Neohellenic Enlightenment

Benjamin Lesbios on the Forms of Friendship:
Ancient, Modern, and Contemporary Approaches

Benjamin Lesbios (1759-1824) was a leading figure of the Neohellenic Enlightenment, scholar and revolutionary, natural scientist and philosopher, a man of both theory and action. He was also a systematic student of both ancient and modern scholarship combining in his work the ancient tradition with modernity, recognizing in his Elements of Metaphysics that “all the theories of the contemporaries are ancient” (IA, §249). Benjamin’s respect to the ancients is apparent in the whole of his work as well as his attempt to project the ideas of ancient Greek civilization, combined with an excellent knowledge of the ancient texts. Despite his admiration for the Greek civilization, Benjamin made critical use of the Greek philosophical tradition, not taking sides in the debate between ‘Ancients and Moderns’, arguing instead that the ideas of the Ancients correspond to those of the Moderns.
More specifically, my aim in this paper is to present and analyse Benjamin Lesbios’s account of the different forms of friendship as found mainly in his Elements of Ethics but also in passim in his Elements of Metaphysics. Based on textual evidence, I argue that Benjamin’s notion of friendship owes very much to that of Aristotle’s. It is clear that Benjamin’s text is full of Aristotelian implicit or explicit references mainly from the Rhetoric and the Nicomachean Ethics. Benjamin’s philosophy achieves into successfully combining Aristotelianism with natural rights theory, being thus more closely affiliated with contemporary Aristotelian theories that attempt to combine virtue ethics with deontology in an endeavour to overcome the dead ends of both modern and contemporary normative theory and to put forward a viable social theory. Therefore, according to my opinion, it is possible to argue that Benjamin’s theory is not only relevant today but also – within the context of the study of the history of philosophy – useful to contemporary Aristotelian moral and political theory.

Occasioned by the celebration of the 200 years since the outbreak of the Greek Revolution of 1821, Onassis Library, in collaboration with the Cartographic Heritage Archives of General State Archives of Greece and the Department of Geography of Harokopio University, designed a series of four digital workshops to motivate teenagers to bring to life one of the most emblematic maps of the so-called Greek Enlightenment during the eighteenth century and major item of the Greek cartographic heritage: Rigas Velestinlis Charta (map) of Greece (1796-1797). From January to March 2020, four school teams consisting of students 13-17 years old, approached in a creative way the map that inspired the Greek Revolution of 1821, transforming it into a computer game, a digital story, an augmented reality or a virtual reality application. By using innovative mixtures of history, geography, cartography, visual arts and information technology, they managed to expand their knowledge and skills by participating in an entertaining learning process. All participants acknowledged the pedagogical value of this innovative experience, which cultivated a positive attitude towards the learning procedure, enriching the lessons of history and geography, promoting the cartographic cultural heritage through new technology approaches and using valuable digital techniques and tools.

ΝΙΚΗΡΑΤΟΣ, ΔΡΑΜΑ ΕΙΣ ΤΡΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ, ΥΠΟ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ ΤΙΝΟΣ ΣΥΝΤΕΘΕΝ
Το 1826, εκδίδεται ανωνύμως στο Ναύπλιο («Εν Ναυπλίω, Εν τη τυπογραφία της Διοικήσεως»), το τρίπρακτο δράμα της Ευανθίας Καΐρη (1799–μετά το 1866), Νικήρατος, εμπνευσμένο από την άλωση του Μεσολογγίου.
Έργο γραμμένο «εν θερμώ», τρεις μήνες μετά την ηρωική Έξοδο, το πιο πιθανό στην Ερμούπολη της Σύρου, όπου βρισκόταν τότε η Ευανθία, αποτελεί δραματουργικά ένα ενδιαφέρον εγχείρημα το οποίο συνενώνει τη στέρεη διαφωτιστική ιδεολογία της συγγραφέως και την άρτια κλασικιστική της παιδεία, στις οποίες ήταν γαλουχημένη από τα τρυφερά νεανικά της χρόνια, με κυρίαρχο το όραμα της ελευθερίας, με στοιχεία του «πατριωτικού» δράματος, ένιων ρομαντικών μοτίβων, στα οποία θα προσέθετα και ψήγματα ενός επαναστατικού ρομαντισμού. Το «δράμα» διαπνέεται άλλωστε από έναν συνεκτικό και μαχητικό πολιτικό λόγο, ιδίως στη συνομιλία του Νικήρατου με τον ξένο, Γάλλο από τα συμφραζόμενα, απεσταλμένο του Ιμπραήμ, ευδιάκριτο επίσης στην ανοικτή επιστολή-έκκληση, την οποία απηύθυνε προς τις γυναίκες της Ευρώπης για να προσφέρουν χείρα βοήθειας στην Ελλάδα. Πρόκειται για την Επιστολή Ελληνίδων τινών προς τας Φιλελληνίδας, που δημοσιεύθηκε το 1825 ανωνύμως. [...]
Στην περίπτωση της Ευανθίας Καΐρη έχουμε πλείστες συγκλίνουσες, ευνοϊκές προϋποθέσεις: την άρτια κλασική παιδεία, την καθοδήγηση του Αδαμάντιου Κοραή που έστελνε, μαζί με άφθονες συμβουλές, βιβλία στα σχολεία της Μικράς Ασίας, σε αυτά των Κυδωνιών και της Σμύρνης· ανάμεσά τους συγκαταλέγονταν θεωρητικά συγγράμματα αισθητικής και κλασικοί θεατρικοί συγγραφείς. Διέθετε επίσης την απαραίτητη γλωσσομάθεια και βεβαίως την εμπειρία των θεατρικών παραστάσεων στο σχολικό περιβάλλον των Κυδωνιών, για να θεωρήσουμε ότι κατείχε τα απαραίτητα εφόδια, τα θεωρητικά εργαλεία αλλά και την σκηνική εμπειρία προκειμένου να οδηγηθεί στη δραματουργική σύνθεση. Είναι άξιο επισήμανσης ότι η διοργάνωση σχολικών θεατρικών παραστάσεων βρισκόταν πάντα στο επίκεντρο της παιδαγωγικής της δραστηριότητας. [...]
Επιλέγει τον τύπο του τρίπρακτου δράματος, σε πεζό λόγο. Η πρώτη πράξη περιέχει εννέα σκηνές· κλείνει με το χορικό της δέησης των Γυναικών και των παιδίων, με επικεφαλής την Κλεονίκη, η δεύτερη περιέχει εννέα σκηνές και η τρίτη περιέχει επτά, σαφώς όμως μικρότερης έκτασης.
Η γλώσσα είναι αρκετά απλή και κατανοητή και έχει αμεσότητα, είναι σε θέση να μιλήσει στις καρδιές των ανθρώπων και να τις συνταράξει. Το έργο χαρακτηρίζεται άλλωστε από συγκινησιακή φόρτιση και, όπως σωστά επισημαίνει ο Βάλτερ Πούχνερ, από έντονο συναισθηματισμό.
Εφαρμόζει αρχές της κλασικιστικής δραματουργίας αναφορικά ιδίως με την τήρηση των ενοτήτων. Τα πρόσωπα της δράσης είναι ελάχιστα και εμφανίζονται δυο με τρία ομιλούντα πρόσωπα επί σκηνής. Γίνεται επίσης ευρεία χρήση μονολόγων. Το δράμα μάς μεταφέρει, in media res, στην τελική έκβαση του Αγώνα και στη νύχτα της Εξόδου. Το χρονικό διάνυσμα μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται το δράμα είναι μόλις μερικές ώρες. Στην Α΄ πράξη δεν αναφέρεται ακριβής χρονική ένδειξη, ωστόσο, ο Νικήρατος μονολογεί, «η ημέρα έκλινε», άρα έχει φθάσει το απόγευμα. Η Β΄ πράξη φέρει την ένδειξη «αρχή της νυκτός» και η Γ΄ πράξη τη διευκρίνιση «νυξ». [...]
Η σκηνή είναι εις Μεσολόγγι. Το θέατρον παρασταίνει μέρος αυτής της πόλεως, όπου φαίνονται οι τάφοι του Μάρκου, του Κυριακούλη… και Ναός.»
Αυτή η περιγραφή του σκηνικού χώρου παραπέμπει κατά τη γνώμη μου σε ρομαντικά μοτίβα που υποδηλώνονται με τους τάφους των ηρώων αλλά και με τον Ναό. Το έργο διαπνέεται άλλωστε από έντονη θρησκευτικότητα, εμφανή ιδίως στο χορικό της δέησης των γυναικών, με κορυφαία την Κλεονίκη, και την παρουσία των παιδιών.
Βλ. και Filoxeniart.com

22 Μαρτίου 2019, Μεγάλη Αίθουσα, Κεντρικό Κτήριο ΕΚΠΑ, Εκφώνηση ομιλίας στον επίσημο εορτασμό για την Εθνική Επέτειο της 25ης Μαρτίου 1821.
Η ομιλία μαγνητοσκoπημένη: https://delos.uoa.gr/opendelos/player?rid=2f535905
Δημοσίευση: Επίσημοι Λόγοι. Πρυτανεία Μελετίου-Αθανασίου Κ. Δημοπούλου 2015-2019, τ. 37ος, Ακαδημαϊκό έτος 2018-2019, Μέρος Β΄, ΕΚΠΑ, Αθήνα 2020, σσ. 46-60.

Στη μελέτη αυτή επιχειρείται προσέγγιση της έννοιας της ελευθερίας, όπως αυτή ορίζεται από τον φλογερό αγωνιστή και εραστή της ελευθερίας Ρήγα Βελεστινλή (1757-1798)  στο ύστερο έργο του, με σημείο αναφοράς τα επαναστατικά του κείμενα «Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας» και «Θούριος». Στόχος μου είναι να εξετάσω την έννοια της ελευθερίας, όπως διατυπώνεται από τον Ρήγα, σε σχέση με την αρχαία παράδοση, που εκείνος αποδέχεται, και τις ιδέες του νέου πολιτισμού και της κοινωνικής ισότητας, που εκείνος ενστερνίζεται, όπως αυτές εκφράζονται μέσα από τις ιδέες του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού και τα αιτήματα του  ριζοσπαστικού ρεπουμπλικανισμού της Γαλλικής Επανάστασης, σε συνδυασμό με το όραμά του για πολιτισμική πολυμέρεια και εθνική πολλαπλότητα για όλους τους κατοίκους του βασιλείου που οραματίζεται: «Ὁ αὐτοκράτωρ λαὸς εἶναι ὅλοι οἱ κάτοικοι τοῦ βασιλείου τούτου χωρὶς ἐξαίρεσιν θρησκείας καὶ διαλέκτου. Ἕλληνες, Βούλγαροι, Ἀλβανοί, Βλάχοι, Ἀρμένηδες, Τοῦρκοι καὶ κάθε ἄλλον εἶδος γενεᾶς».
Κατά τη γνώμη μου, είναι δυνατόν στη σκέψη του Ρήγα να εντοπισθεί μία ακόμη ιδιόμορφη έκφανση της διαμάχης αρχαίων και νεοτέρων, η οποία όμως συνιστά πρωτότυπη διατύπωση της έννοιας της αρχαίας ελευθερίας υπό νεωτερικούς όρους. Η έννοια της ελευθερίας που ο Ρήγας οραματίζεται είναι αυτή της αρχαίας ελευθερίας, η οποία προτάσσει τη διαχείριση των κοινών που εξασφαλίζει στους ανθρώπους το δημοκρατικό πολίτευμα και η συμμετοχή τους στην εξουσία, αυτό δηλαδή που είναι δυνατόν να ονομαστεί «ελευθερία ως συμμετοχή στη δημοκρατική διακυβέρνηση». Ο Ρήγας, στα επαναστατικά του κείμενα, έχοντας ενσωματώσει με γόνιμο τρόπο και πρωτότυπο τρόπο τις αξίες του αρχαίου ελληνικού δημοκρατικού πολιτεύματος και της αρχαίας δημοκρατικής θεωρίας εν γένει, τις ιδέες του βαλκανικού ριζοσπαστισμού, τα αιτήματα της Γαλλικής Επανάστασης, όπως αυτά διαμορφώθηκαν μέσα από τις θέσεις του Rousseau για την άμεση δημοκρατία, η οποία ήταν αρχαιοελληνικής εμπνεύσεως, τη θεωρία του Montesquie στο Πνεύμα των Νόμων, ο οποίος τονίζει την άμεση σχέση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με το σύνταγμα της πολιτείας, παρουσιάζει μία έννοια της ελευθερίας σύμφωνα με την οποία όλοι οι άνθρωποι, ανεξαιρέτως εθνότητας και θρησκείας, θα έχουν θέση ισότιμη μέσα σε μια πατρίδα που το Σύνταγμά της προασπίζεται την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, προτάσσει την ισότητα, την ελευθερία, την ασφάλεια και την ιδιοκτησία και προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Εν κατακλείδι, στόχος της σύντομης αυτής μελέτης είναι, αφενός, να αναδείξει τον δημοκρατικό αυτόν χαρακτήρα της πολιτικής και επαναστατικής σκέψης του Ρήγα Βελεστινλή υπό το πρίσμα της έννοιας της αρχαίας ελευθερίας και, αφετέρου, να τονίσει την σημασία που έχει η συνέχιση της μελέτης και ερμηνείας σκέψης του, όχι μόνο για την ιστορία της νεοελληνικής φιλοσοφίας, αλλά και για την κατανόηση της ιστορίας των νεοελληνικών πολιτικών ιδεών και πρακτικών. Συγχρόνως, επιχειρείται να αναδειχθεί τόσο η επιρροή των ιδεών του στην νεοελληνική πολιτική φιλοσοφική και επαναστατική σκέψη όσο και η επικαιρότητά τους για τον σύγχρονο ελληνικό πολιτικό στοχασμό.

Άννα Ταμπάκη, «Νικόλαος Μαυροκορδάτος, Φιλοθέου Πάρεργα, Κριτικό κείμενο, εισαγωγή και σχόλια Jacques Bouchard. Πρόλογος Κ.Θ. Δημαράς. Μετάφραση από τα γαλλικά – Μεταγλώττιση του ελληνικού κειμένου Διονύσιος Χατζόπουλος, Έκδοση Δήμος Φιλοθέης-Ψυχικού, Ενορία Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού, Αθήνα 2017», «Βιβλιοσυγκρίσεις», Σύγκριση/Comparaison/Comparison, τχ. 27 (2018), σσ. 122-126.
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/sygkrisi/issue/view/1282/showToc?fbclid=IwAR12xkZD-Ocslcog_zmJ1r3Wl0Hl5YVaPOFKcRSWqOgx9C7Kj4Mizb_PtBk

MANKIND’S MOST IMPORTANT TECHNOLOGY!! --→
SKIP DIRECTLY TO MIND OVER MATTER. 
BECOME THE GOD THAT YOU ARE!!!

EUPHORIA, TELEPATHIC MOMENTS, HOMAGE BY NATURE, WEATHER CONTROL AND ALCHEMY / MANIFESTATION ARE NORMAL NOW AND WE'VE ONLY JUST BEGUN.

Η πρώτη ρέουσα νεοελληνική μετάφραση του έργου «Φιλοθέου Πάρεργα» του Νικολάου Μαυροκορδάτου, 300 χρόνια μετά τη συγγραφή του, ακολουθεί την υποδειγματική κριτική, σχολιασμένη έκδοση του 1989 που οφείλουμε στον έγκριτο νεοελληνιστή Jacques Bouchard. Η μετάφραση από τα γαλλικά και η μεταγλώττιση του ελληνικού κειμένου υπογράφονται από τον Διονύσιο Χατζόπουλο. Πρόκειται για έκδοση του Δήμου Φιλοθέης-Ψυχικού και της Ενορίας Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού.

Το γλωσσικά αρχαΐζον «περιπατητικό, φιλοσοφικό» μυθιστόρημα του φαναριώτη λόγιου ηγεμόνα Νικολάου Μαυροκορδάτου αποτελεί το πρώτο εγχείρημα κατασκευής ενός «είδους μυθιστορήματος» με τη σύγχρονη έννοια. Η νεωτερικότητά του εδράζεται στη μυθιστορηματική δομή και στα πολιτικά, φιλοσοφικά και φιλολογικά ζητήματα που πραγματεύεται: πολιτική ανάλυση της εποχής, «Διαμάχη Αρχαίων και Νεωτέρων», ηθικότητα του θεάματος, ιστορική κριτική, αναφορές σε σύγχρονους στοχαστές (Μακιαβέλι, La Rochefoucauld, Francis Bacon). Αναφέρονται κριτικά αρχές και αξίες του Ισλάμ, ο εγκλεισμός των γυναικών ή η αγιοποίηση της παραφροσύνης, με βάση πλατωνικές αντιλήψεις.
Η δράση εξελίσσεται μέσα σε υπέροχους κήπους. Το μοτίβο οφείλεται κυρίως στη μίμηση της Αρχαιότητας, είναι εμφανής ωστόσο η πραγματική διάσταση.

Αυτό το αποσπασματικό, ημιτελές σαν καλλιτέχνημα έργο, αποτελεί αμάλγαμα επιδράσεων της αρχαίας κλασικής γραμματείας σε συνδυασμό με τη νεωτερικότητα, ιδανική σύζευξη της Ανατολής και της Δύσης, της οθωμανικής «Εποχής των Τουλιπών».

The (in)comparable in the European Literatures. Contributions in Honour of Professor Roumiana L. Stantcheva. Editors Rusana Beyleri, Fotiny Christakoudy-Konstantinidou, Borislava Ivanova, Sofia • 2018, Faculty of Slavic Studies, Sofia University St. Kliment Ohridski.
Abstract. The most composite example of a Greek expatriate thinker and author at the time of the Hellenic regeneration still remains that of Adamantios Korais, a “citizen” of Paris. The man who relentlessly fought against scholasticism and was a passionate supporter of freedom as well as dedicated to the “Hellenic affair” (that is to say the national emancipation), was also imposed as a prominent personality of the Greek Enlightenment and unusually as an equal of the European level eminent scholars of his time. Korais’ thought reveals without doubt and repeatedly its strong bond with the thought of the Enlightenment, especially the French one (Montesquieu, Voltaire, as well as Mably, Volney, Condorcet) and also its multiple connection to French Idéologues. Korais in his Prolegomena, among which the most important are entitled Improvised Reflections on Greek education and language [Αύτοσχέδιοι Στοχασμοἰ περί τῆς Ἑλληνικῆς Παιδείας και Γλώσσης] returns tirelessly, first of all, to the issue of the education and then to that of the language, the reform of which constitutes a crucial prerequisite of the nation’s cultural ‘‘regeneration’’. His analysis method, influenced by the concepts of the Idéologues, adopts the notion of comparison, often operating connections between the ancient times and the current situation. It is in this case that the classical culture obtains in Korais’ work its own revolutionary dynamics. It looks into the major ethical issues gradually, by choosing the ancient philosophers who teach the art of living, the famous Viotiki (Βιωτική) by Marcus Aurelius, which repeatedly concerns him on the ways of the acquisition of common happiness in the ‘‘civil society’’ (politiki koinonia) – one of the main ideas of the European Enlightenment – in order to adopt finally, during the critical years that followed the outbreak of the Greek Revolution in 1821, a moderate education, being in urgency, the duties of the free citizen, developing with persistence political, legal concepts etc. required for a new State lacking prior experience.
Keywords: Greek literature, Adamantios Korais, Hellenic Regeneration

Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, Ι΄ Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο [10 Επιστημονικά Συνέδρια για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση], «Η επίδραση του 1821 στη λογοτεχνία και την τέχνη» (27- 28 Νοεμβρίου 2020).

Μετά την Επανάσταση, ο Ιωάννης Ζαμπέλιος μετατοπίζει το δραματουργικό του ενδιαφέρον και εστιάζει τις πηγές έμπνευσής του, επικαλούμενος τον Αισχύλο, στους πρωταγωνιστές του Αγώνα. Εκκινώντας από τον πρωτεργάτη Ρήγα Βελεστινλή (Ρήγας Θεσσαλός), πραγματεύεται στις ιστορικές του τραγωδίες που βαθμιαία διολισθαίνουν αισθητικά και μορφολογικά προς το ρομαντικό δράμα μεγάλες μορφές αγωνιστών (Μάρκος Βόσσαρις [Μπότσαρης], [Αθανάσιος] Διάκος,  Γεώργιος Καραϊσκάκης, Οδυσσεύς Ανδρούτσος), πολιτικές μορφές, όπως ο Ιωάννης Καποδίστριας, αλλά και τα αφανή πρόσωπα της ιστορίας, όπως έχουμε στην περίπτωση του έργου Χριστίνα Αναγνωστοπούλου, το οποίο εμπνέεται από τα «Χρονικά του Αγώνα».
https://www.youtube.com/watch?v=SwSQeeaOK1o&t=11506s

Η φιλοσοφική διάσταση της υπόθεσης της Θεοσέβειας έχει ως επίκεντρο την διάσταση ανάμεσα στον λόγο της κοινότητας και στο αίτημα του Διαφωτισμού για πλήρη αυτονομία του ορθού λόγου. Τούτη η απόκλιση γεννά μια ανησυχητική υποψία: ότι σε ορισμένες συγκυρίες οι επιταγές του ορθού λόγου, όπως ειλικρινώς τις προσλαμβάνω, ενδέχεται να αντιβαίνουν στην κοινή λογική των υπολοίπων, ότι μπορεί ο ορθός λόγος, όπως ειλικρινώς τον βιώνω, να στραφεί εναντίον της κοινής λογικής. Στο σημείο αυτό, ο λόγος φαίνεται να αντιφάσκει με τον εαυτό του: η προσωπική εμπειρία του λόγου προσκρούει σε μια ισχυρότερη εκδοχή, η οποία ορίζει την κοινή γνώμη και νομιμοποιεί μηχανισμούς πίεσης και συμμόρφωσης. Αυτούς επικαλείται κάθε κοινότητα προκειμένου να ενσωματώσει ή αποβάλει το ασυμβίβαστο άτομο. Το παράδοξο μπορεί να διατυπωθεί σε πιο πλήρη μορφή ως εξής:

σε ορισμένες ιστορικές συνθήκες χ η ειλικρινής εκ μέρους μου επίκληση του ορθού λόγου ενδέχεται να οδηγήσει σε δράσεις και στάσεις ζωής y που συγκρούονται αντί να συμπλέουν με την κοινή λογική των ανθρώπων γύρω μου.

Από την αλληλογραφία του Καΐρη την περίοδο 1844 έως 1852 προκύπτει μια δεύτερη όψη του παραδόξου. Ο Καΐρης επιμένει να καταφάσκει ολένα πιο εμφατικά ό,τι τον χωρίζει από την κοινότητα εκείνη, με την οποία όμως ολοένα πασχίζει να συνδεθεί. Όσο επικαλείται την οικουμενική διάσταση του ορθού λόγου, τόσο πιο μόνος απολήγει εν μέσω ενός μύχιου ορθολογισμού.  Άρα: 

Σε ορισμένες συνθήκες χ η ένταση μιας προσωπικής και ανεπικοινώνητης εμπειρίας του ορθού λόγου y είναι ευθέως ανάλογη της απομάκρυνσής μου από την κοινότητα με την οποία επιδιώκω να συνδεθώ.

Οι αξιωματικές διατυπώσεις υπονοούν ότι η υπόθεση της Θεοσέβειας είναι επιφάνεια ενός ευρύτερου ζητήματος που λανθάνει στη νεώτερη φιλοσοφία και ιστορία των ιδεών. Νομίζω ότι η Αλληλογραφία του Καΐρη εκδιπλώνει με πρακτικούς όρους ένα πρόβλημα που εξαρχής παρασιτεί στην καρδιά του Διαφωτιστικού προτάγματος ή εγχειρήματος: από την μια μεριά ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός προτάσσει την κοινωνική διάσταση του λόγου, ή αλλιώς raison commune (Condorcet). Σύμφωνα με αυτήν, ο κοινός λόγος ορίζεται από την σύγκλιση σύγχρονων απόψεων περί του έλλογου, απόψεων προσώπων με βαρύτητα και κύρος.  Από την άλλη μεριά όμως, ο Διαφωτισμός μού ζητά να εμπιστευθώ τον ορθό λόγο ανεπηρέαστος από κάθε αυθεντία, να επιδιώξω την αυτονομία και ελευθερία μου μέσα από τον λόγο (Kant). Έχω την δυνατότητα να σκέφτομαι και να πορεύομαι λογικά, έστω και αν γύρω μου οι άλλοι σκέφτονται ανορθολογικά ή ενσωματώνονται σε μια ισχυρή μεν, σφαλερή δε κοινή γνώμη.

Το έργο "Περὶ Θεοκρατίας" (Λειψία 1793) του Χριστόδουλου Ευσταθίου του εξ Ακαρνανίας ή Παμπλέκη (1733-1793, Λειψία) είναι το μαύρο μαργαριτάρι της νεοελληνικής φιλοσοφίας. Παράξενο υβρίδιο υψηλού ορθολογισμού και λίβελλου, σκληρού αντικληρικαλισμού και ύπουλης αποχριστιανοποίησης της θρησκείας, ανατρεπτικής πολιτικής φιλοσοφίας και αφιλτράριστης, ωμής προσωπικής μαρτυρίας για την Αθωνιάδα σχολή και τον ρόλο του κλήρου στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, το Περὶ Θεοκρατίας είναι το πλέον ρωμαλέο κείμενο του ριζοσπαστικού Διαφωτισμού στην καθ᾽ ημάς Ανατολή.
...
Ο Παμπλέκης είναι ο πρώτος Έλληνας λόγιος που λέει ξεκάθαρα πως (ό,τι ορισμένοι ονομάζουν σήμερα) «χριστιανική», «πατερική» ή «βυζαντινή» φιλοσοφία είναι σχήμα οξύμωρο· πως ιστορικοφιλοσοφικά τέτοιο πράγμα είναι αδύνατον να υπάρξει.
...
Το σημαντικότερο φιλοσοφικά σημείο στο Περὶ Θεοκρατίας προκύπτει από την μετωπική σύγκρουση με τους "μαυροφόρους σατράπες". Είναι η ανάδυση ενός γερού προβληματισμού γύρω από την σχέση της γλώσσας με την εξουσία αυτής της μυστικῆς τυραννίας. Ο Παμπλέκης προσκρούει σε ό,τι έχει ήδη προβληματίσει τον Θουκυδίδη (3.82) και τον Πλάτωνα (Νόμοι 493a-c): σε συνθήκες πολιτικού ελλείμματος οι λέξεις χάνουν το νόημά τους, γίνονται αντικείμενα σφετερισμού και οικειοποίησης, καταλήγουν όργανα επιβολής καταστάσεων ακριβώς αντίθετων από τα πραγματικά τους σημαινόμενα. Αἱ συλλαβαί, γράφει, ακόμη και τα γλωσσικά στοιχεῖα που επιστρατεύουν οι εκφραστές της θεοκρατίας εἶναι ἅπαντα νόμοι, ή μάλλον κρυπτοὶ πολιτικοὶ νόμοι (201) που λειτουργούν όπως εκείνοι ενός μονάρχη.
....Η πολεμική κατά της Ορθοδοξίας οδηγεί στην πρωτοποριακή για τα ελληνικά δεδομένα φιλοσοφική κριτική της γλώσσας, ικανή να ανιχνεύει την βαθύτερη σύνδεση λέξεων και εξουσίας.
...
Η επιστροφή του ετερόφθαλμου Παμπλέκη είναι φιλοσοφικά πολύτιμη για δύο λόγους. Πρώτον, επειδή αναδεικνύει την κρυφή αξία των άκρων της ιστορίας της φιλοσοφίας: στα άκρα οι ιδέες αποκρυσταλλώνονται καθαρότερα και σαφέστερα, συγκεντρώνονται σε αυξημένη ποσόστωση, ο πυρήνας τους αποκαλύπτεται ανόθευτος, ακατέργαστος, ωμός και απλός, κυρίως όμως μη αναγώγιμος ή διαπραγματεύσιμος. Μελετώντας τις έσχατες συνέπειες των ιδεών γνωρίζει κανείς τις ιδέες στην απόλυτη, ιδεοτυπική ή καθαρή εκδοχή τους. Στην οριακή εκδοχή τους οι ιδέες αποκαλύπτουν πειραματικά την ἀκμὴν που έχουν δυνάμει, τον ακροτελευταίο αναβαθμό έντασης που μπορούν ίσως να φτάσουν προτού εκκινήσει η εκφυλιστική διαδικασία δαρβινικής προσαρμογής, μεταλλαγής και αλλοίωσής τους (βλ. την μετάβαση από τον Παμπλέκη στον Κοραή). Τα άκρα της ιστορίας της φιλοσοφίας είναι ζενίθ και συνάμα σημεία καμπής.
Η ανακάλυψη τέτοιων σημείων είναι έργο μιας φιλοσοφικής έρευνας που δεν ενδιαφέρεται μόνο για τα σπουδαία κείμενα φιλοσοφικού στοχασμού, όσα άλλωστε δεν έχει να επιδείξει ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός, αλλά εξίσου για την προσωπική εμπειρία των ιδεών που διαχέονται διαμέσου κειμένων· και τέτοιες περιπτώσεις βιωμένων, ψυχικά ζυμωμένων ιδεών έχει πολλές και σπουδαίες να δείξει η Νεοελληνική Φιλοσοφία, από τον Ανθρακίτη ως τον Θεόφιλο Καΐρη.
Εύκολα λοιπόν ο Παναγιώτης Κονδύλης διαπίστωνε την φιλοσοφική ατροφία του Νεοελληνικού εν σχέσει προς τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό,  ακριβώς επειδή πρόκρινε μια κειμενοκεντρική αξιολόγηση της φιλοσοφίας αντί για εκείνην που προσμετρά την ψυχική ένταση και οριακή εμπειρία των ιδεών. Διότι αντικείμενο φιλοσοφικής μελέτης δεν είναι μόνον ο υψηλός στοχασμός ενός Καντ και ενός Βολταίρου, αλλά εξίσου ο τρόπος που συναντήθηκαν με τον στοχασμό αυτόν και αντέδρασαν πρόσωπα εξάλλου καταδικασμένα δια παντός στις υποσημειώσεις της παγκόσμιας ιστορίας της φιλοσοφίας. Ο Κονδύλης προσπέρασε ό,τι καθαρά δείχνει η περίπτωση Παμπλέκη: πως η πάλη με τις ιδέες, κατόπιν η πάλη με τους φορείς άλλων ιδεών, είναι ήδη φιλοσοφία και άρα ζήτημα της ιστορίας της φιλοσοφίας.
Η υπόθεση Παμπλέκη έχει ειδική φιλοσοφική σημασία για έναν δεύτερο λόγο: επειδή οι μετριοπαθείς ιδέες συνδέονται με τις ριζοσπαστικές εκδοχές τους με έναν αθέατο διανοητικό ομφάλιο λώρο. Οπωσδήποτε η πολιτισμένη και καλογυαλισμένη επιφάνεια της ιστορίας της φιλοσοφίας εμπνέει ασφάλεια, ωστόσο υπογείως ρέουν ρεύματα που δεν γνωρίζουν ούτε ιερό, ούτε όσιο, ούτε μέτρο, διαπραγματεύσεις ή εκπτώσεις.

Υπό την Αιγίδα της Προεδρίας της Κυπριακής Δημοκρατίας 13o Συνέδριο «Ελληνική Γλώσσα και Ορολογία» Αφιερωμένο στον Ιωάννη Καποδίστρια.

Το Συνέδριο θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά (http://www.eleto.gr/gr/Conference13.html).
Στο πλαίσιο του Συνεδρίου, το απόγευμα της τελευταίας ημέρας, διεξάγεται μια Ανοικτή Συζήτηση αφιερωμένη σε ένα ειδικό θέμα. Για φέτος, επελέγη το θέμα «Ο επιστημονικός λόγος την περίοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού».

Σάββατο 13 Νοεμβρίου 2021
Ανοικτή συζήτηση
«Ο επιστημονικός λόγος κατά την περίοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού»

Συντονιστής:
Θεοδόσης Τάσιος, ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ Εισαγωγή

Συνομιλητές και εισηγήσεις:
• Τιτίκα Δημητρούλια, καθηγήτρια Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
Συντονίστρια Γαλλοφωνίας, «Μεταφραστικές και ορολογικές πρακτικές με εκπαιδευτική στόχευση στον Διαφωτισμό»
• Αλεξάνδρα Σφοίνη, κύρια ερευνήτρια, Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, «Επιστημονική ορολογία και μετάφραση την περίοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού»
• Άννα Ταμπάκη, ομότιμη καθηγήτρια ΕΚΠΑ, «Δημιουργία κρίσιμων νεολογισμών και κοραϊκή ‘μετακένωση’»
• Τέλης Τύμπας, καθηγητής Ιστορίας της Τεχνολογίας στους Νεότερους Χρόνους, ΕΚΠΑ, «Από τις υλικότητες στις έννοιες της νεωτερικότητας: Η εισαγωγή της ‘επικίνδυνης’ έννοιας ‘τεχνολογία’ στην ελληνική γλώσσα»
• Κώστας Βαλεοντής, φυσικός-ηλεκτρονικός, Πρόεδρος της ΕΛΕΤΟ, «Γλώσσα και ορολογία στο βιβλίο 'Φυσικής απάνθισμα' του Ρήγα Φεραίου»

Η μελέτη, προϊόν πολυετούς έρευνας, προσφέρει άφθονο υλικό για στοχασμό και αναστοχασμό αναφορικά με το πολυπρισματικό γεγονός (ιδεολογικό, πολιτισμικό και αισθητικό) που συνθέτει το μεταφραστικό ζήτημα στην περίοδο του Διαφωτισμού. Αποτυπώνονται τα γραμματειακά είδη και τα φαινόμενα σε όλο τους το εύρος (ιστορία, γεωγραφία, ανατολισμός, εγχειρίδια ηθικής και κοινωνικής συμπεριφοράς/χρηστομάθειες, θετικές επιστήμες, λογοτεχνία, θέατρο, κ.ά.) και η ανάλυση εστιάζεται κάθε φορά σε ενδιαφέροντα και εύγλωττα παραδείγματα. Η περιήγηση εκτείνεται σε όλον τον 18ο αιώνα, ενώ συμπληρώνεται από ένα πανόραμα της «γεωγραφικής» και «πολιτισμικής» εμβέλειας των νεοελληνικών μεταφράσεων στον χώρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Το εγχείρημα ολοκληρώνεται με την ανίχνευση μιας πρώιμης θεωρίας της μετάφρασης μέσα από τρεις σημαίνοντες Προλόγους: Ιώσηπος Μοισιόδαξ, «Ηθική Φιλοσοφία», Δημ. Καταρτζής, «Πρόλογος στη μετάφραση του Ρεάλ» και Παν. Κοδρικάς, «Περί πληθύος κόσμων».
Βιβλιοκρισία: Μαρίζα Γαλάνη, «Διάστιχο», https://diastixo.gr/kritikes/meletesdokimia/11814-tampakh-diafwtismos?utm_source=MailingList&utm_medium=email&utm_content=marizagalanh%40gmail.com&utm_campaign=Newsletter_20_2_2019_16_10
20.4.2019. Συνέντευξη στον Αθήνα 98,4, στην εκπομπή «Αθήνα το φελέκι σου»:
http://athina984.gr/wp-site/2018/06/04/athina-to-feleki-soy/
(από το 36.45΄ ως το 54.30΄ περίπου).
Στέση Αθήνη, «Άννα Ταμπάκη, Ιστορία και θεωρία της μετάφρασης. 18ος αιώνας – Ο Διαφωτισμός ‘‘πράγμα περισπούδαστον και τώρα σ’ όλα τα βασίλεια’’, Αθήνα, «Καλλιγράφος», 2018, σελ. 160», Ελληνικά, τ. 68 (2018-2019), σσ. 192-198.

In this paper, I will present some aspects of the philosophical theory of the Greek philosopher Petros Vrailas-Armenis connected with his theory of the philosophy of history and his conception of history vis-à-vis solutions to the political and national problems that the newly established Greek state (1828) and other Greek territories were facing during the 19th century. In what follows I will focus on some questions related to his philosophy of history that have theoretical, political and historical interest and can be examined in their national context.

Συμμετοχή στο Στρογγυλό Τραπέζι: «Trajectoires d' Adamance Coray dans le monde des Lumières: Smyrne – Montpellier – Paris / Adamantios Korais’ Itineraries in the world of the Enlightenment: Smyrna – Montpellier – Paris» • Organisateur: Pascal Kitromilidès
XIIe Congrès International des Lumières Sciences, Techniques et Cultures (8 -15 juillet 2007, Le Corum • Montpellier).

The International Society for Eighteenth-Century Studies (ISECS) is pleased to announce the 2018 International Seminar for Early Career Eighteenth-Century Scholars. Colleagues from all fields of eighteenth-century studies are invited to submit abstracts for this one-week event. Formerly called the East-West Seminar, the International Seminar for Early Career Eighteenth-Century Scholars brings together young researchers from a number of countries each year. The 2018 meeting will take place in Viterbo, Italy and will be organized by Prof. Francesca Saggini and the Dipartimento di studi linguistico-letterari, storico-filosofici e giuridici – DISTU.
The seminar will be held from Monday, September 10 to Friday, September 14, 2018 in Viterbo.

The 2018 ISECS International Seminar for Early Career Scholars will engage discussions on the forms, representations and modalities of silence in the eighteenth century.
Silence, of individuals and cultures, of the physical voice or of the written word and information deleted from the page, has historically taken many forms. It may be reticent, dissembling or imposed by others. Voluntary or coerced, it might be the silence of women, of marginal social and religious groups, of communities that are denied the right to speak. There are other silences as well: the interruption of sound in a musical pause and the silence of religious practices, which speak to, and of, the inner life. All these forms of silence were present in the eighteenth century, as they had been throughout history, but perhaps for the first time, some of them were singled out for special scrutiny. Works on aesthetics, for example, investigated the use of silence and the implicit in rhetorical writing, or dwelled on reverie, and how it might be induced in the reader. In rhetoric, attention was paid to discursive figures and strategies capable of making silence more eloquent than the word. Conduct books devoted many pages to the art of conversation, emphasising the essential role of silence to ensure the correctness of social interactions, especially for women, but also for politicians. Censorship – whether institutional or self-imposed – also produces silences, as do the more or less conscious failures of memory found in life writing and in historical discourse: one need only think of the revisions required to write the history of colonialism, wars or slavery. Eighteenth-century historiography attempted to remove some of the silences it found in history, often filling in the lacunae through conjecture. Silence is also represented in the visual arts and, signally, in the novel, which devised new narrative techniques for the purpose, whether to evoke the silences in characters’ conversations, and the contexts and landscapes in which silence reigns (a hallmark of the picturesque, for example), or to leave the reader in suspense by strategically withholding information. And then there is the theatre, where after the triumph of pantomime and the illegitimate spectacles that deployed a hybridized combination of body, speech, stage machinery and lighting effects, the century comes to a close with the rise of melodrama, which replaced the spoken word with music and revolutionised the notion of acting as the art of speech, while giving new prominence to silent characters and heroes. Finally, there is the silence that becomes firmly and widely established in the eighteenth century through the practice of reading narrative texts for oneself, replacing the social activity of reading aloud for a group of listeners with a solitary, interiorized experience. On these and other silences, on silence in all its forms and meanings in the eighteenth century, the seminar calls for contributions. The theme of the conference, “Silence in eighteenth-century arts, history and philosophy,” must thus be understood in the broadest terms possible to include:


- anonymity
- silence, reflection, meditation
- social silence, silence and social interaction
- negation: denials, disclaimers, disavowals
- silence and secrets
- censorship and self-censorship
- ellipses, omissions, blank pages, hyphens, asterisks – the typographical and linguistic modes of silence
- ghost chapters (deleted, lost, rewritten)
- silenced characters, characters that disappear
- quiet spaces: the loci of silence
- reading and silence
- silence as resistance and rebellion
- scripting silence and muteness
- the performativity of silence
- silence and the canon
- silence and history
- silence in relation to cultural memory studies
- silence and/as remembrance

The seminar is limited to 15 participants. The proposals (approx. 3 pages, double-spaced, max 1,000 words) should be based on an original research project (e.g. a doctoral dissertation) which addresses one of the aspects mentioned above. Because this is a seminar rather than a conference, each participant will be given approximately one hour to present the texts and questions that will then form the basis of a group discussion led in turn by one of the participants. Preference will be given to scholars who are at the beginning of their academic career (ABD; PhD or equivalent for less than six years, including ECRs). The official languages of the seminar are English, Italian, French. Translations of abstracts and various seminar materials not in English will be made available to participants.

Applications should include the following information: a brief curriculum vitae with date of PhD (or equivalent); a list of principal publications and scholarly presentations; a brief description of the proposed paper (approx. 3 pages, double-spaced, max 1,000 words); and one letter of recommendation. Colleagues are invited to submit proposals by January 31, 2018. Please send abstracts by e-mail to Francesca Saggini: fsaggini@unitus.it, ccing into the conversation Alberta Boschi alberta.boschi@gmail.com . If your email programme supports the delivery receipt option we encourage you to request delivery receipt. We will attempt to notify all correspondents before February 28, 2018 regarding the status of their submission

The music identities of the Ionian Islands; Remarks and revisions through recent research
Music is considered as one of the Ionian Islands’ distinctive emblems. However, our knowledge has almost been exclusively confined to the secular music of the Ionian urban centres, which today is largely synonymous to the activities of the local wind bands. Ionian music has also been categorized as “italianated” and thus its autonomous character has been denied. This paper challenges these rather simplistic approaches and attempts to present the “musics” of the Ionian Islands, their diverse musical identities and their interaction, as these have been revisited through the outcomes of the recent research.
The Ionian “musics” have followed the developments of the “West” without denying those elements that characterized their distinctive identity. The diverse social classes of the Ionian urban centers have formulated different musical expressions, which at the same time interacted between the “learned” and the “popular”. The original musical production of the Septinsular composers only recently has begun to reveal itself and to testify to its importance regarding art music in Greece. The same applies to the Ionians’ contribution in the aesthetics of music already since late 18th century. Local traditional music has also been an aspect of these identities that has been largely neglected by the research, despite its unique characteristics, because these could not conform to the “canons” of the 19th-century Greek folkorism. Finally, the co-existence in the islands of a religious mosaic (Orthodox, Catholics, Anglicans and Jews) offered the occasion for important developments and several levels of interaction also in the sacred music of the Ionians.

In this paper we examine the influence of the Phanariote poetry in Constantinople, which influenced the whole ottoman empire and also the post-byzantine art and the secular and ecclesiastical painting. The author refers to the impact of this phanariote poetry to the postbyzantine art in general and traces its influence in the postbyzantine art of Cyprus.

A widespread trend in Enlightenment studies is to emphasize the particular ‘na- tional contexts’ within which key ideas were disseminated and appropriated during the eighteenth and nineteenth centuries. This may be one way to read the three books under review: on one level they appear to look at how three em- blematic figures of Modern Greek Enlightenment (Adamantios Korais, Iosipos Moisiodax, and Veniamin Lesvios) transmitted ideological and philosophical tenets of Western modernity to the non-Western context of a country under construction: nineteenth-century Greece. Yet there is much more at work here. On closer study, these books collectively take an important step by suggest- ing a reversal of perspectives. The desideratum is an approach that no longer considers the Modern Greek Enlightenment (roughly extending from  to ) as an a priori peripheral and dependent movement, but rather as a vehicle for elaborating on aspects of the Enlightenment as a transcultural phe- nomenon. Seen in this light, the space of the Modern Greek Enlightenment is not primarily geographical or geopolitical, but cultural and intellectual. Owing to the fluidity of borders and the mobility of intellectual agents inherited from the Ottoman imperial structures, the impact of the Modern Greek Enlightenment stretches across a vast area from south-eastern Europe to Asia Minor and from Transylvania to Kydonies. Interestingly, the same is true of the ideological and religious opponent of Enlightenment intellectual constella- tions in the Balkan peninsula: Orthodox Neo-Palamism. This spread from Mount Athos to Romania, offering a competing version of transnationalism and illumination with roots in Hesychast theology, rather than in the West. The emerging tension tested the application of Enlightenment ideas in ways alien to the West and shaped the outlook of intellectuals who are perhaps little known, but who merit a unique place in the broadly construed canon of Enlightenment thought.

Η μελέτη φέρνει στο φως ένα νέο εύρημα, μια χειρόγραφη απόδειξη είσπραξης συνδρομών του 1847 για την Ακολουθία του Αγίου Σπυρίδωνος, που εκδόθηκε στην Κέρκυρα το ίδιο έτος. Πρόκειται για ένα από τα λιγοστά τεκμήρια που έχουν σωθεί για τα διαδοχικά στάδια της διαδικασίας εγγραφής συνδρομητών, παρά το γεγονός ότι η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τα μέσα περίπου του 18ου ως τα τέλη του 19ου αιώνα, διευκολύνοντας την έκδοση και διακίνηση του ελληνικού βιβλίου και προσφέροντας μια εξαιρετικής σημασίας ιστορική πηγή για τη μελέτη της κοινωνικής διαστρωμάτωσης και την έρευνα των συλλογικών τάσεων και νοοτροπιών του νεοελληνικού αναγνωστικού κοινού: τους καταλόγους συνδρομητών. Δημοσιεύεται και σχολιάζεται το κείμενο της απόδειξης του 1847 και παράλληλα παρουσιάζονται πρόσθετα στοιχεία για την έκδοση της Ακολουθίας, που σε συνδυασμό με την απόδειξη φωτίζουν κάποιες πτυχές της ιστορίας αυτού του έντυπου βιβλίου.