Legeringsverket

Dei to første fabrikkane i Tyssedal, Legeringsverket og Jern- og stålverket, blei aldri store lokomotiv i industriutviklinga. Dei hadde kort levetid, men erfaringane dei gjorde var viktige, og investeringane i bygg og infrastruktur blei bruka til annan produksjon etterpå.

Fabrikken Tysso Legeringsverk var bygt i 1910-11, men utvida med nye byggetrinn i 1915. Produksjonen ved Legeringsverket starta i 1911. Sigurd Aanonsen var ”bestyrer” frå starten til 1919. Då overtok Norsk Elektrothermisk AS i Ålvik, som leigde og dreiv verket fram mot 1925.

To fabrikkar kom i gang med prøvedrift i Tyssedal fordi Tyssedal kraftstasjon hadde overskot på rimeleg elektrisk straum og hadde behov for å auka kundegrunnlaget. Kraftoverskot gav høve til utprøving av produksjonsmetodar som måtte utviklast før dei gav lønsam drift. Og på lang sikt skulle utprøvingane gje nye store kundar for kraftverket.

Først blei det bygt ein omn for smelting av ferrosilisium og tre omnar for ferrokrom, men berre ferrokrom kom i gang frå starten. Ferrokrom-onmnane hadde ein kapasitet på 500 elektriske hestekrefter kvar, men samla blei det framstilt berre rundt 2000 tonn ferrokrom.

I åra 1911-12 blei verket utvida med ein sinkråmalm-omn på 5000 elektriske hestekrefter. Sinksmeltinga bygde på generaldirektør Ragnvald Blakstad sine erfaringar frå Norsk Elektrisk Metallindustri A/S, Sundløkken ved Sarpsborg, der Blakstad hadde vore leiar frå 1910-12. Sinkomnen var bygt under leiing av ingeniør E. Lustig. Men omnen gav ikkje sinkflyt som forventa, berre ”poussiere”. Dessutan var det problem med stadige ”blåsingar” og sinkdrifta måtte innstillast i denne omgangen.

Det var ikkje noko gale med ferrosilisium-omnen som var bygt i starten, men han kom ikkje i bruk dei første åra fordi det blei oppretta ein kontrakt med ferrosilisium-syndikatet mot ei godtgjering på 100 000 kroner. I 1914 blei ferrosilisium-syndikatet oppheva på grunn av verdskrigen og i åra 1914 – 1915 blei det produsert 2 500 tonn.

Våren 1914 blei det vidare vedtatt å utvida Legeringsverket med fem nye ferrosilisiumsomnar à 4000 elektriske hestekrefter, og sju ferrokromomnar à 1000 elektriske hestekrefter. Men på grunn av krigen tok utbygginga lenger tid enn planlagt, og ho var ikkje ferdig før ved utgangen av 1917.

I 1919 overtok Norsk Elektrothermisk AS i Ålvik. Dei leigde og dreiv verket nokre år. Frå 1924-27 dreiv Det Norske Zinkkompani prøvedrift med sinksmelting i Legeringsverket.

Fabrikkanlegget låg på nordsida av elva Tysso, i dalen inn mot Sjoarfossen der det òg var bygt brakker for AS Tyssefaldene.

Begge dei to første fabrikkane i Tyssedal hadde ei kort levetid, men erfaringane dei gav var viktige og bygningar og investeringar i kaiar og infrastruktur kunne dels brukast til annan produksjon etterpå. Betongbygget som opprinneleg var instrumenterings- og laboratorium står framleis og er i ny bruk.