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Podklasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gałuszka kulecznica |
| Nazwa systematyczna | |
| Pilularia globulifera L. Sp. Pl.: 1100 (1753)[3] | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |
 | |
Gałuszka kulecznica (Pilularia globulifera L.) – gatunek paproci wodnej należący do rodziny marsyliowatych. Występuje w zachodniej i środkowej Europie od Półwyspu Iberyjskiego po Półwysep Skandynawski. Poza tym na izolowanych obszarach w Azji Mniejszej, w Etiopii, w Kazachstanie i na wschodnich krańcach europejskiej części Rosji[3]. W Polsce historyczne stanowiska znajdowały się w zachodniej części kraju, w zachodniej części województwa dolnośląskiego, na południu lubuskiego oraz w rejonie wybrzeża w zachodniopomorskim i pomorskim[5]. W XXI wieku gatunek obserwowano w 5 lokalizacjach w południowo-zachodniej Polsce. Na stanowiskach gatunek obecny jest często efemerycznie – tylko przez jeden lub kilka sezonów[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Sporofit jest zielony, tworzy kłącza, cylindryczne liście i korzenie[6]. Cienkie kłącza[7] mogą mieć długie międzywęźla (do 1 m) lub bardzo skrócone. Rozrastając się kłączowo jedna roślina może pokryć kilka do kilkunastu m² powierzchni[6]. Z węzłów wyrastają liście za młodu ślimakowato skręcone[7]. U roślin zanurzonych liście są cienkie i osiągają do 50 cm długości. U roślin rosnących w miejscach odsłoniętych liście są sztywno wzniesione i osiągają do 12 cm wysokości[6]. Sporokarpia wyrastają z nasady liści na krótkich szypułkach i są kuliste, 4-komorowe[7], zewnętrzna osłona jest gruba i owłosiona[6].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Roślina porasta brzegi i dno zbiorników wodnych. Tworzy swój własny zespół Pilularietum globuliferae, dla którego jest gatunkiem charakterystycznym[8].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od 2004 roku[9][10].
Kategorie zagrożenia gatunku:
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)[11]: E (wymierający); 2016: CR (krytycznie zagrożony)[12].
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej czerwonej księgi roślin (2001, 2014): CR (krytycznie zagrożony)[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
- ↑ a b Pilularia globulifera L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-14].
- ↑ M. Christenhusz i inni, Pilularia globulifera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-03-06] (ang.).
- ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 406, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
- ↑ a b c d e Ewa Szczęśniak, Gałuszka kulecznica Pilularia globulifera L., [w:] Joanna Perzanowska (red.), Monitoring gatunków roślin, Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2012, s. 114-127, ISBN 978-83-61227-84-7 [dostęp 2024-01-14].
- ↑ a b c W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.