Jakub Jagiełło

W niewielkim kościółku w Dłużycach na Dolnym Śląsku zachował się unikatowy wystrój z drugiej połowy XVII wieku. Stworzyli go tutejsi protestanci, którzy zachowali wolność praktykowania religii po wojnie trzydziestoletniej.

W książce znaleźć można opis historii miejscowości, rozdziały o architekturze, ołtarzu, ambonie, nagrobkach, emporach i innych elementach wystroju.

Publikacja Renesansowe i manierystyczne portale Dolnego Śląska jest pierwszym opracowaniem katalogowym dolnośląskich portali z lat 1520-1650. Zebrano tu ponad 300 portali, w tym ok. 190 istniejących. Książka zawiera dokładne opisy struktur, treści, ornamentów, podano również aktualny stan zachowania. Dla nieistniejących dzieł podane zostały daty zniszczenia oraz ich formy pierwotne. Materiał ilustracyjny obejmuje kilkaset zdjęć współczesnych, jak i archiwalnych.

W XVIII w. Jelenia Góra stała się ważnym ośrodkiem rzeźbiarskim, głównie za sprawą utalentowanej rodziny Bechertów, prężnie działającej w pierwszej połowie stulecia, oraz Augustina i Heinricha Wagnerów, aktywnych od lat 70. Rozpoznanie obfitej i odznaczającej się wysoką klasą artystyczną twórczości Bechertów pozwoliło nie tylko znacznie poszerzyć wiedzę na temat śląskiej rzeźby barokowej, ale również dokonać istotnych przewartościowań w obrazie nowożytnej sztuki tego regionu, w którym do niedawna nie dostrzegano znaczenia Jeleniej Góry. W książce uwzględniono ponadto wielu innych rzeźbiarzy pracujących w tym mieście, w większości o nieznanym obecnie dorobku, a także artystów spoza Jeleniej Góry, którzy pozostawili tam co najmniej jedną pracę.

Dolny Śląsk odradzał się bardzo powoli po wojnie trzydziestoletniej. Jedną z oznak polepszenia bytu mieszkańców był wzrost zamówień na dzieła rzeźbiarskie. Pierwszy jako środowisko odrodził się Wrocław, w którym w latach 50. XVII w. znacznie wzrosła aktywność warsztatu rodziny Rohnów. Ich rzeźba była jeszcze mocno osadzona w tradycji manierystycznej. W książce zaprezentowano informacje archiwalne, dzieła pewne i przypisane, cechy charakterystyczne oraz genezę twórczości Paula Starszego, Paula Młodszego i Samuela Rohnów.

Dzierżoniów i Ząbkowice Śląskie należały do mniejszych ośrodków rzeźbiarskich w całym okresie nowożytnym. Większe zamówienia realizowali w tym regionie rzeźbiarze wrocławscy, świdniccy, a być może także z Nysy. Dzierżoniów i Ząbkowice Śląskie osiągnęły największą „niezależność” w rzeźbie w pierwszej ćwierci XVII w., wówczas działał tu Johann Hase. W książce zaprezentowano informacje archiwalne, dzieła pewne i przypisane, cechy charakterystyczne oraz genezę twórczości rzeźbiarza.

Monografie rzeźbiarzy w Polsce (włączając w to niezwykle bogaty Śląsk oraz inne tereny poniemieckie) można policzyć na palcach jednej ręki. Tym nasza historia sztuki różni się od innych, iż powstaje u nas mnóstwo drobnych artykułów, przyczynki, fragmenty badań, publikowane są nawet teksty o trzeciorzędnym znaczeniu – brak natomiast konkretnych monografii artystów, takich, jakich wiele powstaje m.in. w Czechach, czy w Niemczech. Rozpoczynając serię dotyczącą rzeźbiarzy na Dolnym Śląsku chcielibyśmy ten stan rzeczy zmienić i zawrzeć dotychczasowe badania oraz nowe propozycje w niewielkich publikacjach o najwybitniejszych artystach różnych regionów.
Należy do nich z pewnością Johann Pol z Głogowa – którego twórczość, choć artysta może nie osiągnął ideału w sposobie przedstawiania ludzkich postaci, wyróżnia się na tle rzeźby nie tylko śląskiej, lecz także europejskiej. Pol stworzył szereg manierystycznych portali (świeckich i sakralnych) o wyjątkowej dekoracyjności i mnogości form ornamentalnych, przewyższającej niemalże wszystkie portale ówczesnej Europy, może poza Portugalią i Hiszpanią. Niezwykła znajomość aktualnych form dekoracyjnych, motywów groteskowych, zwierzęcych i roślinnych, powoduje, iż twórczość Johanna Pola należy traktować jako unikatowe w skali europejskiej zjawisko.

W pierwszej ćwierci XVII w. Nysa była jednym z istotniejszych środowisk rzeźbiarskich na Dolnym Śląsku, tuż po Wrocławiu i Legnicy. Konkurowała z nimi z pomocą rzeźbiarzy biskupich oraz miejskich. Do tych drugich należał Hermann Fischer, który wykonywał prace przede wszystkim na zlecenie śląskiej szlachty z okolic Nysy, Niemodlina i Opola. Swoje dzieła pozostawił także w głównych kościołach Nysy i Grodkowa.
Książka prezentuje informacje archiwalne o życiu Fischera, jego dorobek artystyczny,
a także genezę jego twórczości.