Helen Fessas-Emmanouil

Η πραγματεία αυτή βασίζεται στη διδακτορική διατριβή της συγγραφέως. Θέμα της ήταν οι δύο ξεχωριστοί, αλλά όχι πάντοτε αδιασταύρωτοι, δρόμοι που ακολούθησε η αρχιτεκτονική του ελληνικού θεάτρου από τον 18ο αιώνα έως το 1940. Πρόκειται για τον δρόμο του υπαίθριου και τον δρόμο του στεγασμένου θεατρικού χώρου, οι οποίοι έδωσαν δύο αρκετά διαφορετικούς αρχιτεκτονικούς τύπους. Με τα επώνυμα θεατρικά κτήρια επιχειρήθηκε ο εξευρωπαϊσμός της εγχώριας θεατρικής ζωής, ενώ τα ιδιότυπα υπαίθρια θέατρα είναι εκείνα που έλυσαν το στεγαστικό πρόβλημα των πτωχών και περιπλανώμενων επαγγελματικών θιάσων.

" Αρχιτεκτονική Θεάτρου" /“Theatre Arhitecture”
in GREEK EDUCATIONAL ENCYCLOPEDIA, VOL. 27, Athens Publishing House, Athens 1998, pp.40-46.

This encyclopedic entry is a retrospective of theatre architecture from classical antiquity to the 1980s. Greek theatres of the 19th and 20th centuries are assessed here in the broader context of their times.

This paper addresses the topic of “integrated school and community facilities” of the 1960s and 1970s by highlighting its three major parameters: the educational, the socio-cultural and the technical-economic one, which dominated architecture design and planning.

“National Romanticism”, in GREEK EDUCATIONAL ENCYCLOPEDIA, VOL. 27: WORLD ART, Athens Publishing House, Athens 1998, pp. 116, 117.
This entry, which introduces the term “National Romanticism” in the lexicography of Neo-Hellenic Architecture, is based on comparative bibliographical and archival research. It was necessary to study the basic uses of the term in the literature of the period 1770-1848, in 19th century music and architecture and in interwar architecture. Particular emphasis was placed on national-romantic architecture of Modern Greece.

Demosthenes (Sthenis) Molfessis (Athens 1929-1998), a 1956 graduate of the École nationale des beaux-arts in Paris, belongs to the distinguished modernist architects of the generation of the '60s, thanks to his remarkable residential and public architecture, his distinctions in architectural competitions and his active role in professional membership organizations and UIA. The presentation of Molfessis’ career and work was based on his biography and list of works compiled by his architect son Gerasimos. This material was enriched by the author's bibliographical and archival research.

Helen Fessas-Emmanouil, "Aris Konstantinidis (1913-1993):
His architectural legacy and worldview",
in: Cofano, P. – Konstantinidis D.A. (ed.), ARIS KONSTANTINIDIS (1913-1993), Milano: Electaarchitettura, 2010, p. 55-70.

My essay proposes a reassessment Aris Konstantinidis (1913-1993), a leading figure of Greek contemporary architecture, whose holistic approach transcended the placelessness and anti-traditionalist principles of Modernism. Important as Konstantinidis was as an architect, he was equally outstanding as a thinker and a critic. But, unlike the majority of prolific writers on architecture, he wrote only because he built and only in accordance with what he had built. This is an essay of mine published in the Italian monograph of the architect by Electa (2010), followed by an English translation.

Brief review of the eventful history of the Municipal Theater of Athens (1872/1888-1940), a work by Ernst Ziller (Radebeul, suburb of Dresden 1837– Athens 1923), designed in the spirit of Saxon and Viennese Historicism of the 1860s and 1870s. It outlines the adventurous design and construction of the building, its decline during the 20th century which was accelerated by the temporary housing of 1500 Greek refugees from Asia Minor  (1922-1923), the unsuccessful attempt to repair it in 1927-1929 and its demolition in 1940.

The meeting entitled "Women Architects have always been Here" is part of the series of scientific meetings "Docta Spes: The Future of Space is Now", which was launched in November 2022 by the Department of Architecture, University of Thessaly (UTh) and adopts its aim of “reflecting on the need to design a future that is habitable and socially inclusive.” It brings into dialogue distinguished architects, historians, theorists, researchers, and artists who have developed extensive interdisciplinary work at an international level. At the core of their studies and practices are feminist theories, methodologies, and practices as these take shape in diverse geographical contexts and intersect with different disciplines, from architectural historiography, art, curating, gender studies, geography, political ecology, architectural and urban design. The contributions and discussions in this meeting further draw on perspectives from archives, teaching, research, and social activism and will be a catalyst for reflection on the present and future of architectural education.

Θέμα της διατριβής είναι η γένεση, η σχέση και η εξέλιξη των δύο βασικών τύπων θεατρικού χώρου της νεότερης Ελλάδας του υπαίθριου θεάτρου, που υπήρξε το δημοφιλέστερο και δημιούργησε μιαν ιδιότυπη παράδοση, και του επισημότερου θεατρικού κτιρίου που ήταν αισθητικά και ιδεολογικά περισσότερο επηρεασμένο από την δυτική αρχιτεκτονική. Στις 1351 σελίδες της διατριβής επιδιώκεται να φωτιστούν πολύπλευρα και να ερμηνευτούν συγκριτικά οι δύο αυτοί αρχιτεκτονικοί τύποι από τις παραμονές της ελληνικής επανάστασης έως το 1940. Η διατριβή χωρίζεται σε τρία μέρη. Θέμα του πρώτου μέρους είναι το ελληνικό θέατρο και η αρχιτεκτονική του πριν το εικοσιένα. Το δεύτερο μέρος επιδιώκει να ερμηνεύσει την πορεία της αρχιτεκτονικής του νεοελληνικού θεάτρου κατά τον 19ο αιώνα και να αξιολογήσει τα πεπραγμένα των αρχιτεκτόνων της. Σκοπός τέλος του τρίτου μέρους είναι να παρουσιάσει κριτικά τις τάσεις των υπαίθριων και χειμερινών μας θεάτρων κατά την περίοδο 1900-1940. Τα τρία μέρη συμπληρώνονται με δύο παρ...

Τhis paper addresses the topic of winter theaters and cinemas of interwar Athens designed by architects. Despite their small number, these artful spaces are of special architectural and cultural interest. They expressed the modern spirit of the ’20s and ’30s, because the seventh art that they mostly housed emerged as an excellent vehicle for promoting novelties, consumer tastes and preferences with surprising speed around the world. In addition they influenced the more popular roofs of the theater and the seventh art in Athens and the provincial cities of Greece. Those that were not demolished during the 1970s and 1980s, due to their degradation and unprofitable use, were preserved as "protected monuments" with smaller or larger losses of their architectural value.

"Tradition and modernity in Greek theatre architecture", Neohellenic Theater (17th-20th century), National Research Foundation, Athens 1996, pp. 89-110.

This paper focuses on two key issues of Neo-Hellenic theatre architecture during the 19th and early 20th centuries: the relationship with its ancient Greek past and the harmonization of imported modernity with vital elements of tradition. It begins with the Italianate winter theatres of the Ionian Islands. The monumental theatres in Athens and other important Greek cities are approached next, followed by the characteristic open-air theatres of Athens and Attica. The attempts to revive ancient Greek tragedy in the interwar period are outlined in the last part................/...........«Παράδοση και νεωτερικότητα στην ελληνική θεατρική αρχιτεκτονική», Νεοελληνικό Θέατρο (17ος-20οςαι.) Επιστημονικές Επιμορφωτικές Διαλέξεις, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 1996, σελ. 89-110.

Το κείμενο επικεντρώνεται σε δύο χρόνιες εκκρεμότητες της θεατρικής αρχιτεκτονικής στη νεότερη Ελλάδα: τη σχέση με το αρχαιοελληνικό παρελθόν της και το αίτημα συγκερασμού νεωτερικότητας και παράδοσης. Υπό το πρίσμα αυτό προσεγγίζονται οι λύσεις που δόθηκαν κατά τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού τόσο από την επώνυμη όσο και από την ανώνυμη θεατρική αρχιτεκτονική. Η προσέγγιση ξεκινά από τα χειμερινά θέατρα των Επτανήσων, της Αθήνας και άλλων σημαντικών πόλεων του ελληνικού κράτους. Προχωρεί στα υπαίθρια θέατρα της Αθήνας και κλείνει με τις προσπάθειες αναβίωσης του αρχαίου δράματος την περίοδο του Μεσοπολέμου.

This paper, dealing with influential buildings that are the outward and material expression of power –either political (e.g. prestige buildings produced by the State and other public bodies) or economic (e.g. prestige buildings promoted by private enterprise or mixed-economy agencies)– has a twofold aim:
(o) To outline the history of prestige buildings in post-war Greece (1945-1975) by a brief commentary of its milestones, and
(b) To put forward some working hypotheses as regards the specific forces that shaped this architectural topic in Greece.

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ / THEATRE ARCHITECTURE IN MODERN GREECE: 1720-1940.

Sponsored by the J. F. Kostopoulos Foundation, Athens, 1994, 2 volumes, 23X30, 692 pages, illustrated (780 black and white figs.), ISBN 960-220-704-3, paperback, text in Greek with summary and list of illustrations in English.
One of the dominant features of theatre architecture in Greece throughout the nineteenth and most of the twentieth centuries has been its open-air tradition. This tradition offered improvised but effective solutions to the housing problem of the country’s performing arts. Moreover open-air theatres were appropriate for Mediterranean Greece, whose extended summer season, restricted means and traditional behavior patterns have always favored inexpensive open-air recreation.
On the contrary, winter theatres of the above-mentioned period have been patronized by the country’s economic, political and intellectual élite as a means of Westernizing the Greek performing arts. However, the ineffectiveness and fast decline of most of these playhouses reveal that Greek socio-economic and cultural circumstances did not favor the fruitful naturalization of European building types and styles.
The emergence, interaction and evolution of these two building types (i.e. open-air and winter theatres) from the eve of the Greek Revolution to 1940 is the subject of this book. The author’s intention was to approach Neo-Hellenic theatre architecture comprehensively in order to demonstrate not only what it really produced during this period but also why it did so.
The scope of this comprehensive and comparative approach is to interpret Neo-Hellenic theatre space of the 19th and 20th centuries in the broadest context of the civilization of its time as well as the more specific context of local tradition and circumstances.

Despite its importance the architecture of Athenian Belle Époque and the 1920s has been disparaged by the majority of Greek architectural historians of the 19th and 20th centuries. This period produced many new architectural types and trends that appeared after World War I, both internationally and in Greece.
My paper outlines the artful architecture of the Greek capital from 1870 to 1930. It begins with a reference to the historical context and its urban background. The next three parts outline architectural creation during these sixty years with its up till now known protagonists. This brief review does not include the important chapters of church buildings, which were systematically studied by the prematurely lost architect Grigoris Poulimenos, and the country home.

This paper assesses the unexecuted project for the Athens Cultural Centre, one of the major urban design and architectural statements of the international Modern Movement in postwar Greece. From the original inception of the idea in the late 1950s up to the 1980s, this ambitious civic complex has been at the centre of a continuous debate.

The evolution of the Athens Cultural Centre project has gone through two distinct phases: (a) The first one lasted for 16 years and was initiated in 1959 by an ineffective competition sponsored by the Ministry of Public Works. Professor J. Despotopoulos’ competition winning proposal, conceived as a modern version of the ancient Greek “agora”, was associated with the Bauhaus and CIAM legacies. (b) The second phase began in 1976 with another statewide competition set up by the same Ministry. The competition winning proposal by architects D. Diamantopoulos, M. Borne, M. Sapountzis, N. Hatzimichalis and H. Schwartz-Hatzimichalis was based on the idea of a cultural park, restricting the number of new facilities to a minimum. The cultural park design was carried out as a functionally defined flexible structure under the direction of Georges Candilis, a distinguished Team 10 member.

The history of this ambitious civic complex reveals the deeper antithesis between the utopian spirit of the modern movement and reality in a developing capitalist country of the Cold War period. It also documents the shortcomings of what may be called “the urbanisation of architecture”, namely the shift of emphasis from the multitude of specific architectural problems awaiting attention (e.g. problems of symbolism, form and place) to the "alienating abstraction" of modern urban design theory.

Summary of the Hellenic  Architectural Society’s presentation at the Scientific Congress on the Development of the island of Chios (Chios, 5-7/10/2018). It was authored by Helen Fessas-Emmanouil, Fani Aneroussi-Sotiraki and Elpis Matrakidi-Filippa and published  in the journal Καμπάνες (Kabanes), No 15, December 2019 - January 2020, p. 22-29.

The presentation begins with a brief outline of the attempts made to address this issue, spanning three decades and proceeds to its reassessment in light of the current situation. Anavatos is a heritage settlement and site in the centre of the island of Chios. It owes its unique character to a multitude of features of historical, environmental, architectural and town planning interest. ______________________________________________________________________
Περίληψη εισήγησης της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρείας από τις αρχιτέκτονες της Ομάδας Μελέτης του Αναβάτου (Ε. Φεσσά-Εμμανουήλ, Φ, Αναιρούση-Σωτηράκη, Ε. Ματρακίδη-Φίλιππα) στο Επιστημονικό Συνέδριο για την Ανάπτυξη της Χίου (Χίος 5-7.10.2018). Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Καμπάνες, τεύχος 15, Δεκ. 2019 - Ιαν. 2020, σελ. 22-29.

Η παρουσίασή μας αρχίζει με μια σύντομη επισκόπηση των προσπαθειών για την αντιμετώπιση του θέματος επί τριάντα τρία χρόνια (1985-2008) προκειμένου να το επαναπροσεγγίσει υπό το φως των σημερινών δεδομένων.

Ο Ανάβατος είναι διατηρητέος οικισμός στο κέντρο της Χίου ιδιαίτερου ιστορικού, περιβαλλοντικού, αρχιτεκτονικού και πολεοδομικού ενδιαφέροντος.

The conversion of the originally Byzantine church of Hagia Sophia from a museum into a mosque - symbol of Turkey's distancing from secular Kemalism and the West (2020) is just a decade away from the opposite symbolism of the festive events on the occasion of the proclamation of Istanbul as European Capital of Culture (2010). These events included the traveling exhibition “Greek Architects of Istanbul in the Era of Westernization” and a book of the same title edited by Hasan Kuruyazici and Eva Sarlak with scholars’ articles in three languages (Greek - Turkish and Greek - English). This was the first comprehensive presentation of the architectural work of the Greek Orthodox community in the multinational capital of the Ottoman Empire. In addition to its contribution to the Europeanization of Istanbul, during the 19th century and until the proclamation of the Turkish Republic in 1923, this work makes its presence felt even today. Many of the buildings designed by Greek architects of this period are comfortably inhabited to this day or have successfully changed use, while several belong to the city’s listed monuments.

My online article outlines the exhibition and the book of this architectural work, beginning with the favorable conditions for its production and promotion.
http://clioturbata.com/απόψεις/phessa-architecture-of-constantinople-rum/
______________________________________________________________________________________________
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί - σύμβολο της απομάκρυνσης της Τουρκίας από τον κοσμικό κεμαλισμό και τη Δύση απέχει μία μόλις δεκαετία από τον αντίθετο συμβολισμό των εκδηλώσεων και εκδόσεων οι οποίες πραγματοποιήθηκαν με αφορμή την ανακήρυξη της Κωνσταντινούπολης ως «Πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης». Σε αυτές ανήκαν η περιοδεύουσα έκθεση «Ρωμιοί αρχιτέκτονες της Πόλης στην περίοδο του εκδυτικισμού» και το ομότιτλο βιβλίο με κείμενα σε τρεις γλώσσες (ελληνικά - τουρκικά και ελληνικά - αγγλικά) που παρουσίασαν το έργο των αρχιτεκτόνων της ελληνορθόδοξης κοινότητας στην πολυεθνική πρωτεύουσα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Πέραν της συμβολής του στον εξευρωπαϊσμό της όψης της Κωνσταντινούπολης, κατά τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού –έως την ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας, το 1923–, το έργο αυτό κάνει ακόμη και σήμερα αισθητή την παρουσία του. Πολλά από τα κτίρια των ρωμιών αρχιτεκτόνων κατοικούνται άνετα μέχρι σήμερα ή άλλαξαν επιτυχώς χρήση, ενώ αρκετά έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία.

Στο άρθρο μου παρουσιάζονται η έκθεση και το  βιβλίo για το αρχιτεκτονικό αυτό έργο, αφού γίνει λόγος για τις ευνοϊκές συνθήκες δημιουργίας και ανάδειξής του. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Clio Turbata, διαδικτυακή εφημερίδα και δεξαμενή σκέψης γύρω από την επιστήμη της Iστορίας.
http://clioturbata.com/απόψεις/phessa-architecture-of-constantinople-rum/

The project was devised as part of the European Union's Culture 2000 program, A.R.V.H.A. (Association for Research on the City and Habitat), the project's French co-ordinator, in collaboration with British architects and academics from A.T.A.P. (Anne Thorne Partnership Architects) and Greek architects from OMADA 80 architects and planners consultants, Sotiris Papadopoulos, Architect.
Each of the three organizations associated with the project has chosen an appropriate presentation for their city. Thus, the Greeks decided to present architectural evolution in Athens through a variety of projects (public buildings, residential buildings, public facilities, public housing with high environmental quality) covering the entire period concerned; the British team has proposed 7 walks along the Thames covering the most notable of the new buildings and districts built within the last 10 years and demonstrating the river's influence on urban planning in London. Finally, the French contribution puts the accent on projects conducted within the last ten years that were selected in collaboration with the major Parisian project clients, on the basis of their architectural and urban qualities. The ultimate aim of this project is to make these European cities accessible in order to enrich our knowledge of European architectural heritage.

My historical-critical essay assesses the concepts “models, rules and freedom” in three crucial periods of neohellenic architecture by tracing the role they played in the work –theoretical and built– of three outstanding architects of these times: the humanist  Lysandros Kaftantzoglou (1811-1885), the neo-romantic Aristotεlis Zachos (1871-1939) and the radical Aris Konstantinidis (1913-1993).
The first part is already uploaded to academia.edu (see: https://www.academia.edu/41544557/_Models_rules_and_freedom_in_neohellenic_architecture._Part_I_The_humanistic_approach_of_architect_Lysandros_Kaftantzoglou_1811-1885).
The second part of the essay that is republished here highlights the approach of Aristotelis Zachos who stood out as a prominent reformer of neohellenic architecture from the eve of World War I until his death in 1939. A herald of the “back to the roots” movement, he managed to combine the realistic and picturesque nature of Greek traditional architecture with the new technological advances and cultural values of his time, but also with the compositional rules of his art, which he had acquired in what was then avant-garde Germany.
_____________________________________________________

Στο ιστορικό και κριτικό αυτό δοκίμιο προσεγγίζονται οι έννοιες πρότυπο, κανόνας και ελευθερία σε τρεις κρίσιμες περιόδους της νέας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Η προσέγγιση γίνεται μέσα από το έργο –θεωρητικό και κτισμένο– τριων κορυφαίων αρχιτεκτόνων αυτών των περιόδων:
του ουμανιστή Λύσανδρου Καυταντζόγλου (1811-1885), του νέο-ρομαντικού Αριστοτέλη Ζάχου (1871-1939) και του ριζοσπάστη Άρη Κωνσταντινίδη (1913-1993).
Το πρώτο μέρος του δοκιμίου έχει ήδη αναρτηθεί στον ιστότοπο academia.edu (βλ.https://www.academia.edu/41544557/_Models_rules_and_freedom_in_neohellenic_architecture._Part_I_The_humanistic_approach_of_architect_Lysandros_Kaftantzoglou_1811-1885).
Το δεύτερο μέρος που αναδημοσιεύεται εδώ φωτίζει την προσέγγιση του αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου, ηγετικής μορφής του μεταρρυθμιστικού κινήματος από τις παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων έως τον θάνατό του το 1939.  Οπαδός της «επιστροφής στις ρίζες», ο Ζάχος κατόρθωσε να εναρμονίσει στο έργο του την προσωπική έκφραση με βιωμένα στοιχεία της αυτογενούς παράδοσης, με το νεωτερικό πνεύμα του Jugendstil και αργότερα της art déco, με τις τεχνολογικές κατακτήσεις και το πνεύμα της εποχής του και με τους συνθετικούς κανόνες της τέχνης του που είχε διδαχθεί στην τότε πρωτοπόρο Γερμανία.

Η πολεοδομική εξέλιξη της ελληνικής πρωτεύουσας και η έντεχνη αρχιτεκτονική της από το 1870 έως τη Μικρασιατική Καταστροφή, αποτελούν το θέμα αυτής της ομιλίας. Ύστερα από την αναγκαία σύνδεση με την προηγούμενη περίοδο, η οποία υπήρξε αντικείμενο εμπεριστατωμένων ερευνών, θα σκιαγραφηθούν ο αρχιτεκτονικός εκσυγχρονισμός της Αθήνας και το πολεοδομικό του πλαίσιο στα σαράντα επτά αυτά χρόνια. Πρόκειται για μία περίοδο της αθηναϊκής πολεοδομίας και αρχιτεκτονικής η οποία, παρά τη σημασία της, έχει απασχολήσει πολύ λιγότερο την επιστημονική έρευνα από ότι η οθωνική περίοδος και ο Mεσοπόλεμος.

My historical-critical essay assesses the concepts “models, rules and freedom” in three crucial periods of neohellenic architecture by tracing the role they played in the work –theoretical and built– of three outstanding architects of these times: the humanist  Lysandros Kaftantzoglou (1811-1885), the neo-romantic Aristotle Zachos (1871-1939) and the radical Aris Konstantinidis (1913-1993).

The first part of the essay that is republished here begins with a general introduction to the significance of the three concepts in architecture from antiquity to the present. The special features of architecture in modern Greece are also highlighted. Kafantzoglou's humanist approach and work is the core topic of this part.

This essay highlights the differences between history and criticism. It also expresses a skepticism about the fashions of critical historiography and "meta-history" in architecture, which are opposed to the science of history. It is noted that the amazing development of the means and techniques for collecting, processing, managing and disseminating architectural information has proved to be a two-sided currency. It broadened  the  horizons of modern architectural historians and critics as well as their distance from architectural reality, namely the built environment and its creators. ______________________________________________________________________
Η επισήμανση των διαφορών του ιστορικού από τον κριτικό λόγο,  οδηγούν σε έναν σκεπτικισμό για τις μόδες της κριτικής ιστοριογραφίας και της «μεταϊστορίας» στην αρχιτεκτονική, οι οποίες  αντιπαρατίθενται στην επιστήμη της ιστορίας. Το δοκίμιο αυτό επικεντρώνεται σε μεθοδολογικά και δεοντολογικά θέματα της αρχιτεκτονικής ιστοριογραφίας. Επισημαίνεται π.χ. ότι η εκπληκτική ανάπτυξη των μέσων και τεχνικών συγκέντρωσης, επεξεργασίας, διαχείρισης και  διάδοσης  αρχιτεκτονικών  πληροφοριών  αποδείχτηκε  νόμισμα  με  δύο όψεις. Επέτρεψε τη διεύρυνση των οριζόντων των σύγχρονων ιστορικών και κριτικών, αλλά έφερε  και  την  απομάκρυνσή  τους  από  την  αρχιτεκτονική πραγματικότητα, δηλαδή  από  τα αρχιτεκτονικά  έργα  και τους  δημιουργούς τους.

Ιδρυτικό  μέλος του Γραφείου    Αρχιτεκτονικών  Μελετών 19/57,  το  οποίο διαδραμάτισε  πρωταγωνιστικό  ρόλο στους πανελλήνιους  αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς της περιόδου 1957-1970, ο Δημήτρης Κονταργύρης (γ. 1934) συνέβαλε στον ποιοτικό εκσυγχρονισμό της αρχιτεκτονικής μας με αξιόλογα κτίρια εκπαίδευσης, υγείας και πρόνοιας, γραφείων και μεταφορών. Όμως η συμβολή αυτή είναι ανεπαρκώς τεκμηριωμένη και αφορά κυρίως δημοσιεύσεις των βραβευμένων προτάσεων του Γραφείου σε διαγωνισμούς.  Ως ελεύθερος επαγγελματίας με βασικούς εργοδότες το κράτος και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΔΔ,  ΝΠΙΔ), ο αρχιτέκτων και οι συνεργάτες του δεν είχαν κάποιον λόγο να φωτογραφίζουν και να δημοσιεύουν  συστηματικά τη  δουλειά τους.  Το  αντίθετο ισχύει  στις  περιπτώσεις αρχιτεκτόνων με    ιδιωτικά  έργα  και,  κυρίως, αρχιτεκτόνων με ακαδημαϊκή σταδιοδρομία. Σκοπός αυτού του κειμένου είναι να σκιαγραφήσει τη διαδρομή ενός αρχιτέκτονα της γενιάς του ΄60 ο οποίος διακρίθηκε ως μαχόμενος μελετητής κτιρίων του δημόσιου τομέα.___________________________________________________
Founding member of the collaborative Office of Architectural Design 19/57, which played a leading role in the Pan-Hellenic competitions of the period 1957-1970, Dimitris Kontargyris (b. 1934) contributed to the modernizing of Greek architecture with remarkable education buildings, offices, health, welfare and transport facilities. But this contribution is insufficiently documented and restricted to the publications of the
Office’s award winning proposals in competitions. As a freelance professional with key clients public bodies (NGD, NGD), the architect and his collaborators had no reason to photograph and publish their work systematically. The opposite is true for
architects with private clients and, above all, for architects with academic
careers. The purpose of this paper is to outline the path of an architect who distinguished himself as a socially responsible modernist and supporter of collaborative practice.

Θέμα αυτού του δοκιμίου είναι η κριτική προσέγγιση ιδεολογικών και πολιτισμικών ζητημάτων της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής σε τρεις κρίσιμες περιόδους. Αυτές ήταν: (α)
Ο ελληνίζων ή αθηναϊκός νεοκλασικισμός της Οθωνικής περιόδου, (β) το κίνημα της
επιστροφής στις ρίζες –ο αρχιτεκτονικός δημοτικισμός ή λαϊκισμός– των
δεκαετιών του 1910 και 1920 και (γ) ο ελληνικός μοντερνισμός της δεκαετίας του 1930.


The aim of this essay is to assess ideological and  cultural issues of architecture in modern Greece at three critical periods: (i) The Athenian Neo-classicism established in the second quarter of the nineteenth century, which was the composite offspring of European Neoclassicism and the late eighteenth-century cultural movement known as the Greek Enlightenment; (ii) the neo-vernacular or traditionalist current of the 1910s and 1920s related to a local movement known as the return to the people’s roots; and (iii) the successful transplanting of the modern movement’s  international ideas and styles that suited the practical mood and needs of Greek society of the 1930s.

The aim of this essay is to assess ideological and  cultural issues of architecture in modern Greece at three critical periods: (i) The Athenian Neo-classicism established in the second quarter of the nineteenth century, which was the composite offspring of European Neoclassicism and the late eighteenth-century cultural movement known as the Greek Enlightenment; (ii) the neo-vernacular or populist / traditionalist current of the 1910s and 1920s related to a local movement known as the return to the people’s roots; and (iii) the successful transplanting of the modern movement’s  international ideas and styles that suited the practical mood and needs of Greek society of the 1930s.
_______________________________________________________________________
Θέμα αυτού του δοκιμίου είναι η κριτική προσέγγιση ιδεολογικών και πολιτισμικών ζητημάτων της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής σε τρεις κρίσιμες περιόδους. Αυτές ήταν: (α) Ο ελληνίζων ή αθηναϊκός νεοκλασικισμός της Οθωνικής περιόδου, (β) το κίνημα της επιστροφής στις ρίζες –ο αρχιτεκτονικός δημοτικισμός ή λαϊκισμός– των δεκαετιών του 1910 και 1920 και (γ) ο ελληνικός μοντερνισμός της δεκαετίας του 1930.

On Tuesday 16 April 2019 at 19:30, a presentation was held of the book BASILE COURÉMÉNOS, ARCHITECT, in the East Room of the Academy of Athens. Speakers included Academicians Panagiotis L. Vokotopoulos and Manolis Korres, and the book’s author, Helen Fessas-Emmanouil, historian of architecture and professor emerita of the University of Athens.

On Tuesday 16 April 2019 at 19:30, a presentation will be held of the book VASSILIOS KOUREMENOS, ARCHITECT, in the East Room of the Academy of Athens. Speakers will include Academicians Panagiotis L. Vokotopoulos and Manolis Korres, and the book’s author, Helen Fessas-Emmanouil, historian of architecture and professor emerita of the University of Athens.
___________________________________________________________________________

Την Τρίτη 16 Απριλίου και ώρα 19.30 παρουσιάζεται στην Ανατολική Αίθουσα της Ακαδημίας Αθηνών το βιβλίο της Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
ΚΟΥΡΕΜΕΝΟΣ, ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ. Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι ακαδημαϊκοί Παναγιώτης Λ. Βοκοτόπουλος και Μανόλης Κορρές και η συγγραφέας Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ,στορικός της αρχιτεκτονικής και ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών.

The Municipal Theatre of Piraeus (1882-1895), a work by Ioannis Lazarimos (1849-1913), distinguished architect and professor at the National Technical University of Athens, is an outstanding monument of public architecture. It is also a symbol of the vigour of Piraeus society in the late 19th century and of its municipal leaders, who envisioned the creation of a modern European city. This article does not examine in detail the building’s recent and widely publicized restoration and reorganization, carried out under the supervision of the Directorate of Protection and Restoration of Modern and Contemporary Monuments at the Ministry of Culture (2008-2013). _____________________________________________________________________
Tο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά (1882-1895), έργο του διακεκριμένου αρχιτέκτονα και καθηγητή του Πολυτεχνείου Iωάννη Λαζαρίμου(1849-1913), είναι ένα από τα ελάχιστα ελληνικά θέατρα του 19ου αιώνα που επέζησαν ώς τις μέρες μας. Αποτελεί επίσης σύμβολο του δυναμισμού της πειραϊκής κοινωνίας του όψιμου 19ου αιώνα και των δημοτικών αρχόντων της που οραματίζονταν τη δημιουργία μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής πόλης. Στο άρθρο αυτό δεν παρουσιάζεται η πρόσφατη και πολυδημοσιευμένη αποκατάσταση / ανακαίνιση του Δημοτικού Θεάτρου η οποία έγινε υπό την επίβλεψη της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού με το σύστημα της μελέτης-κατασκευής (2008-2013).

The exhibition “Greek set and costume designers and ancient drama” was co-organised by the Faculty of Theatre Studies at the University of Athens. Regarding the approach to this essentially un-researched theme, two years were required and a great deal of research by thirty students, undergraduate and graduate alike, at the University of Athens Faculty of Theatre Studies, which was carried out within the context of the  academic courses of Helen Fessas-Emmanouil.  The exhibition was held in the Kostas Palamas Building of the University of Athens from 31 March to 30 April 1999. A section of the exhibition travelled to nine Greek cities from 1999 to 2001. In November and December 2000 the exhibition was included in the “Culture Train” of “Artists without Borders” and presented in various cities abroad (Belgrade, Zagreb, Vienna etc.).
To accompany the exhibition, a large catalogue was published entitled ‘Ελληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα (Greek Stage and Costume Designers and Ancient Drama), which contains a prologue by Spyros Evangelatos, theoretical studies by Walter Puchner, Kostas Georgousopoulos, Agnes Mouzenidou and Helen Fessas-Emmanouil, together with presentations of the work, and the views of forty-nine Greek artists on the staging of ancient drama. ____________________________________Η έκθεση «Έλληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα» συνδιοργανώθηκε από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών (ΤΘΣ) του Πανεπιστημίου Αθηνών. Για την προσέγγιση αυτού του ουσιαστικά αδιερεύνητου θέματος απαιτήθηκε διετής και πολύμοχθη έρευνα τριάντα φοιτητών ―προπτυχιακών και μεταπτυχιακών― του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία διεξήχθη  στο πλαίσιο των μαθημάτων της Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ. Η έκθεση πραγματοποιήθηκε  στο Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Αθηνών – Κτήριο Κωστή Παλαμά από 31 Μαρτίου έως 30 Απριλίου 1999. Κατά τη διετία 1999-2001  ένα τμήμα της έκθεσης περιόδευσε σε εννέα ελληνικές πόλεις. Τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2000 η έκθεση περιελήφθη στο «Τρένο του Πολιτισμού» των «Καλλιτεχνών χωρίς Σύνορα» και παρουσιάστηκε σε διάφορες πόλεις του εξωτερικού (Bελιγράδι, Zάγρεμπ, Bιέννη κ.ά.).
Στο πλαίσιο της Έκθεσης εκδόθηκε μεγάλος κατάλογος – βιβλίο με τίτλο Έλληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα, στον οποίο περιλαμβάνονται πρόλογος του Σπύρου Ευαγγελάτου, θεωρητικά μελετήματα των Βάλτερ Πούχνερ, Κώστα Γεωργουσόπουλου, Αγνής Μουζενίδου και Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ και παρουσιάσεις του έργου και των απόψεων σαράντα εννέα ελλήνων καλλιτεχνών επάνω στη σκηνική παρουσίαση του αρχαίου δράματος.

The exhibition “Greek set and costume designers and ancient drama” was co-organised by the Faculty of Theatre Studies at the University of Athens. Regarding the approach to this essentially un-researched theme, two years were required and a great deal of research by thirty students, undergraduate and graduate alike, at the University of Athens Faculty of Theatre Studies, which was carried out within the context of the  academic courses of Helen Fessas-Emmanouil.  The exhibition was held in the Kostas Palamas Building of the University of Athens from 31 March to 30 April 1999. A section of the exhibition travelled to nine Greek cities from 1999 to 2001. In November and December 2000 the exhibition was included in the “Culture Train” of “Artists without Borders” and presented in various cities abroad (Belgrade, Zagreb, Vienna etc.).
To accompany the exhibition, a large catalogue was published entitled ‘Ελληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα (Greek Stage and Costume Designers and Ancient Drama), which contains a prologue by Spyros Evangelatos, theoretical studies by Walter Puchner, Kostas Georgousopoulos, Agnes Mouzenidou and Helen Fessas-Emmanouil, together with presentations of the work, and the views of forty-nine Greek artists on the staging of ancient drama.________________________________________Η έκθεση «Έλληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα» συνδιοργανώθηκε από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών (ΤΘΣ) του Πανεπιστημίου Αθηνών. Για την προσέγγιση αυτού του ουσιαστικά αδιερεύνητου θέματος απαιτήθηκε διετής και πολύμοχθη έρευνα τριάντα φοιτητών ―προπτυχιακών και μεταπτυχιακών― του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία διεξήχθη  στο πλαίσιο των μαθημάτων της Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ. Η έκθεση πραγματοποιήθηκε  στο Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Αθηνών – Κτήριο Κωστή Παλαμά από 31 Μαρτίου έως 30 Απριλίου 1999. Κατά τη διετία 1999-2001  ένα τμήμα της έκθεσης περιόδευσε σε εννέα ελληνικές πόλεις. Τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2000 η έκθεση περιελήφθη στο «Τρένο του Πολιτισμού» των «Καλλιτεχνών χωρίς Σύνορα» και παρουσιάστηκε σε διάφορες πόλεις του εξωτερικού (Bελιγράδι, Zάγρεμπ, Bιέννη κ.ά.).
Στο πλαίσιο της Έκθεσης εκδόθηκε μεγάλος κατάλογος – βιβλίο με τίτλο Έλληνες σκηνογράφοι – ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα, στον οποίο περιλαμβάνονται πρόλογος του Σπύρου Ευαγγελάτου, θεωρητικά μελετήματα των Βάλτερ Πούχνερ, Κώστα Γεωργουσόπουλου, Αγνής Μουζενίδου και Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ και παρουσιάσεις του έργου και των απόψεων σαράντα εννέα ελλήνων καλλιτεχνών επάνω στη σκηνική παρουσίαση του αρχαίου δράματος.

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών (1839-1864) σχεδιάστηκε από τον ταλαντούχο Δανό αρχιτέκτονα Χριστιανό Χάνσεν (1803-1883). Ήταν το πρώτο κτίριο της Αθηναϊκής Τριλογίας του 19ου αιώνα —Ακαδημία Αθηνών, Πανεπιστήμιο και Εθνική Βιβλιοθήκη— και μνημείο των προσπαθειών για τη συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας και τον αστικό εκσυγρονισμό του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.  Εκτός από την καθοριστική επιρροή του στη νεοελληνική αρχιτεκτονική, το Πανεπιστήμιο Αθηνών ανήκει στα αξιόλογα μνημεία του ευρωπαϊκού Νεοκλασικισμού. Στο κτίριο αυτό στεγάζονται σήμερα η Πρυτανεία, η Σύγκλητος, η μεγάλη αίθουσα τελετών και άλλες σημαντικές κεντρικές υπηρεσίες.
Πρόκειται για το πλήρες κείμενο της αρχιτεκτονικής παρουσίασης του Πανεπιστημίου Αθηνών, ένα μέρος του οποίου περιλαμβάνεται στην τηλεοπτική εκπομή «Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών» της σειράς «ΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ» του Καναλιού της Βουλής των Ελλήνων. _____________________
The University of Athens (1839-1864) is a work by the Danish architect Hans Christian Hansen (1803-1883). It was the first building in the 19th-century “Athens Trilogy” —Academy of Athens, University and National Library—, and a monument to the efforts to shape the national identity and achieve the urban modernization of the newly founded Greek State. In addition to its decisive influence on Neohellenic architecture, it belongs among the noteworthy monuments of European neoclassicism. Hansen's building still serves as the university's administrative headquarters and ceremonial hall.
This is the full text of the architectural presentation of the University of Athens, part of which was included in the television program “National Capodistrian University of Athens” in the series “URBAN LANDSCAPE” presented on the Hellenic Parliament TV channel.

Ο Βορειοηπειρώτης Βασίλειος Κουρεμένος (Βουλιαράτες 1875 – Αθήνα 1957) ανήκει στους κορυφαίους Έλληνες αρχιτέκτονες των ετών 1910-1935, χάρη στο πολυσχιδές έργο και την ισχυρή προσωπικότητά του. Ήταν απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών του Παρισιού (École nationale et spéciale des beaux-arts), εμπνευσμένος και ασυμβίβαστος καθηγητής αρχιτεκτονικών συνθέσεων στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κατά την τριετία 1925-1928, ιδρυτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1926) και, από το 1930, αντεπιστέλλον μέλος της Κεντρικής Εταιρείας Γάλλων Αρχιτεκτόνων (Société centrale des architectes français), της σημερινής Αρχιτεκτονικής Ακαδημίας (Académie de l’architecture). Ο Κουρεμένος πίστευε ότι η κατασκευή, η λειτουργικότητα, η αισθητική και η προσωπική έκφραση δεν αποτελούν τις μόνες διαστάσεις της αρχιτεκτονικής. Εξίσου σημαντικές, άν όχι σημαντικότερες, θεωρούσε την πολιτισμική και την ηθική της διάσταση. Η αξία του μεταρρυθμιστικού έργου του Κουρεμένου, στο οποίο η μετριοπαθής νεωτερικότητα εναρμονιζόταν με την παράδοση του κλασικισμού, επιβεβαιώνεται από την αντοχή του στον χρόνο. Τα περισσότερα κτίριά του κατοικούνται άνετα μέχρι σήμερα και αρκετά έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία.
H μελέτη, βασισμένη σε αρχειακή και επιτόπια έρευνα, περιλαμβάνει: (α) εισαγωγικό σημείωμα για την κατάρτιση  και την επαγγελματική εμπειρία του Κουρεμένου πριν εγκατασταθεί στην οθωμανική πρωτεύουσα, (β) καταγραφή των κτιρίων και μελετών του στην Κωνσταντινούπολη και (γ) κριτική προσέγγιση δύο σημαντικών και επαρκώς τεκμηριωμένων έργων του — της Τράπεζας Αθηνών στον Γαλατά και του τάφου της οικογένειας Γαλίτση στο ελληνικό νεκροταφείο του Sisli. -----------------------------------------------------------------------------Basile Coureménos (1875-1957) is a major figure in the architectural history of Greece, thanks to his multifaceted work. He was a graduate of the École Nationale et Spéciale des Beaux Arts (ENSBA), an enlightened professor of architecture at the Polytechnical School of Athens (1925-1928), a founding member of the Athens Academy (1926) and a corresponding member of the Société centrale des architectes français ― today the Académie de l’Architecture (1930). During his stormy career which started in Paris (1904-1910), continued in Istanbul (1911-1915) and Edirne (1920-1922) and ended in Greece (1923-1957). Coureménos distinguished himself as an architect with a capital A, an advocate of modernization and originality within the classical tradition, a cosmopolitan patriot and a supporter of meritocracy though scholarship endownments geared towards facilitating the studies of young architects and artists in France.

My essay proposes a selective assessment of the architect’s little known work in Istanbul from 1911 to 1916. These turbulent years, following the Young Turk Revolution, which include the watershed events of three wars –the Italian War of 1911, the Balkan Wars of 1912 & 1913 and the two first years of World War I–, are also an important but not adequately studied period of Greek and Ottoman architecture, as it coincides with the decline of eclecticism and art nouveau and the dawn of anti-academic modernism. 

Coureménos was not only one of the Greek architects who participated in the concerted effort made since the Tanzimat reform to transform the Ottoman capital of Istanbul into a European-like capital (Celik, 1986, 161). His brilliant studies and professional experience in Paris, in conjunction with his artistic genius and strong personality, enabled him to leave his mark on Karaköy Square – Bankalar Avenue as the architect who designed the landmark Minerva Han.

The text, which is based on rare documents and in situ investigation, comprises: (a) an introductory note of the architects’s formation and professional experience before setting himself up in the Ottoman capital; (b) a list of his buildings and projects in Istanbul and (c) a critical approach of two more or less well documented works of his, namely the Banque d’Athènes branch (Minerva Han) and the Galitsi family tomb in the Greek Cemetery of Sisli.

Μνήμες δημιουργίας και αυτοπεποίθησης
ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΟΙ - EΝΔΥΜΑΤΟΛΟΓΟΙ ΚΑΙ AΡΧΑΙΟ ΔΡΑΜΑ
Έκδοση Tμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών και Yπουργείου Πολιτισμού, Αθήνα 1999, 30Χ 24 εκ., 301 σελίδες (εξαντλημένο).
Επιστημονική επιμέλεια και επικεφαλής της τριμελούς ομάδας σύνταξης των  κειμένων: Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ.
Βασική συνεργάτις: Αφροδίτη Μαρτζούκου, θεατρολόγος.
Συνεργάτιδες: Έλσα Ανδριανού και Πετρούλα Ξιφαρά, φιλόλογοι - θεατρολόγοι.

Με αυτό το βιβλίο άνοιξε ένα ελάχιστα γνωστό κεφάλαιο της ιστορίας του νέου ελληνικού θεάτρου, το κεφάλαιο της σκηνογραφίας και της ενδυματολογίας του αρχαίου δράματος κατά τον 20ό αιώνα. Στη συγγραφή του βιβλίου αξιοποιήθηκε επιστημονικά ένα μέρος του ογκώδους υλικού που έφερε στο φως τριετής έρευνα τριάντα φοιτητών του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (1995-1998) υπό τη διεύθυνση της τότε αναπληρώτριας καθηγήτριας Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ.
Η σκηνική παρουσίαση του αρχαίου δράματος αποτελεί μια ανεκτίμητη προσφορά της σύγχρονης Ελλάδας στην ιστορία του παγκόσμιου θεάτρου. Η προσφορά αυτή δεν οφείλεται μόνο στο προνόμιο της χώρας μας να είναι η γενέτειρα γη των μεγάλων δραματικών ποιητών της αρχαιότητας και η κληρονόμος των υπαίθριων θεάτρων, στα οποία πρωτακούστηκε ο λόγος τους. Υπήρξε κυρίως καρπός μιας συλλογικής προσπάθειας για την «αναβίωση» του αρχαίου δράματος, η οποία εξασφάλισε στη σχετικά πρόσφατη ιστορία του νέου ελληνικού θεάτρου τον σημαντικότερο, μέχρι ώρας, νεωτερισμό της. Στη μεγάλη αυτή προσπάθεια συνέβαλαν και οι σκηνογράφοι - ενδυματολόγοι, εργαζόμενοι τόσο εντός όσο και εκτός ελληνικών συνόρων. __________________________________________________________
Recalling the times of creativity and self-confidence
GREEK SET AND COSTUME DESIGNERS AND ANCIENT DRAMA
Publication by the Department of Theatrical Studies at the University of Athens and the Ministry of Culture, Athens 1999, 30 x 24 cm, 301 pages (out of print).
Scientific editor and head of the three-member team responsible for writing the texts: Hellen Fessas-Emmanouil
Main collaborator:  Aphrodite Martzoukou, theatrologist
Collaborators: Elsa Andrianou and Petroula Xifara, philologists – theatrologists
This book opens a little-known chapter in the history of modern Greek theatre: the chapter on 20th-century set and costume designs for ancient drama. In the writing of the book, part of the voluminous material brought to light during the three years of research by thirty students of the Department of Theatrical Studies at the University of Athens (1995-1998) was utilized in a scientific way under the direction of then Associate Professor Helen Fessas-Emmanouil.

The stage presentation of ancient drama was an invaluable contribution by modern Greece to global theatrical history. This contribution was not due solely to our country’s privilege of being the birthplace of the great dramatic poets of antiquity; it was also due to our inheritance of the outdoor theatres in which their words were first heard.  It was primarily the fruit of a collective effort to “revive” the ancient drama that, in the relatively recent history of the modern Greek theatre, preserved its most significant modernism to date.  The set and costume designers wrking both within and beyond the borders of Greece also contributed to this great effort.

H Επιστημονική Ημερίδα  που οργάνωσε η Α´ Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών στις 16.10.1998 ήταν ο πρώτος συστηματικός διάλογος πάνω στο θέμα της προστασίας του μοντέρνου κτηριακού αποθέματος της μεσοπολεμικής Αθήνας. Σε αυτόν συμμετείχαν ειδικοί επιστήμονες και εκπρόσωποι φορέων του δημοσίου και του Δήμου Αθηναίων που ασχολούνται με την προστασία των αρχιτεκτονικών μνημείων του 20ού αιώνα.  /  The Scientific Meeting organized by the Greek Ministry of Culture’s First Ephorate of Modern Monuments on 16.10.1998 was the first systematic debate on the protection of interwar heritage architecture in Athens. Specialists and agencies involved in protecting 20th century heritage architecture contributed to this thematic debate.

Aris Konstantinidis (1913-1993) was a leading figure of Greek postwar architecture.  The  topic of this publication is the 1998 Colloquium and exhibition of his work at the School of Architecture of Princeton University, entitled “Aris Konstantinidis. The building and the land”.  The publication includes: (a) the Colloquium program and presentation abstracts by the organizers (M. Christine Boyer, Marina Lathouri and Maurice van Eijs) and by the five speakers (Helen Fessas-Emmanouil, Kenneth Frampton, Dimitri Konstantinidis, David Leatherbarrow and Sokratis Georgiadis); (b) characteristic photographs of the exhibition at the School of Architecture of Princeton University (February 14 – March 7, 1998).

Θέμα αυτού του δοκιμίου είναι η αναμέτρηση της ελληνικής αρχιτεκτονικής του
20ού αιώνα με την πρόκληση του διεθνισμού σε δύο κρίσιμες, αλλά πολύ
διαφορετικές περιόδους: τη δωδεκαετία 1955-1967 και τη δεκαετία του 1990.
Παρά τις αντίρροπες τάσεις τους, οι δύο αυτές περίοδοι έφεραν στο προσκήνιο
με ιδιαίτερη ένταση το ζήτημα των σχέσεων της εξωγενούς, κατά κανόνα,
αρχιτεκτονικής νεωτερικότητας ή καινοτομίας με τη μακραίωνη και λαμπρή
αρχιτεκτονική παράδοση του τόπου. Χωρίς να αποσιωπά τις αρνητικές όψεις των δύο περιόδων, το δοκίμιο επικεντρώνεται στα θετικά τους στοιχεία. Σε αυτά ανήκουν η μαχητική αισιοδοξία των αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων της δωδεκαετίας 1955-1967, το αξιολογο έργο που πραγματοποίησαν ως ελεύθεροι επαγγελματίες και δημόσιοι υπάλληλοι και η παρουσία τους στον διεθνή ορίζοντα. Οι δημιουργικές αναπλάσεις ιστορικών κτηρίων, η θεωρητική κατάρτιση των νέων αρχιτεκτόνων, ο προβληματισμός τους για τον δημόσιο χώρο και η παρουσία των γυναικών στον επαγγελματικό και ακαδημαϊκό στίβο, ανήκουν στα θετικά στοιχεία της δεκαετίας του 1990.
__________________________
Despite the counterbalancing trends of the 60s and 90s, historical conditions in both cases required Greek architecture to face up to the challenge of internationalism. The same conditions also brought to the centre of attention the question of the relationship between what was generally exogenous modernity and Greece’s age-long indigenous traditions. This essay attempts to unravel the knots —of a national and global nature— in the historical and critical discourse which entrap our view of architects and projects of the Western capitalist periphery into two opposing but equally barren rationales: a) the rationale of an antithesis between modernization and tradition which has been systematically cultivated by the critical discourse and the comparative history of the leading centres of innovation and publicity during the twentieth century, and b) the rationale by which  the architects of the periphery defend themselves against the levelling modernity launched by these centres, using methods from what is called “critical regionalism” to self-satisfied provincialism or nationalism.

NEOHELLENIC ARCHITECTURE*
… In the process of building a centralized state, based on secular rationalism, Neoclassicism, cultural homogenization and an irredentist agenda, the modernizing elites encountered the opposition of traditionalists, including the local nobles and warlords who had fought in the War of Independence (1821-1832) against the Ottomans, and the rural portions of society, which identified the nation with the folk-culture of the Greek-speaking Byzantine Empire, which had been safeguarded by the Orthodox Church under Ottoman rule.  Much as intellectuals like the historian Kōnstantinos Paparrīgopoulos tried to promote a three-phase model of Greek history (Classical, Byzantine and Modern), so, too, Neohellenic architecture attempted to balance imported modernization with its indigenous traditions and historic legacies. In the 19th and early 20th century, Greece’s urban architecture evolved in two distinct phases …
* More at: http://ernie.uva.nl/viewer.p/21/56/object/122-280144

Fessas-Emmanouil, Helen, 2017. “Neohellenic architecture”, Encyclopedia of Romantic Nationalism in Europe, ed. Joep Leerssen (electronic version; Amsterdam: Study Platform on Interlocking Nationalisms, www.romanticnationalism.net), article version 1.1.1.2/a, last changed 23-11-2017.





_________________________________
The PDF flyer of Encyclopedia of Romantic Nationalism in Europe: http://en.aup.nl/download.php?file=Encyclopedia%20of%20Romantic%20Nationalism%20in%20Europe%20Flyer%202018.pdf

New Public Buildings by ANTONAKAKIS, TOMBAZIS, VALSAMAKIS. Fifth International Exhibition of Architecture – Biennale di Venezia 1991. Exhibition Catalogue edited by Helen Fessas-Emmanouil, Athens: Greek Ministry of Culture & Credit Bank of Greece. 1991.
This catalogue was published in 1991 on the occasion of Greece’s first participation at the Biennale di Venezia International Architecture Exhibitions. It features representative works of four distinguished Greek architects who adopted different cultural, ideological and aesthetic positions: Nicos Valsamakis, Suzana and Dimitris Antonakakis, and Alexandros Tombazis. An introductory essay by Helen Fessas-Emmanouil, titled “Public Architecture in Modern Greece”, provided a framework within which the visitor of the Greek pavilion could appreciate the buildings for public use of the four architects on display.

Vassilios Couremenos (1875-1957) is an exceptional Greek architect of his generation which was sorely tested by world history and the great geopolitical changes in the Balkans. This book sketches his exciting career, from his birthplace in Vouliarates of Northern Epirus (now Bularat, Albania) to his studies at the École  nationale des beaux-arts in Paris, where he also began his professional career (1904-1910), to Istanbul (1910-1915 and 1918-1919), to Adrianopolis (now Edirne, 1920-1922) and to Athens (1915-1918 and 1922-1957).  The value of Couremenos’ architecture is also highlighted comparatively, in which modernization is harmonized  with the tradition of classicism and the “spirit of each place”.
___________________________________________________________________
Ο Βασίλειος Κουρεμένος (1875-1957) ανήκει στους πλέον καταρτισμένους και διεθνώς αναγνωρισμένους έλληνες αρχιτέκτονες της γενιάς του, η οποία δοκιμάστηκε σκληρά από την ιστορία και τις μεγάλες γεωπολιτικές αλλαγές στη Βαλκανική χερόνησο. Στο βιβλίο αυτό σκιαγραφείται η συναρπαστική πορεία του Βορειοηπειρώτη αρχιτέκτονα από τη γενέτειρά του –το χωριό Βουλιαράτες– στο Παρίσι όπου σπούδασε και άρχισε την επαγγελματική σταδιοδρομία του (1904-1910), την Κωνσταντινούπολη (1910-1915 και 1918-1919), την Αθήνα (1915-1918), την Αδριανούπολη (1920-1922) και, τέλος, την Αθήνα (1922-1957). Αναδεικνύει επίσης την αξία της μεταρρυθμιστικής αρχιτεκτονικής του Κουρεμένου η οποία εναρμονίζει τη νεωτερικότητα με την παράδοση του κλασικισμού και το πνεύμα του κάθε τόπου.

Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ (επιστημονική επιμέλεια), XΟΡΟΣ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΟ. AΠΟ ΤΗ NΤΑΝΚΑΝ ΣΤΙΣ ΝΕΕΣ ΧΟΡΕΥΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ, Εθνικό και Καποδιστρικό Πανεπιστήμιο Αθηνών – Εκδόσεις Έφεσος, Αθήνα 2004, 24x30 εκ., 504 σελίδες / Helen Fessas-Emmanouil (scientic editor), DANCE & THEATRE. FROM ISADORA DUNCAN TO THE EXPERIMENTAL DANCE-THEATRE GROUPS, National and Capodistrian University of Athens – Ephesus Editions, Athens 2004, 24x30 cm, 504 pages
_______________________________________________________________________
Mε την έκδοση αυτή, άνοιξε  ένα σημαντικό κεφάλαιο της ιστορίας των δύο αδελφών τεχνών –του χορού  και του θεάτρου–  που είναι η πορεία των σχέσεών τους στην Ελλάδα του 20ού αιώνα. Πρόκειται για μια πορεία, η οποία επηρεάζεται από την παρουσία της Isadora Duncan στην Αθήνα αλλά και από πρωτοποριακά κινήματα στη Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αρχίζει επίσημα το 1927 με τις πρώτες Δελφικές Εορτές που διοργάνωσαν ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός και η αμερικανίδα σύζυγός του Εύα Πάλμερ-Σικελιανού και φθάνει έως τις πειραματικές προτάσεις των χοροθεατρικών ομάδων της δεκαετίας του 1990.
Το βιβλίο, το οποίο υπήρξε καρπός τριετούς έρευνας 80 προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδαστών του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών υπό την καθοδήgηση της αναπληρώτριας καθηγήτριας Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ,  διαρθρώνεται σε δύο μέρη. Το πρώτο περιλαμβάνει πρόλογο του ομότιμου καθηγητή του Πανεπισημίου και ακαδημαϊκού Γεωργίου Λάββα, εισαγωγή του προέδρου του Τμήματος καθηγητή Βάλτερ Πούχνερ, τέσσερα ιστορικά και κριτικά άρθρα γραμμένα από την ιστορικό του χορού Άννα Λίγδα, τη θεατρολόγο Αγνή Μουζενίδου, την επιστημονική επιμελήτρια του βιβλίου και τον κλασικό χορευτή και χορογράφο Λεωνίδα Ντε Πιά.  H ιστορία της σχέσης των δύο αδελφών τεχνών παρουσιάζεται στο δεύτερο μέρος του βιβλίου μέσα από την πορεία  και το  έργο  εξήντα  Ελλήνων χορευτών  -  χορογράφων  και σαράντα χορευτικών ομάδων και συγκροτημάτων. ______________________________________________________________________

This publication opened up an important chapter in the history of the two arts - dance and theatre - which is the course of their relations in 20th century Greece. This is a course that was influenced by the presence of Isadora Duncan in Athens as well as by pioneering movements in Germany and the US. It has officially begun in 1927 with the first Delphic Festival organized by the poet Angelos Sikelianos and his American wife Eva Palmer-Sikelianos and reaches the experimental proposals of the dance groups of the 1990s.
The book, which has been the fruit of a three-year study of 80 undergraduate and postgraduate students of the Department of Theatre Studies of the University of Athens under the guidance of professor Helen Fessas-Emmanuil, is structured in two parts. The first includes a Foreword by professor emeritus and academician George Lavas, an Introduction by the Department’s president professor Walter Puchner and four historical and critical articles written by dance historian Anna Ligda, theatologist Agni Mouzenidou, the scientific editor of the book and the classical dancer and choreographer Leonidaσ De Pian. The story of the relationship between the two arts is presented in the second part of the book through the course and work of sixty Greek dancers - choreographers and forty dance groups.

Ελληνική Αρχιτεκτονική Εταιρεία – Αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα , μέλη της Εταιρείας (50 Architects of the 20th century, members of the Hellenic Architectural Society)
Edited by Hellen Fessas-Emmanouil
Potamos Editions, Athens 2009, 520 pages, 22x24,50, ISBN: ISBN 978-960-6691-38-6, Language: Greek

The book is the product of many years of research. It presents the careers and work of the first fifty members of the Hellenic Architectural Society which was established in 1946. Τhis group of architects, who were active in the interwar period, the ’50s and the ’60s, includes distinguished freelance designers, six professors of the National Technical University of Athens and a small number of senior civil servants. Τhe book pays tribute to these architects who, under adverse conditions, promoted the qualitative modernization of the Greek urban environment.

Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζεται το έργο των πενήντα πρώτων μελών της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρείας (ΕΑΕ, έτος ίδρυσης 1946), στα οποία περιλαμβάνονται διακεκριμένοι ελεύθεροι επαγγελματίες, έξι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και αρκετοί δημόσιοι λειτουργοί. Πρόκειται για αρχιτέκτονες-μηχανικούς, διπλωματούχους των ετών 1905-1933, οι οποίοι εξέφρασαν το νεωτερικό πνεύμα του Mεσοπολέμου και των δύο πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, συμβάλλοντας με το έργο τους στον εκσυγχρονισμό της εγχώριας αρχιτεκτονικής.

Στο εισαγωγικό κεφάλαιο δίνεται το πλαίσιο δράσης αυτών των αρχιτεκτόνων –κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, πολεοδομικό υπόβαθρο, νομοθεσία και αρχιτεκτονικά ρεύματα. Σκιαγραφείται, επίσης, ο αγώνας τους για τον πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό εκσυγχρονισμό της Αθήνας.

H αναδρομή στο έργο των πενήντα εταίρων αρχιτεκτόνων αρχίζει από τον πρώτο πρόεδρο της ΕΑΕ Ανδρέα Κριεζή (1887-1962) και τον Καθηγητή του ΕΜΠ και Ακαδημαϊκό Δημήτρη Πικιώνη (1887-1968). Ακολουθεί η παρουσίαση του έργου των ακόλουθων σαράντα οκτώ εταίρων, με πλούσια τεκμηρίωση ένα σημαντικό μέρος της οποίας δημοσιεύεται εδώ για πρώτη φορά. Πρόκειται για τους: Nικόλαο Zουμπουλίδη (1888-1969), Γεώργιο Θεοδωρίδη (1889-1963), Iωάννη Aντωνιάδη (1890-1977), Δημήτριο Kαραντινό-Φιλιππάκη (1890-1971), Δημήτριο Kωνσταντινίδη (1890-1958), Nικόλαο Nικολαΐδη (1891-1967), Iωάννη Xαλεπά (1891-1962), Kωνσταντίνο Γκίνη (1892-1987), Kώστα Kιτσίκη (1892-1969), Eμμανουήλ Λαζαρίδη (1894-1961), Δημήτριο Φωτιάδη (1894-1974), Nίκο Παπαχρήστου (1895-1969), Λεωνίδα Mπόνη (1896-1963), Nίκο Σακελλαρόπουλο (1896-1989), Aνδρέα Πλουμιστό (1897-1962), Κώστα Σγούτα (1897-1983), Kωνσταντίνο Δήμου (1899-1972), Kωνσταντίνο Παπαδάκη (1899-1961), Aλέξανδρο Mεταξά (1900-1979), Iωάννη Bασιλείου (1901-1989), Δημήτριο Γαζή (1901-1977), Eλένη Kανελλοπούλου (1901-1980), Pέννο Kουτσούρη (1901-1997), Γεώργιο Πάνζαρη (1901-1971), Eυάγγελο Pουσσόπουλο (1901-1963), Kυριακούλη Παναγιωτάκο (1902-1982), Γεώργιο Bυργιώτη (1902-1958), Παναγή Mεταξά (1902-1967), Πάτροκλο Kαραντινό (1903-1976), Iωάννη Δεσποτόπουλο (1903-1992), Nικόλαο Kακούρη (1903-1971), Δημήτριο Kάτσαρη (1903-1969), Φώτιο Nικολούδη (1903 [1902;]-1984), Bασίλειο Δούρα (1904-1981), Bασίλειο Kασσάνδρα (1904-1973), Παύλο Mιχαλέα (1904-1990), Περικλή Γεωργακόπουλο (1904-1975), Eμμανουήλ Bουρέκα (1905-1992), Γεώργιο Nομικό (1905-2003), Περικλή Σακελλάριο (1905-1985), Mιχάλη Kανάκη (1906-1990), Σόλωνα Kυδωνιάτη (1906-2001), Kυπριανό Mπίρη (1907-1990) Δημήτριο Tριποδάκη (1907-1988), Θουκυδίδη Bαλεντή (1908-1992), Oρέστη Mάλτο (1908-1999), Iωάννη Tραυλό (1908-1985) και Κώστα Καψαμπέλη (1909-1984).

H προετοιμασία του βιβλίου, το οποίο επιμελήθηκε επιστημονικά η Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, υπήρξε καρπός πενταετούς αρχειακής έρευνας μιας επιστημονικής επιτροπής στην οποία συμμετείχαν και άλλες τρεις αρχιτέκτονες-εταίροι της ΕΑΕ: Δάφνη Tσιμάρα, τ. διευθύντρια της Διεύθυνσης Mελετών Δημοσίων Έργων YΠEXΩΔE, Στυλιανή Kουρκουμέλη-Σπυροπούλου, τ. προϊσταμένη Yπηρεσίας Προστασίας Παραδοσιακών Oικισμών YΠEXΩΔE και μέλος Συμβουλίου Nεωτέρων Mνημείων, Iωάννα Bιλαέτη- Σπυροπούλου, τ. διευθύντρια YΠEXΩΔE και Έρη Μαθιουδάκη-Λυμπερίου, αρχιτέκτων.

Ε. Σακελλαρ'ιου-Herzog & Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ
Π. Α. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΣ, ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ – AN ARCHITECT'S VISION, P.A. SAKELLARIOS

Στο βιβλίο αυτό σκιαγραφείται η διαδρομή του Κερκυραίου αρχιτέκτονα Περικλή Σακελλάριου (1905-1985), ενός από τους πρωταγωνιστές της ελληνικής αρχιτεκτονικής των ετών 1936-1962.  Παράλληλα, τεκμηριώνεται η αξία των έργων του –κυρίως των κατοικιών και μικρών τουριστικών μονάδων– που υπήρξαν καρποί ολικού σχεδιασμού,. Αρκετά από τα έργα αυτά κέρδισαν τη διεθνή αναγνώριση και άντεξαν τη δοκιμασία του χρόνου, επειδή εναρμόνισαν  το πνεύμα της εποχής τους με το πνεύμα του τόπου.

Elisabeth Sakellariou-Herzog - Helen Fessas-Emmanouil

AN ARCHITECT'S VISION. P. A. SAKELLARIOS
Potamos Publishers, Athens 2006

The book outlines the career of Corfiot architect Pericles Sakellarios, one of the leading figures in Greek architecture between 1936 and 1962. At the same time the value of his works is documented – especially his houses and small tourist facilities – which won international acclaim and have stood the test of time because they harmonised the spirit of the age with the spirit of the place.

The book is made up of three parts. The first includes: a prologue by E. Sakellariou-Herzog with the title “A life devoted to architecture”, a historical review by H. Fessas-Emmanouil entitled “Pericles Sakellarios: His life and work”, a text by architect Constantinos Decavallas entitled “Pericles Sakellarios, Architect”, a written interview with the architect himself, personal tributes and a chronology. In the second and most important part of the book, the architect’s work is presented by periods, with photographs and drawings that clearly illustrate the progress of his development. The third part includes a complete list of Pericles Sakellarios’s works, an index of buildings, a bibliography and the authors’ biographical notes.

This bilingual edition, with its abundance of primary data and illustrations, is not addressed solely to experts but also to the more demanding broader public within and beyond the frontiers of Greece.

Στο δίγλωσσο αυτό βιβλίο —πλήρες μείμενο στα ελληνικά και τα αγγλικά— εξετάζεται η εξέλιξη της αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου στην Ελλάδα, μέσα από τη ζωή, τις προσεγγίσεις και το έργο δώδεκα αρχιτεκτόνων που επηρέασαν καθοριστικά τη διαμόρφωσή της. Πρόκειται για διακεκριμένους ανθρώπους της πράξης με διαφορετική ηλικία, προέλευση, εφόδια και νοοτροπία, οι οποίοι εκπροσωπούν το πολυποίκιλο τοπίο της ελληνικής αρχιτεκτονικής των δεκαετιών του 1920 και 1930. Οι περισσότεροι από αυτούς σπούδασαν στο εξωτερικό: στο Παρίσι —École des beaux arts και École spéciale d’architecture—, στη Γερμανία —Πολυτεχνεία του Μονάχου, της Στουτγάρδης, της Kαρλσρούης και του Βερολίνου— και στην École des beaux arts της Κωνσταντινούπολης. Τρεις μόνο από αυτούς ήταν απόφοιτοι της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου της Αθήνας, η οποία ιδρύθηκε το 1917.

This bilingual book –full text in Greek and English– is the product of many years of research by the authors. It traces the evolution of interwar architecture in Greece by studying the life, approaches and work of twelve architects who made a decisive contribution to shaping it. These architects, distinguished men of action with different origins,
qualifications and attitudes, represent all generations in the broad spectrum of 1920s and 1930s. Most of them studied abroad: in Paris —at the École des beaux arts and the École spéciale d’architecture—, in Germany —at the Technische Hochschulen of Munich, Stuttgart, Karlsruhe and Berlin— and in Istanbul — at the École des
Beaux Art de Constantinople. Only three of them graduated from the National Technical University of Athens which was established in 1917.

One of the dominant features of theatre architecture in Greece throughout the nineteenth and most of the twentieth centuries has been its open-air tradition. This tradition offered improvised but effective solutions to the housing problem of the country’s performing arts. On the contrary, winter theatres of the above mentioned period have been patronised by the country’s economic, political and intellectual elite as a means of Westernising the Greek performing arts.

The emergence, interaction and evolution of these two building types (i.e. open-air and winter theatres) from the eve of the Greek Revolution to 1940 is the subject of this book. The author’s intention was to approach Neohellenic theatre architecture comprehensively in order to demonstrate not only what it really produced during this period but also why it did so.

The scope of this comprehensive and comparative approach is to interpret Neohellenic theatre space of the 19th and 20th centuries in the broadest context of  the civilisation of its time as well as the more specific context of local tradition and circumstances.

Η πραγματεία αυτή βασίζεται στη διδακτορική διατριβή της συγγραφέως. Θέμα της ήταν οι δύο ξεχωριστοί, αλλά όχι πάντοτε αδιασταύρωτοι, δρόμοι που ακολούθησε η αρχιτεκτονική του ελληνικού θεάτρου από τον 18ο αιώνα έως το 1940.  Πρόκειται για τον δρόμο του υπαίθριου και τον δρόμο του στεγασμένου θεατρικού χώρου, οι οποίοι έδωσαν δύο αρκετά διαφορετικούς αρχιτεκτονικούς τύπους. Με τα επώνυμα θεατρικά κτήρια επιχειρήθηκε ο εξευρωπαϊσμός της εγχώριας θεατρικής ζωής, ενώ τα ιδιότυπα υπαίθρια θέατρα είναι εκείνα που έλυσαν το στεγαστικό πρόβλημα των πτωχών και περιπλανώμενων επαγγελματικών θιάσων.

Tο δίγλωσσο βιβλίο Δοκίμια για τη νέα ελληνική αρχιτεκτονική - Essays on Neohellenic Architecture –πλήρες κείμενο στα αγγλικά και τα ελληνικά – , εκδόθηκε υπό την αιγίδα του Eρευνητικού Iνστιτούτου Eφηρμοσμένης Eπικοινωνίας του Πανεπιστημίου Aθηνών  (E.Π.I.E.E) με χορηγία του Iδρύματος I. Φ. Kωστοπούλου.

Tα δέκα Δοκίμια της Eλένης Φεσσά-Eμμανουήλ, προσεγγίζουν κριτικά  ιδέες, πρόσωπα και έργα που σημάδεψαν την πορεία της αρχιτεκτονικής στη νεότερη Eλλάδα.  Eυαισθητοποιημένη από την πρόκληση της αρχιτεκτονικής παγκοσμιοποίησης, η συγγραφέας επιδιώκει με τα δέκα κείμενά της: (α) να συμβάλει στην ουσιαστικότερη συσχέτιση της ελληνικής αρχιτεκτονικής του 19ου και του 20ού αιώνα με τη διεθνή, και (β) να βοηθήσει στο να βρούν οι άξιοι έλληνες αρχιτέκτονες, οι ιδέες και το έργο τους τη θέση που δικαιούνται στις ιστορίες της ελληνικής, της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής. Έτσι επικεντρώνεται σε θέματα ουσίας και κοινού ενδιαφέροντος για την ελληνική και τη διεθνή πλευρά.

Tο βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη. Tο πρώτο περιέχει τρία θεωρητικά δοκίμια που προσεγγίζουν  θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος, και είναι κατά σειρά δημοσίευσης τα εξής: «H ιδεολογική κρίση της νέας ελληνικής αρχιτεκτονικής: 1827-1940»,  «Πρότυπα, κανόνας και ελευθερία στην αρχιτεκτονική της νεότερης Eλλάδας» και «Zητήματα αρχιτεκτονικής ιστορίας και κριτικής». Aκολουθούν τα δύο μεγάλα ιστορικά μελετήματα «Δημόσια και ιδιωτικά κτίρια γοήτρου στην Eλλάδα, 1945-1990» και «H Aθήνα στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα: Πολεοδομικός μετασχηματισμός και αρχιτεκτονική δημιουργία». Tο βιβλίο κλείνει με πέντε  κριτικά δοκίμια, που αποτελούν παρεμβάσεις σε γεγονότα και ζητήματα της ελληνικής αρχιτεκτονικής επικαιρότητας με ιστορική διάσταση.

This bilingual book –full text in English and Greek– provides abundant documentary and visual evidence on Greek architecture in the second half of the 20th century and its historical background (20th and 19th century) , emphasizing the importance of its protagonists and their
ideas. It focuses on themes of substance for both the Greek and English-speaking readers, such as: the characteristic features and achievements of modern Greek architecture that have a timeless or more than local value; the course of its relations with international trends and with the lengthy Hellenic tradition; the ability of its creative architects to express the spirit of the
age and to harmonise it with the spirit of the place; the authentic discourse of its theoreticians, historians and critics.

Essays on Neohellenic Architecture is the result of many years of research by the author. The book opens whith a foreword by the architect Vassilis Sgoutas, president of the International Union of Architects (UIA). This is followed by a foreword by Professor George Lavas, a
member of the Academy of Athens (2003-2006), and by the author’s introduction. The corpus of the book is divided into three parts. The first part contains three theoretical essays, which deal with general issues, and are, in the order of publication, as follows: “Ideological and cultural issues in the architecture of modern Greece (1827-1940)”, “Models, rules and freedom in neohellenic architecture”, and “Architectural history and criticism”. Part II consists of two long historical papers: “Prestige architecture in Greece, 1945-1990” and “Athens in the second half of the 20th century: Urban transformation and architectural creation”. The five critical essays of part III were written as commentaries on events and
current Greek architectural affairs to which they provide a historical dimension.

Emmanuel B. Marmaras (1947-2017). His Contribution to the History of Neohellenic Architecture.

Emmanuel V. Marmaras studied architecture at the National Technical University of Athens (NTUA), from which he graduated in 1972. In 1986 he was awarded a doctorate by the NTUA School of Architecture (Department of Urban and Regional Planning) for his thesis “The urban apartment building in Interwar Athens. The beginning of the intensive exploitation of urban land”; in 1993, he received a PhD from the Faculty of Social Sciences (Department of Economic and Social History) at the University of Leicester in Britain, for his thesis “Central London under Reconstruction Policy and Planning, 1940-1959”. His main research interests were: urban geography, town planning, urban development, urban and planning history, preservation and protection of historic urban environment, capital cities (mainly Athens and London), interwar planning and architecture in Greece, Cycladic settlements, journey literature.
Emmanuel V. Marmaras was elected Professor at the Department of Geography of the University of the Aegean, Head of the Department of Geography (2002-2004) and Professor at the School of Architecture of the Technical University of Crete. He served as chairman of the Hellenic Planning and Urban History Association for a three-year term (2003-2006). He has published a considerable number of articles in Greek and international scholarly journals and in the daily press. He authored several books in Greek and co-authored “12 Greek Architects of the Interwar Period” (full text in English and Greek) in collaboration with Helen Fessas-Emmanouil.

This is the enriched power-point presentation given by Helen Fessas-Emmanouil, scientific advisor of the first phase of the Digital Archive of Greek Female Architects – 1923-1981, at the relevant conference organized by the Attica Department of the Association of Architects. The Conference took place in the lecture hall of the Technical Chamber of Greece on September 15, 2022. The presentation aimed to highlight the Archive’s importance for the research and historiography of architecture.

The Archive so far includes eighty-two graduate architects of the period 1923-1981, who belong to six generations: the generations of the 30s, the 40s, the 50s, the 60s, the 70s and the '80. Priority was given to female architects with unpublished or little-published work who worked as freelancers and distinguished themselves in the public and wider public sector, local government and large architectural firms.

The Archive brings to light the unacknowledged contribution of women architects to: urban design and landscape architecture; social / low income housing and refugee housing programs; educational buildings; health and social welfare facilities; public buildings and cultural facilities; hotels and tourist facilities; sports facilities; special-purpose buildings; architectural surveying and protection of traditional settlements and the restoration and adaptive re-use of monuments, etc. The increasing participation of women in the profession and civil service after World War II, as well as their accomplishments in the fields of architectural research, education, historiography and theory are also substantiated.

My presentation was held at the launch of the republished book ΤA NEA SCHOLIKA KTIRIA (THE NEW SCHOOL BUILDINGS, edited by A. Giacumacatos, Capon Editions 2019 – First publication in 1938, edited by P. Karantinos). It reassesses the more than 3.000 school units erected throughout Greece in 1928-1932, an important achievement of the coutry’s modernization policy in the field of education by the Eleftherios Venizelos government (1928-1932). This project, one of the largest school building programs in interwar Europe, was carried out mainly by modernist architects of the technical services at the Ministry of Education, under the leadership of minister Georgios Papandreou. Most of  them were graduates of the newly founded Faculty of Architecture of the Athens Technical University and strongly influenced by Le Corbusier. The quality of their modernist works is documented by a lot of publications in top architectural journals of the ’30s  — e.g. L’Architecture d’aujourd’hui, 10/1938, σ. Χ59-Χ65, Die Form, 11/ 15.11.1932, p. 336- 346— and in Alberto Sartoris’ book (Gli elementi dell'architettura funzionale : sintesi panoramica dell'architettura moderna, Milano : Hoepli, 21935, p. 289-299).
The purpose of this presentation was: (a) to reassess the so-called “Papandreou Schools”, in the light of earlier and later modernizing work in this field (i.e. school units of the periods 1895-1928 and 1933-1940) which is generally undermined; and b) to address the issue of architectural heritage, putting forward the following questions:
• What is worth preserving from the legacy of inter-war school architecture and what should give way to new buildings?
• How will its listed buildings be maintained and operated?

Τhis paper addresses the topic of winter theaters and cinemas of interwar Athens designed by architects. Despite their small number, these artful spaces are of special architectural and cultural interest. They expressed the modern spirit of the ’20s and ’30s, because the seventh art that they mostly housed emerged as an excellent vehicle for promoting novelties, consumer tastes and preferences with surprising speed around the world. In addition they influenced the more popular roofs of the theater and the seventh art in Athens and the provincial cities of Greece. Those that were not demolished during the 1970s and 1980s, due to their degradation and unprofitable use, were preserved as "protected monuments" with smaller or larger losses of their architectural value.

This presentation is based on a research papers and a book about Germaa-educated Aristotelis Zachos (1871-1939), a leading reformer in 20th-century Greek architecture. In this architect’s wide-ranging career spanning a period of almost forty years, from 1901 to 1939, one can see the reflection of changing ideals and tasks of architects in the first half of the twentieth century. Zachos' residential and public buildings that reconciled modernity and tradition are not only of paramount importance for Greece. They are also an original contribution to the history of European architecture, being affiliated to some of the highly appraised work of his contemporaries; namely buildings and drawings by Hermann Billing (1867-1946) in Karlsruhe, Joseph Hoffmann (1870-1956) and Heinrich Tessenov (1876-1946) in Germany, Sir Edwin Lutyens (1869-1944) in England, as well as those by outsanding architects of the so-called national-romantic movements in Britain, Finnland and
________________________________________________
Fessas-Emmanouil, H. (2005), Aristotelis Zachos (Kastoria 1871 – Athens 1939)“, in: Twelve Greek Architects of the Interwar Period, (Billingual, full text in English and Greek), Crete University Press, Herakleion, Crete.
Fessas-Emmanouil, H. (2013), Αριστοτέλης Ζάχος & Josef Durm, Η αλληλογραφία ενός πρωτοπόρου αρχιτέκτονα με τον μέντορά του (Aristotelis Zachos & Josef Durm. The correspondence between a pioneer architect and his mentor), Potamos Editions, Athens.

Summary of the Hellenic  Architectural Society’s presentation at the Scientific Congress on the Development of the island of Chios (Chios, 5-7/10/2018). It was authored by Helen Fessas-Emmanouil, Fani Aneroussi-Sotiraki and Elpis Matrakidi-Filippa and published  in the journal Καμπάνες (Kabanes), No 15, December 2019 - January 2020, p. 22-29.

presentation begins with a brief outline of the αttempts made to address this issue, spanning three decades and proceeds to its reassessment in light of the current situation. Anavatos is a heritage settlement and site in the centre of the island of Chios. It owes its unique character to a multitude of features of historical, environmental, architectural and town planning interest.


______________________________________________________________________
Περίληψη εισήγησης της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρείας από τις αρχιτέκτονες της Ομάδας Μελέτης του Αναβάτου (Ε. Φεσσά-Εμμανουήλ, Φ. Αναιρούση-Σωτηράκη, Ε. Ματρακίδη-Φίλιππα) στο Επιστημονικό Συνέδριο για την Ανάπτυξη της Χίου (Χίος 5-7.10.2018).
Η περίληψη δημοσιεύτηκε  στο περιοδικό ΚΑΜΠΑΝΕΣ, τεύχος 15 / Δεκέμβριος 2019 - Ιανουάριος 2020, σελ. 22-29.
Η παρουσίασή μας αρχίζει με μια σύντομη επισκόπηση των προσπαθειών για την αντιμετώπιση του θέματος επί τριάντα τρία χρόνια (1985-2008) προκειμένου να το επαναπροσεγγίσει υπό το φως των σημερινών δεδομένων. Ο Ανάβατος είναι διατηρητέος οικισμός στο κέντρο της Χίου ιδιαίτερου ιστορικού, περιβαλλοντικού, αρχιτεκτονικού και πολεοδομικού ενδιαφέροντος.

Την Τρίτη 16 Απριλίου και ώρα 19.30 παρουσιάστηκε στην Ανατολική Αίθουσα της Ακαδημίας Αθηνών το βιβλίο ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΟΥΡΕΜΕΝΟΣ, ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ. Για το βιβλίο μίλησαν οι ακαδημαϊκοί Παναγιώτης Λ. Βοκοτόπουλος και Μανόλης Κορρές και η συγγραφέας Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, ιστορικός της αρχιτεκτονικής και ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών.
_______________________________________________________________________
On Tuesday 16 April 2019 at 19:30, a presentation was held of the book VASSILIOS KOUREMENOS, ARCHITECT, in the East Room of the Academy of Athens. Speakers included Academicians Panagiotis L. Vokotopoulos and Manolis Korres, and the book’s author, Helen Fessas-Emmanouil, historian of architecture and professor emeritus of the University of Athens.

This is the enlarged version of the presentation “HERITAGE BUILDINGS OF INTERWAR ATHENS DESIGNED BY ARCHITECTS” at the Scientific Meeting organized by the Elliniki Etairia (Society for the Environment and Cultural Heritage) on 27.11.2008. The purpose of this presentation was to emphasize the importance of a comprehensive approach to the preservation of the architects’ legacy. Since this architectural legacy of interwar Athens is pluralistic, the campaign for its protection should not be limited to only one category of the surviving buildings of the 1930s, that is the one aligned with radical modernism. Destruction or aesthetic abuse equally threatens the buildings of the 1920s and 1930s belonging to other trends, e.g.: art déco; the “architectural demoticism” of Aristotelis Zachos; Dimitri Pikionis’ “critical regionalism” and the Mediterranean modernism of Pericles Sakellarios.  /    Πρόκειται για το εμπλουτισμένο κείμενο της εισήγησης με τίτλο «ΤΟ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΗΣ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΘΗΝΑΣ» σε επιστημονική ημερίδα που οργάνωσε η Ελληνική Εταιρεία  Περιβάλλοντος και Πολιτισμού στις 27.11.2008. Σκοπός της εισήγησης ήταν: (α) να επισημάνει την ανάγκη μιας πιο περιεκτικής προσέγγισης του μεσοπολεμικού έργου των αρχιτεκτόνων και (β) να θυμίσει  την ουσιώδη συμβολή φορέων και προσώπων της περιόδου 1940-2000  στην τεκμηρίωση, ανάδειξη και προστασία της αρχιτεκτονικής —επώνυμης και ανώνυμης— της μεσοπολεμικής Αθήνας. Δεδομένου ότι η αρχιτεκτονική αυτή κληρονομιά είναι πολυφωνική, ο αγώνας για την προστασία της δεν θα έπρεπε να περιοριστεί σε μία μόνο κατηγορία του κτιριακού αποθέματος της δεκαετίας του ’30, εκείνη δηλαδή που ευθυγραμμίζεται με τον διεθνή ριζοσπαστικό μοντερνισμό. Ο αφανισμός και ο αισθητικός ευτελισμός απειλούν εξίσου τα διατηρητέα κτίρια της δεκαετίας του ’20 και ’30 που ανήκουν και σε άλλες αρχιτεκτονικές τάσεις, όπως είναι η art déco, ο «αρχιτεκτονικός δημοτικισμός» του Αριστοτέλη Ζάχου, ο «κριτικός τοπικισμός» του Δημήτρη Πικιώνη και η μεσογειακή νεωτερικότητα του Περικλή Σακελλάριου.

Κείμενο εισήγησης της Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ στο 11ο Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο με θέμα «Επάγγελμα Αρχιτέκτων», 17-20.3.2011, Αθήνα, Ζάππειο μέγαρο / Presentation by Helen Fessas-Emmanouil to the 11th Panhellenic Architectural Conference on the theme of “The Architectural Profession”, 17-20.3.2011, Athens, Zappeion Hall
(See: http://www.sadas-pea.gr/11o-panellhnio-synedrio/ )

English translation of a presentation by Helen Fessas-Emmanouil to the 11th Panhellenic Architectural Conference on the theme of “The Architectural Profession”, 17-20.3.2011, Athens, Zappeion Hall (See: http://www.sadas-pea.gr/11o-panellhnio-synedrio/ )

This is the English translation of a presentation at the Conference on the Protection of the Buildings of Prewar Modernism in Athens that was organized by the Ministry of Culture and Science’s First Ephorate of Modern Monuments on 16.10.1998. The purpose of this presentation  was to contribute to the thoughts of the specialists and agencies engaged in protecting the heritage architecture of the 20th century.  The writer maintains an equal distance from today’s underrating of these monuments and from the possibility of their over-protection, as was the case with the remains of the vernacular traditional architecture or the country’s industrial buildings.
She observes that the inordinate love of heritage buildings usually goes hand in hand with a lack of faith in the ability of contemporary architects to create an appropriate succession, and states the view that it is useful to consider the question of protecting modern buildings within the broader context of relations between architectural heritage and creation. Then comments are made about the contradictory stance of the competent agencies and a specific Greek feature is pointed out, which dates to earlier times. In Greece, for example, it is the owners, tenants and restorers of listed buildings who are mainly promoted, whereas in Europe and the USA, the protection of modern monuments in principle pays homage primarily to the architects who designed them and their clients.

ΑΧΡΟΝΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ.
Το αρχιτεκτονικό έργο του Νίκου Βαλσαμάκη

της Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ*

Από το 1951 μέχρι σήμερα ο Νίκος Βαλσαμάκης εργάζεται συνεχώς και δημιουργεί υποδειγματικά κτίρια, επηρεάζοντας όσο λίγοι την ελληνική αρχιτεκτονική με έργα-σταθμούς της μεταπολεμικής ιστορίας της. Αναγνωρισμένος ως πρωτοπόρος και χαρισματικός μοντερνιστής των δύο πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, συνέβαλε με το έργο του και στην ποιοτική ανέλιξη της αρχιτεκτονικής των τελευταίων σαράντα χρόνων.

H εισήγησή μου επικεντρώνεται σε τέσσερα θέματα της αρχιτεκτονικής του Βαλσαμάκη: τις βασικές επιδιώξεις και αρχές της, τις σχέσεις της με τα σύγχρονα ρεύματα και τις παραδόσεις –αστική και ανώνυμη–, την ανανεωτική δύναμη του έργου του και την αντοχή του στον χρόνο.
___________________________________________________

* Εμπλουτισμένο κείμενο εισήγησης της Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ στην Ημερίδα για τον αρχιτέκτονα Νίκο Βαλσαμάκη που διοργανώθηκε από το περιοδικό ek (Ελληνικές Κατασκευές) και το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής και πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη στις 19.12.2015. Το κείμενο της εισήγησης δημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό greekarchitects.gr με τον τίτλο «Νίκος Βαλσαμάκης, Αρχιτέκτων. Η ανανεωτική δύναμη και διαχρονική
αξία του έργου του»
(http://www.greekarchitects.gr/gr/αρχιτεκτονικες-ματιες/νίκος-βαλσαμάκης-αρχιτέκτων-id10670).

TIMELESS AND HUMAN-CENTRED MODERNITY:
THE ARCHITECTURAL WORK OF NICOS VALSAMAKIS

by Helen Fessas-Emmanouil

In an era when many architects are struggling to attract interest, the work of Nicos Valsamakis confirms Eero Saarinen’s remark that architecture is measured over a time horizon much longer than that used by modern critics and people of the media. From 1951 to the present day, Valsamakis has been working constantly to create exemplary buildings, influencing Greek architecture as few others have done, with projects that are landmarks in its postwar history. This  conference paper focuses on four aspects of the architect’s work: its basic aims and principles, its relation to contemporary trends and traditions – urban and anonymous– the renovating power of his work, and its durability over time.

Helen Fessas-Emmanouil

Cultural interaction, modernity and identity.
Τhe friendship and cooperation between a German and a Greek architect (1899-1914)

This presentation is based on my book* about the architectural friendship and collaboration between a German and a Greek architect2 which was the product of lengthy research. It approaches the architecture of the late 1890s and the fourteen turbulent years preceding World War I, a highly significant, but inadequately studied period of European architecture, which coincides with the decline of historicism and eclecticism and the dawn of anti-academic modernism. The period is approached through the relationship and correspondence between pioneer architect Aristotelis Zachos (Kastoria 1871 - Athens 1939) and his philhellene professor and first employer Josef Durm (Karlsruhe 1837-1919). The content of the two men’s letters and documentary material refers to major architectural, town planning, cultural and political developments in this period. In addition, the work of these two architects and the dialogue between them provides insight into recurring issues, such as cultural interaction, identity, the spirit of place (genius loci), the relations between modernity and tradition, the protection of historical monuments, architectural evaluation and architectural competitions.
The presentation is thus structured into three parts. The first part provides the information required for today’s readers to understand the friendship between the two architects. It begins with general information about the era in which they collaborated and corresponded. Then it sketches the historical context in Germany and Greece at that time, emphasizing the intellectual climate in each, the particularities of Karlsruhe and the duchy of Baden, architectural trends, the protection of historical monuments, archaeology and urban development. An attempt is likewise made to approach the architects’ personalities, careers and the relationship between them, so as to associate their course with major historical events. The second part of the presentation includes evidence of Zachos’ architectural collaboration with Durm in Karlsruhe between 1901 and 1905. The correpondence between the two architects and their activities from 1905 to 1914, is the topic of the third part.
________________________________________
*Helen Fessas-Emmanouil, Αριστοτέλης Ζάχος & Josef Durm, Η αλληλογραφία ενός πρωτοπόρου αρχιτέκτονα με τον μέντορά του (Aristotelis Zachos & Josef Durm. The correspondence between a pioneer architect and his mentor),  Potamos Editions, Athens 2013.

This presentation proposed a reassessment of two top figures of Greek contemporary architecture and town planning, whose holistic approaches transcended the placelessness and anti-traditionalist principles of Modernism. They are: Constantinos Doxiadis (1913-1975), the world famous town planner; and architect Aris Konstantinidis (1913-1993), the master-philosopher whose work in postwar Greece reconciled modernity and tradition.
The two men worked chiefly during the Cold War Period, when Greece was attached to the chariot of the Western bloc headed by the United States.
Doxiadis was a planner of genius who charted new paths with his theory of Ekistics. Some of his ideas were ahead of his time, such as his concept of ekistic scales, his approach to networks, his ecological concerns and his large-scale national and regional plans. His approach and teamwork were particularly effective in emergency situations such as constructing settlements in developing countries. His ability to think globally and act locally resonates in today's discourse on human settlements.
Konstantinidis' buildings and theoretical texts provide a solid basis for treating timeless issues in architecture, such as expressing the spirit of a place, harmonizing buildings with the environment, the concept of building types, and concerns about rules and freedom. His approach and work was vindicated in low-income housing, public buildings, hotels and houses, particularly those located by the sea or in the vicinity of ancient Greek monuments. His ability to transcend locality and the spirit of his time is in keeping with today's changing cultural climate.

The meeting entitled "Women Architects have always been Here" is part of the series of scientific meetings "Docta Spes: The Future of Space is Now", which was launched in November 2022 by the Department of Architecture, University of Thessaly (UTh) and adopts its aim of “reflecting on the need to design a future that is habitable and socially inclusive.” It brings into dialogue distinguished architects, historians, theorists, researchers, and artists who have developed extensive interdisciplinary work at an international level. At the core of their studies and practices are feminist theories, methodologies, and practices as these take shape in diverse geographical contexts and intersect with different disciplines, from architectural historiography, art, curating, gender studies, geography, political ecology, architectural and urban design. The contributions and discussions in this meeting further draw on perspectives from archives, teaching, research, and social activism and will be a catalyst for reflection on the present and future of architectural education.

The University of Athens building (1839-1864) is a work by Danish architect Christian Hansen (1803-1883). In addition to its decisive influence on Greek architecture, it belongs among the noteworthy monuments of European neoclassicism.
This is the full text of the architectural presentation of the University of Athens, part of which was included in the television program “National Capodistrian University of Athens” in the series “URBAN LANDSCAPE” presented on the Hellenic Parliament TV channel.