Nina Simone

Nina Simone

Nina Simone (1965)
Imię i nazwisko	Eunice Kathleen Waymon
Data i miejsce urodzenia	21 lutego 1933 Tryon
Data i miejsce śmierci	21 kwietnia 2003 Carry-le-Rouet
Instrumenty	fortepian
Typ głosu	kontralt
Gatunki	blues, gospel, soul, jazz
Zawód	piosenkarka, autorka piosenek
Aktywność	1954–2003
Wydawnictwo	Bethlehem, Colpix, Philips, RCA Victor, CTI, Legacy Recordings
Strona internetowa

Nina Simone, właśc. Eunice Kathleen Waymon (ur. 21 lutego 1933 w Tryon, zm. 21 kwietnia 2003 w Carry-le-Rouet) – amerykańska piosenkarka, autorka tekstów i pianistka. Klasyfikowana na ogół jako przedstawicielka jazzu, choć sama nie lubiła takiego szufladkowania. Jej twórczość to również muzyka z pogranicza bluesa, rhythm and bluesa i soulu. W 2018 wprowadzona do Rock and Roll Hall of Fame.

Życiorys

Młodość

Urodziła się na 33 East Livingston Street w miasteczku Tryon w Karolinie Północnej, jako szóste z siedmiorga dzieci swoich rodziców. Podobnie jak wielu innych czarnych piosenkarzy, była w dzieciństwie zainspirowana sukcesami Marian Anderson i zaczęła śpiewać w swoim kościele, od wczesnych lat przejawiając też wielki talent pianistyczny. Kiedy w wieku 10 lat dała swój pierwszy publiczny koncert, jej rodzice musieli przesiąść się do tylnych rzędów w sali, żeby zrobić miejsce białym słuchaczom. Ten incydent wpłynął silnie na jej późniejszą walkę o prawa obywatelskie.

Kiedy miała 17 lat, przeprowadziła się do Filadelfii, gdzie nauczała gry na fortepianie i akompaniowała piosenkarzom. Dzięki sponsorom rozpoczęła naukę w nowojorskiej prestiżowej szkole Juilliard School of Music, ale brak pieniędzy zmusił ją do przerwania nauki i porzucenia marzeń o podbiciu Ameryki jako pierwsza czarnoskóra pianistka koncertowa. Później usiłowała się jeszcze dostać na zajęcia z gry na fortepianie w Curtis Institute, ale jej kandydaturę odrzucono. Simone była przekonana, że stało się tak z powodów rasowych.

Pierwszy sukces

Artystka zwróciła się więc ku bluesowi i jazzowi, dając pierwszy występ w jednym z klubów nocnych w Atlantic City. W 1954 przyjęła swój pseudonim („Niną” nazywał ją jej chłopak, zaś „Simone” to hołd dla francuskiej aktorki Simone Signoret). Szerszy rozgłos zdobyła w 1959 porywającą interpretacją piosenki I Loves You Porgy z opery Porgy and Bess George’a Gershwina, jedynym utworem, który awansował do czołowej czterdziestki list przebojów w USA. Wkrótce potem był singel My Baby Just Cares For Me, wykorzystany później w reklamach Chanel No. 5 na wyspach brytyjskich oraz w filmie Bernardo Bertolucciego Ukryte pragnienia. Wytwórnia Aardman Animations Nicka Parka i Petera Lorda nakręciła do niego również teledysk, wykorzystując technikę animacji plastelinowej.

Prawa obywatelskie

W latach 60. Nina Simone była zaangażowana w ruch praw obywatelskich, co zaowocowało nagraniem kilku piosenek o wymowie politycznej: To Be Young, Gifted and Black (później nagrana też przez Arethę Franklin i Donny’ego Hathawaya), Blacklash Blues, Mississippi Goddam (odpowiedź na zabójstwo Medgara Eversa i wysadzenie kościoła w Birmingham w Alabamie, gdzie zginęło czworo czarnych dzieci), I Wish I Knew How It Would Feel to Be Free i Pirate Jenny Kurta Weilla.

Największe przeboje

W 1961 Simone nagrała swoją wersję tradycyjnej piosenki House of the Rising Sun, śpiewanej też przez Boba Dylana i – przede wszystkim – The Animals. Piosenkarka znana jest też z hitu Screamin’ Jaya Hawkinsa I Put a Spell on You, Ain’t Got No (I Got Life) z musicalu Hair czy Here Comes the Sun The Beatles. Była artystką bardzo wszechstronną, potrafiła podczas jednego koncertu zagrać utwory z najróżniejszych dziedzin muzycznych – jazzu, bluesa, gospel, a nawet z pogranicza muzyki poważnej.

Sławę przyniósł jej utwór Sinnerman, wykorzystany w filmie Afera Thomasa Crowna (1968) Normana Jewisona. Ta sama piosenka rozbrzmiała również w remake’u filmu z 1999, w którym wystąpili Pierce Brosnan i Rene Russo, a także w filmach: Komórka (2004), Inland Empire (2006) i Miami Vice (2006), serialach: Hoży doktorzy (2001), Impersonalni (2011), Sherlock (2011), Lucyfer (2016) i The Umbrella Academy (2019) oraz grze The Saboteur (2009).

Późniejsze życie

Koncert we Francji w 1982 r.

W 1971 Simone wyjechała z USA po konfliktach z agentami, firmami nagraniowymi i władzami skarbowymi, choć publicznie jako powód wyjazdu podawała rasizm. Powróciła w 1978 i została zaaresztowana za niepłacenie podatków (przez kilka lat rzeczywiście nie płaciła podatków w ramach protestu przeciw wojnie w Wietnamie). Później mieszkała w różnych krajach na Karaibach, w Afryce i Europie, występując aż do sześćdziesiątego roku życia. W latach 80. regularnie koncertowała w klubie jazzowym Ronniego Scotta w Londynie.

Miała opinię osoby bardzo chwiejnej i niełatwej we współpracy, choć gwałtownie protestowała przeciw takim określeniom. Na scenie była na ogół wyniosła i dumna, ale w późniejszych latach często przeplatała piosenki dowcipnymi anegdotami ze swojego życia. Swoim królewskim stylem zapracowała sobie na przydomek „Arcykapłanki Soulu” (High Priestess of Soul, patrz również: Aretha Franklin i Ella Fitzgerald).

Jej córka, aktorka i piosenkarka znana jako Simone, wystąpiła na Broadwayu w Aidzie.

W 1992 ukazała się autobiografia artystki pod tytułem I Put a Spell on You (ISBN 0-306-80525-1).

W 1993 osiedliła się w pobliżu Aix-en-Provence na południu Francji.

Zmarła 21 kwietnia 2003.

Piosenki w filmach

Utwory Niny Simone pojawiły się na ścieżkach dźwiękowych do filmów: Kryptonim Nina (5 piosenek), Płytki grób (1994) Danny’ego Boyle’a, Romeo i Julia (1996) Baza Luhrmanna, Big Lebowski (1998) braci Coen, Przed zachodem słońca (2004) Richarda Linklatera, Inland Empire (2006) Davida Lyncha, Miami Vice (Policjanci z Miami) (2006) Michaela Manna czy Sekrety (2007) Alice Nellis. W filmie Rewers (2009) Borysa Lankosza usłyszeć można jej utwór Don’t Let Me Be Misunderstood, w Niewinnych kłamstewkach (Les Petits Mouchoirs, 2010) Guillaume’a Caneta – kompozycję My Way, zaś w filmie Nietykalni (2011) Oliviera Nakache’a i Erica Toledana – utwór Feeling Good. Natomiast w filmie Beyond the lights (2014) wykorzystano piosenkę Blackbird oraz ponownie Feeling Good – w filmie Cruella (2021).

Bibliografia

• Nina Simone, Stephen Cleary, I Put a Spell on You: The Autobiography of Nina Simone, Pantheon, New York 1991, ISBN 0-679-41068-6.
• Ruth Feldstein, „I Don’t Trust You Anymore” • Nina Simone, Culture and Black Activism in the 1960s, „Journal of American History”, Vol. 91, No. 4, March 2005

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona (ang.)
• The Nina Simone Web (ang.)