Helen Fessas-Emmanouil

Η πραγματεία αυτή βασίζεται στη διδακτορική διατριβή της συγγραφέως. Θέμα της ήταν οι δύο ξεχωριστοί, αλλά όχι πάντοτε αδιασταύρωτοι, δρόμοι που ακολούθησε η αρχιτεκτονική του ελληνικού θεάτρου από τον 18ο αιώνα έως το 1940. Πρόκειται για τον δρόμο του υπαίθριου και τον δρόμο του στεγασμένου θεατρικού χώρου, οι οποίοι έδωσαν δύο αρκετά διαφορετικούς αρχιτεκτονικούς τύπους. Με τα επώνυμα θεατρικά κτήρια επιχειρήθηκε ο εξευρωπαϊσμός της εγχώριας θεατρικής ζωής, ενώ τα ιδιότυπα υπαίθρια θέατρα είναι εκείνα που έλυσαν το στεγαστικό πρόβλημα των πτωχών και περιπλανώμενων επαγγελματικών θιάσων.

" Αρχιτεκτονική Θεάτρου" /“Theatre Arhitecture”
in GREEK EDUCATIONAL ENCYCLOPEDIA, VOL. 27, Athens Publishing House, Athens 1998, pp.40-46.

This encyclopedic entry is a retrospective of theatre architecture from classical antiquity to the 1980s. Greek theatres of the 19th and 20th centuries are assessed here in the broader context of their times.

This paper addresses the topic of “integrated school and community facilities” of the 1960s and 1970s by highlighting its three major parameters: the educational, the socio-cultural and the technical-economic one, which dominated architecture design and planning.

“National Romanticism”, in GREEK EDUCATIONAL ENCYCLOPEDIA, VOL. 27: WORLD ART, Athens Publishing House, Athens 1998, pp. 116, 117.
This entry, which introduces the term “National Romanticism” in the lexicography of Neo-Hellenic Architecture, is based on comparative bibliographical and archival research. It was necessary to study the basic uses of the term in the literature of the period 1770-1848, in 19th century music and architecture and in interwar architecture. Particular emphasis was placed on national-romantic architecture of Modern Greece.

Demosthenes (Sthenis) Molfessis (Athens 1929-1998), a 1956 graduate of the École nationale des beaux-arts in Paris, belongs to the distinguished modernist architects of the generation of the '60s, thanks to his remarkable residential and public architecture, his distinctions in architectural competitions and his active role in professional membership organizations and UIA. The presentation of Molfessis’ career and work was based on his biography and list of works compiled by his architect son Gerasimos. This material was enriched by the author's bibliographical and archival research.

Helen Fessas-Emmanouil, "Aris Konstantinidis (1913-1993):
His architectural legacy and worldview",
in: Cofano, P. – Konstantinidis D.A. (ed.), ARIS KONSTANTINIDIS (1913-1993), Milano: Electaarchitettura, 2010, p. 55-70.

My essay proposes a reassessment Aris Konstantinidis (1913-1993), a leading figure of Greek contemporary architecture, whose holistic approach transcended the placelessness and anti-traditionalist principles of Modernism. Important as Konstantinidis was as an architect, he was equally outstanding as a thinker and a critic. But, unlike the majority of prolific writers on architecture, he wrote only because he built and only in accordance with what he had built. This is an essay of mine published in the Italian monograph of the architect by Electa (2010), followed by an English translation.

Brief review of the eventful history of the Municipal Theater of Athens (1872/1888-1940), a work by Ernst Ziller (Radebeul, suburb of Dresden 1837– Athens 1923), designed in the spirit of Saxon and Viennese Historicism of the 1860s and 1870s. It outlines the adventurous design and construction of the building, its decline during the 20th century which was accelerated by the temporary housing of 1500 Greek refugees from Asia Minor  (1922-1923), the unsuccessful attempt to repair it in 1927-1929 and its demolition in 1940.

The meeting entitled "Women Architects have always been Here" is part of the series of scientific meetings "Docta Spes: The Future of Space is Now", which was launched in November 2022 by the Department of Architecture, University of Thessaly (UTh) and adopts its aim of “reflecting on the need to design a future that is habitable and socially inclusive.” It brings into dialogue distinguished architects, historians, theorists, researchers, and artists who have developed extensive interdisciplinary work at an international level. At the core of their studies and practices are feminist theories, methodologies, and practices as these take shape in diverse geographical contexts and intersect with different disciplines, from architectural historiography, art, curating, gender studies, geography, political ecology, architectural and urban design. The contributions and discussions in this meeting further draw on perspectives from archives, teaching, research, and social activism and will be a catalyst for reflection on the present and future of architectural education.

Θέμα της διατριβής είναι η γένεση, η σχέση και η εξέλιξη των δύο βασικών τύπων θεατρικού χώρου της νεότερης Ελλάδας του υπαίθριου θεάτρου, που υπήρξε το δημοφιλέστερο και δημιούργησε μιαν ιδιότυπη παράδοση, και του επισημότερου θεατρικού κτιρίου που ήταν αισθητικά και ιδεολογικά περισσότερο επηρεασμένο από την δυτική αρχιτεκτονική. Στις 1351 σελίδες της διατριβής επιδιώκεται να φωτιστούν πολύπλευρα και να ερμηνευτούν συγκριτικά οι δύο αυτοί αρχιτεκτονικοί τύποι από τις παραμονές της ελληνικής επανάστασης έως το 1940. Η διατριβή χωρίζεται σε τρία μέρη. Θέμα του πρώτου μέρους είναι το ελληνικό θέατρο και η αρχιτεκτονική του πριν το εικοσιένα. Το δεύτερο μέρος επιδιώκει να ερμηνεύσει την πορεία της αρχιτεκτονικής του νεοελληνικού θεάτρου κατά τον 19ο αιώνα και να αξιολογήσει τα πεπραγμένα των αρχιτεκτόνων της. Σκοπός τέλος του τρίτου μέρους είναι να παρουσιάσει κριτικά τις τάσεις των υπαίθριων και χειμερινών μας θεάτρων κατά την περίοδο 1900-1940. Τα τρία μέρη συμπληρώνονται με δύο παρ...

Τhis paper addresses the topic of winter theaters and cinemas of interwar Athens designed by architects. Despite their small number, these artful spaces are of special architectural and cultural interest. They expressed the modern spirit of the ’20s and ’30s, because the seventh art that they mostly housed emerged as an excellent vehicle for promoting novelties, consumer tastes and preferences with surprising speed around the world. In addition they influenced the more popular roofs of the theater and the seventh art in Athens and the provincial cities of Greece. Those that were not demolished during the 1970s and 1980s, due to their degradation and unprofitable use, were preserved as "protected monuments" with smaller or larger losses of their architectural value.

"Tradition and modernity in Greek theatre architecture", Neohellenic Theater (17th-20th century), National Research Foundation, Athens 1996, pp. 89-110.

This paper focuses on two key issues of Neo-Hellenic theatre architecture during the 19th and early 20th centuries: the relationship with its ancient Greek past and the harmonization of imported modernity with vital elements of tradition. It begins with the Italianate winter theatres of the Ionian Islands. The monumental theatres in Athens and other important Greek cities are approached next, followed by the characteristic open-air theatres of Athens and Attica. The attempts to revive ancient Greek tragedy in the interwar period are outlined in the last part................/...........«Παράδοση και νεωτερικότητα στην ελληνική θεατρική αρχιτεκτονική», Νεοελληνικό Θέατρο (17ος-20οςαι.) Επιστημονικές Επιμορφωτικές Διαλέξεις, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 1996, σελ. 89-110.

Το κείμενο επικεντρώνεται σε δύο χρόνιες εκκρεμότητες της θεατρικής αρχιτεκτονικής στη νεότερη Ελλάδα: τη σχέση με το αρχαιοελληνικό παρελθόν της και το αίτημα συγκερασμού νεωτερικότητας και παράδοσης. Υπό το πρίσμα αυτό προσεγγίζονται οι λύσεις που δόθηκαν κατά τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού τόσο από την επώνυμη όσο και από την ανώνυμη θεατρική αρχιτεκτονική. Η προσέγγιση ξεκινά από τα χειμερινά θέατρα των Επτανήσων, της Αθήνας και άλλων σημαντικών πόλεων του ελληνικού κράτους. Προχωρεί στα υπαίθρια θέατρα της Αθήνας και κλείνει με τις προσπάθειες αναβίωσης του αρχαίου δράματος την περίοδο του Μεσοπολέμου.

This paper, dealing with influential buildings that are the outward and material expression of power –either political (e.g. prestige buildings produced by the State and other public bodies) or economic (e.g. prestige buildings promoted by private enterprise or mixed-economy agencies)– has a twofold aim:
(o) To outline the history of prestige buildings in post-war Greece (1945-1975) by a brief commentary of its milestones, and
(b) To put forward some working hypotheses as regards the specific forces that shaped this architectural topic in Greece.

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ / THEATRE ARCHITECTURE IN MODERN GREECE: 1720-1940.

Sponsored by the J. F. Kostopoulos Foundation, Athens, 1994, 2 volumes, 23X30, 692 pages, illustrated (780 black and white figs.), ISBN 960-220-704-3, paperback, text in Greek with summary and list of illustrations in English.
One of the dominant features of theatre architecture in Greece throughout the nineteenth and most of the twentieth centuries has been its open-air tradition. This tradition offered improvised but effective solutions to the housing problem of the country’s performing arts. Moreover open-air theatres were appropriate for Mediterranean Greece, whose extended summer season, restricted means and traditional behavior patterns have always favored inexpensive open-air recreation.
On the contrary, winter theatres of the above-mentioned period have been patronized by the country’s economic, political and intellectual élite as a means of Westernizing the Greek performing arts. However, the ineffectiveness and fast decline of most of these playhouses reveal that Greek socio-economic and cultural circumstances did not favor the fruitful naturalization of European building types and styles.
The emergence, interaction and evolution of these two building types (i.e. open-air and winter theatres) from the eve of the Greek Revolution to 1940 is the subject of this book. The author’s intention was to approach Neo-Hellenic theatre architecture comprehensively in order to demonstrate not only what it really produced during this period but also why it did so.
The scope of this comprehensive and comparative approach is to interpret Neo-Hellenic theatre space of the 19th and 20th centuries in the broadest context of the civilization of its time as well as the more specific context of local tradition and circumstances.

Despite its importance the architecture of Athenian Belle Époque and the 1920s has been disparaged by the majority of Greek architectural historians of the 19th and 20th centuries. This period produced many new architectural types and trends that appeared after World War I, both internationally and in Greece.
My paper outlines the artful architecture of the Greek capital from 1870 to 1930. It begins with a reference to the historical context and its urban background. The next three parts outline architectural creation during these sixty years with its up till now known protagonists. This brief review does not include the important chapters of church buildings, which were systematically studied by the prematurely lost architect Grigoris Poulimenos, and the country home.

This paper assesses the unexecuted project for the Athens Cultural Centre, one of the major urban design and architectural statements of the international Modern Movement in postwar Greece. From the original inception of the idea in the late 1950s up to the 1980s, this ambitious civic complex has been at the centre of a continuous debate.

The evolution of the Athens Cultural Centre project has gone through two distinct phases: (a) The first one lasted for 16 years and was initiated in 1959 by an ineffective competition sponsored by the Ministry of Public Works. Professor J. Despotopoulos’ competition winning proposal, conceived as a modern version of the ancient Greek “agora”, was associated with the Bauhaus and CIAM legacies. (b) The second phase began in 1976 with another statewide competition set up by the same Ministry. The competition winning proposal by architects D. Diamantopoulos, M. Borne, M. Sapountzis, N. Hatzimichalis and H. Schwartz-Hatzimichalis was based on the idea of a cultural park, restricting the number of new facilities to a minimum. The cultural park design was carried out as a functionally defined flexible structure under the direction of Georges Candilis, a distinguished Team 10 member.

The history of this ambitious civic complex reveals the deeper antithesis between the utopian spirit of the modern movement and reality in a developing capitalist country of the Cold War period. It also documents the shortcomings of what may be called “the urbanisation of architecture”, namely the shift of emphasis from the multitude of specific architectural problems awaiting attention (e.g. problems of symbolism, form and place) to the "alienating abstraction" of modern urban design theory.

Summary of the Hellenic  Architectural Society’s presentation at the Scientific Congress on the Development of the island of Chios (Chios, 5-7/10/2018). It was authored by Helen Fessas-Emmanouil, Fani Aneroussi-Sotiraki and Elpis Matrakidi-Filippa and published  in the journal Καμπάνες (Kabanes), No 15, December 2019 - January 2020, p. 22-29.

The presentation begins with a brief outline of the attempts made to address this issue, spanning three decades and proceeds to its reassessment in light of the current situation. Anavatos is a heritage settlement and site in the centre of the island of Chios. It owes its unique character to a multitude of features of historical, environmental, architectural and town planning interest. ______________________________________________________________________
Περίληψη εισήγησης της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρείας από τις αρχιτέκτονες της Ομάδας Μελέτης του Αναβάτου (Ε. Φεσσά-Εμμανουήλ, Φ, Αναιρούση-Σωτηράκη, Ε. Ματρακίδη-Φίλιππα) στο Επιστημονικό Συνέδριο για την Ανάπτυξη της Χίου (Χίος 5-7.10.2018). Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Καμπάνες, τεύχος 15, Δεκ. 2019 - Ιαν. 2020, σελ. 22-29.

Η παρουσίασή μας αρχίζει με μια σύντομη επισκόπηση των προσπαθειών για την αντιμετώπιση του θέματος επί τριάντα τρία χρόνια (1985-2008) προκειμένου να το επαναπροσεγγίσει υπό το φως των σημερινών δεδομένων.

Ο Ανάβατος είναι διατηρητέος οικισμός στο κέντρο της Χίου ιδιαίτερου ιστορικού, περιβαλλοντικού, αρχιτεκτονικού και πολεοδομικού ενδιαφέροντος.

The conversion of the originally Byzantine church of Hagia Sophia from a museum into a mosque - symbol of Turkey's distancing from secular Kemalism and the West (2020) is just a decade away from the opposite symbolism of the festive events on the occasion of the proclamation of Istanbul as European Capital of Culture (2010). These events included the traveling exhibition “Greek Architects of Istanbul in the Era of Westernization” and a book of the same title edited by Hasan Kuruyazici and Eva Sarlak with scholars’ articles in three languages (Greek - Turkish and Greek - English). This was the first comprehensive presentation of the architectural work of the Greek Orthodox community in the multinational capital of the Ottoman Empire. In addition to its contribution to the Europeanization of Istanbul, during the 19th century and until the proclamation of the Turkish Republic in 1923, this work makes its presence felt even today. Many of the buildings designed by Greek architects of this period are comfortably inhabited to this day or have successfully changed use, while several belong to the city’s listed monuments.

My online article outlines the exhibition and the book of this architectural work, beginning with the favorable conditions for its production and promotion.
http://clioturbata.com/απόψεις/phessa-architecture-of-constantinople-rum/
______________________________________________________________________________________________
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί - σύμβολο της απομάκρυνσης της Τουρκίας από τον κοσμικό κεμαλισμό και τη Δύση απέχει μία μόλις δεκαετία από τον αντίθετο συμβολισμό των εκδηλώσεων και εκδόσεων οι οποίες πραγματοποιήθηκαν με αφορμή την ανακήρυξη της Κωνσταντινούπολης ως «Πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης». Σε αυτές ανήκαν η περιοδεύουσα έκθεση «Ρωμιοί αρχιτέκτονες της Πόλης στην περίοδο του εκδυτικισμού» και το ομότιτλο βιβλίο με κείμενα σε τρεις γλώσσες (ελληνικά - τουρκικά και ελληνικά - αγγλικά) που παρουσίασαν το έργο των αρχιτεκτόνων της ελληνορθόδοξης κοινότητας στην πολυεθνική πρωτεύουσα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Πέραν της συμβολής του στον εξευρωπαϊσμό της όψης της Κωνσταντινούπολης, κατά τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού –έως την ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας, το 1923–, το έργο αυτό κάνει ακόμη και σήμερα αισθητή την παρουσία του. Πολλά από τα κτίρια των ρωμιών αρχιτεκτόνων κατοικούνται άνετα μέχρι σήμερα ή άλλαξαν επιτυχώς χρήση, ενώ αρκετά έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία.

Στο άρθρο μου παρουσιάζονται η έκθεση και το  βιβλίo για το αρχιτεκτονικό αυτό έργο, αφού γίνει λόγος για τις ευνοϊκές συνθήκες δημιουργίας και ανάδειξής του. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Clio Turbata, διαδικτυακή εφημερίδα και δεξαμενή σκέψης γύρω από την επιστήμη της Iστορίας.
http://clioturbata.com/απόψεις/phessa-architecture-of-constantinople-rum/

The project was devised as part of the European Union's Culture 2000 program, A.R.V.H.A. (Association for Research on the City and Habitat), the project's French co-ordinator, in collaboration with British architects and academics from A.T.A.P. (Anne Thorne Partnership Architects) and Greek architects from OMADA 80 architects and planners consultants, Sotiris Papadopoulos, Architect.
Each of the three organizations associated with the project has chosen an appropriate presentation for their city. Thus, the Greeks decided to present architectural evolution in Athens through a variety of projects (public buildings, residential buildings, public facilities, public housing with high environmental quality) covering the entire period concerned; the British team has proposed 7 walks along the Thames covering the most notable of the new buildings and districts built within the last 10 years and demonstrating the river's influence on urban planning in London. Finally, the French contribution puts the accent on projects conducted within the last ten years that were selected in collaboration with the major Parisian project clients, on the basis of their architectural and urban qualities. The ultimate aim of this project is to make these European cities accessible in order to enrich our knowledge of European architectural heritage.

My historical-critical essay assesses the concepts “models, rules and freedom” in three crucial periods of neohellenic architecture by tracing the role they played in the work –theoretical and built– of three outstanding architects of these times: the humanist  Lysandros Kaftantzoglou (1811-1885), the neo-romantic Aristotεlis Zachos (1871-1939) and the radical Aris Konstantinidis (1913-1993).
The first part is already uploaded to academia.edu (see: https://www.academia.edu/41544557/_Models_rules_and_freedom_in_neohellenic_architecture._Part_I_The_humanistic_approach_of_architect_Lysandros_Kaftantzoglou_1811-1885).
The second part of the essay that is republished here highlights the approach of Aristotelis Zachos who stood out as a prominent reformer of neohellenic architecture from the eve of World War I until his death in 1939. A herald of the “back to the roots” movement, he managed to combine the realistic and picturesque nature of Greek traditional architecture with the new technological advances and cultural values of his time, but also with the compositional rules of his art, which he had acquired in what was then avant-garde Germany.
_____________________________________________________

Στο ιστορικό και κριτικό αυτό δοκίμιο προσεγγίζονται οι έννοιες πρότυπο, κανόνας και ελευθερία σε τρεις κρίσιμες περιόδους της νέας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Η προσέγγιση γίνεται μέσα από το έργο –θεωρητικό και κτισμένο– τριων κορυφαίων αρχιτεκτόνων αυτών των περιόδων:
του ουμανιστή Λύσανδρου Καυταντζόγλου (1811-1885), του νέο-ρομαντικού Αριστοτέλη Ζάχου (1871-1939) και του ριζοσπάστη Άρη Κωνσταντινίδη (1913-1993).
Το πρώτο μέρος του δοκιμίου έχει ήδη αναρτηθεί στον ιστότοπο academia.edu (βλ.https://www.academia.edu/41544557/_Models_rules_and_freedom_in_neohellenic_architecture._Part_I_The_humanistic_approach_of_architect_Lysandros_Kaftantzoglou_1811-1885).
Το δεύτερο μέρος που αναδημοσιεύεται εδώ φωτίζει την προσέγγιση του αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου, ηγετικής μορφής του μεταρρυθμιστικού κινήματος από τις παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων έως τον θάνατό του το 1939.  Οπαδός της «επιστροφής στις ρίζες», ο Ζάχος κατόρθωσε να εναρμονίσει στο έργο του την προσωπική έκφραση με βιωμένα στοιχεία της αυτογενούς παράδοσης, με το νεωτερικό πνεύμα του Jugendstil και αργότερα της art déco, με τις τεχνολογικές κατακτήσεις και το πνεύμα της εποχής του και με τους συνθετικούς κανόνες της τέχνης του που είχε διδαχθεί στην τότε πρωτοπόρο Γερμανία.

Η πολεοδομική εξέλιξη της ελληνικής πρωτεύουσας και η έντεχνη αρχιτεκτονική της από το 1870 έως τη Μικρασιατική Καταστροφή, αποτελούν το θέμα αυτής της ομιλίας. Ύστερα από την αναγκαία σύνδεση με την προηγούμενη περίοδο, η οποία υπήρξε αντικείμενο εμπεριστατωμένων ερευνών, θα σκιαγραφηθούν ο αρχιτεκτονικός εκσυγχρονισμός της Αθήνας και το πολεοδομικό του πλαίσιο στα σαράντα επτά αυτά χρόνια. Πρόκειται για μία περίοδο της αθηναϊκής πολεοδομίας και αρχιτεκτονικής η οποία, παρά τη σημασία της, έχει απασχολήσει πολύ λιγότερο την επιστημονική έρευνα από ότι η οθωνική περίοδος και ο Mεσοπόλεμος.

My historical-critical essay assesses the concepts “models, rules and freedom” in three crucial periods of neohellenic architecture by tracing the role they played in the work –theoretical and built– of three outstanding architects of these times: the humanist  Lysandros Kaftantzoglou (1811-1885), the neo-romantic Aristotle Zachos (1871-1939) and the radical Aris Konstantinidis (1913-1993).

The first part of the essay that is republished here begins with a general introduction to the significance of the three concepts in architecture from antiquity to the present. The special features of architecture in modern Greece are also highlighted. Kafantzoglou's humanist approach and work is the core topic of this part.

This essay highlights the differences between history and criticism. It also expresses a skepticism about the fashions of critical historiography and "meta-history" in architecture, which are opposed to the science of history. It is noted that the amazing development of the means and techniques for collecting, processing, managing and disseminating architectural information has proved to be a two-sided currency. It broadened  the  horizons of modern architectural historians and critics as well as their distance from architectural reality, namely the built environment and its creators. ______________________________________________________________________
Η επισήμανση των διαφορών του ιστορικού από τον κριτικό λόγο,  οδηγούν σε έναν σκεπτικισμό για τις μόδες της κριτικής ιστοριογραφίας και της «μεταϊστορίας» στην αρχιτεκτονική, οι οποίες  αντιπαρατίθενται στην επιστήμη της ιστορίας. Το δοκίμιο αυτό επικεντρώνεται σε μεθοδολογικά και δεοντολογικά θέματα της αρχιτεκτονικής ιστοριογραφίας. Επισημαίνεται π.χ. ότι η εκπληκτική ανάπτυξη των μέσων και τεχνικών συγκέντρωσης, επεξεργασίας, διαχείρισης και  διάδοσης  αρχιτεκτονικών  πληροφοριών  αποδείχτηκε  νόμισμα  με  δύο όψεις. Επέτρεψε τη διεύρυνση των οριζόντων των σύγχρονων ιστορικών και κριτικών, αλλά έφερε  και  την  απομάκρυνσή  τους  από  την  αρχιτεκτονική πραγματικότητα, δηλαδή  από  τα αρχιτεκτονικά  έργα  και τους  δημιουργούς τους.

Ιδρυτικό  μέλος του Γραφείου    Αρχιτεκτονικών  Μελετών 19/57,  το  οποίο διαδραμάτισε  πρωταγωνιστικό  ρόλο στους πανελλήνιους  αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς της περιόδου 1957-1970, ο Δημήτρης Κονταργύρης (γ. 1934) συνέβαλε στον ποιοτικό εκσυγχρονισμό της αρχιτεκτονικής μας με αξιόλογα κτίρια εκπαίδευσης, υγείας και πρόνοιας, γραφείων και μεταφορών. Όμως η συμβολή αυτή είναι ανεπαρκώς τεκμηριωμένη και αφορά κυρίως δημοσιεύσεις των βραβευμένων προτάσεων του Γραφείου σε διαγωνισμούς.  Ως ελεύθερος επαγγελματίας με βασικούς εργοδότες το κράτος και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΔΔ,  ΝΠΙΔ), ο αρχιτέκτων και οι συνεργάτες του δεν είχαν κάποιον λόγο να φωτογραφίζουν και να δημοσιεύουν  συστηματικά τη  δουλειά τους.  Το  αντίθετο ισχύει  στις  περιπτώσεις αρχιτεκτόνων με    ιδιωτικά  έργα  και,  κυρίως, αρχιτεκτόνων με ακαδημαϊκή σταδιοδρομία. Σκοπός αυτού του κειμένου είναι να σκιαγραφήσει τη διαδρομή ενός αρχιτέκτονα της γενιάς του ΄60 ο οποίος διακρίθηκε ως μαχόμενος μελετητής κτιρίων του δημόσιου τομέα.___________________________________________________
Founding member of the collaborative Office of Architectural Design 19/57, which played a leading role in the Pan-Hellenic competitions of the period 1957-1970, Dimitris Kontargyris (b. 1934) contributed to the modernizing of Greek architecture with remarkable education buildings, offices, health, welfare and transport facilities. But this contribution is insufficiently documented and restricted to the publications of the
Office’s award winning proposals in competitions. As a freelance professional with key clients public bodies (NGD, NGD), the architect and his collaborators had no reason to photograph and publish their work systematically. The opposite is true for
architects with private clients and, above all, for architects with academic
careers. The purpose of this paper is to outline the path of an architect who distinguished himself as a socially responsible modernist and supporter of collaborative practice.

Θέμα αυτού του δοκιμίου είναι η κριτική προσέγγιση ιδεολογικών και πολιτισμικών ζητημάτων της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής σε τρεις κρίσιμες περιόδους. Αυτές ήταν: (α)
Ο ελληνίζων ή αθηναϊκός νεοκλασικισμός της Οθωνικής περιόδου, (β) το κίνημα της
επιστροφής στις ρίζες –ο αρχιτεκτονικός δημοτικισμός ή λαϊκισμός– των
δεκαετιών του 1910 και 1920 και (γ) ο ελληνικός μοντερνισμός της δεκαετίας του 1930.


The aim of this essay is to assess ideological and  cultural issues of architecture in modern Greece at three critical periods: (i) The Athenian Neo-classicism established in the second quarter of the nineteenth century, which was the composite offspring of European Neoclassicism and the late eighteenth-century cultural movement known as the Greek Enlightenment; (ii) the neo-vernacular or traditionalist current of the 1910s and 1920s related to a local movement known as the return to the people’s roots; and (iii) the successful transplanting of the modern movement’s  international ideas and styles that suited the practical mood and needs of Greek society of the 1930s.

The aim of this essay is to assess ideological and  cultural issues of architecture in modern Greece at three critical periods: (i) The Athenian Neo-classicism established in the second quarter of the nineteenth century, which was the composite offspring of European Neoclassicism and the late eighteenth-century cultural movement known as the Greek Enlightenment; (ii) the neo-vernacular or populist / traditionalist current of the 1910s and 1920s related to a local movement known as the return to the people’s roots; and (iii) the successful transplanting of the modern movement’s  international ideas and styles that suited the practical mood and needs of Greek society of the 1930s.
_______________________________________________________________________
Θέμα αυτού του δοκιμίου είναι η κριτική προσέγγιση ιδεολογικών και πολιτισμικών ζητημάτων της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής σε τρεις κρίσιμες περιόδους. Αυτές ήταν: (α) Ο ελληνίζων ή αθηναϊκός νεοκλασικισμός της Οθωνικής περιόδου, (β) το κίνημα της επιστροφής στις ρίζες –ο αρχιτεκτονικός δημοτικισμός ή λαϊκισμός– των δεκαετιών του 1910 και 1920 και (γ) ο ελληνικός μοντερνισμός της δεκαετίας του 1930.

On Tuesday 16 April 2019 at 19:30, a presentation was held of the book BASILE COURÉMÉNOS, ARCHITECT, in the East Room of the Academy of Athens. Speakers included Academicians Panagiotis L. Vokotopoulos and Manolis Korres, and the book’s author, Helen Fessas-Emmanouil, historian of architecture and professor emerita of the University of Athens.

On Tuesday 16 April 2019 at 19:30, a presentation will be held of the book VASSILIOS KOUREMENOS, ARCHITECT, in the East Room of the Academy of Athens. Speakers will include Academicians Panagiotis L. Vokotopoulos and Manolis Korres, and the book’s author, Helen Fessas-Emmanouil, historian of architecture and professor emerita of the University of Athens.
___________________________________________________________________________

Την Τρίτη 16 Απριλίου και ώρα 19.30 παρουσιάζεται στην Ανατολική Αίθουσα της Ακαδημίας Αθηνών το βιβλίο της Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
ΚΟΥΡΕΜΕΝΟΣ, ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ. Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι ακαδημαϊκοί Παναγιώτης Λ. Βοκοτόπουλος και Μανόλης Κορρές και η συγγραφέας Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ,στορικός της αρχιτεκτονικής και ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών.

The Municipal Theatre of Piraeus (1882-1895), a work by Ioannis Lazarimos (1849-1913), distinguished architect and professor at the National Technical University of Athens, is an outstanding monument of public architecture. It is also a symbol of the vigour of Piraeus society in the late 19th century and of its municipal leaders, who envisioned the creation of a modern European city. This article does not examine in detail the building’s recent and widely publicized restoration and reorganization, carried out under the supervision of the Directorate of Protection and Restoration of Modern and Contemporary Monuments at the Ministry of Culture (2008-2013). _____________________________________________________________________
Tο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά (1882-1895), έργο του διακεκριμένου αρχιτέκτονα και καθηγητή του Πολυτεχνείου Iωάννη Λαζαρίμου(1849-1913), είναι ένα από τα ελάχιστα ελληνικά θέατρα του 19ου αιώνα που επέζησαν ώς τις μέρες μας. Αποτελεί επίσης σύμβολο του δυναμισμού της πειραϊκής κοινωνίας του όψιμου 19ου αιώνα και των δημοτικών αρχόντων της που οραματίζονταν τη δημιουργία μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής πόλης. Στο άρθρο αυτό δεν παρουσιάζεται η πρόσφατη και πολυδημοσιευμένη αποκατάσταση / ανακαίνιση του Δημοτικού Θεάτρου η οποία έγινε υπό την επίβλεψη της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού με το σύστημα της μελέτης-κατασκευής (2008-2013).

The exhibition “Greek set and costume designers and ancient drama” was co-organised by the Faculty of Theatre Studies at the University of Athens. Regarding the approach to this essentially un-researched theme, two years were required and a great deal of research by thirty students, undergraduate and graduate alike, at the University of Athens Faculty of Theatre Studies, which was carried out within the context of the  academic courses of Helen Fessas-Emmanouil.  The exhibition was held in the Kostas Palamas Building of the University of Athens from 31 March to 30 April 1999. A section of the exhibition travelled to nine Greek cities from 1999 to 2001. In November and December 2000 the exhibition was included in the “Culture Train” of “Artists without Borders” and presented in various cities abroad (Belgrade, Zagreb, Vienna etc.).
To accompany the exhibition, a large catalogue was published entitled ‘Ελληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα (Greek Stage and Costume Designers and Ancient Drama), which contains a prologue by Spyros Evangelatos, theoretical studies by Walter Puchner, Kostas Georgousopoulos, Agnes Mouzenidou and Helen Fessas-Emmanouil, together with presentations of the work, and the views of forty-nine Greek artists on the staging of ancient drama. ____________________________________Η έκθεση «Έλληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα» συνδιοργανώθηκε από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών (ΤΘΣ) του Πανεπιστημίου Αθηνών. Για την προσέγγιση αυτού του ουσιαστικά αδιερεύνητου θέματος απαιτήθηκε διετής και πολύμοχθη έρευνα τριάντα φοιτητών ―προπτυχιακών και μεταπτυχιακών― του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία διεξήχθη  στο πλαίσιο των μαθημάτων της Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ. Η έκθεση πραγματοποιήθηκε  στο Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Αθηνών – Κτήριο Κωστή Παλαμά από 31 Μαρτίου έως 30 Απριλίου 1999. Κατά τη διετία 1999-2001  ένα τμήμα της έκθεσης περιόδευσε σε εννέα ελληνικές πόλεις. Τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2000 η έκθεση περιελήφθη στο «Τρένο του Πολιτισμού» των «Καλλιτεχνών χωρίς Σύνορα» και παρουσιάστηκε σε διάφορες πόλεις του εξωτερικού (Bελιγράδι, Zάγρεμπ, Bιέννη κ.ά.).
Στο πλαίσιο της Έκθεσης εκδόθηκε μεγάλος κατάλογος – βιβλίο με τίτλο Έλληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα, στον οποίο περιλαμβάνονται πρόλογος του Σπύρου Ευαγγελάτου, θεωρητικά μελετήματα των Βάλτερ Πούχνερ, Κώστα Γεωργουσόπουλου, Αγνής Μουζενίδου και Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ και παρουσιάσεις του έργου και των απόψεων σαράντα εννέα ελλήνων καλλιτεχνών επάνω στη σκηνική παρουσίαση του αρχαίου δράματος.

The exhibition “Greek set and costume designers and ancient drama” was co-organised by the Faculty of Theatre Studies at the University of Athens. Regarding the approach to this essentially un-researched theme, two years were required and a great deal of research by thirty students, undergraduate and graduate alike, at the University of Athens Faculty of Theatre Studies, which was carried out within the context of the  academic courses of Helen Fessas-Emmanouil.  The exhibition was held in the Kostas Palamas Building of the University of Athens from 31 March to 30 April 1999. A section of the exhibition travelled to nine Greek cities from 1999 to 2001. In November and December 2000 the exhibition was included in the “Culture Train” of “Artists without Borders” and presented in various cities abroad (Belgrade, Zagreb, Vienna etc.).
To accompany the exhibition, a large catalogue was published entitled ‘Ελληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα (Greek Stage and Costume Designers and Ancient Drama), which contains a prologue by Spyros Evangelatos, theoretical studies by Walter Puchner, Kostas Georgousopoulos, Agnes Mouzenidou and Helen Fessas-Emmanouil, together with presentations of the work, and the views of forty-nine Greek artists on the staging of ancient drama.________________________________________Η έκθεση «Έλληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα» συνδιοργανώθηκε από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών (ΤΘΣ) του Πανεπιστημίου Αθηνών. Για την προσέγγιση αυτού του ουσιαστικά αδιερεύνητου θέματος απαιτήθηκε διετής και πολύμοχθη έρευνα τριάντα φοιτητών ―προπτυχιακών και μεταπτυχιακών― του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία διεξήχθη  στο πλαίσιο των μαθημάτων της Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ. Η έκθεση πραγματοποιήθηκε  στο Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Αθηνών – Κτήριο Κωστή Παλαμά από 31 Μαρτίου έως 30 Απριλίου 1999. Κατά τη διετία 1999-2001  ένα τμήμα της έκθεσης περιόδευσε σε εννέα ελληνικές πόλεις. Τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2000 η έκθεση περιελήφθη στο «Τρένο του Πολιτισμού» των «Καλλιτεχνών χωρίς Σύνορα» και παρουσιάστηκε σε διάφορες πόλεις του εξωτερικού (Bελιγράδι, Zάγρεμπ, Bιέννη κ.ά.).
Στο πλαίσιο της Έκθεσης εκδόθηκε μεγάλος κατάλογος – βιβλίο με τίτλο Έλληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα, στον οποίο περιλαμβάνονται πρόλογος του Σπύρου Ευαγγελάτου, θεωρητικά μελετήματα των Βάλτερ Πούχνερ, Κώστα Γεωργουσόπουλου, Αγνής Μουζενίδου και Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ και παρουσιάσεις του έργου και των απόψεων σαράντα εννέα ελλήνων καλλιτεχνών επάνω στη σκηνική παρουσίαση του αρχαίου δράματος.

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών (1839-1864) σχεδιάστηκε από τον ταλαντούχο Δανό αρχιτέκτονα Χριστιανό Χάνσεν (1803-1883). Ήταν το πρώτο κτίριο της Αθηναϊκής Τριλογίας του 19ου αιώνα —Ακαδημία Αθηνών, Πανεπιστήμιο και Εθνική Βιβλιοθήκη— και μνημείο των προσπαθειών για τη συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας και τον αστικό εκσυγρονισμό του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.  Εκτός από την καθοριστική επιρροή του στη νεοελληνική αρχιτεκτονική, το Πανεπιστήμιο Αθηνών ανήκει στα αξιόλογα μνημεία του ευρωπαϊκού Νεοκλασικισμού. Στο κτίριο αυτό στεγάζονται σήμερα η Πρυτανεία, η Σύγκλητος, η μεγάλη αίθουσα τελετών και άλλες σημαντικές κεντρικές υπηρεσίες.
Πρόκειται για το πλήρες κείμενο της αρχιτεκτονικής παρουσίασης του Πανεπιστημίου Αθηνών, ένα μέρος του οποίου περιλαμβάνεται στην τηλεοπτική εκπομή «Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών» της σειράς «ΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ» του Καναλιού της Βουλής των Ελλήνων. _____________________
The University of Athens (1839-1864) is a work by the Danish architect Hans Christian Hansen (1803-1883). It was the first building in the 19th-century “Athens Trilogy” —Academy of Athens, University and National Library—, and a monument to the efforts to shape the national identity and achieve the urban modernization of the newly founded Greek State. In addition to its decisive influence on Neohellenic architecture, it belongs among the noteworthy monuments of European neoclassicism. Hansen's building still serves as the university's administrative headquarters and ceremonial hall.
This is the full text of the architectural presentation of the University of Athens, part of which was included in the television program “National Capodistrian University of Athens” in the series “URBAN LANDSCAPE” presented on the Hellenic Parliament TV channel.

Ο Βορειοηπειρώτης Βασίλειος Κουρεμένος (Βουλιαράτες 1875 – Αθήνα 1957) ανήκει στους κορυφαίους Έλληνες αρχιτέκτονες των ετών 1910-1935, χάρη στο πολυσχιδές έργο και την ισχυρή προσωπικότητά του. Ήταν απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών του Παρισιού (École nationale et spéciale des beaux-arts), εμπνευσμένος και ασυμβίβαστος καθηγητής αρχιτεκτονικών συνθέσεων στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κατά την τριετία 1925-1928, ιδρυτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1926) και, από το 1930, αντεπιστέλλον μέλος της Κεντρικής Εταιρείας Γάλλων Αρχιτεκτόνων (Société centrale des architectes français), της σημερινής Αρχιτεκτονικής Ακαδημίας (Académie de l’architecture). Ο Κουρεμένος πίστευε ότι η κατασκευή, η λειτουργικότητα, η αισθητική και η προσωπική έκφραση δεν αποτελούν τις μόνες διαστάσεις της αρχιτεκτονικής. Εξίσου σημαντικές, άν όχι σημαντικότερες, θεωρούσε την πολιτισμική και την ηθική της διάσταση. Η αξία του μεταρρυθμιστικού έργου του Κουρεμένου, στο οποίο η μετριοπαθής νεωτερικότητα εναρμονιζόταν με την παράδοση του κλασικισμού, επιβεβαιώνεται από την αντοχή του στον χρόνο. Τα περισσότερα κτίριά του κατοικούνται άνετα μέχρι σήμερα και αρκετά έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία.
H μελέτη, βασισμένη σε αρχειακή και επιτόπια έρευνα, περιλαμβάνει: (α) εισαγωγικό σημείωμα για την κατάρτιση  και την επαγγελματική εμπειρία του Κουρεμένου πριν εγκατασταθεί στην οθωμανική πρωτεύουσα, (β) καταγραφή των κτιρίων και μελετών του στην Κωνσταντινούπολη και (γ) κριτική προσέγγιση δύο σημαντικών και επαρκώς τεκμηριωμένων έργων του — της Τράπεζας Αθηνών στον Γαλατά και του τάφου της οικογένειας Γαλίτση στο ελληνικό νεκροταφείο του Sisli. -----------------------------------------------------------------------------Basile Coureménos (1875-1957) is a major figure in the architectural history of Greece, thanks to his multifaceted work. He was a graduate of the École Nationale et Spéciale des Beaux Arts (ENSBA), an enlightened professor of architecture at the Polytechnical School of Athens (1925-1928), a founding member of the Athens Academy (1926) and a corresponding member of the Société centrale des architectes français ― today the Académie de l’Architecture (1930). During his stormy career which started in Paris (1904-1910), continued in Istanbul (1911-1915) and Edirne (1920-1922) and ended in Greece (1923-1957). Coureménos distinguished himself as an architect with a capital A, an advocate of modernization and originality within the classical tradition, a cosmopolitan patriot and a supporter of meritocracy though scholarship endownments geared towards facilitating the studies of young architects and artists in France.

My essay proposes a selective assessment of the architect’s little known work in Istanbul from 1911 to 1916. These turbulent years, following the Young Turk Revolution, which include the watershed events of three wars –the Italian War of 1911, the Balkan Wars of 1912 & 1913 and the two first years of World War I–, are also an important but not adequately studied period of Greek and Ottoman architecture, as it coincides with the decline of eclecticism and art nouveau and the dawn of anti-academic modernism. 

Coureménos was not only one of the Greek architects who participated in the concerted effort made since the Tanzimat reform to transform the Ottoman capital of Istanbul into a European-like capital (Celik, 1986, 161). His brilliant studies and professional experience in Paris, in conjunction with his artistic genius and strong personality, enabled him to leave his mark on Karaköy Square – Bankalar Avenue as the architect who designed the landmark Minerva Han.

The text, which is based on rare documents and in situ investigation, comprises: (a) an introductory note of the architects’s formation and professional experience before setting himself up in the Ottoman capital; (b) a list of his buildings and projects in Istanbul and (c) a critical approach of two more or less well documented works of his, namely the Banque d’Athènes branch (Minerva Han) and the Galitsi family tomb in the Greek Cemetery of Sisli.

Μνήμες δημιουργίας και αυτοπεποίθησης
ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΟΙ - EΝΔΥΜΑΤΟΛΟΓΟΙ ΚΑΙ AΡΧΑΙΟ ΔΡΑΜΑ
Έκδοση Tμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών και Yπουργείου Πολιτισμού, Αθήνα 1999, 30Χ 24 εκ., 301 σελίδες (εξαντλημένο).
Επιστημονική επιμέλεια και επικεφαλής της τριμελούς ομάδας σύνταξης των  κειμένων: Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ.
Βασική συνεργάτις: Αφροδίτη Μαρτζούκου, θεατρολόγος.
Συνεργάτιδες: Έλσα Ανδριανού και Πετρούλα Ξιφαρά, φιλόλογοι - θεατρολόγοι.

Με αυτό το βιβλίο άνοιξε ένα ελάχιστα γνωστό κεφάλαιο της ιστορίας του νέου ελληνικού θεάτρου, το κεφάλαιο της σκηνογραφίας και της ενδυματολογίας του αρχαίου δράματος κατά τον 20ό αιώνα. Στη συγγραφή του βιβλίου αξιοποιήθηκε επιστημονικά ένα μέρος του ογκώδους υλικού που έφερε στο φως τριετής έρευνα τριάντα φοιτητών του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (1995-1998) υπό τη διεύθυνση της τότε αναπληρώτριας καθηγήτριας Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ.
Η σκηνική παρουσίαση του αρχαίου δράματος αποτελεί μια ανεκτίμητη προσφορά της σύγχρονης Ελλάδας στην ιστορία του παγκόσμιου θεάτρου. Η προσφορά αυτή δεν οφείλεται μόνο στο προνόμιο της χώρας μας να είναι η γενέτειρα γη των μεγάλων δραματικών ποιητών της αρχαιότητας και η κληρονόμος των υπαίθριων θεάτρων, στα οποία πρωτακούστηκε ο λόγος τους. Υπήρξε κυρίως καρπός μιας συλλογικής προσπάθειας για την «αναβίωση» του αρχαίου δράματος, η οποία εξασφάλισε στη σχετικά πρόσφατη ιστορία του νέου ελληνικού θεάτρου τον σημαντικότερο, μέχρι ώρας, νεωτερισμό της. Στη μεγάλη αυτή προσπάθεια συνέβαλαν και οι σκηνογράφοι - ενδυματολόγοι, εργαζόμενοι τόσο εντός όσο και εκτός ελληνικών συνόρων. __________________________________________________________
Recalling the times of creativity and self-confidence
GREEK SET AND COSTUME DESIGNERS AND ANCIENT DRAMA
Publication by the Department of Theatrical Studies at the University of Athens and the Ministry of Culture, Athens 1999, 30 x 24 cm, 301 pages (out of print).
Scientific editor and head of the three-member team responsible for writing the texts: Hellen Fessas-Emmanouil
Main collaborator:  Aphrodite Martzoukou, theatrologist
Collaborators: Elsa Andrianou and Petroula Xifara, philologists – theatrologists
This book opens a little-known chapter in the history of modern Greek theatre: the chapter on 20th-century set and costume designs for ancient drama. In the writing of the book, part of the voluminous material brought to light during the three years of research by thirty students of the Department of Theatrical Studies at the University of Athens (1995-1998) was utilized in a scientific way under the direction of then Associate Professor Helen Fessas-Emmanouil.

The stage presentation of ancient drama was an invaluable contribution by modern Greece to global theatrical history. This contribution was not due solely to our country’s privilege of being the birthplace of the great dramatic poets of antiquity; it was also due to our inheritance of the outdoor theatres in which their words were first heard.  It was primarily the fruit of a collective effort to “revive” the ancient drama that, in the relatively recent history of the modern Greek theatre, preserved its most significant modernism to date.  The set and costume designers wrking both within and beyond the borders of Greece also contributed to this great effort.

H Επιστημονική Ημερίδα  που οργάνωσε η Α´ Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών στις 16.10.1998 ήταν ο πρώτος συστηματικός διάλογος πάνω στο θέμα της προστασίας του μοντέρνου κτηριακού αποθέματος της μεσοπολεμικής Αθήνας. Σε αυτόν συμμετείχαν ειδικοί επιστήμονες και εκπρόσωποι φορέων του δημοσίου και του Δήμου Αθηναίων που ασχολούνται με την προστασία των αρχιτεκτονικών μνημείων του 20ού αιώνα.  /  The Scientific Meeting organized by the Greek Ministry of Culture’s First Ephorate of Modern Monuments on 16.10.1998 was the first systematic debate on the protection of interwar heritage architecture in Athens. Specialists and agencies involved in protecting 20th century heritage architecture contributed to this thematic debate.

Aris Konstantinidis (1913-1993) was a leading figure of Greek postwar architecture.  The  topic of this publication is the 1998 Colloquium and exhibition of his work at the School of Architecture of Princeton University, entitled “Aris Konstantinidis. The building and the land”.  The publication includes: (a) the Colloquium program and presentation abstracts by the organizers (M. Christine Boyer, Marina Lathouri and Maurice van Eijs) and by the five speakers (Helen Fessas-Emmanouil, Kenneth Frampton, Dimitri Konstantinidis, David Leatherbarrow and Sokratis Georgiadis); (b) characteristic photographs of the exhibition at the School of Architecture of Princeton University (February 14 – March 7, 1998).

Θέμα αυτού του δοκιμίου είναι η αναμέτρηση της ελληνικής αρχιτεκτονικής του
20ού αιώνα με την πρόκληση του διεθνισμού σε δύο κρίσιμες, αλλά πολύ
διαφορετικές περιόδους: τη δωδεκαετία 1955-1967 και τη δεκαετία του 1990.
Παρά τις αντίρροπες τάσεις τους, οι δύο αυτές περίοδοι έφεραν στο προσκήνιο
με ιδιαίτερη ένταση το ζήτημα των σχέσεων της εξωγενούς, κατά κανόνα,
αρχιτεκτονικής νεωτερικότητας ή καινοτομίας με τη μακραίωνη και λαμπρή
αρχιτεκτονική παράδοση του τόπου. Χωρίς να αποσιωπά τις αρνητικές όψεις των δύο περιόδων, το δοκίμιο επικεντρώνεται στα θετικά τους στοιχεία. Σε αυτά ανήκουν η μαχητική αισιοδοξία των αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων της δωδεκαετίας 1955-1967, το αξιολογο έργο που πραγματοποίησαν ως ελεύθεροι επαγγελματίες και δημόσιοι υπάλληλοι και η παρουσία τους στον διεθνή ορίζοντα. Οι δημιουργικές αναπλάσεις ιστορικών κτηρίων, η θεωρητική κατάρτιση των νέων αρχιτεκτόνων, ο προβληματισμός τους για τον δημόσιο χώρο και η παρουσία των γυναικών στον επαγγελματικό και ακαδημαϊκό στίβο, ανήκουν στα θετικά στοιχεία της δεκαετίας του 1990.
__________________________
Despite the counterbalancing trends of the 60s and 90s, historical conditions in both cases required Greek architecture to face up to the challenge of internationalism. The same conditions also brought to the centre of attention the question of the relationship between what was generally exogenous modernity and Greece’s age-long indigenous traditions. This essay attempts to unravel the knots —of a national and global nature— in the historical and critical discourse which entrap our view of architects and projects of the Western capitalist periphery into two opposing but equally barren rationales: a) the rationale of an antithesis between modernization and tradition which has been systematically cultivated by the critical discourse and the comparative history of the leading centres of innovation and publicity during the twentieth century, and b) the rationale by which  the architects of the periphery defend themselves against the levelling modernity launched by these centres, using methods from what is called “critical regionalism” to self-satisfied provincialism or nationalism.

NEOHELLENIC ARCHITECTURE*
… In the process of building a centralized state, based on secular rationalism, Neoclassicism, cultural homogenization and an irredentist agenda, the modernizing elites encountered the opposition of traditionalists, including the local nobles and warlords who had fought in the War of Independence (1821-1832) against the Ottomans, and the rural portions of society, which identified the nation with the folk-culture of the Greek-speaking Byzantine Empire, which had been safeguarded by the Orthodox Church under Ottoman rule.  Much as intellectuals like the historian Kōnstantinos Paparrīgopoulos tried to promote a three-phase model of Greek history (Classical, Byzantine and Modern), so, too, Neohellenic architecture attempted to balance imported modernization with its indigenous traditions and historic legacies. In the 19th and early 20th century, Greece’s urban architecture evolved in two distinct phases …
* More at: http://ernie.uva.nl/viewer.p/21/56/object/122-280144

Fessas-Emmanouil, Helen, 2017. “Neohellenic architecture”, Encyclopedia of Romantic Nationalism in Europe, ed. Joep Leerssen (electronic version; Amsterdam: Study Platform on Interlocking Nationalisms, www.romanticnationalism.net), article version 1.1.1.2/a, last changed 23-11-2017.





_________________________________
The PDF flyer of Encyclopedia of Romantic Nationalism in Europe: http://en.aup.nl/download.php?file=Encyclopedia%20of%20Romantic%20Nationalism%20in%20Europe%20Flyer%202018.pdf

Ο Νικόλαος Ζάχος, απόφοιτος της παρισινής École spéciale d’architecture (1898), ανήκει στους αρχιτέκτονες της ελληνικής διασποράς που παραμένουν ουσιαστικά άγνωστοι στην πατρίδα τους. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στο ότι εργάστηκε κυρίως στη Γαλλία, αλλά και σε άλλους ουσιαστικότερους λόγους. Ως συνομήλικος αρχιτεκτόνων της γενιάς των Auguste Perret (1874-1954) και Henri Sauvage (1873-1932), οι οποίοι παρέμειναν επί μακρόν στη σκιά των ριζοσπαστών μοντέρνων που ανήκαν στις γενιές του ’20 και του ’30, ο Ζάχος ήταν φυσικό να υιοθετήσει την ήπια νεωτερικότητα της «Σχολής του Παρισιού». Το ίδιο έκανε και η πλειοψηφία των  συνομηλίκων του στη Γαλλία και αλλού, προσπαθώντας να συνδυάσει τον εκσυγχρονισμό με την ακαδημαϊκή παράδοση. H μελέτη σκιαγραφεί την αρχιτεκτονική σταδιοδρομία του Ζάχου με έμφαση στο κορυφαίο έργο του, το μέγαρο του Ελληνικού Ιδρύματος στη Διεθνή Πανεπιστημιούπολη του Παρισιού (1930-1932). Το έργο αυτό του επέτρεψε, μεταξύ άλλων, να αναμετρηθεί με το πρόβλημα της ταυτότητας σε ένα διεθνές αστικό και πολιτισμικό περιβάλλον του Μεσοπολέμου. Η λύση που έδωσε έχει κερδίσει τη μάχη με τον χρόνο.

_______________________________________________________________________
Nicolaos Zachos, who had graduated from the École spéciale d’architecture in 1898,  is one of the Greek diaspora architects who remain virtually unknown in their country of origin. This is due in part to the fact that his work was realized in France. But it is also explained by other more essential reasons. Representative of a transition period, and of the same generation as architects Auguste Perret (1874-1954) or Henri Sauvage (1873-1932), who have long remained in the shadow of the modern radicals of the 20s and 30s, it was natural that Nicolaos Zachos opted for the moderate modernity of the "École de Paris". Most architects of his generation have also followed a similar path, in France and elsewhere, striving to combine modernity and the academic tradition. This presentation outlines the career of Nicolaos Zachos, focusing on his major work, the student home of the Hellenic Foundation in the Cité Internationale Universitaire in Paris (1930-1932).  This work  allowed him to tackle the challenge of identity in an international civic and cultural milieu of the inter-war period.

Most productions of ancient drama in modern Greece were held primarily in the restored open-air theatres of antiquity: initially at Delphi and Epidaurus, and later at Philippi, Thasos, Dodoni, etc. It was the existence of these theatres precisely that gave Greek directors, actors, set and costume designers the opportunity to work systematically on the site where these enduring masterpieces of the ancient dramatic poets were first played.
This essay is the English translation of a research paper published in Greek in the exhibition catalogue Ελληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα (Greek Set-Costume Designers and Ancient Drama)1 which was edited by the author. The essay focuses on the creators, milestones, problems and achievements of set and costume design for the production of ancient drama from 1919 to the end of 20th century. Essential issues are touched upon regarding the tradition, originality and vanguard.
The English tranlation is more richly illustrated than the original Greek paper.

1
The touring exhibition Ελληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα (Greek Set-Costume Designers and Ancient Drama), curated by the H. Fessas-Emmanouil, was organised by the Department of Theatre Studies of the University of Athens (UOA) and the Greek Ministry of Culture. It took place in March-April 1999 at the UOA Kostis Palamas Building and then toured cities in Greece and the Balkans. The topic of the exhibition and of the exhibition catalogue was the adventure of the “look” of Greek productions of ancient drama from 1919 to the end of 20th century, presented through the work of 54 set and costume designers. Α part of the original material of the exhibition and of the exhibition catalogue was the product of primary sources research of 30 undergraduate and postgraduate students of the UOA Department of Theatre Studies.
_______________________________________________________________________

Nicolaos Zachos, who had graduated from the École spéciale d’architecture in 1898,  is one of the Greek diaspora architects who remain virtually unknown in their country of origin. This is due in part to the fact that his work was realized in France. But it is also explained by other more essential reasons. Representative of a transition period, and of the same generation as architects Auguste Perret (1874-1954) or Henri Sauvage (1873-1932), who have long remained in the shadow of the modern radicals of the 20s and 30s, it was natural that Nicolaos Zachos opted for the moderate modernity of the "École de Paris". Most architects of his generation have also followed a similar path, in France and elsewhere, striving to combine modernity and the the Beaux-arts academic tradition. This presentation outlines the career of Nicolaos Zachos, focusing on his major work, the student home of the Hellenic Foundation in the Cité Internationale Universitaire in Paris (1930-1932).  This work  allowed him to tackle the challenge of identity in a cosmopolitan inter-war milieu.

Helen Fesssas-Emmanouil, “Greek Architecture in the Counterbalancing Decades of the 60s and the 90s”, in: Aesopos, Yannis – Simeoforidis, Yorgos  (eds.), landscapes of modernization. Greek Architecture 1960s 1990s, Exhibition Catalogue,  Athens: Metapolis Press & Press Office, Greek Embassy, The Hague, 199, p. 18-22.

Despite the counterbalancing trends of the 60s and 90s, historical conditions in both cases required Greek architecture to face up to the challenge of internationalism. The same conditions also brought to the centre of attention the question of the relationship between what was generally exogenous modernity and Greece’s age-long indigenous traditions. This essay attempts to unravel the knots —of a national and global nature— in the historical and critical discourse which entrap our view of architects and projects of the Western capitalist periphery into two opposing but equally barren rationales: a) the rationale of an antithesis  between modernization and tradition which has been systematically cultivated by the critical discourse and the comparative history of the leading centres of innovation and publicity during the twentieth century, and b) the rationale by which  the architects of the periphery defend themselves against the levelling modernity launched by these centres, using methods from what is called “critical regionalism” to self-satisfied provincialism or nationalism.

The “look” of the production of ancient drama rarely receives substantial notice. It is usually treated as a secondary element and evaluated on the criterion of its ability to serve the text or the director’s viewpoint. However, from the 1950s on, the semiotics of the theatre opened the way to the comprehensive treatment of the production as a composition with many different aspects, each of which belongs to different functional, rhetorical, syntactical and semantic fields. But this also revealed that significant productions achieved an integrated composition in which the director, actors, stage designer and costume designer operated harmoniously as a group with a common vision or as one person.
Most productions of ancient drama in modern Greece were held primarily in the restored open-air theatres of Greek antiquity: initially at Epidaurus, and later at Philippi, Thasos, Dodoni, etc. It was the existence of these theatres precisely that gave Greek directors, actors, set and costume designers the opportunity to work systematically on the site where these enduring masterpieces of the ancient dramatic poets were first played. On the contrary, the work by European stage and costume designers on ancient drama, from the Renaissance to the end of 20th century, took place mainly in closed theatres. It was this fact precisely that shaped the traditions and revolutions in the stage presentation of the ancient drama, some of which exerted a decisive influence on the modern Greek stage.
The topic of this research study is the adventure of Greek stage and costume design for the production of ancient drama from 1919 to the end of 20th century. This period began with the first professional appearance of the top costume designer Antonis Fokas (1889-1986) in the historic production of Oedipus the King, directed by Fotos Politis (1890-1934), and ended on the polyphonic and contradictory threshold of the 21st century, where stage poetry and creativity go hand in hand with inferior quality and embarrassment. The text focuses on the creators, milestones, problems and achievements of the adventure of stage and costume design for the production of ancient drama during those 80 years. Essential issues will be touched upon regarding the tradition, innovation, “originality” and vanguard, as well as the relations of Greek artists with their ancient theatrical heritage.

________________________________


Η "όψη" των παραστάσεων αρχαίου δράματος ανήκει στα παραμελημένα θέματα της ιστορίας και της κριτικής του ελληνικού θεάτρου. Συνήθως αντιμετωπίζεται ως δευτερεύον στοιχείο και αξιολογείται με κριτήριο την ικανότητά της να υπηρετήσει το κείμενο ή την άποψη του σκηνοθέτη. Και όμως, από τη δεκαετία του 1950 η σημειωτική του θεάτρου έχει ανοίξει τον δρόμο για τη σφαιρική αντιμετώπιση της παράστασης ως σύνθεσης πολλών και ποικίλων μερών, το καθένα από τα οποία ανήκει σε διαφορετικούς λειτουργικούς, ρητορικούς, συντακτικούς και σημασιολογικούς χώρους. Αλλά και η πράξη φανερώνει ότι οι σπουδαίες παραστάσεις πραγματώνουν μιαν ολοκληρωμένη σύνθεση, στην οποία ο σκηνοθέτης, ο ηθοποιός, ο σκηνογράφος και ο ενδυματολόγος λειτουργούν αρμονικά ως ομάδα με κοινό όραμα ή σαν ένα πρόσωπο.
Oι παραστάσεις αρχαίου δράματος στη σύγχρονη Ελλάδα ήταν στην πλειοψηφία τους υπαίθριες και δίνονταν κυρίως στα μεγάλα θέατρα της ελληνικής αρχαιότητας: της Επιδαύρου στην αρχή και, αργότερα, των Φιλίππων, της Θάσου, της Δωδώνης, κ.ά. Η ύπαρξη αυτών ακριβώς των θεάτρων, έδωσε στους έλληνες σκηνοθέτες, ηθοποιούς, σκηνογράφους και ενδυματολόγους την ευκαιρία να εργαστούν συστηματικά εκεί όπου πρωτοπαίχτηκαν τα αειθαλή αριστουργήματα των αρχαίων δραματικών ποιητών. Αν το γεγονός των υπαίθριων παραστάοεων στον “γενέθλιο" χώρο του αρχαίου δράματος συσχετιστεί με τη συνέχεια και τον πρωτοφανή αριθμό τους, τότε αντιλαμβάνεται κανείς ότι πρόκειται για μια ιδιαιτερότητα μοναδική στον κόσμο, η οποία έχει βέβαια και την αρνητική της όψη. Αντίθετα, η θητεία των ευρωπαίων σκηνογράφων και ενδυματολόγων στο αρχαίο δράμα, από την Αναγέννηση ώς τα τέλη του 20ού αιώνα, πραγματοποιήθηκε κυρίως σε κλειστά θέατρα. Αυτή ακριβώς η θητεία δημιούργησε τις παραδόσεις και τις επαναστάσεις στη σκηνική παρουσίαση του αρχαίου δράματος, ορισμένες από τις οποίες άσκησαν καθοριστική επίδραση στη νεοελληνική σκηνή.
Θέμα της μελέτης είναι η "όψη" των παραστάσεων αρχαίου δράματος από το 1919 ώς τα τέλη του 20ού αιώνα. Η περίοδος αυτή αρχίζει με την πρώτη επαγγελματική εμφάνιση του κορυφαίου ενδυματολόγου Αντώνη Φιυκά (1889-1986) στην ιστορική παράσταση του Οιδίποδα Τυράννου, που σκηνοθέτησε ο Φώτος Πολίτης (1890-1934), και τελειώνει στο πολυφωνικό και αντιφατικό κατώφλι του 21ου αιώνα, όπου η σκηνική ποίηση και δημιουργικότητα συμβαδίζουν με την αμηχανία και την ευτέλεια. Το κείμενο επικεντρώνεται στους δημιουργούς, τους σταθμούς, τα προβλήματα και τις κατακτήσεις της σκηνογραφικής και ενδυματολογικής περιπέτειας των ογδόντα αυτών χρόνων. Θίγονται ακόμη ζητήματα ουσίας, που αναφέρονται στην παράδοση, τη νεωτερικότητα, την πρωτοτυπία και την πρωτοπορία, καθώς και στις σχέσεις των ελλήνων καλλιτεχνών με την αρχαία θεατρική τους κληρονομιά.

Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ

Εκσυγχρονισμός και αυθεντικότητα στο πλαίσιο της παράδοσης του κλασικισμού: Το έργο του αρχιτέκτονα Βασιλείου Κουρεμένου στην Κωνσταντινούπολη, 1911-1915

Ο Βασίλειος Κουρεμένος (1875-1957) ανήκει στους κορυφαίους Έλληνες αρχιτέκτονες των ετών 1910-1935, χάρη στο πολυσχιδές έργο και την ισχυρή προσωπικότητά του. Ήταν απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών του Παρισιού (École nationale et spéciale des beaux-arts), εμπνευσμένος και ασυμβίβαστος καθηγητής αρχιτεκτονικών συνθέσεων στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κατά την τριετία 1925-1928, ιδρυτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1926) και, από το 1930, αντεπιστέλλον μέλος της Κεντρικής Εταιρείας Γάλλων Αρχιτεκτόνων (Société centrale des architectes français), της σημερινής Αρχιτεκτονικής Ακαδημίας (Académie de l’architecture). Ο Κουρεμένος πίστευε ότι η κατασκευή, η λειτουργικότητα, η αισθητική και η προσωπική έκφραση δεν αποτελούν τις μόνες διαστάσεις της αρχιτεκτονικής. Εξίσου σημαντικές, άν όχι σημαντικότερες, θεωρούσε την πολιτισμική και την ηθική της διάσταση. Η αξία του μεταρρυθμιστικού έργου του Κουρεμένου, στο οποίο η μετριοπαθής νεωτερικότητα εναρμονιζόταν με την παράδοση του κλασικισμού, επιβεβαιώνεται από την αντοχή του στον χρόνο. Τα περισσότερα κτίριά του κατοικούνται άνετα μέχρι σήμερα και αρκετά έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία.
H μελέτη, βασισμένη σε αρχειακή και επιτόπια έρευνα, περιλαμβάνει: (α) εισαγωγικό σημείωμα για την κατάρτιση  και την επαγγελματική εμπειρία του Κουρεμένου πριν εγκατασταθεί στην οθωμανική πρωτεύουσα, (β) καταγραφή των κτιρίων και μελετών του στην Κωνσταντινούπολη και (γ) κριτική προσέγγιση δύο σημαντικών και επαρκώς τεκμηριωμένων έργων του — τηες Τράπεζας Αθηνών στον Γαλατά και του τάφου της οικογένειας Γαλίτση στο ελληνικό νεκροταφείο του Sisli.

Helen Fessas-Emmanouil-

Modernization and Originality within the Classical Tradition:
The Work of Architect Basile Coureménos in Istanbul, 1911-1915


Basile Coureménos (1875-1957) is a major figure in the architectural history of Greece, thanks to his multifaceted work. He was a graduate of the École Nationale et Spéciale des Beaux Arts (ENSBA), an enlightened professor of architecture at the Polytechnical School of Athens (1925-1928), a founding member of the Athens Academy (1926) and a corresponding member of the Société centrale des architectes français ― today the Académie de l’Architecture (1930). During his stormy career which started in Paris (1904-1910), continued in Istanbul (1911-1915) and Edirne (1920-1922) and ended in Greece (1923-1957). Coureménos distinguished himself as an architect with a capital A, an advocate of modernization and originality within the classical tradition, a cosmopolitan patriot and a supporter of meritocracy though scholarship endownments geared towards facilitating the studies of young architects and artists in France.

My essay proposes a selective assessment of the architect’s little known work in Istanbul from 1911 to 1916. These turbulent years, following the Young Turk Revolution, which include the watershed events of three wars –the Italian War of 1911, the Balkan Wars of 1912 & 1913 and the two first years of World War I–, are also an important but not adequately studied period of Greek and Ottoman architecture, as it coincides with the decline of eclecticism and art nouveau and the dawn of anti-academic modernism. 

Coureménos was not only one of the Greek architects who participated in the concerted effort made since the Tanzimat reform to transform the Ottoman capital of Istanbul into a European-like capital (Celik, 1986, 161). His brilliant studies and professional experience in Paris, in conjunction with his artistic genius and strong personality, enabled him to leave his mark on Karaköy Square – Bankalar Avenue as the architect who designed the landmark Minerva Han.

The text, which is based on rare documents and in situ investigation, comprises: (a) an introductory note of the architects’s formation and professional experience before setting himself up in the Ottoman capital; (b) a list of his buildings and projects in Istanbul and (c) a critical approach of two more or less well documented works of his, namely the Banque d’Athènes branch (Minerva Han) and the Galitsi family tomb in the Greek Cemetery of Sisli.

Helen Fessas-Emmanouil
Mediterranean Modernity and Postmodernity.
The Architectural Work of Pericles Sakellarios

This paper approaches Mediterranean modernity and postmodernity through the work of Pericles Sakellarios (Corfu 1905 – Athens 1985), one of the leading figures of  Greek architecture between 1936 and 1962. His studies at the Technical University in Graz (1924-1930), his brief period at the Bauhaus and travels in Austria and Germany during his student years brought him into contact with the creative pulse of the 1920s avant-garde. However, Sakellarios’ anthropocentricism and Mediterranean cultural background led him to an undogmatic stance toward modernism and, later on, to a critical but not rejectful attitutude toward postmodernism. The products of Sakellarios’ rare abilities included some exemplary buildings or complexes –mainly houses and tourist facilities– that attracted the interest of the international architectural press then, but have also stood the test of time. 
The aim of this  paper  is to outline the career of a significant architect of Mediterranean Modernism who harmonised the spirit of his age with the character of each place. It includes a brief biographical note about Sakellarios with references to the historical context and architectural currents, a critical approach to his work by periods, and concluding observations.

Helen Fessas-Emmanouil
MEDITERRANEAN MODERNISM.
THE WORK OF ARCHITECT PERICLES SAKELLARIOS (CORFU 1905 – ATHENS 1985)1

Pericles Sakellarios was one of the leading figures in Greek architecture between 1936 and 1962. His studies at the Technical University in Graz (1924-1930), his brief period at the Bauhaus and travels in Austria and Germany during his student years brought him into contact with the creative pulse of the 1920s avant-garde. The products of Sakellarios’ rare abilities and Mediterranean modernity included some exemplary buildings or complexes –mainly houses and tourist facilities– that attracted the interest of the international architectural press then, but have also stood the test of time. However, the man selected by Walter Gropius as his consulting architect in the USA Embassy project in Athens (1959-1961) was underestimated by critics and historians of the late-modern (and postmodern) era.
The aim of this study is to outline the career of a significant architect of Mediterranean Modernism who harmonised the spirit of his age with the character of each place. It includes a brief biographical note about Sakellarios with references to the historical context and architectural currents, a critical approach to his work by periods, and concluding observations.
____________________________________
1 A revised version of the author’s essay “Pericles Sakellarios. His life and work” published in: Sakellariou-Herzog E. – Fessas-Emmanouil H., PERICLES SAKELLARIOS (1905-1985): AN ARCHITECT’S VISION, Potamos Publishers, Athens, 2006, p. 14-55.

Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ

KΤIΡΙΑ ΓΙΑ ΔΗMOΣΙΑ ΧΡHΣΗ ΣΤΗ NΕΟΤΕΡΗ EΛΛΑΔΑ - PUBLIC ARCHITECTURE IN MODERN GREECE, 1827 –1992
Εκδόσεις Παπασωτηρίου, Αθήνα 1993, 26Χ22 εκ., 120 σελίδες


H μελέτη αυτή αποτελεί εξελιγμένη μορφή του εισαγωγικού κειμένου της συγγραφέως στον κατάλογο της έκθεσης «Νέα δημόσια κτίρια των Αντωνακάκη, Βαλσαμάκη και Τομπάζη», η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της 5ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτovικής της Μπιενάλε Βενετίας (6.9–10.10.1991). Θέμα της μελέτης είναι η σύντομη ιστορική αναδρομή στα ελληνικά κτίρια δημόσιας χρήσης, τα οποία ανήκουν σε πολλούς αρχιτεκτονικούς τύπους, από τον πιο επίσημο και συμβολικό έως τον πιο πρακτικό και εμπορικό. Στη μια άκρη του φάσματος βρίσκονται λ.χ. τα δημαρχεία και τα εθνικά μνημεία, ενώ στην άλλη τα ξενοδοχεία και τα εμπορικά κέντρα.

Η ιστορική και κριτική προσέγγιση αυτών των κτιρίων από το 1827 έως το
1990, γίνεται σε τρία κεφάλαια, ύστερα από μια εισαγωγή για τα χαρακτιριστικά γνωρίσματα και τις επιδράσεις τους. Το πρώτο κεφάλαιο είναι μια σύντομη αναδρομή στα αρχιτεκτονήματα της περιόδου 1827-1940. Στο δεύτερο εξετάζονται αναλυτικότερα τα κτίρια δημόσιας χρήσης μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η εξέταση αυτή γίνεται σε τρία υποκεφάλαια, τα οποία έχουν ως εξής: (α) 1949-1957. Απονεύρωση μεσοπολεμικών τάσεων και προπαρασκευή για ανανέωση, (β) 1958-1965. Η βραχύβια άνοιξη και (γ)1966-1975. Η παρακμή του μοντερνισμού. Στο τρίτο κεφάλαιο σχολιάζεται η υστερομοντέρνα και μεταμοντέρνα αρχιτεκτονική παραγωγή κτιρίων δημόσιας χρήσης.

Από την εξέταση αυτή προκύπτει ότι τα κτίρια για δημόσια χρήση της νεότερης Ελλάδας αντιμετωπίστηκαν συνήθως ως μέσα ενός βιαστικού και επιφανειακού εκσυγχρονισμού της νεοελληνικής κοινωνίας. Η σχέση ανάμεσα στην τοπική παράδοση και την εισαγόμενη νεωτερικότητα –πρωτοπορία ή συμβατική μόδα– αποτελεί κρίσιμο ζήτημα της αρχιτεκτονικής των νεοελληνικών κτιρίων για δημόσια χρήση. Το ζήτημα αυτό δεν εμφανίζεται με την ίδια οξύτητα στην κατοικία και στην ανώνυμη αρχιτεκτονική της νεότερης Ελλάδας, οι οποίες διέθεταν μια μακραίωνη παράδοση με μεγάλη αφομοιωτική δύναμη.

Helen Fessas-Emmanouil
PUBLIC ARCHITECTURE IN MODERN GREECE, 1827-1992
ΚΤΙΡΙΑ ΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑ  ΧΡΗΣΗ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ  1927-1992
Papasotiriou, Athens 1993, 120 pages, 26X22, ISBN 960-85334-2-2.

This bilingual book – full text in English and Greek – is an introduction to the buildings for public use in Modern Greece, with the exception of the religious ones. It is divided into three parts. The first part contains the Greek text and the third part is covered by the English text, which is not a translation but a free rendering of the Greek one. Both texts have a similar structure and form. They begin by identifying characteristic features of and influences on public architecture in Modern Greece. This is followed by a brief outline of the period 1927-1940. More weight is given to the critical approach to Greek public architecture in the postwar period. The texts conclude with a commentary on recent developments which have been dominated by the late-modern and postmodern trends.
The main illustrations are to be found between the two texts, in the second part of the book. They show representative examples of Greek public architecture of the 19th and 20th centuries with captions in both English and Greek.

Ο Προκόπης (Κόπης) Βασιλειάδης ανήκει στους πρωταγωνιστές της αρχιτεκτονικής και της πολεοδομίας της περιόδου 1952-1967. Επικεφαλής σημαντικών γραφείων και διευθύνσεων της Υπηρεσίας Οικισμού του Υπουργείου Δημοσίων Έργων, συνέβαλε στην ανάπτυξη του αστικού και πολεοδομικού σχεδιασμού κάτω από πιεστικότατες συνθήκες - κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές.  Στο έργο του Βασιλειάδη και των άξιων συνεργατών του περιλαμβάνονται το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθηνών (ΡΣΑ) του 1965 και εμβληματικά κτίρια και συγκροτήματα των δύο πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών.
Η μελέτη αυτή, καρπός χρονοβόρας έρευνας,  αποτελεί μια σύντομη σκιαγράφηση της διαδρομής και του έργου του Προκόπη Βασιλειάδη στην αρχιτεκτονική και τον αστικό σχεδιασμό.

The creative assimilation of Modernism in the Architecture of Interwar Athens, in: Dimitsantou-Kremezi, C. – Zambikos, A. – Chatzikonstantinou, K., Athenian Houses of the Modern Movement, Elliniki Etairia – Society for the Environment and Cultural Heritage, Athens 2013, p. 146-148

The topic of this brief article is the creative assimilation of the modern movement in the architecture of interwar Athens. The approach of this topic begins with an outline of the historic circumstances which have enhanced this assimilation. A special emphasis is given to the sociopolitical context and the urban planning background of Athens in the 1920s and 1930s. Moreover, the decisive role  architects played in the qualitative upgrading of the Greek capital’s building wealth is highlighted.

Η δημιουργική πρόσληψη του μοντερνισμού στην αρχιτεκτονική της μεσοπολεμικής Αθήνας, σε: Δημητσάντου Κρεμέζη Κ. – Ζαμπόκος Α. – Χατζηκωνσταντίνου Κ., Αθηναϊκές Κατοικίες του Μοντέρνου Κινήματος,  Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Αθήνα 2013, σ. 12-14.

Θέμα του σύντομου αυτού άρθρου είναι η δημιουργική πρόσληψη των ρευμάτων της μοντέρνας αρχιτεκτονικής στη μεσοπολεμική Αθήνα. Η προσέγγιση του θέματος αρχίζει με την υπενθύμιση των ιστορικών συνθηκών κάτω από τις οποίες πραγματοποιήθηκε η ώσμωση του μοντερνισμού στην ελληνική πρωτεύουσα. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο και το πολεοδομικό υπόβαθρο της Αθήνας των δεκαετιών του 1920 και 1930. Αναδεικνύεται, επίσης, ο καθοριστικός ρόλος των αρχιτεκτόνων στον ποιοτικό εκσυγχρονισμό του κτηριακού πολιτισμού της.

Aristotelis Zachos (1891-1939) was one of the few architects of his time who not only fought for principles but also worked and lived up to them until his death. Being "a citizen of the world'" with his "feet planted in his country" he shared the contemporary architectural concerns associated with broader ethical, national and social issues that were animated by the spirit of the British Arts and Crafts movement, and especially by the ideas of the neo-Romantic minority in the Deutsher Werkbund (1907-1934). This paper will consider a central theme of Aristotelis Zachos's architectural approach and work; namely his hard-fought struggle to reconcile Modernity and Tradition. It will also argue that this theme is of paramount importance, not only in the context of Neohellenic modernisation, but also within the broader context of globalisation in regions with outstanding architectural heritage and age-long traditions, such as the Balkans.

Ο Προκόπης (Κόπης) Βασιλειάδης ανήκει στους πρωταγωνιστές της αρχιτεκτονικής και της πολεοδομίας της περιόδου 1952-1967. Επικεφαλής σημαντικών γραφείων και διευθύνσεων της Υπηρεσίας Οικισμού του Υπουργείου Δημοσίων Έργων, συνέβαλε στην ανάπτυξη του αστικού και πολεοδομικού σχεδιασμού κάτω από πιεστικότατες συνθήκες - κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές.  Στο έργο του Βασιλειάδη και των άξιων συνεργατών του περιλαμβάνονται το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθηνών (ΡΣΑ) του 1965 και εμβληματικά κτίρια και συγκροτήματα των δύο πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών.
Η μελέτη αυτή, καρπός χρονοβόρας έρευνας,  αποτελεί μια σύντομη σκιαγράφηση της διαδρομής και του έργου του Προκόπη Βασιλειάδη στην αρχιτεκτονική και τον αστικό σχεδιασμό.

This essay is the entry in the catalogue of Greece’s participation in the Fifth International Exhibition of Architecture –Biennale di Venezia 1991.  It is intended to provide the historical framework within which the Greek Exhibition of new public buildings by four distinguishe architects –Nicos Valsamakis (b. 1924), Dimitri Antonakakis (b. 1933), Suzana Antonakakis (b. 1935) and Alexander Tombazis (b. 1939)– can be appreciated by the public as well as by readers of the Exhibition catalogue. To this end particular features, influences and central themes of public architecture in Modern Greece are enumerated, followed by a brief outline of its development from the 1830s to the present day. Though this entry is primarily factual, it necessarily involves interpretation and evaluation of historical and current trend by the author.

Πρόκειται για κείμενο εισήγησης που δημοσιεύτηκε στα πρακτικά του επιστημονικού συμποσίου Ελληνικός αστικός χώρος (4-5.4.2003).  Θέμα της είναι η κρίση της δημόσιας αρχιτεκτονικής και η απαξίωση του δημόσιου χώρου στη σύγχρονη Eλλάδα. Αρχίζει με την επισήμανση της σημασίας αυτού του θέματος για την πόλη και τους κατοίκους της. Στη συνέχεια σκιαγραφούνται προβλήματα που παρουσιάζει ο σχεδιασμός και η εξέλιξή τους στη σύγχρονη Eλλάδα, με τη βοήθεια χαρακτηριστικών παραδειγμάτων.  Έμφαση δίνεται σε  χρόνια προβλήματα, όπως είναι η νεοελληνική μέθοδος του ράβε-ξήλωνε και ο περιθωριακός ρόλος των αρχιτεκτόνων στην παραγωγή δημοσίων κτιρίων και χώρων.

This bilingual book – full text in English and Greek – is an introduction to the buildings for public use in Modern Greece, with the exception of the religious ones. It is divided into three parts. The first part contains the Greek text and the third part is covered by the English text, which is not a translation but a free rendering of the Greek one. Both texts have a similar structure and form. They begin by identifying characteristic features of and influences on public architecture in Modern Greece. This is followed by a brief outline of the period 1927-1940. More weight is given to the critical approach to Greek public architecture in the postwar period. The texts conclude with a commentary on recent developments which have been dominated by the late-modern and postmodern trends. The main illustrations are to be found between the two texts, in the second part of the book. They show representative examples of Greek public architecture of the 19th and 20th centuries with captions in both English and Greek.