In t e r n a t io n a l Sy m p o siu m o n La n gu a ge an d Co m m u n ica t io n : Re se ar ch Tr e n d s an d Ch alle n ge s (ISLC) G lo b a lleşen D ü n y a d a T ü rk Sanatı M ustafa Cevat Atalay G a z i Ü n i v e r s i t e s i E ğ i t i m B i l i m l e r i E n s t i t ü s ü R e s i m İ ş Ö ğ r e t m e n l i ğ i B ö lü m ü , A n k a r a a ta la y m u s ta fa c e v a t@ g m a il. c o m Ö zet: B u ç a lış m a n ın a m a c ı; K ü re s e lle ş e n d ü n y a d a T ü r k s a n a tın ın k o n u m u n u d e ğ e rle n d irm e k , k ü ltü r, g e le n e k , e v re n s e llik k a v ra m la rı ile T ü rk p la stik san atların k o n u m u n u o rta y a k o y m a k tır. G ü n ü m ü z d e s a n a tın m e rk e z i, sa d e c e b a tı d e ğ ild ir. S a n a t b ir e y o la ra k k e n d i ö zelin d e h e rh a n g i b ir c o ğ ra fy a d a k a rş ım ız a ç ık a b ilir. D ü n y a n ın h e r y e ri s a n a t m e rk e z i y a da h iç b ir y e ri d e ğ il. G ü n ü m ü z d e , K ü ltü rle rin iç içe g e ç m e s i ile tiş im in a rtıp h ız la n m ası g ib i b irç o k n e d e n le s a n a tç ıla r a rtık k e n d i c o ğ ra fy a la rı d ış ın d a , u lu s la ra ra s ı b ir k im lik d e k a z a n m ış tır. U lu s la r a r a s ı s a n a t o rta m ı h e r tü rd e n s a n a tç ın ın v a r o la b ile c e ğ i bir m e rk e z k o n u m u n d a . Y e n i d ö n e m d e , S a n a tç ıla rın k iş is e l ö z e lik le rin in ö n e m i d ah a da arttı. G ü n ü m ü z s a n a tın d a s a d e c e , e tk ile y e n v e e tk ile n e n b ir s a n a t ile tişim i var. S a n a tla r d a k i k a rş ılık lı e tk ile ş im s a n a tç ıla rın s a d e c e b ir k ü ltü rü n s a n a tç ıla rı değil k ü re s e l s a n a tç ıla r o lm a s ın ı sa ğ lıy o r. G lo b a lle ş e n d ü n y a d a , T ü rk p la s tik san atı da k e n d in i v a r e d iy o r. T ü rk iy e ; A ta tü r k ’ü n ç a ğ d a ş b ilim e , fe n n e ö n e m v e re n genç ü lk e s i, k ü re s e l d ü z e y d e s a n a t a la n ın d a y e n i a tılım la ra g iriy o r. T ü rk iy e s a n a t o rtam ı, so n y ılla rd a k ü re s e l d ü z e y d e s a n a tç ı v e e s e r e tk ile ş im i iç in d e . B u d e ğ işim d e n ö te b ir k a rış ım . A rtık y a ş a d ığ ım ız c o ğ ra fy a , y a ln ız s a n a ts a l e tk in lik le re k a tılm a y ıp b u n ları o rg a n iz e d e e d iy o r. K ü re s e l, S e rg ile m e a la n la rın d a , T ü rk iy e li s a n a tç ıla rın e se rle rin e y e r v e rilirk e n , S a n a tç ıla rd a n b a z ıla rın ın k iş is e l ö z e llik le ri d iğ e rle rin d e n d ah a b e lirg in . B a z ıla rı y ö re s e l ö z e llik le rin d e n g e ç m iş le rin d e n d a h a fa z la b e sle n iy o rla r. H e p s in in s a n a t e tk in liğ in d e b irç o k fa rk lılık v ar. T ü rk iy e li s a n a tç ıla r k e n d i k ü ltü rel ö z e llik le rin i e s e rle rin e fa rk lı a ra ç ve b u lu ş la rla y a n s ıtıy o rla r. M e rk e z d e k i s a n a tç ıla rın e s e rle ri y e re lle e v re n se l a ra s ın d a k i iliş k iy i k u rm a m ız ı k o la y la ştırıy o r. B u iliş k in in g ü ç lü v e g ü ç s ü z y a n la rı s a n a tç ıla rc a s e ç iliy o r. P la s tik s a n a tla r iç in d e k i s a n a tç ın ın k iş ise l ö z e llik le ri y a ra tıs ın ı v e ö z g ü n lü ğ ü n ü b e lirle y e n b a ş lıc a e tk e n le rd e n o lu y o r. K e n d in d e n v e k ü ltü r ü n d e n b e s le n e re k , e s e rle r m e y d a n a g e tire n s a n a tç ıla r y e n id e n o rta y a k o y u la n v e y e n i b irle ş im le rle a rta n s a n a t o rta m ı iç in d e s a n a tç ıla rın g id e c e ğ i v e y a k a t e d e c e ğ i m e s a fe le ri y o ru m la m a m ız d a ö n e m li b ir h a le g eliy o r. A n a h ta r k e lim e le r : G l o b a l l e ş m e , T ü r k p l a s t i k s a n a t l a r ı , s a n a t 1. G ir iş G lo b a lle ş e n d ü n y a k a v ra m ıy la b ü tü n ü lk e le rin b ir te k e k o n o m ik fin a n s s iste m in e u y u m s a ğ la m a la rı, d e v le tin e k o n o m ik v e p a ra s a l y e tk ile rin in b irç o ğ u n u n ço k u lu slu b ü y ü k ş irk e tle re y a da o rta k la r g e ç m e s i a n la ş ılm a k ta d ır. G lo b a lle şm e k e lim e a n la m ıy la b ü tü n d ü n y a n ın te k b ir y e re , b ü tü n in s a n la rın e v re n s e l in sa n h a lin e g e lm e sid ir. G ü ç lü y e g ö re D ü n y a ü z e rin d e y a ş a y a n in s a n la rın b e n z e r a k tiv ite ve e ğ le n c e le ri, p a y la ş m a s ıd ır. İn s a n la r b e n z e r y a d a a y n ı y a y ın la rı o k u m a k ta , b e n z e r 2619 In t e r n at io n al Sy m p o siu m o n Lan gu age an d Co m m u n ica t io n : Re se ar ch Tr e n d s an d Ch a l l e n g e s (1SLC) m ü zik ve e tk in lik le rd e n h o ş la n m a k ta d ır (G ü ç lü , 1992: s. 2 1 1 ). G lo b a lle şm e serm ay en in d ü n y a y ü z e y in d e k i d o la ş ım ın ın k ü re s e l ş e k ild e o lm a s ı, b ü tü n to p lu m ların iç içe g irm e si, b ü tü n d ü n y a d a a lın m ış k a ra rla rın o rta k b ir ş e k ild e alınm ası v e b u n la rd a n h e rk e s in e tk ile n m e s id ir (T ö re n li, 2 0 0 4 ,s . 10). F o s te r ’a g ö re , dünya tic a re ti k ü re se l ş irk e tle rc e y ö n e tilm e k te d ir. B u d u ru m k ü ltü re l b ü tü n sü re ç le re do ğ ru d an y an sır. V e m e s a fe le r te k n o lo jik a n la m d a s ıfırla n m ış tır (G o ld in g , 2 0 0 3 : s. 86). K ü re se lle şm e s e rb e s t p iy a s a e k o n o m is in in g e tird iğ i b ir sü re ç tir. E n f o rm a s y o n ağ ıy la y ö n e tile n k ü re s e lle ş m e , e n fo rm a s y o n a ğ ın ı e k o n o m ile rin ile tiş im in ve te k n o lo jin in m e rk e z in i o lu ş tu rm a k ta d ır. B u c o ğ ra fy a la rın b irle ş m e s in i, u lu s a l d e v letlerin e tk is in in a z a lm a s ın ı d e s te k le y e n b ir y a p ıd ır (C a lh o u n , 2 0 0 4 : s. 58). K ü re se lle ş m e n in y a y ılm a s ı u lu s u g e ç m işte k a la n b ir şek le d ö n ü ş tü rm e k iç in z o rla m ak tad ır. B u n d a e n fo rm a s y o n u n h ız ı da ç o k e tk ili o lm u ş tu r (R e n a ta , 2 0 0 8 : s. 2 5 8 ). G lo b a lle ş e n d ü n y a d a e n d ü s trin in , g e tird iğ i o lu m s u z e tk ile r, b ire y le rd e v e to p lu m la rd a d u y g u s a l d u y u s a l y a n ın e tk ile n m e s in e se b e p o lm u ş tu r. B u s is te m in e n ilg in ç y a n ı h a y a tı b ire y i ö lç ü le b ilir s ü re ç le re d a h il e tm e sid ir. U z m a n la ş m a da in sa n ın y a ra tıc ılığ ı k ö re lte n b ir ö ğ e o la ra k k a rş ım ız ç ık m a k ta d ır. K ü ltü rü n k o n u m u a rtık b ire y le ri k ü re s e lle ş m e a ltın d a s a d e c e tü k e tic i v e s a n a t tü k e tic ile ri h a lin e g e tirm iş tir (A rtu n , 1990: s ,8). “K a la y c ı’y a g ö re b a tı ik tis a d i v e tic a ri a la n la rın y a n ın d a s a n a t a la n ın d a n d iğ e r ü lk e le r ü z e rin d e e g e m e n lik k u rm a k is te m e k te d ir. B a tın ın , K ü ltü r e n d ü s tris in i y a ra tm a s ın ın s e b e b i b u d u r (K a la y c ı, 1999: s. 30). B u g ü n k ü m o d e rn in s a n ın k o n u m u n d a k e n d i y a ş a m g e le n e k v e g ö re n e k le r in d e n o ld u k ç a u z a k ta b ir y a ş a m iç e ris in d e o ld u ğ u m u z u g ö rm e k te y iz . D e ğ iş im in e tk ili o lm a d ığ ın ı, d ü ş ü n c e le rin k a lıc ı o ld u ğ u n u v a rs a y m a k b ir y a n ılg ıd ır (C a u d w e ll, 2 0 0 2 : s. 9 1 ). “D e ğ işim in h ız ı v e k a y n a ğ ı” d e ğ işim in , h e rh a n g i b ir to p lu m ü z e rin d e k i e tk is in in ne şe k ild e o la c a ğ ın ı b ü y ü k ö lç ü d e b e lir le r .” ( E r k m e n ,A .s .l6 1 ,1 9 9 7 ) . G ü n ü m ü z d e ,D e ğ iş im le r h ız la g e rç e k le ş iy o r, b u d e ğ iş im le r b a z ıla rın d a o lu m lu v e iy iy k e n b a z ıla rın d a to p lu m la rı h a z ır lık s ız y a k a la m a k ta d ır (B a tu m , 2 0 0 6 : s. 2 0 4 ). G lo b a lle şm e m e v c u t s o ru n la r y a n ın d a s a n a t d a p a ra v e s a n a t iliş k is i d e s a n a tın n ite liğ in d e d e ğ işim le re n e d e n o lm u ş tu r. B o u rd ie u , b u d u ru m a a ç ık la m a o la c a k şe k ild e , h iz m e tle rin p la n la n m a s ın d a p a ra n ın ro lü k ü ltü rü n v e s a n a tın d a p a ra n ın k o n tro lü n e g irm e s i ş e k lin d e o la b ilir. B u a y n ı z a m a n d a s a n a tç ı s e r b e s tliğ in i d e e tk ile y e n b ir sü re ç o la ra k k a rş ım ız a ç ık m a k ta d ır .D e m e k te d ir (B o u rd ie u , 2 0 0 6 : s. 5 1 1 ). K ü ltü rü n g lo b a lle şm e iç in e d a h il o lm a s ı v e p a ra n ın k o n tro lü n e g irm e s i ile k ü ltü r e m p e ry a liz m i k a v ra m ın ın g ü ç le n e re k , b ire y s e l a la n la ra n ü fu s e tm e s in i sa ğ la r. S a n ’a g ö re “h e r s a n a tç ın ın k iş iliğ i b u a lg ıla m a k ta g ö s te rd iğ i b a ş k a lık v e o rijin a llik le o ra n tılı b ir se ç k in liğ e m a lik ti r .. .e s e rle rin d e s e z g i v e h a y a l g ü c ü n d e n z iy a d e , a ld ık la rı k ü ltü r v e k iş ise l d e n e y le rin v e ç e v re le rin d e g ö rü p d u y d u k la rı h a lle rin d a lg a la n m a s ı y o l a ç a r” (S e n a , 1993: s. 2 7 1 ). S a n a tç ı k iş iliğ i tü m b u a la n la rd a n d o ğ ru d a n e tk ile n m e k te d ir (B a la m ir, 1999: s. 5 5 ). T u ra n i d e , b u y o ğ u n d ü n y a iliş k is i b ire y le ri a y n ı d ü ş ü n c e o rta m ın ın iç in e s o k m a k ta , b ir k itle ro b o tla rı h a lin e d ö n ü ş tü rm e k te d ir (T u ra n i, 1998: s. 5 8 ) d iy e b e lirtir. B u e tk ile ş im iç in d e ,S a n a t da k ü ltü r ü n iç in d e g e liş e n b ir k a v ra m d ır. E rz e n , s a n a tın a k ta rılm a s ın d a k ü ltü re l e tk ile rin y a n s ım a s ı y o lu y la g e rç e k le ş m e k te d ir, d e m e k te d ir (E rz e n , 2 0 1 0 : s. 53). Ö z n e l k ü ltü rü n o la b ilm e s i n e sn e l k ü ltü r iç in d e g e rç e k le ş m e s in e b a ğ lıd ır. Ö z n e l k ü ltü r n e s n e l b ü tü n d e ğ e rle ri iç in e k a ta r a k y o lu n a d e v a m e d e r (S im m e l, 2 0 0 9 : s. 3 3 2 ). E rin ç , g ü n ü m ü z in s a n ın ın te m e l b o y u tta k i d e ğ e r le n d ir m e s in d e e k o n o m in in iliş k is i k a ç ın ılm a z g ib i g ö rü n s e de in s a n ı o lu ş tu ra n e n te m e l ö z e llik k ü ltü r ve o n u n 2620 In t e r n a t i o n a l Sy m p o si u m o n l a n g u a g e an d Co m m u m c a t i o n : Re se a r ch Tr e n d s an d Ch a l l e n g e s (ISLC) iç in d e bir parça o la n sanattır d em ek ted ir (E rin ç, 1 992 : s. 4 7 ). K ü reselleşen dünyada, g ü ç lü karteller, d e v şirk etler, b u gü n y e r e lle v e y ereld e olup biten hakkın da ilg ile r b a k ım ın d an fa z la iste k li görü n m ü yor. İste k siz lik te E k o n o m ik sebepler, ilk sırada. K ü resel dü nyada, k ü resel g ü çler, kültüre ait bü tün araçlarla yereli kapsıyor. Y ere li yaratan d ü şü n ce ik lim in i, sanat ik lim in i p o ta sın d a eritiyor. B u k açınılm az bir durum. B u b a ğ la m d a k ü r e se lle şe n sanat ortam ında y e re l sanat tiplerini belirli bir coğrafya sa n atın ın h an gi k o n u m u n d a v e etk id e d ü şü n m e liy iz ? Y erel sanata G en el sanatın kend i iç in d e c o ğ ra fi v e kü ltürel ö z e r k liğ i a ç ısın d a n bak abiliriz. B u özerklik, B irçok y ö n ü y le ö z g ü n lü ğ ü iç in d e ta şıy a n bir u n su r olarak k arşım ıza çıkıyor. G lo b a lleşen dü n yad a, kültürün k en d i san atlarım ız ü z erin d e te m e ld e n bir etk isi old uğuna yukarıda d e ğ in m iştik bu durum h em zorak i h e m de e n fo r m a sy o n ça ğ ın ın bir ö z e lliğ i. P o z itif açıd a n d eğ erlen d irirsek , G lo b a l kü ltürel durum sa n a tım ızı doğrudan etk ileyerek g lo b a lle şm e d e n e n o k y a n u su n iç in d e bir ren k olarak k a lıy or. T each er’a göre, “B ir ü lk e n in kültür y a p ısı b e lk i de gayri safi m illi h a sıla sın d a n b ile ön em lid ir” (Aktaran: Ç iz g e n , 2 0 0 6 : s. 6 5 ). Sanatta e v r e n s e lle ş m e u lu sa lla şm a sorunlarına bak tığım ızd a, san atın h erh an gi b ir a n tro p o lo jik ırksal bir te m e ld e o lm a d ığ ın ı h em en fark ederiz. B u y ü z d e n san at b e lli bir kültürün h e g e m o n y a s ı, d en etim i altında olam az. B e lli etnik kalıp lar ta şım a z. B a d io u ’y a g ö r e, sanat e v re n seld ir v e h er k e si ilg ilen d iren bir k işisel gerçek lik tir. G lo b a lle ş e n d ü n yad a san at g e r ç e ğ in in ön ü n e k ü resel m etalar set çek m iş v e sanatın e v r e n s e lliğ in i sınırlar h a le getirm iştir. A d o m o , kültür bu taşlaşm ış ilişk ile r in iç in d e ç ö zü n m ü ş v e onlarla b ü tü n leşm iş o ld u ğ u n d a n , in san lık onurunu bir kez daha yitirm iştir; kültür e n d ü strisin in tip ik kültürel varlıkları artık diğer n itelik le rin in y a n ın d a m al n ite liğ i ta şım a z ,b ü tü n ü y le m a la d ön ü şm ü ştü r” (A d orn o, 2 0 1 2 : s. 7 7 ). Sanat e v re n se lin i ifa d e e d e n eser iç in b e lli bir kü ltü ifa d e etm em elid ir. (B a d io u , 2 0 1 1 : s. 3 5 7 ). S an atın ile tişim i artırdığı b ilin e n bir gerçektir. Ş işm a n a göre e ste tik b a ğ la y ıc ılık v e z e v k in san lar arasın daki iliş k iy i artırır. B u da sanat eserinin bir sonucud u r. B u ilişk in in b ir e y u lu s v e e v r e n se l k o n u m u vardır. İletişim burada en fo rm a tık d ili k ullanarak e v r e n s e lliğ e su n m ad a h ız k azandırır (Ş işm a n , 2 0 0 6 : s. 4 8 ). G lo b a lle şe n d ü n yad a T ürk sanatı k avram ı tü m ü y le ö z e l bir kavram dır. Ç ünkü k en d i ö z e lin d e yer alan bu b e lli bir kültüre ait sanat o lm a durum u gü n ü m ü zd e daha farklı v e k arm a şık anlam lara g elm ek ted ir. “T ürk sanatı g e liş im sü reci için d ed ir.” (İnan, 2 0 0 7 : s: 17). D ü n y a n ın u la şıla b ilir liğ i bir m erk ezd en d iğer m erk eze u la şım ı her gü n daha da h ız la n ıp k ola yla şm a k ta d ır. İletişim ağ ın ın her g e ç e n gü n daha g e liş tiğ i d ü n y a m ızd a , artık b u a ğ m iç in d e o la n her san atçı rah atlık la g ü n d em i takip ed eb ilm ek ted ir. “İ le tişim te k n o lo jisi birden b ire m u a zza m b oyu tlar kazandı. B ir ya n d a n U z a y Ç a ğ ı’na gird ik , bir y a n d a n da İletişim Ç a ğ ı’na. Z aten ik isi baş başa g id iy o rd u ;” (C u m h u riy et, 0 3 .0 5 .2 0 0 6 ) G ü n d em i takip e d e b ilm ek farklı bir olgudur. B a tılı san atçılar d ış d ü nyadan aldık ları her n e s n e y i k en d i sanatlarına katarak sanatlarına k o n u etm işlerd ir. O h a ld e, 2 0 .y ü z y ıld a , g ü n ü m ü z sanatın daki küresel e tk ile ş im k a ç ın ılm a z bir olgu d ur. S a n ’a göre k ü re selleşm e v e en fo r m a sy o n çağın d a san atsal p latform ların y e n i k o şu l v e olanak lara y ö n e lm e s i gereklidir. B ir ey sel ve to p lu m sa l d e ğ işim le r in fark lılaşm aları yaşanm ak tad ır. (S a n , 2 0 0 3 : s. 2 0 8 ). G lob al dü nyadan e tk ile n m e m e k m ü m k ü n d eğ ild ir. T u n a lı’y a g ö r e, sanatın g e le c e ğ i m akine ile u z la şa n in sa n ,v e g id e rek b ü tü n leşe n bir varlık ilk esin d e g e ç m işin e b e n z e m e y en , kültür en d ü strisi iç in d e y erin i alacaktır. (T u n a lı, 2 0 0 7 : s. 18). T u ran i’y e göre de g e le c e ğ in san atı, e le tro n ik -b ilg isa y a r -a to m v e u z a y ç a ğ ı’n ın sanatı olarak k arşım ıza 2621 In t e r n a t io n a l Sy m p o siu m o n La n gu age an d Co m m u n ica t io n : Re se ar ch Tr e n d s an d Ch a l l e n g e s (ISLC) ç ık a c a k , y e n i m o d e m e n d ü s trin in k u ru d u ğ u te k n o lo jik k e n tle r y e n i s a n a t e s e rle rin i ta le p e d e c e k le r d ir (T u ra n i,1 9 9 8 : s. 124). F is c h e r, b ü tü n s a n a tç ıla r ç a ğ la rı iç in d e y a ş a r; b u n e d e n le , g ü n ü m ü z s a n a tç ıla rı da g ü n ü m ü z ü y a n s ıtır d e m e k te d ir. G e rç e k s a n a tç ı da, ö z g ü r ve ö z g ü rlü k ç ü , e v re n s e l n ite liğ i b a rın d ırm a lıd ır. S a n a tç ın ın ö z g ü rlü ğ ü v e ö z g ü n lü ğ ü n e k a d a r d ö n e m s e l ö z e llik le r g ö s te rs e d e e v re n s e l n ite lik le r ta ş ır (F ish e r, 1990: s: 101). F is h e r, ö z g ü rlü ğ ü n v e ö z g ü n lü ğ ü n a y n ı z a m a n d a y ö re s e llik le b a ğ la n tılı o ld u ğ u n u s ö y le m e k te d ir. Y ılm a z ’a g ö re ise , s a n a tın fa rk lılık la ra , e ş its iz lik le re s a h ip o lm a s ı, d ü n y a s a n a tın d a b ir ç o k iz e s a h ip tir “B ir İn g iliz , T ü rk , Ç in li y a d a b a ş k a d ille ri k o n u ş a n in s a n la rın d ü n y a ta s a rım la r ı f a rk lıd ır” . (Y ılm a z , 2 0 0 9 : s. 3 6 0 ). F a rk lı b ir y a k la ş ım la , Ç a ğ la y a n ’a g ö re s a n a tç ı d a s o sy a l k im liğ in i u z u n s ü re d e e ld e e tm iştir. S a n a tın v e s a n a tç ın ın b ire y s e l ö z g ü rlü ğ ü n ü n g ö re c e li o lm a s ı s a n a t v e s a n a tç ı a ra s ın d a k i iliş k in in d a h a k a rm a ş ık o lm a s ın a n e d e n o lu r. (Ç a ğ la y a n , 2 0 0 9 : s. 2 0 3 ). “U y g a rlık , in s a n ta ra fın d a n ta ş ın s a v e a n c a k o n u n la v a r o ls a b ile k e n d i k e n d in e b ir b ü tü n d ü r.” (G ü v e n ç , 1997: s. 199). S a n a tç ı k im liğ i ile in s a n ın k e n d i k im liğ i a ra s ın d a k a n ım c a iliş k i h e r z a m a n ç o k a n la m lıd ır. B o z k u rt, “ K im liğ im iz i ç a ğ d a ş lık ta b u la b ilir, v a rlığ ım ız ı, ç a ğ d a ş la ş a ra k k o ru y a b iliriz , K im s e le re benzem eye k a lk ış m a d a n ; k e n d im iz k a la ra k . Z a te n is te s e k d e b e n z e y e m e d iğ im iz i a rtık a n la m ış o lm a lıy ız ” d e m e k te d ir (G ü v e n ç , 1993: s. 3 3 9 ). G ü v e n ç b u s ö z le ri ile ç a ğ d a ş la ş m a ve y ö re s e llik ilişk isi iç in d e e v re n se l s a n a t ilk e le rin e n a sıl u la ş a c a ğ ız la ? k im lik ve k ü ltü rle ilg ili s a n a ts a l d u ru m u n te m e l d in a m ik le rin d e n b a h s e d e r. G ü le ry ü z ise ; k e n d i d in a m ik le rin i iy i b ile n k e n d in i ta n ıy a n b ir to p lu m o lm a k z o ru n lu d u r. G e le n e k s iz to p lu m u n o lm a s ı m ü m k ü n g ö rü n m e m e k te d ir. A n c a k g e le n e k le ç a ğ d a ş s a n a t a ra s ın d a iy i b ir k ö p rü k u rm a k g e re k ir b u ü re tm e n in b ir y o lu d u r, d e m e k te d ir. “ T Ü R K S A N A T I, Ç O K C İD D İ V A R D I R ” d iy e re k d e ö n e m li b ir te s p itte b u lu n u r. (G ü le ry ü z , 2 0 0 2 ). T ü r k s a n a tç ıla rın ın k e n d i k ü ltü re l ö z e llik le rin i a n la ta n k o n u la rla k ü re s e l s a n a t o rta m ın d a g ü n d e m d e v e g ü n c e l k a la b ilm e s i m ü m k ü n o lm a y a c a k tır. B u ra d a s a n a tç ın ın k e n d i k ü ltü r a n ın d a b ire y s e l ö z e llik le rin in e se re y a n s ım a s ı e ğ ilim le rin i a n la tım şe k li b u lm a s ı ö n e m li b u lu n a n b ir n o k ta d ır. T a n s u ğ ’a g ö re “ h e r u lu s ,b iç im y a ra tıc ı ira d e s in i te m s il e d e n s a n a tç ı b ire y le rle e v re n s e l d ü n y a y a b u a la n d a k i ta m a m la y ıc ı k a tk ıs ın ı y a p m a k ta d ır (T a n s u ğ , 1983: s. 2 1 2 ). B u ra d a ö z g ü n lü k d e d iğ im iz k a v ra m e v re n s e lliğ in k a p s a y ıc ılığ ı iç in d e v a r o la b ile c e k b ir k a v ra m s a ö z g ü n lü k k iş in in k e n d i a lg ıla rın e s e re y a n s ım a s ın d a n o lu ş a c a k tır. Ö z s e z g in ’e g ö re , Y ö re s e llik , re s im d e iç e riğ i b e lirle y e n b ir e tk e n o ld u ğ u n a g ö re , s a n a t y a p ıtın ın b iç im in i iç e riğ in d e n s o y u tla m a k v e y ö re s e l iç e riğ e a k ta r m a b iç im le r g iy d irm e k le b iz e ö z g ü b ir s a n a t y a p a m a y a c a ğ ım ız , ö z g ü n lü ğ e v a ra m a y a c a ğ ım ız o rta d a d ır. B u g ü n T ü r k re s m i, b u g e rç e ğ in p e ş in d e v e ö z g ü n lü k a ra y ış la rın ın iç in d e d ir. (Ö z s e z g in ,1 9 9 0 : s. 3 3 ). Ö z tu ra n lı, S a n a ts a l ü rü n le rin ç a ğ d a ş tü rle rin d e g e le n e k s e l s a n a t tü rle rin in z e n g in b ir k a y n a k o ld u ğ u n u ve y e n i a n la tım o la n a k la rı y a ra tığ ı s ö y le n e b ilir d iy e re k g e le n e k s e l s a n a tın g ü n ü m ü z s a n a tın d a k i y a ra tıc ılığ a e tk is in e g ö n d e rm e y a p m ış tır. (Ö z tu ra n lı, 1989). B a d io u ’d a s a n a tın ö n e m i, k ü re s e lle ş m e e tk is in d e y e n i b ir e v re n s e llik a n la y ış ın ı g e re k tirir d iy e re k , b u n u n g e re ğ i de d u y a rlılık v e d ü n y a n ın d u y u s a l y o ru m u d u r. S a n a ts a l y a ra tım b u ra d a d a in s a n ın ö z g ü rle ş m e s in d e k i b a s a m a k la r d a n b ir is id ir . d e m e k te d ir (B a d io u , 2 0 1 1 ). 7622 In t e r n a t io n a l Sy m p o siu m o n La n gu age an d Co m m u n ica t io n : Re se ar ch Tr e n d s an d Ch alle n ge s (ISLC) T a n s u ğ ’a g ö re ç a ğ d a ş T ü rk s a n a tın ın ö z k a y n a k la rı v e g elen ek leri te m e lle n d irir. T ü rk re s im s a n a tın ın s ın ırla rı k e n d i b ö lg e s e l v e e tn ik g elişim in d e a ra n m a lıd ır (T a n s u ğ , 1997: s. 17). A n c a k , g e le n e k v e y ö re s e l b a ğ ne k ad ar çağ d a ş san a tı b e s le y e n o lg u la rd a n b iris i o ls a d a g e le n e k e tk ile şim d e , g ü nüm üz san a tın ın y aratı e k se n in i g e le n e k s e l y a p ın ın b e lirle m e s i m ü m k ü n g ö rü n m e m e k te d ir. Ç ağ d a ş san a tın e tk ile ş im d e k i g e le n e k fa k tö rü e s e rin te m e l k a d ro s u n u o lu ştu ram az, b u bizi e ser ü z e rin d e k la s ik le b a ğ la n tım ız ı e tk ile r. K a n ım c a , ç a ğ d a ş san at y a p an la rın b ü y ü k ç o ğ u n lu ğ u , b u d u ru m a k a rşı ç ık a ra k g e le n e ğ in a n a e tm e n d e ğ il y a ln ız ca y a rd ım c ı b ir e tm e n o lm a s ın d a n y a n a o lm a d ırla r. E le ş tire l b ir b a k ış la E rso y , “ san at ne den li ilkel v e y e re l o lu rs a , o o ra n d a u lu s a llığ ın ı k o ru m u ş o lu r ki b u d a u lu sla rın ilk el k a lm a sın ı g e re k tirir. O y s a ç a ğ ım ız d a u lu s la r ilk e lliğ i d e ğ il, u y g a r o lm a y ı am aç e d in m işle rd ir” (E rso y , 2 0 0 4 : s. 7 0 ). B ü y ü k iş le y e n d e, ç a ğ d a ş s a n a tın iv m e s in in arttığ ın ı, g elen ek sel fa k tö rü n tü m tu tu c u la ra , d e ğ iş m e z g ö rü ş le re k a rş ın s a n a tç ıla rım ız çağ d aş y a p ıtlarım o lu ş tu rm a k ta , g ö rü ş le rin i b ilg i ş ö le n le rin d e tü m g e le n e k ç i b a sk ıla ra ra ğ m e n dile g e tirm e k te o ld u ğ u n a g ö n d e rm e y a p a r. “İ n a n m a k ta y ım ki, tü m g elen ek çilere, k a lıp la ş m ış g ö rü ş le re , s a tış h e s a p la rın a k a rş ın g ö rs e l s a n a tla rım ız çağ d aş san at iç in d e k i y e rin i e r y a d a g eç a la c a k tır” (B ü y ü k iş le y e n , ............. : s .3 3 ,3 9 ). G ü n ü m ü z s a n a tın ın g e liş m e s i ve im k a n b u lm a s ı,iç te n v e d ış ta n y a n i, d e v le tte n k a m u o y u n d an b e k le n e n ilg id ir (Ö z e r, 2 0 0 9 : s. 172). 2. P R O B L E M T ü r s a n a tın ın k ü re s e lle ş e n d ü n y a d a y e ri n e d ir? N e o la b ilir? d e ğ işe n k o şu lla r n e le r d ir? G ib i s o ru la rın y a n ıtla n m a s ı g ü n ü m ü z s a n a tın d a k i ro lü m ü z ü g ü ç le n d irm e si y a n ın d a o n u d a h a iy i ta h lil e tm e m iz i s a ğ la y a c a k tır. 3. A R A Ş T I R M A N I N Y Ö N T E M İ B u a ra ş tırm a , a la n a iliş k in lite ra tü r ta ra m a y ö n te m le riy le g e rç e k le ştirilm iş, e le ş tirm e n , s a n a t e ğ itim c is i, to p lu m b ilim c i v e s a n a tç ı g ö rü ş le riy le şe k ille n d irilm iştir. A ra ş tırm a d a e n fo rm a s y o n ç a ğ ı v e K ü re s e lle ş m e s ü re c iy le b e ra b e r s a n a tç ın ın yeri k o n u m u G ib i O lg u la r ta rtış m a y a a ç ılm ış, s a n a tç ın ın e v re n s e l b ir san a tç ı o lm ası y o lu n d a k i ta rtış m a la r k o n u s u n d a g ö rü ş le r ile ri s ü rü lm ü ş tü r. 3 .1 . D e n e n c e le r 1. K ü re s e lle ş m e k a ç ın ılm a z o la ra k to p lu m la rı e tk ile m e k te d ir. 2. T ü r k S a n a tı g e liş im a ş a m a s ın d a d ır. 3 .2 . S ın ır lılık la r A ra ş tırm a lite ra tü r k a y n a k la rın d e ğ e rle n d irilm e s i v e y o ru m la n m a s ı ile sın ırlıd ır. A ra ş tırm a T ü r k s a n a tın d a p la s tik s a n a tla rla s ın ırlıd ır. 2623 In t e r n a t io n a l Sy m p o siu m o n La n gu age an d Co m m u n ica t io n : Re se ar ch Tr e n d s an d Ch a l l e n g e s (ISLC) 3 .3 . A r a ş tır m a m o d e li A ra ş tırm a b u lg u la n ile ilg ili lite ra tü r b u lg u la rı, T ü rk s a n a tın ın ö n d e g e le n s a n a tç ıla rın ın d e ğ e rle n d irm e le ri,v e b u lg u la n n d e ğ e rle n d irilm e s in d e o lu ş m a k ta d ır. 4. A M A Ç B u a ra ş tırm a , dış k ü ltü re l d e ğ e rle rle e tk ile şim iç e risin d e o la n ç a ğ d a ş e ğ itim s is te m im iz iç e risin d e ; T ü rk re s m in in k ü re s e l d ü n y a d a k i y e rin i v e s a n a t e ğ itim c is in in y e n i k im lik v e s o ru m lu lu k la rın ın ta rtış ılm a y a a ç ılm a s ın ı a m a ç la m ış tır. Ç a lış m a d a ; e n fo rm a s y o n ç ağ ı v e k ü re s e lle ş m e s ü re c in in , to p lu m s a l ve k ü ltü re l y a ş a m a n e g ib i d e ğ iş ik lik le r g e tird iğ i v e b u d e ğ iş ik lik le rin b ire y i, s a n a tç ıy ı v e s a n a t e ğ itim c is in i h a n g i y ö n d e e tk ile d iğ i ele a lın a ra k , b u e tk ile ş im o rta m ın d a g e n e ld e s a n a tç ıla rın ve ö z e ld e s a n a t e ğ itim in in s o ru n la rın ın o rta y a k o n m a sı a m a ç la n m ış tır. 5. S O N U Ç T ü rk iy e s a n a t o rta m ı k ü re s e l d ü n y a n ın iç in d e b ir v a rlık b u lm a d a v ra n ış ı iç in d e . Ç e ş itli u lu s la ra ra s ı s e rg ile rd e a rtık T ü rk s a n a tç ıla rı g ö rm e k b iz le ri ş a ş ırtm ıy o r, d a h a sı, b irta k ım m ü z e k o le k s iy o n la rın a S a n a tla rım ız ın g ü n c e l ü r e tim in d e n ö rn e k le r a lm ıy o r. B u g e liş m e le re s e v in m e k g e re k , B a tı s a n a t o rta m ın ın k ü ltü re l h e g e m o n y a s ı iç in d e s a n a tız v a rlık s a v a ş ı v e riy o r. B u s a n a tç ın ın tik e ld e n e v re n s e le u la ş m a s ın d a b ir sü re ç. B a t ı’n m s a n a t s e rü v e n in d e k i e tk in liğ i s a n a tç ıla rın b ire y s e l ç a lış m a la rın ın e n fo rm a s y o n ç a ğ ın d a k i s ü re ç te d a lg a d a lg a y a y ılıy o r. U lu s la ra ra s ı s a n a t o rta m ı a rtık h e r ü lk e d e n o y u n c u n u n ro l a la b ild iğ i b ir s a h n e o lm u ş tu r. P la s tik s a n a tla r d e ğ işe n d ü n y a d a sa d e c e s a n a t m e rk e z le rin d e d e ğ il h e r tü rlü o rta m iç in d e a ra ş tırm a ve y a y ılm a o la n a k la rın a s a h ip o lm u ş tu r. B u n d a e n se b e p e n fo rm a s y o n ç a ğ ın ın im k â n la rıd ır. T o p lu m sa l b ilin ç 19. y ü z y ıld a n ç o k d a h a fa rk lı b ir a lg ı o rta m ın ın iç in d e , h ız , ç a b u k lu k , te la ş o rta m ı iç in d e .s a n a t e s e rle rin i d e ğ e rle n d irm e k te d ir. S a n a ts e v e rle rin ç a lış m a o rta m ı h a y a tla rın ı k a z a n m a ş e k ille ri, k ü ltü re l a lg ıla rı ç o k ç e ş itle n m iş tir. S a n a tç ıla r h e r tü r k o n u y u ç a lış m a la rın a k a y n a k e d e b ilm e k te d ir. B ü tü n b u e tk ile ş im le r e tra fın d a y e n id e n o rta y a k o y u la n v e y e n i k o m b in a s y o n la r la a rta n s a n a t se rü v e n i de ö z e llik le T ü rk s a n a tın d a k ü ltü rd e n b e s le n e n b ir im k a n la y o l a lm a k ta d ır. B u g ü n b ir ç o k k ü ltü re l e tk in lik te s a n a t a la n ın d a b ü y ü k se rg i e tk in lik le ri ve m ü z e le rd e g e rç e k te n u lu s la r a ra sı b ir o lg u k a rş ısın d a y ız . G lo b a lle ş e n d ü n y a d a d ü n y a d a T ü rk S a n a tı d a k e n d in e y e n i y e r e d in m e ç a lış m a la rı y a p ılm ış tır. F a k a t b u d u ru m b ir ç o k k işi ta ra fın d a n g ö rm e z d e n de g e lin e b iliy o r T a n s u ğ ’a g ö re “T ü rk s a n a t k im liğ in in , u lu s la ra ra s ı e tk ile ş im a la n la rın a y ö n e lik ç a b a la r iç in d e d ile g e lm e k te o ld u ğ u n u d a k im s e id d ia e d e m iy o r.” (T a n s u ğ , 1997: s. 7 5 ). T ü r k s a n a tı k e n d in ö z g ü y a n la rın ın y a n ın d a a rtık g ü n d e m in d e p a rç a s ı o la b ilm iş , g ü n d e m e y ö n v e re b ile n b ir d u ru m iç in d e d ir. F a k a t b u d u ru m s a n a tç ıla rın b ire y s e l z e n g in lik le ri ile k ü ltü rle rin in b ir y o ru m u o la n e s e rle ri ile m ü m k ü n d ü r. T ü rk s a n a tı d a d e d iğ im iz a slın d a k ü ltü re l te m e lle rd e e s e r ü re te n b ire y s e l s a n a tç ıla r, g ü ç lü a lty a p ıs ı v e m ü th iş y a ra tm a y e te n e ğ iy le a rtık g ü n d e m in b e lirle y e n d ir. S a n a t v e e k o n o m i iliş k is in e y e r v e rip s e rb e s t p iy a s a e k o n o m i iç in d e d o ğ u b ilim c i e se r 2624 In t e r n a t io n a l Sy m p o si u m o n La n gu a ge an d Co m m u n ica t io n : Re se ar ch Tr e n d s an d Ch a lle n ge s (ISLC) ü re te n le r v e g e ç m iş e d e ğ in e n e s e rle r b u g ü n v a rla r a m a y a rın o lacak lar m ı? so ru su da a k lım ız a g e lm e k te d ir. T a n s u ğ ’a g ö re , ç a ğ d a ş s a n a tın e v re n se l b ir n ite lik k a z a n m a sı a n c a k s iy a s i v e k ü ltü re l ira d e d e y a ta r. B u ise k e n d i k ü ltü re l g e çm işin i yeni b ir s ö y le m le g e rç e k le ş tirm e k te n g e ç e r (T a n s u ğ , 1997: s. 2 6 ). Sanatı s e rb e st p iy a sa e k o n o m is i k o ş u lla rın a g ö re ta le p v e b u y ru k la r g ö re ş e k ille n d ire n le r T ü rk san a tın ı g e le n e k s e l ç iz g in in iç in e k a tm a k la k a lm a y a c a k la r sa n a tla rd a k i zanaat o lg u su n u da h o rtla ta c a k la r dır. T ü r k s a n a t o rta m ı k ü ltü r o rta y a k o y a n b ir m e rk e z d e d ir. T ü rk d ü n y a sın ın k ü ltü rel te m e lle r in d e k i fa rk lıla ş m a la r d a n o rta y a ç ık a r d ığ ı y e n i d u ru ş o rta k b ir gö v d e için d e e v re n s e l s a n a tın iç in e n ü fu s e tm e k te d ir. E v re n s e l v e tik e l d eğ erler. B ir k ü ltü rü n a lte rn a tifi o la ra k d e ğ il b iz im y e n i fır s a tla r y a k a la d ığ ım ız b ir a la n o la ra k g ö rü lm e lid ir. D ü n y a s a n a tç ıla rım b ir a ra y a g e tire n v e k a rş ıla ş tır a n y ıla ş ırı u lu slararası san atsal e tk in lik le r v e ö z e llik le A m e rik a v e A v ru p a d a g e rç e k le ş tirile n d e v d ü z en le m e le re b a k ıld ığ ın d a d is ip lin le r a ra sı s ın ırla rın k a lk tığ ı s a n a tç ı k a v ra m ın ın sad ece p la stik s a n a tla r e ğ im i y a da u s ta ç ıra k iliş k is in e d a y a lı g e le n e k s e l ç iz g i de e ğ itim alm am ış k iş ile rc e d e m ü m k ü n o ld u ğ u g ö rü lm e k te d ir. A rtık s a n a tç ı k a v ra m ın ı k a rşılığ ın d a in s a n n ite le n d irilm e s i d e ğ iş tiğ i g ib i, e s e rle r d e, h e rh a n g i b ir b iç im y a da m a lz e m e y le s ın ırla n d ırılm a y a n a lış k a n lık la rım ız ın d ış ın d a y a p ıtla r o rta y a k o n m a k ta d ır. S a n a tç ıla r, k ü re s e lle ş m e s ü re c in d e b ire y s e lle ş m e v e e v re n s e lle ş m e k a v ra m la rın ı b ir b ü tü n o la ra k s ü rd ü re b ile c e k v e d e ğ e r le n d ir e b ile c e k y e te r lik te b ilg i v e b irik im e sahip o lm a k d u ru m u n d a d ırla r. B u n u n iç in s a n a tç ıla r la u y g u n d o n a n ım v e fırsa tla ra u y g u n s a n a tç ı tip le m e s in in g e liş im in e fırs a t y a ra tılm a lıd ır. K ü re s e lle ş m e n in g e tird iğ i s o ru n la rı a n c a k ö z g ü r s a n a tç ı ik lim i, y a ş a m k a y g ıla rıy la tü m ü y le m ü c a d e le e d erek z a m a n ın ı h a rc a y a n s a n a tç ı y e rin e s a n a t e s e rin d e k i e v re n s e l ilk e le re u la şm a k a d ın a y a ra tıc ı, m ü c a d e le c i, s o ru n ç ö z m e y e tim in e sa h ip , g ü ç lü v e b ilin ç li sa n a tç ıla r s a y e s in d e k ü re s e lle ş m e s ü re c i d a h a z a r a rs ız y a ş a n a b ile c e k , e v re n s e ld e k i in san d in a m iğ in o rta k v a r lık s o ru n la rı a n la tım im k â n ı b u la c a k tır. T ü rk iy e d e de k ü re se l e tk in in y ık ıc ı e tk ile rin d e n k u rtu la ra k k ü ltü r y a ra ta n b ir z irv e o lm a y o lu n u tu tm a lıd ır. K ü ltü rd e E n b ü y ü k h â z in e m iz d e n b iris i y e re l k ü ltü r dür. B u n u k ü re s e lle ş e n d ü n y a m ız d a e n e tk in ş e k ild e ta n ıtm a lı p a y la ş ıla n z e n g in lik le r im iz le g ü z e l s a n a tla rd a e tk in o lm a lıy ız . B a lk a y a ’y a g ö re , A T A T Ü R K , ç a ğ d a ş b ir to p lu m o la b ilm e n in y o lu n u n g ü z el s a n a tla rd a ile rle m e k o ld u ğ u n u ilk e e d in m iş tir. “M u a s s ır m e d e n iy e tle r s e v iy e s in e ” v a rm a n ın y ö n te m i o la ra k k ü ltü r v e s a n a tı b e n im s e m iş tir (B a lk a y a , 1998: s. 89). 262S In t e r n a t io n al Sy m p o siu m o n La n gu age an d Co m m u n ica t io n : Re se ar ch Tr e n d s an d Ch a l l e n g e s (ISLC) K aynakça G ü ç lü , B . (1 9 9 2 ). “ G lo b a liz a tio n S o c ia l T h e o ry a n d G lo b a l C u ltu r e ” B ilim S a n a t Y a y ın la rı. T ö re n li, N . (2 0 0 4 ). E n fo rm a s y o n T o p lu m u v e K ü re s e lle ş m e S ü re c in d e T ü rk iy e , B ilim v e S a n a t Y a y ın la rı, A n k a ra . G o ld in g , P . (2 0 0 3 ). K a p ita liz m v e E n f o rm a s y o n Ç a ğ ı K ü re s e l İle tiş im D e v rim in in P o litik E k o n o m is i, E d itö rle r: R o b e r t M c c h e s n e y , E lle n M e ik s in s W o o d , J o h n B e lla m y F o s te r, İn g iliz c e d e n Ç e v ire n le r: N il S e n e m Ç ın g a , E r h a n B a lta c ı, Ö z g e Y a lç ın Y a y ım a H a z ırla y a n : M . S e rd a r K a y a o ğ lu , e p o s y a y ın la rı, A n k a ra . C ra ig , C . (2 0 0 4 ). K ü re s e lle ş m e y e D ire n m e k m i Y o k s a O n a Ş e k il V e r m e k m i? K ü re se l K u ş a tm a K a rş ıs ın d a İn s a n , H a z ırla y a n : M u s ta fa A rm a ğ a n , Ç e v ire n : Ş a h a b e ttin Y a lç ın , U fu k K ita p la r, 1. B a s k ı, İsta n b u l. R e n a ta , S. R e n a ta , S. (2 0 0 8 ). S a n a t/S iy a s e t K ü ltü r Ç a ğ ın d a S a n a t v e K ü ltü re l P o litik a , Ç e v ire n le r: M u s ta fa T ü z e l - E lç in G e n - E s in S o ğ a n c ıla r - H a lu k B a r ış c a n - N u rd a n G ü rb ile k - S a b ir Y ü c e s o y U fu k K ılıç - E m re h a n Z e y b e k o ğ lu , E d itö r: A li A rtu n , İle tiş im Y a y ın c ılık , 1. B a s k ı, İs ta n b u l. A rtu n , A . S a n a a tın D ö n ü ş e n R o lü v e B iz 11, H a c e tte p e Ü n iv e rs ite s i G ü z e l S a n a tla r F a k ü lte s i, S a n a t Y a z ıla n IV , G ü z e l S a n a tla r F a k ü lte s i Y a y ın la r ı, A n k a ra . E rk m e n , A . (1 9 9 7 ). S p o n s o rlu ğ u . S a n a tın D e ğ iş im D e ğ e rin in B e lirle n m e s in d e P a ra : Sanat B a tu m , U . (2 0 0 6 ). K ü re s e l K ö y ü n K a v a lc ıla rı Ü lk e le r in D o s tla r ı O lm a z ,. 1. B a s k ı, İs ta n b u l. B o u rd ie u , P . (2 0 0 6 ). S a n a tın K u ra lla rı - Y a z ın s a l A la n ın O lu ş u m u v e Y a p ıs ı, K ita p E d itö rü : F e rid u n A k s ın , R e d a k s iy o n : E n d e r G ü ro l, D ü z e lti: A le v Ö z g ü n e r, Y a p ı K re d i Y a y ın la rı, 2. B a sk ı: İs ta n b u l. B a la m ir, B . (1 9 9 9 ). S a n a t E ğ itim in d e Ö z g ü rlü k v e Ö zg ü n lü k * T .C . K ü ltü r b a k a n lığ ı, B irin c i B a s k ı, A n k a ra . A s lıh a n , E ., E re k , A ., N a z lı, E. (2 0 1 0 ). K ırılm a la r, S ın ırla r, Y o lc u lu k la r S a n a t v e F e ls e fe B u lu ş m a s ı, Y a y m a H a z ırla y a n : N e z ih B a ş g e le n , A rk e o lo ji v e S a n a t Y a y ın la n , İs ta n b u l. G e o rg , S. (2 0 0 9 ) B ire y s e llik v e K ü ltü r, M e tis Y a y ın la rı, Ç e v iri: T u n c a y B irk a n , İsta n b u l. E rin ç , M . B ire y s e l V e T o p lu m s a l K im lik A ra m a d a K ü ltü rü n ve S a n a tın R o lü , H a c e tte p e Ü n iv e rs ite s i G ü z e l S a n a tla r F a k ü lte s i, S a n a t Y a z ıla rı, G ü z e l S a n a tla r F a k ü lte s i Y a y ın la rı: 7, S ay ı 2, A n k a ra . Ş iş m a n , A . (2 0 0 6 ). S a n a t V e S a n a t K a v ra m la r ın a G iriş , y a z y a y ın la rı, İs ta n b u l. C u m h u riy e t, 0 3 .0 5 .2 0 0 6 . 2626 In t e r n a t i o n a l Sy m p o si u m o n La n g u a g e an d Co m m u n i ca t i o n : Re se a r ch Tr e n d s an d Ch a l l e n g e s (ISLC) San, İ. (2 0 0 3 ). Sanat E ğ itim i K uram ları, Ü to p y a Y a y ın e v i, Ankara. F isch er, E .P . (1 9 9 0 ). Sanatın G e re k liliğ i, Ç eviren: C eva t Çapan, İm ge K itabevi, 6 b a sk ı, A nkara. Y ılm a z , M . (2 0 0 9 ). S an atçıları O ku m ak ya da P o stm o d em S ö y leşiler, Ü to p ya Y a y ın e v i N isa n , A nkara. Ç a ğ la y a n , F. ( 2 0 0 9 ) , Sanatlar v e T o p lu m sa l E tk ile şim , e yayınları, 1. basım . G ü v e n ç . B . (1 9 9 3 ) Turk K im liğ i K ültür T arih in in K aynakları, kültür B akanlığı Y a y ın la n / 1 5 4 9 Y a y ım la r D a iresi B a şk a n lığ ı in sa n lık Tarihi D iz isi/2 , 1 .baskı, A nkara. G ü lerv ü z M (2 0 0 2 ). T ü r iy e ’de P la stik Sanatlar Sorular v e Saptamalar, Türk ' K ültürü K o n g re si (v : 2 0 0 2 : A nk ara) v. T ürk kültürü kongresi: cum huriyetten gü n ü m ü ze türk kültürünün dünü, b u g ü n ü ve g e le c e ğ i. A nkara 17-21 aralık : p lâ stik sanatlar, (A tatürk y ü k se k kurum u A tatü rk kültür m erkezi başkanlığı ya yın ı: 3 1 3 , kon gre v e se m p o z y u m - far 2 9 ) Ö z se z g in , K . Sanat Ü z e r in e , G ü z el Sanatlar F ak ü ltesi Y ayın ları: 3, R esm im izd e Y ö r e s e llik v e Ç a ğ d a şlık İlişk ileri. Ö zturanlı G (1 9 8 9 ) M im ar Sın an Ü n iv e r site s i S o sy a l B ilim le r E nstitüsü U y g u la m a lı Sanatlar A n a Sanat D a lı S era m ik C am P rogram ı G e len ek sel T asarım İle Ç a ğ d a ş T a sa rım İlişk ilerin in D e ğ e r le n d ir ilm e si Y a yın la n m am ış Sanatta Y e ter lik E ser Ç a lışm a sı. B a d i ou, A . (2 0 1 1 ). Ç ağd aş Sanat Ü z er in e O n B e ş T ez D e rle y e n v e Sunan A lı A rtun, Sanat M a n ifesto la r ı, A van ga rd Sanat v e D ir en iş, Ç ev . E lçin G en, 2 .b a sk ı E k im , İstanbul. B ü y ü k isle y e n , Z. Ç a ğ d a ş S an atın O l u ş u m u v e G e le n e k ç ile r Ü z e r in e H acettepe Ü n iv e r site s i G ü z e l Sanatlar F ak ü ltesi, San at Y a z ıla n , I, G ü zel Sanatlar F a k ü ltesi Y ayın ları: 4. B a lk a y a , F. (1 9 9 8 ) Sanat Ü z er in e Y a zd ık la rım , A rm on i Y a y ın c ılık , (9 3 -9 8 m ak a leler) A nkara. İnan, E. (2 0 0 7 ). Ç ağd aş T ürk R e sm i O rjina m ı? , G en ç Sanat D erg isi, Şubat, İstanbul. K a la y c ı, L. (1 9 9 9 )- U lu slararası İstanbul B ia n e li, T ü r k iy e ’de P lastik Sanatlar D e r g isi, S a y ı 4 0 A sır M atb aası: İstanbul. Ç iz g e n , G . (2 0 0 6 ). Sanat P azarı, A rtist D e r g is i, S a y ı:7 2 . T u n alı, İ. (2 0 0 7 ). San atın G e le c e ğ i Ü z e r in e , A rtist D e r g is i, M a y ıs, Sayı: 5 /7 8 , M as M atbaa, İstanbul. T an su ğ , S. (1 9 9 7 ). Ç ağd aş T ürk S an atın a Y a k la şım la r, B ilg i Y a y ın ev i: Ankara. T urani, A . (1 9 9 8 ). Ç ağd aş Sanat F e ls e fe s i, 2 .B a sım , R e m z i K ita b e v i, İstanbul. Ö zer, B . (2 0 0 9 ). K ültür Sanat M im arlık , 5 .B a sım , M S Ü Y ayın ları: İstanbul. 2627 In t e r n at io n al Sy m p o siu m o n Lan gu age an d Co m m u n ica t io n : Re se ar ch Tr e n d s an d Ch a l l e n g e s (ISLC) Caudvvell, C. (2 0 0 2 ). Ö le n İstanbul. B ir K ü ltü r Ü z e rin e İn c e le m e le r, M e tis Y a y ın la rı: T ansuğ, S. (1 9 9 7 ). G e le n e k Iş ığ ın d a Ç a ğ d a ş S a n a t, İz Y a y ıc ılık : İs ta n b u l. G üvenç. B. (1 9 9 7 ). Y ü z y ılım ız d a İn s a n F e ls e fe s i, T a k iy e ttin M e n g ü ş o ğ lu ’n u n A n ısın a, T ü rk iy e F e ls e fe K u ru m u , A n k a ra . S ena,C . (1 9 9 3 ). E s te tik , S a n a t v e G ü z e lliğ in F e ls e fe s i, 11.B a s k ı. R e m z i K ita b e v i: İsta n b u l. E rso y , A. (2 0 0 4 ). S a n a t K a v ra m la rın a G iriş , Y o ru m Y a y ın c ılık , İs ta n b u l. T an su ğ . S. (1 9 8 3 ). K a rş ıtı A ra m a k , A rk e o lo ji v e S a n a t Y a y ın la n , U fu k M a tb a a s ı, İsta n b u l. A d o m o , T. (2 0 1 2 ). K ü ltü r E n d ü s tris in i Y e n id e n D ü ş ü n ü rk e n , C o g ito 3 6 ,Y K Y , İs ta n b u l. 262 8