Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016, p. 197-216
DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9720
ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Received/Geliş: 17.06.2016
Accepted/Kabul: 20.09.2016
Referees/Hakemler: Doç. Dr. Ilgım KILIÇ – Doç. Dr. Sema
Article Info/Makale Bilgisi
SEVİNÇ
This article was checked by iThenticate.
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE NİĞDELİ YEREL SAZ SANATÇILARI
Serenat İSTANBULLU*
ÖZET
Türkülerin oluşumu, aktarılması, yayılması ve yaşatılmasında
büyük payı olan saz sanatçıları, aynı zamanda folklor ürünleri derleyicisi,
yorumlayıcısı ve bir kültür taşıyıcısı olarak, halk kültüründe çok önemli
yere ve göreve sahiplerdir.
Bu araştırmada; Cumhuriyet’ten, günümüze Niğde ili ve Niğde’ye
ait civar yörelerin yerel saz sanatçıları, tespit edilmiş, kısa hayat
hikâyeleri ve müziksel faaliyetleri ortaya konulmuştur. Kayıtlara geçmiş
ve gizli kalmış olan saz sanatçılarının isimlerini ve çalışmalarını bilimsel
bir yayında bir araya getirerek literatüre kazandırmak; böylelikle yerel
saz sanatçılarının ülke kültüründeki önemine dikkat çekmek bu
çalışmanın amaçları arasındadır. Çalışma; Niğdeli saz sanatçıları
hakkında yapılmış en geniş isim dağarcığını içermesi bakımından önem
taşımaktadır.
Araştırma verileri oluşturulurken hayatta olan saz sanatçıları ile
birebir görüşmeler yapılmış ve bilgileri bizzat kendilerinden alınmıştır.
Hayatta olmayan saz sanatçıları hakkındaki bilgilere ise mevcut yazılı
kaynaklardan, akrabalarından ve dostlarından ulaşılmıştır.
Araştırma sonunda Niğdeli saz sanatçılarının çoğunluğunun
enstrüman çalmayı çocuk yaşta büyüklerinden ve yöre saz
sanatçılarından öğrendikleri; meslek olarak bu işi yaptıkları ancak
ekonomik nedenlerle farklı mesleklerde de çalıştıkları bilgileri
edinilmiştir. Niğdeli birçok saz sanatçısının kendilerine ait besteleri
bulunduğu, öğrenciler yetiştirdikleri ve bu öğrencilere Niğde müziğinin
özelliklerini, tavrını ve türkü dağarcığını aktararak sanatsal ve eğitsel
katkılarının olduğu görülmüştür. Şehrin kültürel ve sanatsal
etkinliklerine katılarak yöre kültürünü yaşattıkları ve çevre illere
tanıttıkları; ayrıca Niğde’ye ait civar yörelerde duymuş oldukları türküleri
araştırıp bu türkülerin ortaya çıkarılmasını sağladıkları sonuçlarına
ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Saz Sanatçısı, Niğde, Müzikoloji, Saz, Türk
Halk Müziği.
Yrd. Doç. Dr. Ömer
serenatistanbullu@hotmail.com
*
Halisdemir
Üniversitesi
Türk
Musikisi
Devlet
Konservatuvarı,
El-mek:
Serenat İSTANBULLU
198
LOCAL INSTUMENTAL ARTIST OF NIGDE FROM PAST TO
PRESENT
ABSTRACT
In addition to their important place in formation, transposition,
spread and survival of folk songs instrumental artists also have a
significant place and role as a compiler and performer of folklore products
and a culture conveyer.
In this study, local instrumental artists in Niğde province and its
surrounding areas have been found out and their short life stories and
musical activities have been introduced. One of the aims of the study is
to compile the names and works of the instrumental artists, whether they
are registered or not, in a scientific publication and make them avaible
in music literatüre and this way, drawing attention to the impotance of
local instrumental artist’s in the country’s culture. The study is noteworty
on account of having the widest range of name repertoire of instrumental
artists in Niğde.
When the research data creating, Individual interviews were
conducted with alive enstumantel artists and information is obtained
from themselves. Non-life reed artists to information about the available
written sources, reached their relatives and friends.
The study found that the majority of instumental artıst of Niğde a
great childhood and learned the local orchestra; profession as they do
this work, but they work in different occupations for economic reasons
the information was obtained. Many of the ınstumental artıst of Nigde are
composed of their own orchestra, and the students they taught music
features of Nigde, transferring it’s attitude and folk repertoire has been
seen that the artistic and educational contributions. participating in the
city's cultural and artistic events they experienced the local culture and
environment in which they introduced to the provinces; also investigate
the songs they have heard in the surrounding area of Nigde reached the
conclusion that contribute to the detection of these songs.
STRUCTURED ABSTRACT
A region belonging to the formation of folk songs, remodeling, be
transferred to the new generation, propagation and protection of the very
large share and often recognize love and orchestra of the customs and
traditions observed in recreational settings, applications, and they are an
important cultural carrier in the region where they found the properties
to continue.
Minstrelsy, are in love with another name, love literature described
as a literary movement development in society according to the principles
of, change, issues, nature and human love, love, cultural norms, the
people's language and emotion, bringing the language perspective, them,
their own poetry or others of the poem, the narrator are accompanied by
reed (Istanbullu, 2014: 17). The local orchestra, weddings, feasts,
festivals, ceremonies, etc. Seeing soldiers. environment, to steal the song
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Geçmişten Günümüze Niğdeli Yerel Saz Sanatçıları
that tells of the region and the surrounding countryside, while the
introduction of this song and be allowed to live, sometimes folk songs of
the region between their words and melodies are also people who attach
their compositions. these melodies winning public acclaim with constant
repetitions, sometimes adopted by the locals as the local folk.
Nigde Folk Music
Located in the southern part of the province of Central Anatolia,
Nigde region bearing on the common musical characteristics of folk
music, the region's unique historical, cultural and geographical features
also includes the. From ancient times, Seljuk, Anatolian principalities
and medium city and region Nigde process from which all traces of the
Ottoman Empire is quite old and has a rich history (Sarışır, 2006: 185186). Nigde is a gateway center due to its geographic location, the folk
melodies were transferred to other parts of the region. In particular,
Nigde, Nevsehir and joint tissue in Aksaray folk songs, Nigde has been
expressed in many resources that have been published about the musical
culture of the past, the folk of this province, which was the Nigde district
is also noted that the record as Nigde songs. Therefore, when examining
the local folk music; Nigde, Nevsehir, Aksaray think as a whole, there are
benefits in making the assessment in these dimensions (Atılgan, 2002:
4).
Nigde folk music and songs about the survey results; Nigde song of
the mainly broken weather occurs, folk melodies in that the most
abundant measure indicators 4 / of 4 it is seen that the Hijaz authority
range of the most common directories (Bulut and Guler, 2015: 20). In the
words of the songs most of the region; dear to the love and longing,
hasretlik drawing, patriotism and aspirations, issues such as patriotism
and longing is processed (Kurtaslan and Yücetoker, 2013: 72). Nigde
verbal elements contained in the song, which is in line with Turkish
traditions and Turkish mythology (Vural and Vural, 2013: 656).
Instrumental folk tunes are not included in Nigde. Long weather in
the mouth, the mouth network. Another area is the most important
commentator Ali Ercan unseen in the mouth (transfer from Özdağ
Gülümser 2013). Halay type games are games and folk music türkül of
all. Folk songs are usually lively and exuberant. Nigde he said bozlak of
lovingly played, has not produced much in the form of new tunes bozlak.
Long form with less air is seen in the region; verbal broken weather
instrument played by delegations led by binding weddings, melodies are
common in the region. Nigde in the wedding and entertainment often
played air folk song game, which may have contributed to the production
of folk song game tunes. Although there Alevȋ- Bektaşȋ village of Nigde
and Aksaray, sayings and rituals kind of songs are little known in the
region and is not in demand (Atılgan, 2002: 4-5).
The Instruments Used in Folk Music in Nigde
Nigde and folk songs around for a long time have been played by
classical instrument, and has been gaining prevalence connect other folk
instruments, has been at the forefront of all thin reeds (Atılgan, 2002: 4).
Weddings, because of the inadequacy of connecting the audio in outdoor
environments such as festivals, clarinet to increase the sound power, riot,
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
199
Serenat İSTANBULLU
200
violins, tambourines and locally formed team rushes on the oud
instrument and thus has taken place more than one orchestra in
recreational settings (transfer from Kaya, Gülümser 2013) . Do not
connect the ancient use has continued in smaller environments. The
classic instrument used in Nigde region; violin, oud, clarinet, riot, is the
law and tambourines. Linking has always been an instrument used,
although more common over time. The violin is one of the Kavala and
gourd instrument that was introduced in recent years. Nigde region
drums and reeds use is not widespread. (Atılgan, 2002: 18). Nigde when
people are generally evaluated reed, reed folk and classical quartet is seen
as a whole, linking is a fundamental instrument is used in conjunction
with the violin. The bell is one of the instruments seen from time to time
and spoons.
The result of the use of the sound system with the advancement of
technology enhanced audio power of binding, the widespread use of the
decreased demand for thin reed organ instruments. In the most
important reason is that many more than the amount payable to the
owner of wedding musicians. This has reduced the impact of the
economic power and the musical orchestra of the city of Niğde. The
reduction of the prevalence of the team Nigde region reeds, led to limiting
the variety of instruments in the region.
The main subject of the orchestra Research Nigde region, Nigde and
became a major factor in the formation of musical culture alive and
continue to do so. However, these people who are carriers of folk culture,
has been lagging behind the cultural elements and values are not known
enough. Some of the names who passed away from this world before even
the source of people's artist of recognition and folk culture products they
own (Folk Songs, assemblies, instruments, poems, anecdotes etc.) Be
evaluated through the resources are detected; folk culture, our
development is extremely important for the dissemination and
preservation.
Purpose of the Study: This research; Nigde to determine folk
music to the Niğde the orchestra who has worked recognized until the
present day Republic and to gain recognized names in literature was
conducted to provide information about the work of bringing together
scientific research, the names of the said orchestra.
Result:
Nigde in the past to studies on the local orchestra; CVs and brief
information about the work of the orchestra and live has been lived in
Nigde.
In a general sense; the environment or age of a child learning the
instruments of the orchestra started its musical career that is larger than
these names have implemented their instruments over time, and have
made this profession. orchestra that had to do other jobs because of the
economic conditions are also available. Some of them are working in
different jobs they provide some of the materials opens music store to sell
music or lectures with the master apprentice method. Nigde, especially
neighboring provinces and districts not within the province of Turkey as
orchestra, indicating that they play at weddings in many cities, there are
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Geçmişten Günümüze Niğdeli Yerel Saz Sanatçıları
only fellow council that play at weddings and there are also located in the
city event.
The majority of the orchestra has its own compositions. The part
that converts a portion of the recording of this album were composed only
sang his compositions in their vicinity and weddings. Some of the
orchestra who find the opportunity to make known and participated
many times Album national programs at the national level, they
increased the number of albums. reed artists who work with a nationally
known name in the field of folk music are also available.
Some instrumental music artists through classroom and
associations have opened in Nigde also led to the growth of young people.
Besides being a musician it has only been in contributing to their children
or relatives.
Orchestra, local folk songs in the regions where they went, they
learned the songs stories and local attitude but notes know them, why
these values, such as inability to transmit the written sources of enough
interest not to and work with them could not make it last. This situation
is hampering the Nigde folk music and folk culture from one generation
to the orchestra of information that has important information about the
next generation to be transferred. The composition and work within its
possibilities the number who can pass the written sources are scarce.
A part of the orchestra, the local orchestra of the province has set
up associations to gather under one roof, though, could survive very few
activities of these municipalities, the lack of support of institutions such
as the governor were forced to terminate reasons association studies such
as.
The association can continue its activities in giving local concerts,
prisons, nursing homes, hospitals and institutions such as Nigde
promotion days have served the city by organizing events. In addition to
teaching music to young people interested in free instrument, rendering
aid to students who want to do work related to folk culture.
A part of the orchestra are making their own instruments.
improving the reeds that make the profession who produced and sold
throughout the country are also artists
Local orchestra in the negotiations, to address the problems
experienced; the relevant state institutions, local artist and seeing the
profession, to bring certain criteria in making this business and wedding
to wedding with legal regulations and stated that they expect to be given
çalıcılıg order. One issue that bothered the orchestra; çalgıcılık making
musical sense of unqualified people at weddings folk music culture that
negatively affected, local weather, and they do not have information about
the local style, so the songs are very big changes to interrupting culture
of corruption.
The cultural and musical activities of the local orchestra examined
in general; make literary and musical compilations of the city, to transfer
city culture to other regions, to take social responsibility by taking part
paid or unpaid economic activities in the province, the city of culture
products, songs, local mouth, attitude, stories, etc. There are cultural
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
201
Serenat İSTANBULLU
202
contributions like to introduce expose. The musical sense; reveal the song
of the story and ensure survival, to make their own instruments, make
the instrument to others, develop new instruments, make compilations,
to compose, to introduce these compositions converts the album
nationally or in the local area, students educating ensure the training of
new musicians, to improve people's music culture and taste and there
are effects such as directing.
Suggestions
Niğde’s compiled recording of the composition of the orchestra, a
book based on the notes of those records and should albümleştiril of the
original sound.
It is implementing in order to qualified local artists Ministry of
Culture 'they were not aware of some of the local orchestra were observed
to pull Artist Certificate or to apply for this document. This practice
should be extended in all cities, important government officials should be
determined by local artists, and this person should be given to
documents.
Local orchestra of unskilled musicians derived from concern over
the presence of the region of wedding çalıcılıg the municipalities will
establish the commission by qualification criteria should be the region's
wedding culture to the appropriate sound system, instruments and
attitude competencies should be provided.
Associations of the city, conservatories and other music institutions
by should be invited to the institution significant orchestra of the city,
the people of this important building blocks personally recognized and
music, urban music culture, attitude and local folk songs to be
transferred from the first port to the younger generations.
The importance of the artist in country reed grasping culture, these
individuals must be held by government agencies and private
institutions, was recognized values, the necessary moral and material
support should be provided to them.
Key Words: Instrumental Artists, Niğde, Musicology, Instrument,
Turkish Folk Music.
Giriş
Halk müziği, doğduğu coğrafyadaki halkın acı, sevinç, kahramanlık, gurbet, ölüm, sevgi gibi
duygularını, toplumsal olayları, olguları ve bunların toplum üzerindeki etkilerini sanatsal bir kaygı
taşımadan, yalın bir anlatım şekliyle sözlerle ve ezgilerle anlatır. Özbek, türküleri; insanoğlunun
başına gelen olayları, bunun toplum içindeki iz ve akislerini, insanlığın ortak duygularını, milli
karakterini, tarihi olayları konu alan bir kültür hazinesi olarak tanımlar (Özbek, 1975:63). Konusu
çoğunlukla aşk üzerine kurulmuş milyonlarca beyitle örülü bir edebiyat, dolaylı olarak toplumun
gündelik hayatını en ince detayına kadar gözler önüne serme özelliğine sahiptir (Şentürk, 2015:141).
Tarihi süreç incelendiğinde, uygarlıkların kültürel yapılarının şekillendirdiği pek çok soyut
ve somut mirasın, ait olduğu dönem, toplumsal yapı, örf, adet ve gelenekler, türküler, destanlar,
inançlar gibi konularda önemli bilgi kaynakları oldukları ve belge niteliği taşıdıkları görülmektedir
(Koca ve Kırkıncıoğlu, 2016:250). Bir yöreye ait türkülerin oluşumu, şekillenmesi, yeni nesillere
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Geçmişten Günümüze Niğdeli Yerel Saz Sanatçıları
203
aktarılması, yayılması ve korunmasında çok büyük payı olan ve sıklıkla eğlence ortamlarında görülen
âşıklar ve saz sanatçıları örf ve adetleri tanıma, uygulama ve devam ettirme özellikleriyle de
bulundukları yörede önemli bir kültür taşıyıcısıdırlar.
Saz şairleri, bir diğer adıyla âşıklar, âşık edebiyatı olarak nitelendirilen edebiyat akımının
ilkelerine uygun olarak toplumdaki gelişimi, değişimi, sorunları, doğa ve insan sevgisini, aşkı,
kültürel normları, halkın dili ve duygusuyla, bakış açısıyla dile getirip, bunları, kendi şiirleriyle veya
başkalarına ait şiirlerle, saz eşliğinde anlatan kişilerdir (İstanbullu, 2014:17). Yerel saz sanatçıları
ise, düğün, şenlik, festival, tören, asker uğurlaması vb. ortamlarda, bulunduğu yöreye ve civar
yörelere ait türküleri çalıp söyleyen, bu türkülerin tanıtılması ve yaşatılmasını sağlarken, kimi zaman
da yöre türkülerinin arasına kendi söz ve ezgilerini, bestelerini de iliştiren kişilerdir. Sürekli tekrarlar
ile halkın beğenisini kazanan bu ezgiler, yöre halkı tarafından bazen yöre türküsü gibi benimsenir.
Niğde Halk Müziği
İç Anadolu Bölgesi’nin güney bölümünde yer alan illerin, ortak müzikal özelliklerini
üzerinde taşıyan Niğde yöresi halk müziği, yörenin kendine özgü tarihsel, kültürel ve coğrafi
özelliklerini de içinde barındırır. Antik dönemden, Selçuklu, Beylikler ve Osmanlıya uzanan sürecin
tüm izlerini taşıyan bir Orta Anadolu şehri olan Niğde ve yöresi oldukça eski ve zengin bir geçmişe
sahiptir (Sarışır, 2006:185-186). Coğrafi konumu nedeniyle bir geçitler merkezi olan Niğde, halk
ezgilerini de bir yöreden diğer yöreye aktarmıştır. Özellikle Niğde, Nevşehir ve Aksaray
türkülerindeki ortak doku, Niğde müzik kültürü hakkında yayınlanmış olan pek çok kaynakta dile
getirilmiş, geçmişte Niğde’nin ilçesi olmuş olan bu illerin türkülerinin de Niğde türküsü olarak
kayıtlara geçtiği belirtilmiştir. Bu nedenle yöre halk müziğini incelerken; Niğde, Nevşehir, Aksaray’ı
bir bütün olarak düşünüp, değerlendirmelerin de bu ölçüler içerisinde yapılmasında yarar vardır
(Atılgan, 2002:4).
Niğde halk müziği ve Niğde türküleri hakkında yapılan araştırmalar sonucu; Niğde
türkülerinin ağırlıklı olarak kırık havalardan oluştuğu, türkü ezgilerinde en fazla yer alan ölçü
göstergesinin 4/4’lük olduğu, en çok görülen dizinin Hicaz makamı dizisi olduğu görülmektedir
(Bulut ve Güler, 2015:20). Yöreye ait türkülerin sözlerinde en çok; sevgiliye duyulan aşk ve özlem,
hasretlik çekme, memleket sevgisi ve özlemi, vatan sevgisi ve özlemi gibi konular işlenmiştir
(Kurtaslan ve Yücetoker, 2013:72). Niğde türkülerinde yer alan sözlü unsurlar, Türk gelenekleri ve
Türk mitolojisi ile de paralellik göstermektedir (Vural ve Vural, 2013:656).
Niğde halk müziğinde enstrümantal ezgiler görülmemektedir. Uzun havalardaki ağzı, ağıt
ağzıdır. Başka yörelerde görülmeyen bu ağzın en önemli yorumcusu Ali Ercan’dır (Özdağ’dan
aktarma Gülümser 2013). Halay türü oyunların ve halk oyunları müziklerinin tamamı türkülü
oyunlardır. Türküler genelde hareketli ve coşkuludur. Bozlakların sevilerek çalınıp söylendiği
Niğde’de, bozlak formunda yeni ezgiler çok fazla üretilmemiştir. Uzun hava formu yörede az
görülmekle birlikte; düğünlerde bağlama öncülüğünde saz heyetleri tarafından çalınan sözlü kırık
havalar, yörede sık görülen ezgilerdendir. Niğde düğünlerinde ve eğlencelerinde genellikle türkülü
oyun havaları çalınmış, bu da türkülü oyun ezgilerinin üretilmesine katkı sağlamıştır. Niğde ve
Aksaray’da Alevȋ- Bektaşȋ köylerinin bulunmasına rağmen, yörede deyiş ve semah türü ezgiler pek
bilinmez ve rağbet görmez (Atılgan, 2002:4-5).
Niğde Halk Müziği’nde Kullanılan Çalgılar
Niğde ve çevresinde türküler uzun müddet klasik sazlarla çalınmış, bağlama ve diğer halk
çalgıları yaygınlık kazanmamış, ince saz hep ön planda olmuştur (Atılgan, 2002:4). Düğün, şenlik
gibi açık hava ortamlarında bağlamanın sesinin yetersiz kalması nedeniyle, ses gücünü arttırmak için
klarnet, cümbüş, keman, darbuka ve yer yer ud çalgılarıyla takım sazlar oluşturulmuş ve böylelikle
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Serenat İSTANBULLU
204
eğlence ortamlarında birden fazla saz sanatçısı yer almıştır (Kaya’dan aktarma Gülümser 2013).
Bağlamanın ise kadim kullanımı, daha küçük ortamlarda devam etmiştir. Niğde yöresinde kullanılan
klasik sazlar; keman, ud, klarnet, cümbüş, kanun ve darbukadır. Bağlama her zaman kullanılmakla
birlikte zaman içinde daha sık görülen bir çalgı olmuştur. Kaval ve kabak kemane ise son yıllarda
kullanılmaya başlanan çalgılardandır. Niğde yöresinde davul-zurna kullanımı yaygın değildir.
(Atılgan, 2002:18). Niğde halk sazları genel olarak değerlendirildiğinde, halk sazları ve klasik sazlar
bir bütün olarak görülmekte, bağlama temel çalgı olup, keman ile birlikte kullanılmaktadır. Zil ve
kaşık ise zaman zaman görülen çalgılardandır.
Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte ses sistemlerinin kullanılması sonucu bağlamanın ses
gücü artırılmış, org çalgısının kullanımının yaygınlaşmasıyla ince saza olan talep azalmıştır. Buna
en önemli sebep, çok sayıda müzisyene ödenecek miktarın düğün sahibi için fazla olmasıdır. Bu
durum Niğdeli saz sanatçılarının ekonomik gücünü ve şehirdeki müziksel etkisini azaltmıştır. Niğde
yöresinde takım sazların yaygınlığının azalması, yörede çalgı çeşitliliğinin sınırlanmasına sebep
olmuştur.
Araştırmanın asıl konusu olan Niğde yöresi saz sanatçıları, Niğde müzik kültürünün
oluşmasında ve yaşatılmasında başlıca etken olmuş ve olmaya da devam etmektelerdir. Ancak halk
kültürünün taşıyıcıları olan bu kişiler, kültür ögelerinin arkasında kalmış ve değerleri yeteri kadar
bilinememiştir. Bazılarının adları kaynaklara dahi geçmeden bu dünyadan göçüp giden halk
sanatçılarının tanınmaları ve sahip oldukları halk kültürü ürünlerinin (Türküler, derlemeler, çalgılar,
şiirler, anekdotlar vb.) tespit edilip kaynaklara geçirilerek değerlendirilmeleri; halk kültürümüzün
gelişmesi, yayılması ve korunması açısından son derece önemlidir.
Araştırmanın Amacı
Bu araştırma; Niğde halk müziğine emek vermiş olan Niğdeli saz sanatçılarını tespit etmek,
Cumhuriyet’ten günümüze kadar tanınan ve tanınmayan isimleri literatüre kazandırmak, söz konusu
saz sanatçılarının adlarını bilimsel bir araştırmada bir araya getirerek çalışmaları hakkında bilgi
vermek amacıyla yapılmıştır.
Problem durumu
Araştırmada; “Geçmişten günümüze Niğde yöresi saz sanatçıları kimlerdir ve çalışmaları
nelerdir?” sorusuna cevap aranmaktadır.
Araştırmanın Önemi
Bu araştırma; Niğde yöresi saz sanatçılarının tespit edilmesi, tanıtılması, saz sanatçılarının
isimlerinin ve müziğe vermiş oldukları emeklerin bilimsel bir çalışmaya aktarılması; bilinmeyenlerin
ise ortaya çıkarılması bakımından önem taşımaktadır. Niğde yöresi türküleri hakkında yapılmış olan
çalışmalar mevcut olmasına rağmen Niğdeli saz sanatçılarının geneli hakkında yapılmış akademik
bir yayın bulunmamaktadır. Bu araştırma; Niğdeli yerel saz sanatçıları hakkında yazılmış bir makale
olması ve bu konuda yazılmış en geniş içeriğe sahip olması bakımından da önem taşımaktadır.
Araştırma geniş perspektifte ise yerel saz sanatçılarının ülke kültürüne olan katkılarına dikkat
çekmektedir.
Sınırlılıklar
Bu araştırma; Niğde’de halen yaşamakta olan saz sanatçıları ve Niğde’de yaşayıp vefat eden
yerel saz sanatçılarından araştırma kapsamında ulaşılabilen 30 yerel saz sanatçısı ile
sınırlandırılmıştır. İsimler belirlenirken alan yazın taranmış ayrıca Niğde ilinin kültürel ve sanatsal
dokusunu iyi bilen, Niğde halk müziğine emeği geçmiş, yetkin müzisyen kişilere danışılmıştır.
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Geçmişten Günümüze Niğdeli Yerel Saz Sanatçıları
205
“Niğdeli yerel saz sanatçısı” kavramı; mahalli sanatçı, ulusal sanatçı ve saz üstadı ile
sınırlandırılmıştır.
“Saz” kavramı, “her tür müzik aracı, çalgı” (www.tdk.gov.tr) anlamında kullanılmış olup,
çalışmanın içinde sanatçıların hangi çalgıyı çaldıkları ayrıca ifade edilmiştir. Araştırmada, saz
sanatçıları ‘geçmişten günümüze’ başlığına uygun olarak doğum tarihi sıralamasına göre
sunulmuştur.
Araştırmanın Modeli
Araştırma; tarama modelini esas alan betimsel bir çalışmadır. “Tarama modelleri, geçmişte
ya da halen varolan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımıdır”
(Karasar, 2006:77). Niğde yöresi saz sanatçılarının tespit edilmesi, tanıtılması, bilinen ve bilinmeyen
saz sanatçılarının isimlerinin ve çalışmalarının ortaya konulmasına dayanan bu araştırmada, kaynak
taraması; saz sanatçılarının tespiti, özgeçmişleri ve görüşlerinin alınması aşamasında ise görüşme
yöntemi kullanılmıştır. Yıldırım ve Şimşek (2006:119), görüşme yöntemi hakkında çeşitli görüşleri
derledikleri çalışmalarında, sosyal bilimler alanında yapılan araştırmalarda en yaygın veri toplama
tekniği olan görüşme yönteminde, görüşmeye dahil bireylerden en az birinin belirli bir amacı
olduğunu ve bu amaca yönelik bilgi toplama çabası içinde olduğunu belirtirler. Araştırma esnasında
çalışmanın amacına uygun en güvenilir verilere ulaşılmaya çalışılmıştır.
Saz sanatçıları hakkındaki veriler şu şekilde edinilmiştir: Geçmişte yaşamış ve şu an hayatta
olmayan saz sanatçıları hakkındaki bilgiler, mevcut kaynaklardan, yazılmış olan anılardan derlenmiş
ayrıca bu kişilerin ulaşılabilen yakınları, akrabaları, evlatları ve arkadaşları ile görüşmeler
yapılmıştır. Yaşamakta olan saz sanatçıları ile çoğunlukla yüz yüze görüşme yapılmış, çalışmakta
oldukları iş yerlerinde, derneklerde ve evlerinde görüşmeler düzenlenerek, kendileri ve çalışmaları
ile ilgili bilgiler bizzat alınmıştır. Yüz yüze görüşülemeyen saz sanatçılarına telefon bağlantısı ile
ulaşılmış kendileri hakkındaki bilgiler yine kendi beyanları ile alınmıştır. Bu bilgiler; saz
sanatçılarının doğum yeri ve yılı, müziğe nasıl, nerede ve kiminle başladıkları, icralarını ne şekilde
geliştirdikleri, okudukları okullar, çalıştıkları yerler, müzik çalışmaları, çaldıkları ortamlar, besteleri
ve yetiştirdikleri öğrenciler ile sınırlı tutulmuştur. Saz sanatçılarının metne alınmasını istemedikleri
bilgilere makalede yer verilmemiştir.
BULGULAR
Yerel saz sanatçılarının kısa özgeçmişleri, araştırmanın amacı doğrultusunda ‘geçmişten
günümüze’ başlığına uygun olarak doğum yıllarına göre sıralanmış; aynı yıl doğmuş olan saz
sanatçıları ise alfabetik önceliğe göre sunulmuştur.
Mehmet Cafer Ekşioğlu (Dokuz Telli Mehmet Ağa): 1901 yılında doğmuş olan Niğdeli
yerel saz sanatçısı, bağlamayı kendi imkânları ile öğrenerek geliştirmiş, kendi sazını yapmış, Niğde
ve civar yörelere ait birçok düğünde ve eğlencede yer almıştır. Niğde bağlarında yapılan oturak
âlemlerine de sık sık çağırılmış, burada Niğde’ye ait türküleri icra etmiştir. Ekşioğlu’nun “Dokuz
Telli” lakabı, diğer saz sanatçılarının bağlamaları 7 telli iken Mehmet Ağa’nın bağlamasının 3-3-3
olmak üzere dokuz telli olmasındandır (Sabri Özdağ ile kişisel görüşme 06.05.2016). Bu fark onun
çalımının daha gür ve zengin duyulmasını sağlamıştır. Dokuz telli Mehmet ağa, bir sohbet sırasında
Av. İsmail Özmel’e Atatürk’ün Niğde’ye geldiğinde, bugün ki Niğde Ordu Evi’nde Gazi’ye bağlama
çaldıklarını ve Gazi’nin zeybek oynadığını anlatmıştır (Özmel, 2007:23). Dokuz Telli Mehmet Ağa,
1939’da Halit Ongan’ın derlediği türkülerde kaynak kişi olmuş, 1975 yılında vefat etmiştir (Atılgan,
2002:50).
Rıfat Çavuş (Ünlü):1901 yılında Niğde Merkez/Gümüşler köyünde doğan Rıfat Çavuş
Niğde’nin ilk mahalli sanatçılarındandır. Yöre türkülerini güzel ve gür sesiyle plaklara okuyarak yurt
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Serenat İSTANBULLU
206
sathında duyuran önemli isimlerdendir (Atılgan 2002:37).1926 yılında İstanbul’da “Yaban Elleri”
türküsüyle başlayan birkaç plak çalışması yapmıştır (Özmel, 2007:21) Gür sesi ile mikrofon olmadan
sesini geniş alanda duyurabilmesi ve sesinin güzelliği onun özellikleri arasındadır. 1967 yılında vefat
etmiştir (Atılgan, 2002:37).
Nurettin Bayhan: Niğdeli saz sanatçıları arasında ilk akla gelen isimlerden biri olan Nurettin
Bayhan 1911’de Niğde’de doğmuştur. Çocuk yaşta bağlama çalmaya başlayan Bayhan, gençlik
yıllarından itibaren çalmış olduğu bağlamaları kendisi yapmıştır (İlhan Bayhan’la kişisel görüşme
23.03.16). Niğde halk türkülerinin kayıtlara alınmasını sağlamış ve yetiştirmiş olduğu öğrencileri ile
Niğde halk müziğinin gelişmesine büyük katkıları olmuştur. Sadece Niğde halkı tarafından
tanınmakla kalmayan Bayhan, radyo sanatçılarının birçoğu ile çalışmış ve geniş alanda tanınmıştır.
Nurettin Çamlıdağ vasıtasıyla; Sarı Kızın Saçları, Bastım Asmanın Dalına, Bir Yıldız Doğdu
Yüceden, Sazalca’dan Çıktım Ben de Gelirim, Minarenin Alemi, Cimdallı Çarşısında, Bağa Girdim
Üzüme adlı Niğde türkülerini TRT repertuvarına kazandırmıştır (Atılgan, 2002:36).
Mehmet Ayatar (Solak Mehmet): Niğde yöresi türkülerini otantik icra eden saz ve söz
ustalarından biri olan Ayatar, 1927 yılında Niğde, Fertek’te doğmuştur. (Altıgöller, 2007:171) Niğde
türkülerinin yayılmasında emeği geçmiş bu usta mahalli sanatçı farklı bir işte çalışmasına rağmen
sazını ölene kadar bırakmamış düğünlerde ve Niğde’ye özgü şenliklerde Niğde ve civar yörelere ait
türküleri icra eden tanıdık isimlerden biri olmuştur.
Ali Ercan: 1931 yılında Niğde’nin İçmeli Kasabası’nda doğan Ercan, gençlik yıllarında
Niğde yöresi türkülerini ve civar yörelere ait türküleri dile getirmiştir. Çevredeki saz ve söz
ustalarından öğrendikleri ile sanatını geliştiren Ali Ercan, beste ve icra yeteneğini askerlik
döneminde geliştirmiş, saz ustalarından Emin Aldemir ve zamanın ünlü yorumcularından Aliye
Akkılıç ile tanışarak, onların tavsiyeleri ile 18 yaşında İstanbul radyosunun açtığı sınavı hem ses hem
icra alanlarında kazanıp burada çalmaya başlamıştır (Özmel, 2009:1198). Askerlik sonrası Niğde
yöresi düğünlerinde bağlama çalarken bir yandan da Niğde Halk Eğitimi Merkezi’nde halk müziği
ve bağlama kurslarında dersler vererek çok sayıda öğrenci yetiştirmiştir (Ercan, 1965:9).
Günümüzde halen söylenmekte olan “Karakaş Gözlerin Elmas” “Adaletin Bu Mu Dünya”
adlı şarkılarının da içinde bulunduğu 55 plak 25 kaset çalışması yapan Ercan, şöhrete kavuştuktan
sonra popüler müziğe yönelmiş, ancak konserlerde ve yerel şölenlerde halk müziği kimliğinden vaz
geçmemiştir. Son zamanlarda dini müziğe yönelen Ali Ercan dini konulu müzikler ve ilahiler
yazmakta, dini, içerikli televizyon programları, sinemalar ve dizilerde rol almaktadır (İstanbullu,
2014:392). Yapmış olduğumuz kişisel görüşmelerde o dönemin ağır şartlarında müzik anlamında var
olmaya çalıştığını sanatından asla vazgeçmediğini ve tek amacının geride güzel anılar, güzel sözler
bırakmak olduğunu belirten sanatçı, son dönemlerde ilahilerden oluşan albümleri ile birlikte 80’in
üzerinde albümü olduğunu belirtmiştir (Ali Ercan ile kişisel görüşme 20.09. 2014). 1965’te ve
2005’te türkülerden ve ilahilerden oluşan 2 kitap yayımlayan Ercan, Türkiye’deki popülaritesiyle
Niğde türkülerinin yurt sahasında tanınmasına çalınıp söylenmesine vesile olmuştur (Atılgan,
2002:32). Niğde yöresi türkülerini en iyi icra eden saz sanatçılarının başında gösterilen Ali Ercan,
halen Niğde türkülerini de yaşatmaya devam etmektedir.
Niğdeli Üç Kardeşler: Talat Baykan, klarnet ve def; Raci Baykan, keman; Ahmet Baykan,
ud çalan ve “Niğdeli Üç Kardeşler” olarak tanınan mahalli sanatçılardandır. Müziğe başladıkları
yıllarda Niğde ve civarında hızla tanınan üç kardeşler zaman içinde Ankara ve İstanbul’a taşınarak
buralardaki gazinolarda çalışmışlar ve dönemin ünlü ses sanatçılarına eşlik etmişlerdir. 1950’li
yıllarda İstanbul Türk Musikisi Cemiyeti; Talat Baykan’a alüminyumdan yaptırdığı bir defi hediye
ederek ona “Sihirli Def” unvanını vermiş (Şinasi Yıldız’dan aktarma; Altıgöller, 2007:171) bu
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Geçmişten Günümüze Niğdeli Yerel Saz Sanatçıları
207
unvanla birlikte Niğde’de halen “Sihirli Def” lakabıyla anılan Talat Baykan, uzun yıllar icrasına
devam etmiştir. Niğde türkülerinin yayılmasında emeği geçen saz sanatçılarının arasındadırlar.
Şinasi Yıldız: 1943 yılında Niğde’de musikişinas bir babanın oğlu olarak doğmuştur.
Babasından aldığı bilgilerle müzik hayatına başlayan Yıldız, babası ile birlikte musiki meşklerine
katılarak icrasını geliştirmiştir. Niğde türkülerinin bozulmadan icra edilmesi için azami gayret
gösteren bir mahalli sanatçı ve yöre türkülerini iyi bilen bir sanatçıdır (Atılgan, 2002:37). Niğde
folkloru ile ilgili olarak yapılan tüm araştırmalarda, Niğde kültürünü iyi bilmesi sebebiyle kaynak
kişi olarak danışılan ve Niğde halk müziği kültürünün önemli bir temsilcisi olan Yıldız, aynı zamanda
Niğde türkülerinin hikâyelerini ve halk kültürü belgelerini arşivlemektedir. Bağlama çalmanın
yanında bağlama eğitimi ile ilgili olarak da çalışmalar yapmış, ulusal ve yerel programlara da konuk
olmuştur.
Ziya Özdağ: 1944 yılında Niğde’de doğdu. 13 yaşında Ali Ercan’ın hocalığını yaptığı Niğde
Halk Eğitimi Merkezi’nde bağlama çalmaya başladı. Daha sonra kendisi de bağlama eğitimi vererek
çok sayıda öğrenci yetiştirdi. Yaptığı plak çalışmasının ardından yörede tanınan Özdağ, Niğde halk
oyunlarını köy köy dolaşarak derlemiş, Niğde alay havalarının gün yüzüne çıkmasını ve bir araya
getirilmesini sağlamıştır (Atılgan, 2002:38). TRT ve çeşitli televizyon programlarına katılarak Niğde
türkülerini seslendiren Özdağ, Niğde folklorunun yayılması ve yaşatılmasında önemli katkılarda
bulunmuştur.
Mehmet Dönmez: 1945 yılında Niğde’nin Yeşilova (Kiçiağaç) köyünde doğmuştur. Sesinin
güzel olması nedeniyle, müziğe 9 yaşında sesle icra ile başlamıştır. Bağlama çalmayı kendi kendine
öğrenmiş, müzik tutkusuyla evden çıkarak büyük şehirlerde plak satmış, müzikle ilgilenmiştir.
Askerliği sırasında da subay gazinolarında yer almıştır. Askerlik sonrasında İstanbul’da yeniden plak
satarken müzik yeteneği keşfedilen Dönmez, kendi bestelerinin de içinde olduğu ilk plağını çıkarmış,
ardından bu plak radyolarda duyulmaya başlamıştır. Arif Sağ ve Cavit Deringöl’ün teklifleriyle
“Salını Salını Gelirsin” adlı ikinci plağını hazırlamıştır. 11 plak ve 8 kaset çalışması bulunan Mehmet
Dönmez, şu anda kendine ait bir müzik evinde çalışmalarını devam ettirmektedir. Başka
müzisyenlerin de yetişmesinde eğitimci ve yapımcı olarak katkı sağlamıştır. Halen çalgı dersleri
vererek öğrenciler yetiştirmeye devam etmektedir (Mehmet Dönmez ile kişisel görüşme
02.05.2016).
Sabri Özdağ: 1945 yılında Niğde merkezde doğdu. Ailede 5 kardeşin hepsi bağlama çalmayı
bildiğinden dolayı 15 yaşına kadar kardeşlerinden bağlama çalmayı öğrendi. Kendi yaptıkları dut
oyma sazlarıyla ustalığını ilerleten Özdağ, Niğde türkülerinin korunması yayılması ve ortaya
çıkarılmasına hem çalıcılık vasfı hem de araştırmalarıyla büyük emek vermektedir. Halil Atılgan
öncülüğünde, köy köy gezerek Niğde’ye ait türkülerin derleme çalışmasına katılmıştır. 2002 yılında
Niğde Folklor ve Kültür-Sanat Derneği’ni kurmuştur. Bu dernek, halen Yazar ve Sanatçılar Birliği
(Yazsan-Bir) adı altında çalışmalarını hem edebi hem de müziksel alanda devam ettirmektedir. 1412
yılında yapılan tarihi bir medrese olan Ak Medrese’ de faaliyetlerini devam ettiren dernek;
öğrencilere, müzikle ilgilenenlere, folklor, edebiyat ve çalgı aleti üzerine ücretsiz dersler vermekte
ve her haftanın belli bir günü etkinlikler yapmaktadır. Niğde yerel radyolarında “Sarı Tel” adı ile
halk müziği programları yapmıştır. Beste formunda türküler yazan Sabri Özdağ, TRT repertuarına
29 türkünün girmesine katkıda bulunmuş ayrıca halka ait besteleri de derlemiştir. 20’ye yakın bestesi,
hem yerel hem de ulusal medyada çalınmıştır. Niğde’ye ait kültürel ögeleri bestelerinde özellikle
vurgulayan Sabri Özdağ, şehre ait folklorik unsurların da tanıtılmasını sağlamaktadır. Bu amaçla,
kültüre ait anılarını ve çalışmalarını, notalarıyla birlikte bir kitapta toplamıştır. Kültür Bakanlığı
Mahalli Sanatçısıdır (Sabri Özdağ ile kişisel görüşme 05.04.2016).
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Serenat İSTANBULLU
208
İlhan Bayhan: 1947 yılında Niğde merkezde doğdu. Nurettin Bayhan’ın oğlu olan İlhan
Bayhan’ın annesi de ud çalmaktaydı. Babasının müzisyen olmasının etkisiyle 7 yaşlarında piyano ile
müzik hayatına başladı. 9 yaşında babasının bağlamasıyla türküler öğrenerek bağlama üzerine ciddi
çalışmalarını başlattı. Radyo sanatçılarını ve babasını bol bol dinleyerek bağlamada tavır geliştiren
Bayhan, düğünlerde yer almamış, sakin ve ciddi müzik ortamlarında icralarda bulunmuştur.
Öğretmen okulunda okuduğu yıllarda halk müziği korosu kurarak burada resmi müzik çalışmalarını
başlatan Bayhan, okulu bitirdikten sonra öğretmen olarak atanıp bağlama topluluğu oluşturmuştur.
Bu toplulukla birlikte, TRT tarafından, televizyonun ilk kullanılmaya başlandığı zamanda Ankara,
İstanbul, İzmir ve Adana Radyolarında deneme çekimleri yapıldı. İlhan Bayhan’ın Ankara
radyosunda da programları olmuştur. Niğde ilinde uzun yıllar ücretsiz müzik eğitimi vermiş olan
Bayhan, yetiştirdiği öğrencilerle birlikte ulusal ve yerel birçok konser vermiştir (İlhan Bayhan ile
kişisel görüşme 28.03.2016).
İlhan Sancaktaroğlu: 1950 yılında Niğde’de doğdu. 7 yaşındayken hızlı bir şekilde bağlama
öğrenmeye başlayan Sancaktaroğlu, Ali Ercan’ın açmış olduğu bağlama kursuna devam etti. Günde
7-8 saat çalışarak bağlama çalımını ilerletti. 15 yaşında İstanbul Belediye Konservatuvarını kazandı.
Burada; Emin Aldemir, Nuri Sesigüzel, Yıldıray Çınar, Ali Akkılıç, Nezahat Bayram gibi radyo
sanatçıları ile 4 yıl boyunca çalıştı. Üstün bir başarıyla devam ettiği konservatuvarı, babasının
okuldan alması nedeniyle bırakmak zorunda kaldı. Askerlik yıllarında tenor saksafon çaldı. Askerlik
sonrası Niğde’ye döndükten sonra Halk Eğitim Merkezi’nde bağlama kursu açarak elliye yakın
öğrenci yetiştirdi. Bu öğrenciler arasında, bugün müzik alanında önemli yerlere gelmiş kişiler
bulunmaktadır. Niğde merkez ve civar yörelerde, yıllarca düğünlerde ve şenliklerde yer alan İlhan
Sancaktaroğlu, 1985 yılında Niğde Belediye Bandosu’nu kurdu. Belediyeye ait yıpranmış
bağlamaların tamirini ve yenilenmesini sağlayarak halk eğitim merkezinde öğretmenlerden kurulu
bir ekiple TRT’de “Niğde Geceleri” isimli programlar yaptı. Ulusal ve yerel programlarda Niğde
türkülerinin yöreye ait tavırla çalınıp söylenmesi ve Niğde kültürünün tanıtılması için yoğun çaba
sarf etti. Adana’da Neşet Ertaş ile birlikte bir yıl kadar çalıştı. İstanbul’da, Niğde türkülerinden
oluşan iki adet albüm çalışması yapmış olan Sancaktaroğlu’nun kızı da kendisi gibi müzisyendir
(İlhan Sancaktaroğlu ile kişisel görüşme 15.03.2016).
Cumali Özbek: 1952 yılında Niğde merkezde doğmuştur. 1969 yılından beri bağlama
çalmakta olan Özbek, bağlamayı, Zekeriya Bozdağ’ın yetiştirmiş olduğu bir öğretmeninden
öğrenmiştir. Saz arkadaşlarıyla bir araya gelerek müzik icra etmekte ancak düğünlerde
çalmamaktadır. Niğde yerel kanalı ve ulusal kanallarda da programlar yapmıştır. Kendine ait
besteleri bulunan Özbek’in derlemeleri de bulunmaktadır. Özellikle bozlakları sıklıkla söylemekte,
Niğde türkülerini de icra ederek Niğde tavrının yayılması ve yaşatılmasını sağlamaktadır. Festival
ve dernek etkinliklerine katılmış çeşitli şenliklerde Niğde’yi temsil etmiştir. Şu anda esnaf olarak
çalışmakta ve müzikle olan ilişkisini de sürdürmektedir. Niğde halk müziğine emeği geçmiş kişilerle
etkileşimi devam etmekte ve birlikte çalışmalar yapmaktadır (Cumali Özbek ile kişisel görüşme
21.04.2016).
Hulusi Yıldırım: 1952 yılında Niğde’nin Değirmenli Kasabası’nda dünyaya geldi. Müziğe,
ilkokul yıllarında okul etkinliklerinde yer alarak başlamıştır. Eski mahalli sanatçılardan olan
dayısından bağlama çalmayı öğrenmiş, günde 2-3 saat bağlama çalışarak icrasını geliştirmiştir. 25
sene Niğde ve civar yörelerdeki düğünlerde ve eğlencelerde çalmıştır. Kendisine ait besteleri bulunan
Yıldırım, bu bestelerin güftelerinde özellikle Niğde’yi ve Niğde halkını vurgulamıştır. Yapmış
olduğu bestelerden albümler çıkarmıştır. Niğde’ye ait etkinliklerde yer almış, Niğde kültürünün
yaşatılmasına yönelik etkinlikleri desteklemiştir. Çeşitli kurumlarda halkoyunları da çalıştıran
Yıldırım, şu anda müzik malzemeleri satan bir işletmenin sahibidir (Hulusi Yıldırım ile kişisel
görüşme 03.05.2016).
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Geçmişten Günümüze Niğdeli Yerel Saz Sanatçıları
209
Mümin Beklen:1953 tarihinde Niğde’de doğmuştur. Müziğe çocuk yaşta kaval çalarak
başlamış, lise yıllarında ise bağlama çalıp nota öğrenmiştir. İTÜ Türk Musikisi Devlet
Konservatuvarı’nı kazanan Beklen, ailevi sebeplerle burada okuyamamıştır. Yedi yıl Niğde Halk
Eğitimi Merkezi’nde bağlama öğretmenliği yaparak çok sayıda öğrenci yetiştirmiştir. 1977 yılında
Niğde Müzisyenler Derneğini kurmuş, 1981 yılında Valilik adına Niğde türkülerini ve folklorunu
araştırmıştır (Atılgan, 2002:35). Bir süre sonra faaliyetlerini devam ettiremeyen dernek kapanmış
ancak başka Niğdeli saz sanatçıları tarafından farklı adlarda yeni dernekler kurulmuştur.
Günümüzdeki saz ustalarına da hocalık yaparak Niğde tavrını aktaran Beklen’in Niğde halk
müziğinde önemli bir yeri vardır.
Hacı Bademli: 1955 yılında Niğde’nin Çamardı ilçesinde doğdu. 20 yaşında İstanbul’da
Şemsi Yastıman’dan bağlama çalmayı öğrendi. Çalışmakta olduğu bağlama atölyesindeki ustalarla
birlikte icrasını ilerleten Bademli, askerlikten sonra Niğde’ye gelerek düğünlerde çalmaya başladı.
Bir yandan çimento fabrikasında işçi olarak çalışırken bir yandan da Niğde ve civar illerde ve
özellikle Kırşehir civarındaki düğünlerde çalmaya başladı. Bu sırada cümbüş ve ud çalmayı da
öğrenmiş, bu çalgıları düğünlerde icra etmiştir. 10 kadar bestesi bulunan Bademli bu bestelerini
henüz notaya aktaramamıştır. Birçok yerel televizyon programlarında bağlamasıyla yer almıştır. 4
bağlama öğrencisi yetiştirmiş olan Bademli’nin öğrencileri de şu an kendisi gibi müziği meslek
haline getirmişlerdir (Hacı Bademli ile kişisel görüşme 19.04.2016).
Hüdai Şahin:1958 yılında Niğde’nin Karaatlı Kasabası’nda doğmuştur. Çok küçük yaşta
bağlama çalmaya başlayan Şahin, Niğdeli saz sanatçılarının bir kısmıyla çalışarak sanatını
geliştirmiştir. Niğde yöresinde yapılan derleme çalışmaları sırasında bildiği türküleri çalarak ve
söyleyerek, repertuara geçmemiş türkülerin kayıtlara geçmesini sağladı. Bu sırada, Ankara
Radyosu’na yöre türkülerinden oluşan beş türkülük bir albüm yaparak, okuduğu türkülerin iki
tanesinin TRT repertuarına girmesini sağladı. Yöre türkülerine hakimiyeti ve icradaki gücü sayesinde
Niğde halk müziği kültürünün gelişimine önemli katkıları bulunmuştur (Atılgan, 2002:33).
Ahmet Arslan: 1959 yılında Kayseri'nin Yeşilhisar ilçesinde dünyaya geldi. Niğde Şahinali
İlkokulu’nda ilköğretime başlayıp Yeşilhisar Atatürk İlkokulu’nda tamamladı. Devam eden okul
yıllarında ailesinin yurtdışında olması sebebiyle öğrenimine devam edemedi. 12-13 yaşlarında
bağlama çalmaya başlayan Arslan, o günden beri profesyonel olarak çalıp söylemektedir. Dernek ve
kurslar aracılığıyla yeni nesillere bağlama çalmayı öğretmiştir. Herhangi bir plak şirketine bağlı
olmayan sanatçının birçok yöresel albümü ve çok sayıda bestesi bulunmaktadır. 1972 yılında
çıkarmış olduğu 45’lik bir plağı ve müzik alanında başarı ödülleri vardır. Bu ödüllerden bazıları Kon
TV Başarı Ödülü ve Ankara Başkent Niğdeliler Dergisi Başarı Plaketidir. Niğde, Kayseri, Nevşehir,
Konya illerindeki yerel televizyon kanallarında ve birçok yerel radyoda canlı yayınlara katılmıştır.
Niğde yerel gazetelerinde halk müziği ile ilgili çok sayıda röportajları yayınlanmıştır (Ahmet Arslan
ile kişisel görüşme 19.04.2016).
Ali Beklen: 1959 yılında Niğde Merkezde doğdu. Cümbüş, bağlama, ud, ritim ve kaval
çalmayı bilen Ali Beklen, ailesi ve akrabalarından dolayı müziğin içinde doğmuş 4-5 yaşlarında
kaval ve ritim çalarak müziğe başlamıştır. Babası Niğde Belediye Bandosu’nda davul, bateri ve telli
çalgıları çalmıştır. 10 yaşında bağlama çalmaya başlamıştır. Askerde de bandoda yer almıştır.
Geçmişte düğünlerde çalmış olan Beklen halen günde 3 saat müzik çalışmaları yapmaktadır.
Tedaş’tan emekli işçi olarak ayrılan Beklen şu anda kendi oluşturduğu topluluklarda müzik
yapmaktadır. Ağabeyi olan Mümin Beklen’in katılmış olduğu derleme çalışmalarından Niğde’ye ait
bilinmeyen türküleri de öğrenmiştir. İlhan Sancaktaroğlu ve Mümin Beklen’le birlikte halk eğitim
merkezinde bağlama dersleri vermiş ve birçok öğrenci yetiştirmiştir (Ali Beklen ile kişisel görüşme
19.04.2016).
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Serenat İSTANBULLU
210
Fahrettin Dolgun (Aşık Fahrani): 1959 yılında Kayseri’nin Yahyalı ilçesinde doğmuştur.
1992 yılında şiir yazarak halk edebiyatına başlamıştır. Bağlama çalmayı ise çevresinde çalan kimse
olmadığı için kendi kendine öğrenmiş ve geliştirmiştir. Niğde’de yaşayan tek âşık olduğunu belirten
Dolgun, şiirlerinde “Fahrani” mahlasını kullanmıştır. Develi Seyrani şenliklerinde ilk âşıklık
denemesini yapmış olan Dolgun, ismi bilinen birçok âşıkla şenliklerde atışmış olduğunu
belirtmektedir. Ulukışla, Niğde ve Kayseri’deki festivallerde de yer almıştır. Meslek olarak su
tesisatçılığı, tamir işleri gibi işlerle uğraştığını belirtmektedir (Fahrettin Dolgun ile kişisel görüşme
22.04.2016). Fahrettin Dolgun, aşıklık vasfı ile diğer Niğdeli saz sanatçılarından ayrılmaktadır.
Ömer Varol: 1960 yılında Niğde’nin Yıldıztepe (İnli) kasabasında doğdu. Dedelerinden bu
yana ailesinde bağlama çalanların olması nedeniyle müziğe doğuştan ilgisi olan Ömer Varol 12
yaşında müzik hayatına başladı. Flüt, mandolin ve gitar çalmayı bildiği için öğrencilik yılları müzik
etkinlikleri ile geçti. 1975 yıllında lise mehter takımında zurna çalmayı öğrendi. Mey ve bağlama
çalgılarını da kendi kendine öğrendi. TRT repertuarını dinleyerek her yöreye ait tavrı öğrenmiş ve
bağlamada icrasını geliştirmiştir. İnli yöresi halk oyunlarını ve türkülerini derleyerek kayıt altına
aldırmış, halk oyunlarını oynatıp, türkülerini söyletmiştir. Düğünlerde çalmayıp okul ve Niğde il
etkinliklerinde yer alan Varol halk müziği koroları da oluşturmuştur. Şu anda Halk eğitim merkezinin
halk müziği grubunda çalışmalarını devam ettirmektedir. Yerel dergiler yayınlamış, ayrıca yerel
gazetelerde yöreye ait her konuda yapmış olduğu araştırmalarını okuyucuyla buluşturmuştur.
Piyesler yazan, halk oyunları ekipleri oluşturan Varol halk bilimi konularının birçoğu ile ilgilenmiş,
yörenin geleneksel kıyafetlerini Niğde’ye ait kurumlara kazandırmış ve sergiletmiştir. Yazmış
olduğu 50’ye yakın şiirinden birkaç tanesini bestelemiştir. Şu sıralarda Niğde yöresine ait derlemiş
olduğu 18 türküyü içeren bir albüm hazırlığındadır. Yazar ve Sanatçılar Birliği Derneği’nde başkan
yardımcılığı görevini sürdürmekte, 34 yıllık meslek hayatında 30 yıldır okul müdürlüğü yapmaktadır
(Ömer Varol ile kişisel görüşme 04.05.2016).
Ramazan Şanlı: 1963 yılında Niğde’nin Dikilitaş Kasabası’nda müzisyen bir babanın oğlu
olarak doğdu. 10 yaşında bir yandan bağlama çalmayı öğrenirken bir yandan da solist olarak saz
sanatçısı İlhan Sancaktaroğlu’nun yanında önce darbuka ile ritim saz, daha sonra solist olarak
düğünlerde yer almaya başladı. Gençlik yıllarında, sazını ilerletmesi ile birlikte, bireysel olarak
düğün şenlik tören gibi etkinliklerde çalıp söyleyen Şanlı, zaman içinde tüm Niğde tarafından tanınıp
sevilen bir müzisyen oldu. İstanbul’da 4 albüm çalışması yaparak ulusal alanda da tanındı. Bu
albümler arabesk müzik türünde olsa da Niğde ve civar yörelerde, yörenin türkülerini de yaşatmaya
devam etti. Halen Niğde’de esnaflık yapan Ramazan Şanlı bir yandan da aile üyeleri ile birlikte
müzik çalışmalarını devam ettirmektedir (Ramazan Şanlı ile kişisel Görüşme 19.03.2016).
Recep Adıyaman: 1964 yılında Niğde merkezde doğmuştur. Müziğe 18 yaşlarında ritim saz
çalarak ve sesle icra ile başlamıştır. Niğde’ye ait düğünlerde takım saz grubu içerisinde yer alan
Adıyaman, genellikle Niğde merkezde ve farklı illerde çalmaktadır. Niğde yerel kanallarındaki
müzik programlarında, il tanıtım etkinliklerinde ve festivallerde yer almıştır. Niğde civarında ritimle
ilgilenen gençlerin sayısının azlığını vurgulayan Adıyaman, ilgisi olan herkese müzikle ilgili olarak
yardımcı olduklarını belirtmektedir (Recep Adıyaman ile kişisel görüşme 19.04.2016).
Yunus Işık: 1965 yılında Niğde’nin Çavdarlı köyünde doğdu. Çavdarlı İlkokulu’nu
bitirdikten sonra geçim sıkıntılarından dolayı eğitimine devam edemedi. Müzisyen büyüklerinin
yanında düğünlerde sesle icra ile yer aldıktan sonra 14 yaşında bağlama çalmaya başladı. Niğde
yöresine ait uzun hava, ağıt ve türküleri başarıyla çalıp söyleyen Işık, çocukluğundan bu yana Niğde
ve civarındaki il ve ilçelerde düğün, özel günler gibi etkinliklerde yer almaktadır (Yunus Işık ile
kişisel görüşme 29.03.2016).
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Geçmişten Günümüze Niğdeli Yerel Saz Sanatçıları
211
Mustafa Durukan: 1966 yılında Niğde Bor, Çukurkuyu kasabasında doğdu. 11 yaşında İvriz
Öğretmen Okulu’nda mandolin çalarak müzik hayatına başladı. 15-16 yaşlarında kendi çabasıyla
bağlama çalmayı öğrendi. Bir yandan düğünlerde bağlama çalıp diğer yandan geçimini sağlamak
için farklı işlerde çalıştı. Daha sonra müziği meslek haline getirdi. Bağlamasının yere düşüp zarar
görmesi sonucu kendi sazını tamir etmeye başlayarak perde bağlamayı ve bağlama yapımını öğrendi.
1996 yılından itibaren zanaatını geliştirerek tekne yapmaya başladı ve evinin bir bölümünü atölyeye
çevirip hem bağlama üretti hem de Niğde’nin çeşitli eğlence etkinliklerinde çalmaya devam etti.
Kendisine iş yeri açarak her boy tekne ve bağlama yapmaya başlayan Durukan, şimdilerde usta sazı
yapmakta ve Türkiye’nin birçok yerine göndermektedir. Halil Atılgan’ın başlatmış olduğu saz
sanatçılarına yönelik nota öğretme kurslarına katılarak nota ve müzik bilgilerini geliştirdi. Oğlu ile
birlikte yıllardır müzik dersleri veren Mustafa Durukan, Güneydoğu Anadolu’dan gelenler başta
olmak üzere, bugüne kadar 2-3 bin öğrenci yetiştirdiğini belirtmektedir. Niğde halk müziği kültürü,
tavrı ve türkü hikâyeleri konusunda önemli bir kaynak olan Durukan’ın 25’e yakın bestesi
bulunmaktadır (Mustafa Durukan ile kişisel Görüşme 19.03.2016).
Ramazan Yıldız: 1970 Niğde - Çiftlik/Sultanpınar Köyü doğumludur. Çocuk yaşlarda
yörede türkü söylemeye başladı. Bağlama çalmayı 18 yaşlarında kendi kendine öğrenmiş, Aşık
Mahsuni Şerif, Neşet Ertaş, Ali Ercan gibi isimleri dinleyerek icrasını geliştirmiştir. Niğde ve yakın
illerdeki, köy ve kasabaların düğünlerinde çalmıştır. Özellikle Karacaoğlan türkülerini seslendirmiş
ve zaman zaman türkü sözlerini yöreye uyarlayarak çalmış, duyurmuştur. Şehir şenliklerinde de yer
alan Ramazan Yıldız kaset satışı yapan bir işyeri işletmiştir. Çalıştırdığı işyeri sayesinde müzikle
ilgisi olan kişilerle bilgi alış-verişi ve etkileşim içinde olmuştur. Satışların düşmesi sonucu şimdilerde
geçimini yalnızca saz sanatçılığından sağlamaktadır (Ramazan Yıldız ile kişisel görüşme
20.04.2016).
Mahmut Toker: 1977 yılında Niğde-Çamardı, Bademdere’de doğdu. Çocuk yaşlarda
müziğe olan ilgisi sonucunda, 13-14 yaşlarında bağlama çalmayı öğrendi. Kaporta boya ustalığıyla
birlikte müziği öğrenme çalışmalarını sürdürdü. Ağır basan müzik tutkusu ile işine ara verip, uzun
geceler boyunca bağlama çalışarak sanatını geliştirdi. Müzisyen bir arkadaşı ile birlikte, köylerde ve
merkezdeki düğünlerde çalıp bir yandan müziği meslek edinirken bir yandan da yörelere ait türküleri
öğrenerek repertuarına ekledi. Müzik malzemeleri satışı ve müzik dersleri veren bir iş yerinin
sahipliğini yapan Toker, 2011 yılında “Niğde Mahalli Sanatçılar Derneği”ni kurdu. Niğde’de faaliyet
gösteren Mahalli sanatçıları bir araya toplamak, bilgi alışverişi yapmak ve birlikte etkinlikler
yürütmek amacıyla kurulmuş olan bu dernek, Niğde’de birçok etkinliğe imza atmış ve halen
çalışmalarını yürütmeye devam etmektedir. Derneğin, Hastanenin psikiyatri servisi, sevgi evleri,
cezaevi, huzurevi gibi birçok yerde konserler vermesini sağlayıp buralarda da icralarda bulunan
Toker, dernek bünyesinde hayır konserleri yaptıklarını ve maddi durumu yeterli olmayan kişilerin de
düğünlerinde ücretsiz çalarak sosyal sorumluluk çerçevesinde de çalışmalar yürüttüklerini
belirtmektedir (Mahmut Toker ile kişisel görüşme 17.03.2016).
Adem Tok: 1978 yılında Kayseri’de doğdu. 11 yaşında bağlama ile tanışarak bugüne kadar
çalmaya devam etti. Öncelikle dost meclislerinde daha sonra düğün ve eğlencelerde çalıp bir yandan
da icrasını geliştirdi. Niğde Belediyesi Halk Müziği Korosu’nda bağlama çalarak yer aldı. Niğde
Mahalli Sanatçılar Derneği bünyesinde çocuk yuvaları, huzurevleri, cezaevi gibi yerlerde konserler
verdi. Bağlamadan sonra yaylı çalgılara ilgi duyarak ıklığ çalgısına benzer şekilde bağlamanın yaylı
halini geliştirme çalışmaları oldu. Cümbüş gövdesine bağlama sapı takmak suretiyle melez bir çalgı
üreterek 2013 yılında “yaybüş” adını verdiği bir çalgı geliştirdi. Daha sonra kabak kemane gövdesine
bağlama sapı takarak “bağmane” adını verdiği bir çalgı daha üretti. Halen bu çalgıları, konserlerde
ve Niğde yöresi hakkında yapılmış olan televizyon programlarında tanıtmak ve dinletmek amacıyla
çalmaktadır. Derleme ve Niğde müzik kültürünü tanıtma amacıyla çalışmalar yapan Adem Tok,
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Serenat İSTANBULLU
212
Niğde’nin az bilinen ya da hiç bilinmeyen türkülerini notaya almaya çalışmaktadır. Halen sağlık
memurluğu görevine devam etmektedir (Adem Tok ile kişisel görüşme 27.03.2016).
Ahmet Arslan (Bor): 1979 yılında Konya Ereğli’de doğdu. 10 yaşında müzisyen olan
akrabası Ali Arslan’dan bağlama çalmayı öğrendi. 15 yaşına kadar Ali Arslan ile birlikte çalışarak
icrasını geliştiren Ahmet Arslan, bu yaşlardan itibaren Niğde, civar yöreler ve Türkiye’nin birçok
ilinde düğünlerde çalmıştır. Katıldığı düğünlerde gittiği yöreye ait türküleri de araştırarak
repertuvarına ekleyen Arslan farklı yörelerin türkülerinin de duyulmasını sağlamıştır. Niğde’de
düzenlenen festival şenlik gibi etkinliklerde de yer almaktadır. Şu an albüm hazırlığında olan
sanatçının klip çalışması halen devam etmektedir. Kendine ait türkü formunda besteleri
bulunmaktadır. Niğde’nin Bor ilçesinde ikamet etmektedir (Ahmet Arslan ile kişisel görüşme
18.04.2016).
Mesut Dağlı: 1982 yılında Konya’nın Ereğli ilçesinde doğdu. Müziğe, 8 yaşlarında, Ereğli
ve Niğde’de tanınmış bir mahalli sanatçı olan babasının yanında, darbuka çalarak başladı. 10 yaşında
bağlama çalmayı öğrendi. İlk ve orta öğrenimi boyunca babası cümbüş çalarken, kendisi ise bağlama
ile eşlik ederek, düğün, dernek, şenlik gibi çeşitli yerlerde icrasını geliştirdi. 2005 yılında Gaziantep
Üniversitesi, Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı, Temel Bilimler Bölümü’ne girerek, sanatını
eğitimle bütünleştirdi. Kültür Bakanlığı’nın, Anadolu Folklor Vakfı ile birlikte hazırlamış olduğu
Orta Anadolu türkülerinden oluşan ortak albümde yer almasının ardından ulusal alanda da tanındı.
TRT’nin yapmış olduğu birçok halk müziği programında canlı yayınlar gerçekleştiren Dağlı, 2013
yılında türkü formunda bestelerin ve unutulmuş olan bazı türkülerin yer aldığı “Dalının İnciri” adlı
bir albüm çalışması yaptı. Niğde yöresinin “Seklem Seklem Olmuş Dağların Karı” isimli uzun
havasını TRT’de Bayram Bilge Tokel’in hazırladığı bir programda ilk kez seslendirmiştir (Mesut
Dağlı ile kişisel görüşme 10.03.2016).
Niğde türkülerinin icrasında ve ortaya çıkarılmasında büyük emekleri olan Dağlı, Niğdeli
bestecilere ait eserleri de notaya almakta ve kalıcı hale gelmesini sağlamaktadır. Halen Niğde’de
düğünlerde ve özel etkinliklerde icrasını sürdürmekle birlikte, Niğde Üniversitesi Türk Musikisi
Devlet Konservatuvarı’nda öğretim elemanı göreviyle bağlama dersleri vermekte ve müziğe, eğitim
alanında da hizmet etmektedir.
Oğuzhan Çavaş: 1983 yılında Niğde’de doğdu. İlkokulu Çamardı ilçesinde, ortaokul ve
liseyi ise Niğde’de tamamladı. Müziğe olan ilgisi sonucu bağlama çalmayı öğrenen Çavaş, mahalli
sanatçı olarak Niğde ve civar yörelerdeki birçok düğünde çaldı. 2005 yılında askerliğini bitirip 2007
yılında Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü’nde işçi olarak görev yapmakta ve sanatını icra
etmektedir. Evli ve 3 çocuk babasıdır (Oğuzhan Çavaş ile kişisel görüşme 26.03.2016).
Ayrıca; Niğde müzik kültürüne hizmet etmiş, Niğde kültürünün yazılı kaynaklara
geçmesinde emeği yadsınamaz isimleri de anmakta yarar vardır. Niğde’de ilk türkü derlemelerini
yapmış olan Halit Ongan, Niğde halk müziği hakkında en kapsamlı araştırmayı yapmış olan Halil
Atılgan, Niğde kültürünün her alanda yaşatılıp tanıtılması için yıllardır emek veren Av. İsmail
Özmel, Nurettin Çamlıdağ, Niğde kitaplarının basılması ve oluşturulmasında emekleri olan
Abdülkadir Köylü, Niğdeli halk şairi Fikret Dikmen de Niğde müzik kültürünün gelişmesinde katkı
sağlayan önemli isimlerdendir.
Niğde ve müzik denilince akla gelen isimlerden biri de Ethem Ruhi Üngör’dür. İstanbul
doğumlu olan Üngör’ün babası Niğde’nin Hacıabdullah Kasabası’ndandır. Türkiye’nin en büyük
çalgı koleksiyonunun sahibidir (N.V. 2013:149). Etnomüzikolog, organolog, koleksiyoner ve
yazarlık vasıflarıyla Türkiye’nin önde gelen müzikologlarından biridir.
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Geçmişten Günümüze Niğdeli Yerel Saz Sanatçıları
213
Sonuç
Geçmişten günümüze Niğde yerel saz sanatçılarının araştırıldığı bu çalışmada; Niğde’de
yaşamış ve yaşamakta olan saz sanatçılarının özgeçmişleri ve çalışmaları hakkında kısa bilgiler
verilmiştir.
Genel olarak incelendiğinde; çocuk yaşta çevrelerinden ya da yaşça kendisinden büyük olan
saz sanatçılarından çalgılarını öğrenerek müzik yaşantılarına başlayan bu isimler, zaman içinde
çalgılarını geliştirmişler ve bu işi meslek haline getirmişlerdir. Ekonomik koşullar nedeniyle başka
işler de yapmak zorunda olan saz sanatçıları da bulunmaktadır. Bunlardan bazıları farklı işlerde
çalışmakta bazıları ise müzik mağazaları açarak müzik malzemeleri satmakta ya da ustadan çırağa
yöntemiyle dersler vermektedirler. Niğde il sınırları içinde kalmayıp civar iller ve ilçeler başta olmak
üzere, Türkiye’nin birçok şehrindeki düğünlerde de çaldıklarını belirten saz sanatçıları olduğu gibi,
hiç düğünlerde çalmayan sadece dost meclislerinde ve şehir etkinliklerinde yer alanlar da vardır.
Saz sanatçılarının çoğunluğunun kendi besteleri bulunmaktadır. Bir kısmı bu besteleri
kaydederek albüme dönüştürmüş bir kısmı ise sadece kendi çevresinde ve düğünlerde bestelerini
seslendirmişlerdir. Albüm yapma fırsatı bulabilen saz sanatçılarının bazıları ulusal alanda tanınmış
ve birçok kez ulusal programlara katılmış, albümlerinin sayısını arttırmışlardır. Halk müziği alanında
ülke çapında tanınan isimlerle birlikte çalışmalar yapan saz sanatçıları da bulunmaktadır.
Niğde’de açmış oldukları müzik dershaneleri ve dernekler vasıtasıyla bazı saz sanatçıları
gençlerin de yetişmesini sağlamıştır. Bunun yanında yalnızca kendi çocuklarının ya da akrabalarının
müzisyen olmasına katkı sağlayanlar da olmuştur.
Saz sanatçıları, gittikleri yörelerdeki yerel türküleri, türkü hikâyelerini ve yöre tavrını
öğrenmişler ancak nota bilmemeleri, kendileri ile yeterince ilgilenilmemesi ve çalışmalarının yazılı
kaynaklara aktarılamaması gibi nedenlerle bu değerleri kalıcı hale getirememişlerdir. Bu durum
Niğde halk müziği ve halk kültürü hakkında önemli bilgilere sahip olan saz sanatçılarının bilgilerinin
nesilden nesile aktarılabilmesine engel olmaktadır. Kendi imkânları dâhilinde bestelerini ve
çalışmalarını yazılı kaynaklara aktarabilenlerin sayısı ise oldukça azdır.
Saz sanatçılarının bir kısmı, ildeki yerel saz sanatçılarını bir çatı altında toplamak için
dernekler kurmuş olsa da bunlardan çok azı faaliyetlerini sürdürebilmiş, belediye, valilik gibi
kurumların desteklerinin yetersizliği gibi nedenlerle dernek çalışmalarını sonlandırmak zorunda
kalmışlardır.
Faaliyetlerini sürdürebilen dernekler ise yerel konserler vermekte, cezaevi, huzurevi, hastane
gibi kurumlarda ve Niğde tanıtım günlerinde etkinlikler düzenleyerek şehre hizmet etmektedirler.
Ayrıca müzikle ilgilenen gençlere ücretsiz çalgı öğretmekte, halk kültürü ile ilgili çalışma yapmak
isteyen öğrencilere de yardım etmektelerdir.
Saz sanatçılarının bir kısmı sazlarını kendileri yapmaktadırlar. Saz yapımcılığını geliştirerek
meslek haline getiren ve yurt çapında satışını yapan sanatçılar da bulunmaktadır
Yapılan görüşmelerde yerel saz sanatçıları, yaşadıkları sorunlara yönelik olarak; devletin
ilgili kurumlarının, mahalli sanatçılığı meslek olarak görüp, bu işi yapmada belirli ölçütler
getirmelerini ve yasal düzenlemelerle düğünlere ve düğün çalıcılığına düzen verilmesini
beklediklerini ifade etmektedirler. Saz sanatçılarının rahatsız oldukları bir konu da; müziksel
anlamda niteliksiz kişilerin düğünlerde çalgıcılık yaparak halkın müzik kültürünü olumsuz
etkiledikleri, yöre havaları ve yöre tarzı hakkında bilgi sahibi olmadıkları, bu nedenle türküleri çok
büyük değişimlere uğratarak kültürü yozlaştırmalarıdır.
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Serenat İSTANBULLU
214
Yerel saz sanatçılarının kültürel ve müziksel faaliyetleri genel olarak incelendiğinde; şehre
ait edebi ve müzikal derlemeleri yapmak, şehir kültürünü başka yörelere aktarmak, ildeki
etkinliklerde ücretli ya da ücretsiz yer alarak sosyal sorumluluk almak, şehre ait kültür ürünlerini,
türküleri, yöre ağzını, tavrını, hikayelerini, vb. ortaya çıkarıp tanıtmak gibi kültürel katkıları
bulunmaktadır. Müziksel anlamda ise; türkülerin hikâyelerini ortaya çıkarmak ve yaşatılmasını
sağlamak, kendi çalgılarını yapmak, başkalarına çalgı yapmak, yeni çalgılar geliştirmek, derlemeler
yapmak, besteler yapmak, bu besteleri albüme dönüştürüp ulusal ya da yerel alanda tanıtmak,
öğrenciler yetiştirerek yeni müzisyenlerin yetişmesini sağlamak, halkın müzik kültürünü ve
beğenilerini geliştirmek ve yönlendirmek gibi etkileri bulunmaktadır.
Öneriler
Niğdeli saz sanatçılarının bestelerinin derlenerek kayıt altına alınması, bu kayıtların notaya
alınarak kitaplaştırılması ve orijinal seslerden albümleştirilmelidir.
Kültür Bakanlığının nitelikli mahalli sanatçılara yönelik olarak uygulamakta olduğu
‘Mahalli Sanatçı Belgesi’nden bazı saz sanatçılarının haberdar olmadıkları ya da bu belgeyi almak
için başvuru yapmaya çekindikleri gözlemlenmiştir. Bu uygulama tüm şehirlerde yaygınlaştırılmalı,
devlet yetkilileri tarafından önemli mahalli sanatçılar tespit edilmeli ve bu kişilere belgeleri
verilmelidir.
Yerel saz sanatçılarının niteliksiz müzisyenlerin varlığından duydukları endişeden yola
çıkılarak yöreye ait düğün çalıcılığına belediyelerin kuracağı komisyonlar tarafından yeterlilik
kriterlerii getirilmeli, yörenin düğün kültürüne uygun ses düzeni, çalgı ve tavır yetkinlikleri
sağlanmalıdır.
Şehirlere ait dernekler, konservatuvarlar ve diğer müzik kurumları tarafından şehirlerin
önemli saz sanatçıları kurumlara davet edilmeli, halk müziğinin bu önemli yapı taşları bizzat
tanınarak, şehir müzik kültürü, tavrı ve yöre türküleri genç kuşaklara birinci ağızlardan
aktarılmalıdır.
Saz sanatçılarının ülke kültüründeki önemi kavranarak, bu kişilere devlet kurumları ve özel
kurumlar tarafından sahip çıkılmalı, değerleri fark edilerek, kendilerine gerekli maddi ve manevi
destek sağlanmalıdır.
KAYNAKÇA
Atılgan, H. (2002) Geçmişten Günümüze Niğde Halk Müziği, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları,
Başbakanlık Basımevi, Ankara.
Bulut, F. Güler, T. (2015) Bir Kültür Ögesi Olarak Niğde Türkülerinin İncelenmesi. Turkish Journal
of Arts and Social Sciences V. 1, N. 1, September, 14-21.
Ercan, A. Karakaş Gözlerin Elmas ve Niğde Türküleri, İl Basımevi, Niğde.
İstanbullu, S. (2014) Niğde Halk Müziği Kültüründe Ali Ercan ve Müziğe Katkıları, Turan
Stratejik Araştırmalar Merkezi, Cilt: 6, Sayı: 2, Kış, 16-23.
İstanbullu, S. (2014) Şehirleşme Süreci İçinde Ali Ercan’ın Müziğindeki Değişimler, 5.
Uluslararası Hisarlı Ahmet Sempozyumu Tam Metin Kitabı, 385-393.
Karasar N. (2006) Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayın, Ankara.
Koca, E., Kırkıncıoğlu, Z. (2016) Denizli İli Gelin Giyim-Kuşamının Göstergebilimsel Açıdan
Çözümlenmesi, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Geçmişten Günümüze Niğdeli Yerel Saz Sanatçıları
215
History of Turkish or Turkic Volume 11/8 Spring 2016, p. 247-270 DOI Number:
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9569 ISSN: 1308-2140, Ankara-Turkey
Kurtaslan, H. Yücetoker, İ. (2013) Niğde Türkülerinin Müzik Ve Söz Unsurları Açısından
İncelenmesi. Journal of World of Turks,Vol. 5, No. 3, 63-73.
Niğde Valiliği, (2013) Medeniyetlerin Harmanlandığı Bir Kent: Niğde, Niğde Valiliği İl Kültür ve
Turizm Müdürlüğü Tekten Ofset&Form, Niğde.
Özbek, M. (1975) Folklor ve Türkülerimiz, Ötüken Yayınevi, İstanbul.
Özmel, İ. (2009) Niğdeli Şair ve Yazarlar, Tekten Matbaa Basın Yayın Ltd. Şti. Niğde.
Özmel, İ. (2007) Bindallı Yazılar, Salkımsöğüt Yayınları, Ankara.
Sarısır, S. (2006) Şehir Tarihi Çalışmaları Kapsamında Niğde Bibliyografyası Denemesi. Türklük
Bilimi Araştırmaları, Aralık, 20, 185-206.
Şentürk, A.A. (2015) Manzum Metinler Işığında Bir Kalender Dervişinin Profili, Turkish Studies
International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 10/8 Spring, p. 141-220 DOI Number:
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8457 ISSN: 1308-2140, Ankara-Turkey
Altıgöller, Tuncay, (2007) Niğde İlinin Yetiştirdiği Tarihi Şahsiyetler, Yeni Yıldız Basın Yayın
Gazetecilik, Niğde.
Vural, F. Vural, T. (2013) Niğde Kültürünün Sesi: Niğde Türküleri, Turkish Studies, 8/3, Winter,
645-657.
Yıldırım, A. Şimşek, H. (2006) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık,
Ankara.
Ali Ercan ile kişisel görüşme 20.09. 2014.
Mesut Dağlı ile kişisel görüşme 10.03.2016.
İlhan Sancaktaroğlu ile kişisel görüşme 15.03.2016.
Mahmut Toker ile kişisel görüşme 17.03.2016.
Mustafa Durukan ile kişisel görüşme 19.03.2016.
Ramazan Şanlı ile kişisel görüşme 19.03.2016.
Oğuzhan Çavaş ile kişisel görüşme 26.03.2016.
Adem Tok ile kişisel görüşme 27.03.2016.
İlhan Bayhan ile kişisel görüşme 28.03.2016.
Yunus Işık ile kişisel görüşme 29.03.2016.
Sabri Özdağ ile kişisel görüşme 05.04.2016.
Türk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr/ Er. Tar: 07.04.2016.
Ahmet Arslan ile kişisel görüşme 18.04.2016.
Ahmet Arslan ile kişisel görüşme 19.04.2016.
Ali Beklen ile kişisel görüşme 19.04.2016.
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Serenat İSTANBULLU
216
Hacı Bademli ile kişisel görüşme 19.04.2016.
Recep Adıyaman ile kişisel görüşme 19.04.2016.
Ramazan Yıldız ile kişisel görüşme 20.04.2016.
Cumali Özbek ile kişisel görüşme 21.04.2016.
Fahrettin Dolgun ile kişisel görüşme 22.04.2016.
Mehmet Dönmez ile kişisel görüşme 02.05.2016.
Hulusi Yıldırım ile kişisel görüşme 03.05.2016.
Ömer Varol ile kişisel görüşme 04.05.2016.
Televizyon programı
Gülümser Ahmet “Türkülerde Değişen Niğde Belgeseli”, Kaynak Kişi:Ziya Özdağ Gülümser Müzik
Production http://ellibir.tv/tr-TR/video/445/turkulerde-degisen-nigde-belgeseli. Kaynak
kişi: Sabri Özdağ, İbrahim Kaya, Er. Tar: 10.03.2013.
Citation Information/Kaynakça Bilgisi
İstanbullu, S. (2016). “Geçmişten Günümüze Niğdeli Yerel Saz Sanatçıları / Local Instumental Artist
Of Nigde From Past To Present”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the
Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Kamil
Veli Nerimanoğlu Armağanı) Volume 11/13 Summer 2016, ANKARA/TURKEY,
www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9720, p.
197-216.
Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 11/13 Summer 2016
Serenat Istanbullu