• • • IRIM, KESIK " ... Karabaglarm yollanna bir garibOddiyar adem girse bir aga<; deryas1 i<;ine girOb selamete <;1kamaz. Alemi hayretde kalur. Hendek behendek yollannin birbirine ｭｏｾ｡｢･ｨｴｩ＠ vard1r. Bu bag yollannda asla ｧｏｮ･ｾ＠ yoktur. dirahti mOntehalard1r ... " Zira evci semaya ｳ･ｲ＼［ｫｭｩｾ＠ " ... Karabaglar'm yollanna bir yabanc1 girse bir aga<; deryas1 i<;inde yolunu bulamaz ve hayrette kahr. irim ve yollar birbiri ile ｫ･ｳｩｾｲ Ｎ＠ Bu bag kesiklerden ｯｬｵｾ｡ｮ＠ yoktur. Zira, kesik Ozerindeki yollannda asla ｧｏｮ･ｾ＠ aga<;lann dallan gokyOzOnO kapatircasma birbiri i<;ine ｧｩｲｭｾｴ＠ ... " (GOnOmOz TOrk<;esi) 1670 y1hnda,Evliya <;elebi, Karabaglar'm ･ｾｳｩｺ＠ ve etkileyicidOnyas1n1bir s6zlerleanlatmaktad1r. Hendek behendek kelimeleri ile tarifledigi bugOnOn 'irim' ve 'kesik' leridir.Bu sozler, irim ve kesigin o donemden bugOne kalan yegane kOltOr miras1m1z oldugunun da kanit1d1r. irim ve kesik,Karabaglar'1 Karabaglar ya pan en temel iki peyzaj elemanid1r. Karabaglar'm sahip oldugu jeomorfolojik yap1 ｧ･＼［ｭｩｾｮ＠ insanlannin bu iki peyzaj elamanini Karabaglar tektonik Oretmesine neden ｯｬｭｵｾｴｲＮ＠ hareketler sonucu ｯｬｵｾｭ＠ karstik bir ovad1r. Ova tabani <;ok par<;ac1kl1 ｫｩｲ･＼［ｴ｡ｾｭ､ｮ＠ ｯｬｵｾｭ｡ｫｴ､Ｑｲ Ｎ＠ Bu jeolojik ｯｬｵｾｭ＠ ova tabaninm yOksek taban suyuna ise verimli bir sahip olmasma; ovanin alOvyal ｯｬｵｾｭ＠ toprak yap1sma neden ｯｬｭｵｾｴｲＮ＠ BOtOn halinde ､ｏｾｮｬｧ･Ｌ＠ bu ｯｬｵｾｭ｡ｲ＠ irim ve kesikleri canll tutan ekolojik bir sistemdir. . . -"i.a...._,..___ __. ...' - -_ ._I _ _.__.,14M___,I O.! 0 O.S IMrtu Yrd . Do<;. Dr. Feray Kaea Mugla S1tk1 ｋ ｯｾｭ｡ｮ＠ Oniversitesi Peyzaj elemani baglammda, kelime anlam1yla 'kesik' sozlOkte 'tarla, bag, bah<;e etrafma a<;1lan hendek' anlamma gelse de, Karabaglar'da bu sozcOk 'tarla, bag, bah<;e'yani yorede kullanilanismiyle, 'yurt'lann etrafm1 sarantoprak yOkseltiler Ozerindeki <;al1, aga<; topluluklanni ifade etmektedir. Genellikle 1-2 m ｧ･ｮｩｾｬｫｴ＠ ve 1,5-2 m yOksekliktedirler. Kesiklerin ｯｬｵｾｭ＠ tamamen irimlere bagl1d1r. 'irim' Bat! Anadolu Bolgesi'nin baz1 yerlerinde(bzellikle Aydin) '<;1kmaz sokak' anlammda ｫｵｬ｡ｮｩｭＱｾｴｲ Ｎ＠ Karabaglar'da yer yer <;1kmaz yollar olarak ｫ｡ｲｾｩｬｴｧＱｭｺ＠ irim, aslmda tarladan tarlaya, ya da bir yurttan diger yurda ge<;mek i<;in kesikler arasmda ｯｬｵｾｴｲｭ＠ yol ag1d1r. Genellikle 3 metre ｧ･ｮｩｾｬ､＠ ve 2 metre derinliginde ｯｬｵｾｴｲｭＮ＠ Sekil l'de, irim ve kesik kesiti ｶ･ｲｩｬｭｾｴＮ＠ Bu arada yurt, Karabaglar yoresinde genellikle tarlas1, evi, kuyusu bulunan bag-bah<;e anlammda kullan1lmaktad1r . Birbirine bagll ｯｬｵｾｭ｡ｲｮ､＠ dolay1 irim ve kesik birbirinden ayrr ､ｩＮｾｮｬ･ｭｺ＠ irimler, tarlalardan yani yurtlardan sulama ya da ｡ｾＱｲ＠ ｹ｡ｧＱｾ＠ sonucu ortaya c;:1kanfazla suyun drenaj1n1 saglamak ve bir yurttan digerine ｵｬ｡ｾＱｭ＠ saglamakic;:in ｯｬｵｾｴｲｭＮ＠ irim(yol) ac;:mak ic;:in kaz1lan toprak, irimlerin kenarrnda biriktirilerek toprak y1gmlarr ｯｬｵｾｴｲｭＮ＠ irimlere boylu boyunca paralel giden bu toprak y1gmlarrna burada ｹ｡ｾｮｬｲ＠ tarafmdan ｳ｡ｲｭｾＱｫＬ＠ c;:al1 ya da agac;:lar dikilir. Zaman ic;:inde dogal ｫｯｾｵｬ｡ｲｮ＠ ･ｬｶｲｩｾｧ＠ sayesinde gi..ir bir bitki orti..isi..i ｧ･ｬｩｾｲ Ｎ＠ Bu ｹ･ｴｩｾｮ＠ bitki orti..isi..i ve toprak y1gm1 birlikteligi kesikleri ｯｬｵｾｴｲＮ＠ Kesikler ayni zamanda boli..ici..i ve sin1rlandmc1 bir eleman niteligi de ｴ｡ｾＱｲＮ＠ Yurt sahipleri yurtlarrn ｫｯｾ･＠ k1s1mlarina belirleyici nitelikte agac;:c1klarr (i..izi..im, karaagac;:, k1z1lc1k, bogi..irtlen dikilen vb . gibi) dikmeyi tercih ederler. Bu ｫｯｾ･ｬｲ＠ agac;:lar 'kabal1k' Ian ｯｬｵｾｴｲＮ＠ Kaballklar genellikle bi..ilbi..illerin ve karatavuklarrn yuva alanlarrd1r. Her y1I yagmur sularryla dolup ｴ｡ｾｮ＠ irimler, Karabaglar Yaylas1 ic;:inde bulunan i..ic;: adet di..iden tarafindan drene edilir. 'Duden' dogal kuyu anlamina gelirve bu cografyaya ozgi..i bir bic;:imde dogal yollarla ｯｬｵｾｭｴｲ Ｎ＠ Bolgedeki c;:oki..inti..i ovalarrn yeri..isti..i sularrni drene ederek Gokova Korfezi'nden denize akmas1n1 saglayan bu di..idenler, ashnda ekosistemin korunmas1 gereken en )nemli ｯｬｵｾｭ｡ｲ､Ｑ Ｎ＠ ilkbahar aylarrndan itibaren, yagmur sularrnin di..idenler vas1tas1yla drene edilmesiyle, irim yataklarinda yabani otlarrn c;:1kmas1 ic;:in uygun bir ortam ｯｬｵｾｲＮ＠ Karabaglar'da ｹ｡ｾｮｬｲ＠ kendi yurtlarrna ｵｬ｡ｾｭｫ＠ ic;:in irimleri ac;:mak zorundad1rlar. irimleri otlardan temizleyerek, bic;:tikleri otlarr kimi zaman iki yanda yi..ikselen kesiklerin toprak y1ginlarrna y1garlar. ilkbahar ve yazin ｧｩＮｮ･ｾｹｬＬ＠ bu otlar kuruyarak kompost haline gelir ve kesik y1ginlarrna toprak olarak ｫ｡ｲｾＱ Ｎ＠ Kesikler yararl1 besinleri bu kompostlardan, suyu ise yi..iksek taban suyundan ｫ｡ｲｾＱｬＮ＠ Kesiklerin mevcut ｩｾｬ･ｶｮ＠ si..irdi..irebilmesi ve gi..izel gori..inti..isi..ini..i koruyabilmesi ic;:in her y1I budanmas1 gerekir. Tarlalar yani yurtlar irimlerden 1-2 m yuksekte bulunur. ' Tarlalann kesikle ｢ｵｬｾｴｧ＠ noktaya kaz1lan ｨ･ｮ､ｫｬｲＨｾ｡ｭｰｯＩ＠ sayesinde, tarlalardan gelen fazla sulama suyu irimlere drene edilir. Kesikler fazla suyun bir k1smin1 emerek suyu irimlere kanalize ederler. Kemal Aran,'Barinaktan Ote' kitabinda {2000,s.52) irim ve kesiklerin bir ag gibi Karabaglar'1 sard1g1n1 ve ovay1 ｴ｡ｾｫｩｮ＠ alani olmaktan kurtard1gindan bahseder. Kesiklerde hertUr yabani meyve ve <;al1 bulunmaktad1r. Bunlann en ｢｡ｾｨ｣ｬｮ＠ ｫｵｾ｢ｲｮＬ＠ bogurtlen, uzum asmas1, karaaga<;, yaban armudu, ayva, ceviz, incir, kovam erigi, k1z1lc1k, ah<;, ｭ･ｾＬ＠ ｳ｡ｲｭｾＱｫｬ＠ ve <;itlenbiklerdir. Bu gui;iu bitki ortUsu ayni zamanda biyoklimatik bir ortam sunar. ｙ｡ｾｹｮｬｲ＠ serin bir klima saglar, fauna i<;in bir ｹ｡ｾｭ＠ ve ureme alani ｯｬｵｾｴｲＮ＠ Kesikler, yurtlara ve i<;indeki evlere mahremiyeti ve guvenligi saglarken I Karabaglar'in ･ｾｳｩｺ＠ peyzaj oruntUsunu ｯｬｵｾｴｲ Ｎ＠ Kesiklerin uzerinde ｧ･ｬｩｾｮ＠ bitki ortUsu t1pk1 Evliya Celebi'nin bahsettigi gibi irimlerin ustUnu kaplar ve bu haliyle fantastik ve buyuleyici bir gorunum saglar. irimler, Karabaglar'1 ｹ｡ｾｮ＠ bir organizmanin kllcal damarlan gibi ｳ｡ｲｭＱｾｴｬ＠ ve ｧ･ｮｩｾ＠ bir yol ag1 Ｉｬｵｾｴｲｭ＠ Ｈｾ･ｫｩｬ＠ 2). Kimi yerlerde <;1kmaz sokaga ､ｯｮｵｾ･＠ irimler bir yabancinin kolayl1kla bu yollarda kaybolmasina neden olabilir.ButUn bu ｩｾｬ･ｶｳ＠ ve estetik butUnluk irim ve kesigin insan emegi gerektirdigini gostermektedir. Yazann,Do<;. Dr. Adnan Barias ile 2006 y1hndaki Landscape Research dergisinde bas1lan ＼［｡ｬＱｾｭｳｩｮ､＠ her irimin <;evresinde kesiklerinin oldugu ､ｵｾｮｬ･ｲｫ＠ yaptlklan hesaplamada 230 km'lik uzunlukta kesiklerimizin oldugu ｢ｵｬｮｭｾｴｲＮ＠ Ne yaz1k ki bugun kesiklerin yok edilerek bir<;ogunun duvara ve tel ile <;ok azald1g1 gozlemlenorguye ､ｯｮｵｾｴｕｲｬｭ･ｳｩ＠ mektedir. Bu h1zla kesiklerimiz azahrsa Karabaglar'1 Karabaglar ya pan ozgun nitelikler kaybolacaktlr. Karabaglar'in eski sahipleri, bu ｩｾｬ･ｶｲ､＠ benzeri dunyada nadir bulunan bu iki onemli peyzaj unsurunu bize miras ｢Ｑｲ｡ｫｭｾｬ､Ｎ＠ Bize ､ｵｾ･ｮ＠ bu kadar zor ｯｬｵｾ｡｢ｩ･ｮ＠ ve ｫ｡ｲｭｾＱ＠ bir yap1ya sahip bu iki peyzaj ｢ｩｬ･ｾｮ＠ birbirinden ay1rmadan korumak ve gelecek nesillere bu bilgilerle aktarabilmek olmahd1r. Bu nedenle bir daha Karabaglar'a gittiginizde irim, kesik deyip ge<;meyiniz, bu birlikteligin ｯｬｵｾｭｮ＠ anlamaya ＼［｡ｨｾｩｮＱｺＡ＠ K t / irimler ve Yollar #I Kahveler • Duden - 0,5 ｾｲＭＢＧｬﾧｩ Karabaglar Sit .Sin1r1 o 0,5 1Kilometre Ｇ＠