Fatmanur

TÜRK YE’DE KENTSEL DÖNÜ ÜM UYGULAMALARINDA YEREL YÖNET MLER N ROLÜ: BURSA BÜYÜK EH R BELED YES ÖRNE Hazırlayan: Senem DEM RKIRAN Danı man: Doç.Dr.Berkan DEM RAL Lisansüstü E itim, Ö retim ve sınav Yönetmeli inin Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, için öngördü ü YÜKSEK L SANS TEZ olarak hazırlanmı tır. Edirne Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kasım, 2008 ii T.C. TRAKYA ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ KAMU YÖNET M ANAB L M DALI TÜRK YE’DE KENTSEL DÖNÜ ÜM UYGULAMALARINDA YEREL YÖNET MLER N ROLÜ: BURSA BÜYÜK EH R BELED YES ÖRNE YÜKSEK L SANS TEZ Senem DEM RKIRAN tarafından hazırlanan bu çalı ma 28.11.2008 tarihinde a a ıdaki jüri tarafından Oybirli i / Oyçoklu u ile kabul edilmi tir. Ba kan Doç. Dr. Berkan DEM RAL (Danı man) Üye Yrd. Doç. Dr. Mahmut GÜLER Üye Yrd. Doç. Dr. Adil O UZHAN i TE EKKÜR Tezimin her safhasında bana yol gösteren, destek olan ve katkı sa layan danı man hocam Sayın Doç. Dr. Berkan DEM RAL’a, tezime yapmı oldu u katkılardan dolayı Sayın Yrd. Doç. Dr. Adil O UZHAN’a, anket çalı mamdaki katkılarından dolayı Uluda Üniversitesi Ö r. Gör. Ahmet Yılmaz AKBULUT’a , yüksek lisans e itimim süresinde bana kazandırmı oldukları bilgilerden dolayı Sayın Yrd. Doç. Dr. Mahmut GÜLER’e, Sayın Yrd. Doç. Dr. Muzaffer ÖZSOY’a, Sayın Yrd. Doç. Dr. Baran DURAL’a ve Yrd. Doç. Dr. Hakan Sabri ÇEL KYAY’a , ayrıca her zaman yanımda olan, beni destekleyen aileme sonsuz te ekkürlerimi sunarım. Senem DEM RKIRAN ii Hazırlayan: Senem DEM RKIRAN Tezin Adı: Türkiye’de Kentsel Dönü üm Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolü: Bursa Büyük ehir Belediyesi Örne i ÖZET Kentsel Dönü üm’ün temelleri Avrupa’da Sanayi Devrimi ve kinci Dünya Sava ı sonrasında atıldı ı kabul edilmektedir. Avrupa’da Sanayi Devrimi ile kentlere yo un göçler olmu böylece kentlerde sefalet yuvası adı verilen alanlar olu mu tur. kinci Dünya Sava ı’ndan sonra ise sava nedeniyle pek çok kentte büyük hasar meydana gelmi tir. te bu nedenlerden ötürü Avrupa’da Kentsel Dönü üm projeleri uygulanmaya ba lanmı tır. Avrupa’da sefalet yuvalarının ve sava ın izlerinin silinmesi için ba latılan Kentsel Dönü üm uygulamaları ülkemizde Ankara’da olu an gecekondu sorununu çözmek için 1948 yılında çıkartılan “Ankara’da Belediye ve Devlete Ait Arsaların Mesken Yapacaklara Tahsisi Hakkında 5218 Sayılı Kanun” ile ba lamı tır. Ülkemizde ilk kez Ankara’da uygulanan Kentsel Dönü üm projeleri, gecekondu alanlarında, kent merkezlerinde, sanayi alanlarının kent merkezlerini terk etmesi sonucu olu an alanlarda, olası bir afetten en fazla zarar görebilecek alanlarda uygulanmaktadır. Kentsel Dönü üm Projeleri ülkemizde genellikle gecekondu alanlarında, tarihi yapıların bulundu u alanlarında son yıllarda canlılıklarını kaybetmi kent merkezleri ile sanayi alanlarının kent merkezlerini terk etmesi sonucu olu an alanlarda uygulanmaktadır. Kentsel Dönü üm Projeleri kentsel koruma, kentsel iyile tirme, kentsel yenileme, kentsel yenile me, kentsel yeniden canlandırma ve soylula tırma yöntemleri kullanılarak uygulanmaktadır.Bu çalı mada Bursa ilinde uygulanan Kentsel Dönü üm Projelerine yer verilmi ve bu projelere yerel yönetimlerin bakı açıları ile ilgili anket çalı ması yapılmı tır.Yapılan bu anket çalı masında Bursa’da yerel yöneticilerin Kentsel Dönü üm ile ilgili dü üncelerinin yanında Bursa ilinde en fazla uygulanan Kentsel Dönü üm yöntemi ve en fazla Kentsel Dönü üm uygulanan alanlar ile ilgili bilgilere ula ılmı tır. Anahtar Kelimeler: Kentsel Dönü üm, Kentsel Yenileme, Kentsel yile tirme, Kentsel Yeniden Canlandırma, Kentsel Yenile me, Kentsel Koruma, Soylula tırma, Gecekondu. iii Preparet by:Senem DEM RKIRAN Name of thesis:The Role of the Local Authorities on the Urban Regeneration in Turkey: Great Bursa Municipality Example ABSTRACT It is an agreed opinion that Urban Regeneration was founded upon Industrial Revolution and World War II. With the Industrial Revolution, there were excessive migrations to cities and there were poverty area formation in the cities. There were also many damages in the cities after World War II. These were the reasons why the Urban Regeneration projects have been founded. In Turkey, the Urban Regeneration projects, which were establish to wipe Word War‘s and poverty area’s marks away in Europe, have first founded to conclude ‘’squatter-illegally built house’’ issue in Ankara, with the acceptation of the act ‘’About Land Belong to The Municipality and The State in Ankara, Given to New Habitants’’ in 1948. In Turkey, Urban Regeneration projects are generally being implemented in city centres, historical urban areas, industrial areas, the areas, where abandoned and where may get effected by the act of God. In Turkey, Urban Regeneration projects are being implemented in the form of Urban Conservation, Urban Rehabilitation, Urban Redesign, Urban Re-planning and Urban Transformation. In this work, the Urban Regeneration Projects which have been implemented in Bursa are given and surveys about local administrator’s point of view to these projects are conducted. With these surveys, besides local administrator’s opinions about Urban Regeneration in Bursa, also the information about most common implemented Urban Regeneration forms in Bursa and what sort of area these regeneration projects implemented in have been assembled. Key Words: Urban Regeneration, Urban Conservation, Rehabilitation, Urban Re-design, Urban Re-planning and Urban Transformation. Urban iv Ç NDEK LER TE EKKÜR……………………………………………………………………………...i ÖZET…………………………………………………………………………………….ii ABSTRACT…………………………………………………………………………….iii Ç NDEK LER………………………………………………………………………….iv TABLOLAR L STES ………………………………………………..………………...vi EK LLER L STES …………………………………………………………………...ix HAR TA L STES …………………................................................................................x EKLER L STES ………………………………………………………………….........xi G R …………………………………………………………………………………….1 PROBLEM ……………………………………………………………………………...3 AMAÇ…………………………………………………………………………………...3 ÇALI MANIN ÖNEM ……………………………………………………………........3 SINIRLILIK……………………………………………………………………………..4 TANIMLAR………………………………………………………………………..........4 B R NC BÖLÜM 1.KENTSEL DÖNÜ ÜM………………………………………………….6 1.1.Kentsel Dönü üm’ün Tanımı……………………………………………….………..6 1.2.Kentsel Dönü üm’ün Geli imi……………………………………….…….…........12 1.2.1.Dünya’da Kentsel Dönü üm’ün Geli imi …………………………....…….12 1.2.2.Türkiye’de Kentsel Dönü üm’ün Geli imi ………………………….……..16 1.3.Kentsel Dönü üm’ün Uygulama Alanları…………………………………….........18 1.3.1.Gecekondu Alanlarında Kentsel Dönü üm……………….……….……….18 1.3.2.Kent Merkezlerinde Kentsel Dönü üm……………….……………………23 1.3.3.Sanayi Alanlarının Kent Merkezlerini Terk Etmesi Sonucu Olu an Kentsel Dönü üm………………………………………………….…………..…….25 1.3.4.Afet Zararlarını ve Kentsel Riskleri Azaltmak çin Kentsel Dönü üm…….27 1.4. Kentsel Dönü üm’ün Uygulama Yöntemleri (Kentsel Dönü üm Stratejileri).........29 1.4.1.Kentsel Koruma (Preservation-Conservation) …………………………….31 1.4.2. Kentsel yile tirme (Rehabilitation) ……………………………….……...34 v 1.4.3. Kentsel Yenileme (Renewal) Ya Da Kentsel Yeniden Olu um-Yeniden Hayat Verme (Regeneration) ……………………………………...……....36 1.4.4. Kentsel Yenile me (Renaissance) ………………………..……….………41 1.4.5. Kentsel Yeniden Canlandırma (Revitalization) ……………………..…….43 1.4.6. Soylula tırma (Gentification) ……………………..………………………45 1.5.Kentsel Dönü üm Ve Islah mar Planları…………………………….…………….48 1.6.Kentsel dönü üm Yasa Tasarısı ve Sorunlar……………………………………….51 K NC BÖLÜM 2.BURSA’DA KENTSEL DÖNÜ ÜM…………………………………..54 2.1.Bursa’nın Tarihi ve Mimari Geli imi……..………………………………………..55 2.2.Bursa Büyük ehir Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm ……………….………….….57 2.2.1.Osmangazi Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm………………………..……59 2.2.2.Yıldırım Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm……………………………..….61 2.2.3.Nilüfer Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm……………………………….....62 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3. KENTSEL DÖNÜ ÜM’DE YEREL YÖNET MLER N BAKI AÇISI: BURSA BÜYÜK EH R BELED YES ÖRNE ……………………….63 3.1.Ara tırma Modeli……………….…………….…………………………….………63 3.2.Evren ve Örneklem……………..…………………………………………..………64 3.3.Verilerin Toplanması……….…………………………………………………..…..64 3.4.Verilerin Çözümü Ve Yorumlanması…………….……………………………..….64 3.5.Ara tırma Bulguları…………….……………………………………….………….64 3.5.1. Bursa’da Kentsel Dönü üm Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolüne li kin Frekans Da ılım Tabloları……………………………….……….65 3.5.2. Türkiye’de Yerel Yöneticilerin Kentsel Dönü üm Uygulamalarına Bakı Açılarına li kin Frekans Da ılımları………………..………..………….84 SONUÇ…………………………………………………………………………….......95 KAYNAKÇA…………………………………………………………………..………98 EKLER………………………………………………………………………………..107 vi TABLOLAR L STES Tablo Sayfa Tablo1 :Kentsel Dönü ümün Evrimi…………………………………….……………..14 Tablo 2: Ankara Portakal Çiçe i Vadisi Kentsel Dönü üm Projesi……………………22 Tablo 3: Antalya Kent Merkezi Kentsel Dönü üm Projesi……………………….……24 Tablo 4: stanbul Kartal Kentsel Dönü üm Projesi…………………………...………...26 Tablo 5:Bursa Osmangazi Belediyesi Kamberler Kentsel Dönü üm Projesi…………..28 Tablo 6: Bursa Osmangazi Belediyesi Geçmi e Saygı Gelece e Yatırım Projesi……..32 Tablo 7:ABD-Las Cruces Kent Merkezi Yeniden Canlandırma ve Tarihi Koruma Projesi………………………………………………….…………....33 Tablo 8: Bursa Yıldırım Belediyesi Bin Yılda Ya ayan Osmanlı Köyü Cumalıkızık Projesi…………………………………………………...…35 Tablo9:Almanya “Potsdam Meydanı “Kentsel Dönü üm Projesi……………………...35 Tablo 10:Bursa Büyük ehir Belediyesi Atatürk Kültür Merkezi & Merinos Kültür Parkı Koruma ve Yenileme Projesi………................................................................39 Tablo 11: ngiltere Elephant & Castle Yenileme Projesi……………………………….40 Tablo 12: Bursa Büyük ehir Belediyesi Kültürpark Yenile me Sa lıkla tırma Projesi…………………………………………………………………………..42 Tablo 13:Atina “Queen’s Tower Park” Kentsel yile tirme ve Yenile me Projesi…….42 Tablo 14: Bursa Osmangazi Belediyesi “Kültür Yolu Canlandırma Projesi” ………...44 Tablo 15:Trafalgar Meydanı Kentsel Dönü üm Projesi……………………….……….44 Tablo 16: Bursa Yıldırım Belediyesi Yıldırım Akça layan Bahçeli Evleri Projesi…………………………………………………………………….46 Tablo 17: spanya-Barselona Poblenou Dönü üm Projesi…………….….……………47 vii Tablo 18:Kentsel Dönü üm Projeleri ve Islah mar Planlarının Kar ıla tırılması…….48 Tablo 19: Bursa’daki Genel Arazi Da ılımı…………………………………………...55 Tablo 20: Bursa Büyük ehir Belediyesi Tarafından Uygulanan Kentsel Dönü üm Projeleri …………………………………………………………….………..58 Tablo 21: Bursa Büyük ehir Belediyesi’nin Yürüttü ü projelerin Durumları……..…..59 Tablo 22:Osmangazi Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm Uygulamaları ……….……....60 Tablo 23: Yıldırım Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm Uygulamaları …………………61 Tablo 24:Anketin Yapıldı ı Belediyeler ve Katılımcı Sayılarına li kin Frekans Da ılımları……………………………………………………………..……..65 Tablo 25: Belediyelerin Kurulu Tarihlerine li kin Frekans Da ılımları…….……….66 Tablo 26: Ankete Katılan Yerel Yöneticilerin Görev Da ılımlarına li kin Frekans Da ılımları………………………………………………………….…..…….66 Tablo 27: Bursa’da Belediye Yöneticilerinin Bakı açısıyla Kentsel Dönü üm ……....67 Tablo 28: Belediyelerde Uygulanan Kentsel Dönü üm Yöntemlerine li kin Frekans Da ılımları……………………………………………..……………..………68 Tablo 29: Bursa’da Belediyelerin Kentsel Dönü üm’e htiyaç Duyma Nedenlerine li kin Frekans Da ılımları………………………………………..……….…69 Tablo 30: Ankete Katılan Belediyelerde Sorumlu Olan Birimlere li kin Frekans Da ılımları………………………….……………………..………………….71 Tablo 31: Yerel Yöneticilere Göre Ba arılı Bir Kentsel Dönü üm çin Gerekli Olanlar………………………………………………………………………..76 Tablo 32: Bursa’da Yerel Yönetimlere Göre Kentsel Dönü üm Projelerinin Gelece i……………………………………………………………………...77 Tablo 33: Belediyelerde Ortak Kentsel Dönü üm Projelerine li kin Frekans Da ılımları……………………………………………………….…………...78 viii Tablo 34: Kentsel Dönü üm Uygulamalarının Oldu u Yerlerde Halkın Akıbetine li kin Frekans Da ılımları…………………………………………………………..78 Tablo 35: Kentsel Dönü üm Projeleri’nin Uygulanma Alanlarına li kin Frekans Da ılımları……….……………………………………………….………….80 Tablo 36: Kentsel Dönü üm Uygulamalarında En Fazla Önem Verilen Konuya li kin Frekans Da ılımları……………………………………………………….....82 Tablo 37: Kentsel Dönü üm Projelerinin Mali Kayna ına li kin Frekans Da ılımları……………………………………………………….…………..83 Tablo38:Kentsel Dönü üm Projeleri’nin Uygulanma Sürelerine li kin Frekans Da ılımları……………………………………………………………………84 Tablo 39:Yerel Yönetimlerin Kentsel Dönü üm Uygulamaları’na li kin Görü lerinin Frekans Da ılım Tablosu………………………………………….………..91 ix EK LLER L STES ekil Sayfa ekil 1: Antik Yunan’da Kenti………………………………………………………...23 ekil 2 :Kentsel Dönü üm Süreci – Dönü üm Stratejileri……………………………..30 ekil 3: Kentsel Yenileme Alanları Belirleme Kriterleri……………………....………38 x HAR TA L STES Harita 1: Bursa ili ve ilçe sınırları haritası……………………………………………...54 xi EKLER L STES EKLER L STES ……………………………………………………………………107 EK 1:Anket Soruları EK 2: Kentsel Dönü üm Alanlarından Foto raflar EK 3: Dönü üm Alanları Hakkında Kanun Tasarısı 1 GR Sanayi Devrimi ve kinci Dünya Sava ı sonrasında yoksulluk yuvalarının ve yıkılmı kentlerin ya anabilir, sa lıklı alanlar haline getirilmesi için kentsel yenileme, koruma, iyile tirme ve canlandırma gibi uygulamalar gerçekle tirilmi tir. Günümüzde kentsel yenileme, koruma, iyile tirme ve canlandırma gibi kenti daha iyi bir duruma getirmek için yapılan çalı malar “Kentsel Dönü üm” adı altında gerçekle tirilmektedir. Kentsel dönü üm uygulamaları kentlerin yıkıntı bölgesi ve sefalet yuvası haline gelmi alanlarının daha sa lıklı, ya anabilir alanlar haline getirilmesi, ehrin büyümesi ile ehir içinde kalan sanayi alanlarının ehir dı ına ta ınması sonucu bo alan alanların toplum yararına düzenlenmesi, eskimi kent alanlarının restore edilerek halkın hizmetine sunulması ve olası bir afet sonrasında zarar görme riski olan alanların iyile tirilmesi gibi nedenlerle gerçekle tirilmektedir. Bu çalı manın uygulama kısmını olu turan Bursa’nın tarihi ve göç alan bir sanayi kenti olmasından ötürü, tarihi mekanların korunması, iyile tirilmesi ve göçler sonucu kentte olu an gecekondu bölgelerinin yenilenip iyile tirilmesi ihtiyacı do maktadır. “Türkiye’de Kentsel Dönü üm Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolü: Bursa Büyük ehir Belediyesi Örne i” isimli bu çalı ma üç bölümden olu maktadır. Birinci Bölümde Kentsel Dönü üm, kinci Bölümde Bursa’da Kentsel Dönü üm, Üçüncü Bölüm; Bursa Büyük ehir Belediyesi Örne i. Kentsel Dönü üm ba lıklı birinci bölümde kentsel dönü üm, uygulama alanları ve uygulama yöntemleri hakkında bilgi verilmi tir. Bursa’da Kentsel Dönü üm ba lıklı ikinci bölümde ise, Bursa hakkında bilgi verilerek Bursa Büyük ehir Belediyesi ve Büyük ehir Belediyesi’ne ba lı bulunan merkez belediyelerde gerçekle tirilen kentsel dönü üm çalı maları anlatılmı tır. 2 Bursa Büyük ehir Belediyesi isimli üçüncü bölümde de Bursa Büyük ehir Belediyesi, Osmangazi Belediyesi, Yıldırım Belediyesi ve Nilüfer Belediyesi’nde yerel yöneticilere uygulanan anket çalı ması ve sonuçları yer almaktadır. 3 PROBLEM Kentsel dönü üm, bozulma ve çökme olan kentsel alanın ekonomik, toplumsal, fiziksel ve çevresel ko ullarının kapsamlı ve bütünle ik yakla ımlarla iyile tirilmesine yönelik olarak uygulanan strateji ve eylemlerin bütününü ifade etmektedir. Bu yöntem ve stratejilerin faaliyet alanı ve do ası gere i, mevcut ehrin yapısına ve burada ya ayan insanların fiziksel, sosyal ve ekonomik gelece i üzerine ve buna ba lı olarak da kentin bütün geleneklerine etki etmektedir. Bu nedenle, bütün planlama çalı malarında, sosyologlar, ekonomistler, mühendisler, mimarlar, plancılar ve peyzaj mimarları gibi farklı disiplinlerin birlikte çalı ması gerekmektedir. AMAÇ Çalı manın amacı, Türkiye’de kentsel dönü üme yerel yöneticilerin bakı açısının ortaya konulmasıdır. Yerel yöneticilerin bakı açıları Bursa örne inde incelenecektir. Bu yapılırken; 1. Kent, Kentle me, Kentsel Yenileme ve Kentsel Dönü üm kavramları tanımlanacaktır. 2. Kentsel Dönü üm’ün dünyada ve Türkiye’de geli imi, uygulama alanları, yöntemleri açıklanacaktır. ÖNEM Hızlı kentle menin ve küreselle menin kentin sosyal, siyasal, yönetsel, fiziksel yapısında meydana getirdi i bozulmalar mevcut yapıyı ya anabilir ve sürdürülebilir bir kent olmaktan çıkartmaktadır. 4 Küreselle menin kent ya amına özellikle büyük kentlerde ya am kalitesi ve sürdürülebilirlikte olumsuzluklarından ve sonucunda bütün dünyada kent planlarının uygulanması açısından ya anan kentsel alan sorununa çözüm olarak kentsel dönü üm çalı maları ortaya konmaktadır. Bu ba lamda Türkiye’de yerel yönetimlerin arsa ve yeni mali olanaklara kavu turulması açısından 2007 yılında bir “Kentsel Dönü üm Alanları Yasa”sı çıkartılmı tır. Türkiye’de bu yasaya ili kin olarak gerek sivil toplum kurulu larından (TMMOB, TÜS AD, vb.) ve gerekse de muhalefetten önemli ele tiriler gelmektedir. Bu yasanın bu kadar tartı ılması bu konunun ne kadar önemli oldu unu göstermektedir. SINIRLILIKLAR Bu çalı mada kentsel dönü üm teorik çerçevede anlatılmı ve Bursa Büyük ehir Belediyesi örne inden hareket edilmi tir. Bursa ilindeki kentsel dönü üm Bursa’da belediyelerde bulunan üst düzey yöneticilerin kentsel dönü üme bakı açıları ile ele alınmı tır. Bursa’da Büyük ehir Belediyesi ve ba lı bulunan merkez belediyelerde uygulanan kentsel dönü üm çalı malarından etkilenen belediyelerde ve Bursa’da kentsel dönü üm çalı ması yapmayan belediyelerde; belediye ba kanları, belediye ba kan yardımcıları, belediyelerde görevli müdürler ve müdür yardımcıları, efler, ehir ve bölge plancıları, iç denetçiler ile görü me anket formu uygulaması yapılmı tır. TANIMLAR Kent: Sürekli bir toplumsal geli me içerisinde bulunan ve toplumun, yerle me, barınma, gidi geli , çalı ma, dinlenme, e lenme gibi gereksinimlerinin kar ılandı ı, pek az kimsenin tarımsal u ra ılarda bulundu u, köylere bakarak nüfus yönünden daha yo un olan ve küçük kom uluk birimlerinden olu an yerle me birimidir (Kele , 1987: 70). Kentle me: Sanayile meye ve ekonomik geli meye ba lı olarak kent sayısının artması ve kentlerin büyümesi sonucunu do uran, toplumda artan oranda 5 örgütle meye, uzmanla maya ve insanlar arası ili kilerde kentlere özgü de i ikliklere yol açan nüfus birikimi sürecidir (Kele , 1987: 80). Kentsel Yenileme: Kentsel sorunlara çözüm üretmek amacıyla, de i ime u rayan bir bölgenin ekonomik, fiziksel, sosyal ve çevresel ko ullarına kalıcı bir çözüm sa lamaya çalı an kapsamlı bir vizyon ve eylemdir (Erden, 2003: 90). Kentsel Dönü üm: Kamu, özel sektör ve halk katılımını savunan, yoksul bölgelerin ıslahına ve yapı-çevre-donatı üçlüsünün iyile tirilmesine çalı an, ki ilerin yasam mekânlarının yanında ticaret ve sanayi sayesinde ekonominin de ilerlemesini amaçlayan; bununla birlikte, kent merkezlerini, günümüz ya amına uyum sa layabilecek niteli e kavu turmak bakımından geli tirilmi bir plânlama çalı masıdır (Turok, 2004: 63). 6 B R NC BÖLÜM 1.KENTSEL DÖNÜ ÜM Kentsel Dönü üm ba lıklı bu bölümde; Kentsel Dönü üm’ün tanımı, Kentsel Dönü ümün Türkiye’de ve dünyada geli imi, Kentsel Dönü üm uygulama alanları ve Kentsel Dönü üm uygulama yöntemleri Türkiye’den ve dünyadan örneklerle açıklanmı tır. 1.1.Kentsel Dönü ümün Tanımı Kentsel dönü üm kavramının ne oldu una geçmeden önce bu kavramın içinde barındırdı ı kent, kentle me ve dönü üm kavramları irdelenecek ve kentsel dönü üm kavramının amacından, öneminden bahsedilecektir. lk olarak irdelenecek olan kent kavramının herkes tarafından kabul edilen tek bir tanımı bulunmamaktadır. Ancak toplumbilimciler tarafından yapılan kent tanımlarının bazı ortak özellikleri bulunmaktadır. Bunlar: “belli bir nüfus çoklu u, yo unluk, i bölümü, uzmanla ma ve türde olmama”dır (Ertürk, 1997: 44-45; Toprak, 1988: 5; Kele , 1993: 75 ). Kele ve Sarıbay’ın kent tanımlarında Kele kenti, “ nsanların ya amlarını sürdürdükleri mekan, toprak parçası” olarak tanımlamı ve kentlerin canlı varlıklar gibi do an, büyüyen yapıları sürekli de i en toplumsal birimler olduklarını ifade etmi tir (Kele , 2004: 73). Sarıbay kent için “Kültürel biçimleni in bir yansımasıdır” ifadesini kullanmı tır (Sarıbay, 2002: 37). Yine Toplumbilimci olan Sey ve Süher’e göre ise (Sey, 1998: 1; Suher, 1991: 1): Bir yerle me türü olan kent, yerel yönetimlere sahip yasal bir birimdir. Bir 7 merkez olan ve sanayi, hizmet faaliyetlerinin yo unla tı ı, örgütlenme ve i bölümü ile uzmanla manın oldu u, ülkelerin toplumsal yapı ve ya am biçimlerinin yansıtıldı ı, toplu ya am yeridir. Görüldü ü gibi kent tanımları arasında farklılıklar var olmasına kar ın kabul edilen bazı ortak de erler vardır. Ülkemizde yazarların yaptıkları kent tanımlarının dı ında, Türk Dil Kurumu tarafından kabul edilen iki kent tanımı bulunmaktadır. Bu tanımlar Toplumbilim Terimleri Sözlü ü’nde ve Kent Bilim Terimleri Sözlü ü’nde yapılmı tır. Kent, Toplumbilim Terimleri Sözlü ünde; “Tarım dı ı etkinliklere, özellikle i leyim ve hizmet etkinliklerine dayalı, 10.000 den daha kalabalık nüfuslu yerle me yeri”, Kent bilim terimleri sözlü ünde; “Sürekli toplumsal geli me içinde bulunan ve toplumun, yerle me, barınma, gidi geli , çalı ma, dinlenme, e lenme gibi gereksinmelerinin kar ılandı ı, pek az kimsenin tarımsal u ra ılarda bulundu u, köylere bakarak nüfus yönünden daha yo un olan ve küçük kom uluk birimlerinden olu an yerle me birimi” olarak tanımlanmı tır (Türk Dil Kurumu, 2008). Kentsel dönü üm kavramının içinde barındırdı ı di er bir kavramda Kentle me kavramıdır. Kentle me kavramı, Kent bilim terimleri sözlü ünde; “ leyimle meye ve ekonomik geli meye ko ut olarak kent sayısının artması ve kentlerin büyümesi sonucunu do uran, toplumda artan oranda örgütle meye, uzmanla maya ve insanlar arası ili kilerde kentlere özgü de i ikliklere yol açan nüfus birikimi süreci” (Türk Dil Kurumu, 2008), Tütengil tarafından uygarlı ın yo unluk ve etkenlik kazanması, Kele tarafından da “dar anlamda; kent sayısının ve kentlerde ya ayan nüfusun artması, geni anlamda; sanayile meye ve ekonomik geli meye ko ut olarak kent sayısının artması ve bugünkü kentlerin büyümesi sonucunu do uran toplumun yapısında artan oranda örgütle me, i bölümü ve uzmanla ma yaratan, insan davranı ve ili kilerinde kentlere özgü de i ikliklere yol açan bir nüfus süreci” olarak tanımlanmasına ra men kent tanımı gibi tüm dünyada ortak kabul görmü bir kentle me tanımı da bulunmamaktadır (Tütengil, 2001: 82; Kele , 1993: 19). Kentsel Dönü üm kavramının içerdi i son kavram olan dönü üm (tranformasyon) kavramının anlamı ise; mevcut durumundan farklı bir hal alma, farklı bir biçime girmedir (Türk Dil Kurumu, 2008). 8 Kent, kentle me ve dönü üm kavramlarını içeren Kentsel dönü üm kentin gecekondu alanlarında, kent merkezlerinde, sanayi alanlarının kent merkezlerini terk etmesi sonucu olu an yıkıntı alanlarında, olası bir afet sonrasında kentin en fazla zarar görmesi muhtemel olan alanlarında koruma, yenileme, iyile tirme, yenile me, yeniden canlandırma ve soylula tırma araçlarını kullanarak bu alanların toplum yararına düzenlenmesini amaç edinmektedir. Kentsel dönü üm uygulamaları kentlerin sürdürülebilir planlı, sa lıklı kentle mesi için oldukça önemlidir. Tüm dünyada uygulanan kentsel dönü üm projeleri, uygulandıkları alan ve yöntem yönünden farklı olmalarına ra men; hepsinin amacı toplum yararı, planlı ve sa lıklı kentle medir. Bunu gerçekle tirebilmek için kentsel dönü üm uygulamalarında ön planda olması gereken önemli konular unlardır (Uluslararası Kentsel Dönü üm Uygulamaları Sempozyumu – stanbul 2004): 1. “Planlaması henüz “ marcılık” anlayı ından kurtarılamamı , ama özellikle büyük kentleri küresel-bölgesel-yerel yeni yapılanmalara (iç içeliklere) do ru hızla adım atan ve ekonomik, politik, sosyal, mekansal dönü ümlerin oda ı olmaya ba layan bizim gibi ülkelerde yeni planlama yakla ımlarına iddetle gereksinme vardır. Kentsel dönü üm ise, bu yeni planlama sürecinin en önemli araçlarından biri olmalıdır”. 2. Kentsel dönü üm uygulamasının yapılaca ı alanda dönü üm sadece mekansal olmamalıdır. Dönü ümün yapılması planlanan alanda ya ayan halkın bu dönü üme katılması sa lanmalıdır. Dönü ümün yapıldı ı alanda ya ayan halkın kültürel, ekonomik, sosyal özellikleri dikkate alınarak dönü üm projesi gerçekle tirilmelidir. 3. “ lk deneyimler “az ortaklı” ve “küçük ölçekli” projeler ile kazanılmalıdır. Ortaklar mümkünse tüzel bir ki ili e sahip olmalı ve kar ılıklı haklar olabildi ince korunmalıdır”. 4. Proje ortaya çıkabilecek de i ikliklere uyum sa layabilecek nitelikte olmalıdır. 9 5. Kentsel dönü üm yapılacak alanın kendi özellikleri oldu u unutulmamalı ve o alana özgü proje geli tirilmelidir. 6. Projelerin finansmanı projeye ba lanmadan belirlenmelidir. 7. “Kamu ve özel sektör birlikteli i riski azaltmaya yönelirken, yatırımın büyüklü ü di er ortakların beklentileri ve katılımları (finans güçleri) do rultusunda kararla tırılmalıdır”. 8. Çalı ma sürecinin ve projenin önderi kamu/yerel adına belediye olmalı ve alt yapıyı hazırlayarak ortaklı ı ba latmalıdır. stanbul’da 2004 yılında yapılan Uluslararası Kentsel Dönü üm Uygulamaları Sempozyumu’nda bu konuların ön planda olması gereklili i anlatılmı tır. Peki adına sempozyum yapılacak kadar önemli olan kentsel dönü üm nedir? Kentsel dönü üm kavramı, bazı kaynaklarda Türkçeye “Kentsel Yenileme” olarak çevrilen ngilizce “Urban Regeneration” kavramının Türkçe kar ılı ı olarak kullanılmaktadır. Fakat Türkçede kentsel yenileme kavramı ngilizce “Urban Renewal” kavramının kar ılı ı olarak kent planlama terminolojisine girmi tir. Regeneration sözcü ünün Türkçe sözlük anlamı ise, “yeniden hayat verme, canlandırma”dır. Kentsel dönü üm kavramından farklı olan kentsel yenileme (Urban Renewal) kavramı; “fiziksel bir mekanın yer yer yıkılması eylemini de içerecek ekilde yeniden yapılandırılması uygulamalarını” ifade etmek için kullanılmaktadır ( nce,2006:6). ehircilik Literatüründe ngilizce “Urban Regeneration” kavramının yanında yine ngilizce olan “Urban Transformation ve Metamorphosis” kelimeleri de kentsel dönü üm olarak Türkçeye çevrilen kavramlardandır (Eren, 2006: 20). Turok’a göre kentsel dönü üm; kamu, özel sektör ve halk katılımını savunan, yoksul bölgelerin ıslahına ve yapı-çevre-donatı üçlüsünün iyile tirilmesine çalı an, ki ilerin yasam mekanlarının yanında ticaret ve sanayi sayesinde ekonominin de ilerlemesini amaçlayan; bununla birlikte, kent merkezlerini, günümüz ya amına uyum 10 sa layabilecek niteli e kavu turmak bakımından geli tirilmi bir planlama çalı masıdır (Turok, 2004: 63). Kele ’e göre kentsel dönü üm kendili inden geli en bir süreç de ildir. Kentsel dönü üm kavramı, eskimi kent kesimleri ile kaçak yapılardan olu an gecekondu topluluklarının yenilenmesini anlatmak üzere kullanılmaktadır (Yerebasmaz, 2006: 8-9). Kocamemi’ye göre ise; Kent içindeki niteliksiz sa lıksız ve kaçak yapıla mı alanların yenilenmesi, i levini yitirmi mekanlara yeni fonksiyonlar kazandırılması, do al afetlerden etkilenecek yapıların farklı kullanım alanlarına dönü türülmesi, kentsel i levlerin do ru tanımlanarak bir plan çerçevesine dönü türülmesi, kentsel alt yapının bu geli im süreci içinde yenilenmesidir (Kocamemi, 2006: 3-4). Kentlerin yıpranmı dokularının yenilenmesini ve kentin yeniden yapılandırılmasını hedefleyen kentsel dönü üm projeleri (Bilgin, Yener, Sultan, 2007: 8) Sürekli de i im özelli ine sahip olan ya amın her anında ve alanında pek çok etmene ba lı olarak gerçekle en bir süreç olarak tanımlanabildi i gibi “mahalleler arası fiziki, sosyal ve ekonomik farklılıkların azaltılması, yapı yo unlu unun azaltılması, deprem zarar riskinin azaltılması, kentsel standartların yeniden ele alınması, i potansiyellerinin yaratılması” gibi kentlerin ana sorunlarının çözümü için uygulanması gerekli olan bir olgu olarakta görülebilmektedir ( ncedayı, 2004: 60; Göksu, 2004: 81). Kentlerde olu an sorunların çözümü için ortaya çıkmı olan kentsel dönü üm projelerinin Türkiye’deki uygulamalarında yerel yönetimler tarafından “ya anabilir sa lıklı kentlerin yaratılması” amaç edinilmi tir. Bu açıdan kentsel dönü ümün ülkemizdeki uygulanma biçimleri a a ıdaki konuları içermektedir (Özta , 2005: 5; TOK , 2008). Kentsel dönü üm uygulamaları genel olarak altı biçimde yapılmaktadır. Bunlar: Yerinde dönü üm, transfer, yık-yap, yık-bo alt, riskli evini getir, yeni evini al ve kamu-özel sektör proje ortaklık sistemidir (http://e-imo.imo.org.tr). 11 1- Yerinde dönü üm: Bir kentin belirli bir bölgesinin etap etap yıkılarak yeniden in a edilmesi (Geli mi ülkelerde tercih edilen yöntem). 2- Transfer: Kentin belirli bir bölümünün ba ka bir yere transfer edilmesi, bo alan evlerin yıkılarak yenilerinin in a edilmesi. 3- Yık-yap: Belediyeler, riskli yapının yıkımına kar ılık yeni bina yapma kar ılı ı yatırımcılara arsa tahsis eder. 4- Yık-bo alt sistemi: Belediyeler tarafından riskli binaların, yıkımın gerçekle ti i alanlardaki mülkiyet belediyeye geçer. Belediyeler bu alanları ye il alan, park, sa lık tesisi ve okul gibi kamu alanı olarak kullanır. 5- Riskli evini getir, yeni evini al sistemi: Yeni proje kapsamında riskli evini belediyeye veren mülk sahibi, kar ılı ında yeni evi % 15-20 m eksi i ile alır ya da yeni ev ile riskli ev arasındaki farkı öder. 6- Kamu-özel sektör proje ortaklık sistemi: Belediye ve özel sektör ortaklı ı ile kentsel dönü üm projeleri tasarlanır, proje kapsamında imar hakları toplula tırılması ve imar hakları transfer yöntemleri ile mülk sahiplerine alternatif sunulur. Uygulamaları ilk kez, 1980 yılından önce “kentsel yenileme, kentsel yeniden yerle tirme, kentsel rehabilitasyon, kentsel yeniden imar etme, kentsel canlandırma” gibi kentsel dönü üm araçları kullanılarak gerçekle tirilmi olan kentsel dönü üm, Avrupa’da Sanayi Devrimi sonrasında olu an i çi kentlerinin ve I.Dünya Sava ı sonrasında yok olan ya da hasar gören kentlerin fiziksel dönü ümü için kullanılmaya ba lanmı tır. Kentsel dönü üm’ün dünyadaki ve Türkiye’de ki geli imi, Dünya’da Kentsel dönü üm’ün geli imi ve Türkiye’de kentsel dönü ümün geli imi olarak kentsel dönü üm’ün geli imi ba lı ı altında anlatılmı tır (Demirsoy, 2006: 7 - 8). 12 1.2.Kentsel Dönü ümün Geli imi “Kentsel Dönü ümün Geli imi” ba lıklı bu bölümde Kentsel Dönü üm’ün geli imi dünyada ve Türkiye’de olmak üzere iki kısımda anlatılmı tır. 1.2.1.Dünyada Kentsel Dönü ümün Geli imi 1850’li yıllarda Avrupa’da ve Kuzey Amerika’da kırsal alanlardan, kentlere yo un göçler gerçekle mi ve bu kentlerde artan nüfusun etkisi ile çe itli sa lık sorunları, yerle im sorunları, ekonomik ve sosyal sorunlar ortaya çıkmı tır. Bu sorunlar zamanla kentlerde ciddi çöküntülere yol açmı tır. Bunun üzerine 1870-1880 arasında Avrupa’da tüm metropollerde geni kapsamlı kent planları ile modern merkezler yaratılmaya ba lanmı tır. II.Dünya Sava ı’ndan sonra ise Avrupa’da yıkılan kentlerin yeniden in a edilmesi, ıslah edilmesi, canlandırılması zorunlulu u ortaya çıkmı ve kent planları daha da önem kazanmı tır (Kocamemi, 2006: 10-11). Kent planlarının önemlerinin artması kentsel dönü üm alanında ABD, Almanya, ngiltere ve Fransa’da bilinçli çalı maların yapılamasını sa lamı tır. ABD, “New Heaven” kentini yenilemek için, Almanya, II.Dünya Sava ı’nın ve Hitlerin izlerini silmek için, ngiltere Sanayi Devrimi’nin etkisi ile olu an i çi kentlerini ya anabilir kentlere dönü türmek için, Fransa, ülkesindeki isyanları önlemek ve kontrol altına almak için kentsel dönü üm projeleri olu turmu lardır (Eren, 2006: 20). Dünyadaki kentsel dönü üm bazı yazarlar tarafından dönemlere ayrılarak incelenmi tir. Bunlardan bazıları kentsel dönü ümün geli imini dört farklı döneme ayırmı lardır (Özta , 2005: 11-14). Bu dönemler ; ehirlerin yeniden yapımı ve Endüstrile me: Avrupa’da Sanayi Devrimi sonrasında olu an i çi kentlerinin durumu ve ya am ko ullarının kötülü ü 1910-1940 yılları arasında tartı ılmaya ba lanmı ve bu tartı malar kentsel dönü ümün fikri alt yapısının olu masına neden olmu tur. 13 ehirlerin sava sonrası yeniden in ası ve sanayinin desantralizasyonu: 1940-1960 yılları arasındaki dönemi kapsamaktadır. 1950’li yıllarda sava ın yaraları sarılmaya çalı ılırken “Buldozer Dönemi” olarak adlandırılan bu dönemde, i çilerin barınması için in a edilen ve “slum” denilen sefalet yuvalarının tamamen yıkılması ile ilk yenileme eylemleri ba lamı tır. Bu dönemde tüm bir alanın yıkılıp yerine her eyi ile yeni bir ehrin in a edilmesi politikası izlenmi tir (Erden, 2003: 25; Özta , 2005: 12). Sanayinin Desantralizasyonu ve Fiziki Müdahaleler: 1960-1980 yılları arasındaki bu dönemde, bir alanın tamamen yıkılıp yerine yenisinin yapılmasının maliyetinin a ır olmasından dolayı rehabilitasyon uygulamaları1 yaygın olarak kullanılmı tır (Özta , 2005: 13). ehirlerin Yeniden Yapılandırılması: 1980 sonrasında büyük konut alanlarında ya anan sorunlar nedeniyle yeni kent yenileme konuları ortaya çıktı ı ve kentsel dönü üm politikalarının üretildi i, yenileme yakla ımlarının; ekonomik, mekansal ve sosyal açıdan ele alındı ı bir dönem olmu tur (Özta , 2005: 14). Kentsel dönü ümü dönemlere ayıran yazarlardan biri de Roberts’dir. Roberts “Kentsel Dönü ümün Evrimi” adı altında Tablo 1’i olu turmu tur: 1 “ kinci Dünya Sava ı sonrasında kentler, kapitalist ekonomi sistemi do rultusunda geli me göstermi , sermaye birikimine ve bölgesel endüstriye ba lı kentsel geli im nedeniyle, merkez dı ına ta ınarak bo alan kent içi endüstri alanlarının rehabilitasyonu ve sosyal konut programları önem kazanmı tır” (Polat ve Dosto lu,,2007:4 ). 14 Tablo1: Kentsel Dönü ümün Evrimi Dönem politika türü 1950’ler Yeniden n a Etme 1960’lar Yeniden canlandırma 1970’ler Yenileme 1980’ler Yeniden Geli tirme 1990’lar yeniden üretim Temel Strateji ve yönleni ehirlerin köhne alanlarının genellikle mastır plana dayalı olarak yeniden in ası ve geni lemesi, banliyölerin büyümesi 1950’lerin anlayı ının devam etmesi, banliyölerin büyümesi, saçaklanmalar, ilk esenle tirme çabaları Yenileme ve semt projelerinde yo unla ma, yakın çevre geli imlerinde devam Birçok temel geli im ve yeniden geli im projeleri, donanma projeleri, ehir dı ı projeleri Politika ve uygulamalarda daha etraflı yakla ımlara yöneli , bütünle mi e itime daha fazla önem Temel aktörler ve Finansman Sahipleri Merkezi ve yerel hükümet,özel sektör geli imcileri ve müteahhitler Kamu ve özel sektör arasında denge sa lamaya yöneli Özel sektörün artan rolü ve yerel yönetimlerde desantralizasyon Özel Sektöre ve uzman birimlere önem verilmesi,art an ortaklıklar Ortaklıkların hakimiyeti Eylemin Alansal Boyutu Yerel ve mevzi düzeyin vurgulanı ı Eylemlerde bölgesel düzeyin ortaya çıkı ı Önce bölgesel ve yerel düzey,sonra yerel düzeyin öne çıkı ı 1980 ba larında mevzi ölçekte,ardın dan yerel ölçekte yo unla ma Stratejik perspektifin,ye niden sunumu bölgesel eylemlerin geli imi Ekonomik odak Az miktarda özel sektör yatırımı, genelde kamu sektörü yatırımları 1950’lerin devamında özel sektörün artan önemi Kamunun zorunlu kaynakları ve özel yatırımlarda artı lar Seçici kamu fonları ile özel sektörün hakimiyeti Kamu özel sektör ve gönüllü fonlar arasında giderek artan denge Sosyal çerik Konut ve ya am standartlarının iyile tirilmesi Sosyal ko ulların ve refahın geli tirilmesi Toplumsal temli eylemler ve artan yetkiler Seçici devlet deste i ile toplumun kendi i ini kendi görmesi Toplumun rolünün önem kazanması Fiziksel durum ç bölgelerin ve yakın çevregeli imle rinin tekrar önem kazanması Mevcut alanların,1950’ lerin iyile tirilmesi Köhne ehirsel alanların yaygın olarak yenilenmesi Yerine geçme ve yeni geli im temel projelerinin hazırlanması 1980’lerden daha mütevazi koruma 15 Çevresel Yakla ım Peyzaj ve ye illendirme Seçici iyile tirmeler Yeni bulu larla yapılan çevresel iyile tirmeler Daha geni açılı çevresel yakla ımlar Geni kapsamlı sürdürülebilir çevre fikrinin sunumu Kaynak: Yerebasmaz Hülya (2006), Gerze Kentsel Dönü üm Örne inin ncelenmesi Üzerine Bir Ara tırma, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Ankara, s.11 lk yapılan kentsel dönü üm çalı malarında fiziksel boyut ön planda olmu tur. Amaç yıkılan, eskiyen kentsel alanları ya anabilir alanlara dönü türmektir. Bu nedenle ilk yapılan kentsel dönü üm çalı maları bir kentin ya da mahallenin bölüm bölüm yıkılarak yeniden in a edilmesi üzerine yo unla mı tır. Bu projeler tamamen devlet bütçesi kullanılarak yapılmı ve kentsel dönü üm ile ilgili kararların tamamı yerel yönetimler tarafından alınmı tır. Yerel yönetim birimleri belediye ba kanının liderli inde, bazı bürokratlar, bilim adamları ve planlama uzmanları ile kentsel dönü üm konusunda tek yetkili olmu lardır. 1960-1980 arasındaki dönemde ise; kentsel dönü üm faaliyetlerinin ekonomik boyutu ön plana çıkmı tır. Kentsel dönü üm kent ve mahalle boyutunun dı ına çıkarak bölgesel boyutta gerçekle tirilmi ve özellikle bu dönemde limanların in asında, yeniden yapılandırılmasında ve di er alanlarda özel sektör ile i birli i yapılmı tır. Özel sektör ile i birli i yapılan bu dönemde, kentsel dönü üm faaliyetlerinin kararları “flagship” adı verilen özel sektör tarafından verilmi tir. 1990’lı yıllarda ise kentsel dönü üm projeleri ya anan ırksal, sınıfsal çatı malar ve kentlerdeki suç oranlarının artması gibi nedenlerle sosyal boyuta önem vermeye ba lamı lardır. Kentsel dönü ümün sosyal boyutu ile birlikte halk projelerde söz sahibi olmaya ba lamı ve kamu-özel sektör ortaklı ı ile çok sayıda kentsel dönü üm projesi hayata geçirilmi tir. 2000’li yıllarda ise kentsel dönü üm projeleri her alanda ve her boyutta hayata geçirilmeye ba lanmı tır (Eren, 2006: 21-24). 16 1.2.2.Türkiye’de Kentsel Dönü ümün Geli imi Türkiye’de kentsel dönü ümün tarihi Osmanlı’ya kadar uzanmaktadır. Osmanlı’da ilk olarak mülk topraklarının ki ilere devredilmesi ve Batı ülkelerinin ihtiyaç duydukları hammaddelerin sa lanabilmesi, tarımsal altyapı ve tarımda mülkiyet ili kilerinin düzenlenmesi amaçları do rultusunda 1838 Ticaret Anla ması, 1839 Tanzimat Fermanı, 1859 Islahat Fermanı ve 1858 Arazi Kanunnamesi çıkartılmı tır. Cumhuriyet’in ilanından 25 yıl sonra ise, Marshall Yardımları’nın etkisi ile geli en süreçte Ankara’ya yo un göçler ba lamı tır. Ankara’ya göçlerin ba laması ile gecekondula ma ba lamı ve zamanla altyapı ve planlanmadan yoksun bu gecekondu bölgeleri büyük sorun haline gelmi tir. Gecekondu bölgelerinin sorun haline gelmesi üzerine Türkiye’de ilk kez 1948 yılında “Ankara’da Belediye ve Devlete Ait Arsaların Mesken Yapacaklara Tahsisi Hakkında 5218 Sayılı Kanun2” çıkartılmı tır. Bu kanunun ba kent Ankara’ya özgü olu u ise; 1932 tarihli Jansen Planı3 ile belli bir öngörüden yola çıkılarak planlanan ba kent Ankara, bu yasadan önce kimi plan tadilatları ile zaten baskı altına alınmı tı. Bu plana göre geli mesi planlanan Ankara daha ilk yıllarda çe itli baskılardan dolayı plandan uzakla mı tır. Plan 1935 yılında yenilenmi ve kapsamı geni letilmi tir. Jansen Plan’ında yapılan de i iklik ile ba kentte yeni alanlar imara açılmı ve gecekondula ma hızla artmı tır. Ba kenti içinde bulundu u gecekondu sorunundan kurtarmak için bu yasa öncelikli olarak Ankara’da uygulanmı tır. Bu kanun daha sonra tüm ülkeyi kapsayacak ekilde “5228 sayılı Bina Yapımını Te vik Kanunu” olarak düzenlenmi ve yürürlü e girmi tir. 5228 sayılı Bina Yapımını Te vik Kanunu ile arsa yardımı alanlara konut kredisi verilmi ve belediyelere de önceki yasadan farklı olarak, imar sınırları içinde yer alan ve belirli bir i lev için 2 Bu yasa tasarısının di er belediyeleri de kapsaması konusu tartı ılmı tır. Fakat Ankara’da bu sorunun geciktirilmemesi için öncelikle çıkarılması gerekti ine karar verilmi tir. 3 Eski Ankara’ya fazla müdahale etmeksizin Yeni ehir Kavaklıdere aksında memur kesimin ya ayaca ı bir konut geli im öngören plan, do u ve batı uçlar olarak tanımladı ı Tando an, Bahçelievler aksı ve Cebeci çevresini ise i çi mahalleri olarak tasarlamı tır. Ankara’yı orta-dü ük yo unluklu bir Bahçekent, Güzelkent olarak geli tirme hedefindedir. 17 ayrılmamı olan tüm arazileri kapsamak üzere arsa da ıtma yetkisi tanınmı tır. Ankara’da zaman içerisinde gecekondu afları çıkartılmı ve 1959 yılında “7367 Sayılı Kanun” ile hazineye ait arsaların belediye sınırları içerisinde olanların imar izninin olup olmadı ına bakılmaksızın kar ılıksız belediyelere geçmesine karar verilmi tir. Kentsel dönü üm uygulamalarının yasal sürecinde gecekondulara kamu hizmetlerinin götürülmesi ancak 1963 yılında 327 Sayılı kanun ile olabilmi tir. Bu kanunun 18. maddesi ile kullanma izni bulunmayan yapılara bir kez olmak üzere kent hizmetlerinin götürülmesi öngörülmü tür. Ankara’da gecekondular ile düzenli yapıların birbirlerine yakın olmaları nedeniyle kili mar Düzenine geçilmi tir ve 1965’te uygun görüldü ü takdirde aynı ki iye ya da farklı ki iye ait bir gayrimenkulün üzerine kat çıkılmasına izin veren “634 Sayılı kat Mülkiyeti Kanunu” ile 1966 yılında çıkartılan “775 Sayılı Gecekondu Kanunu” ile Birbirine çok yakın olan gecekondular ile düzenli yapılar için “6785 Sayılı Eski mar Kanunu”ndan ayrı bir düzenleme getirilmi ve ikili imar düzeni me rula tırılmı tır (Resmi Gazete, 2 Temmuz 1965: Turan, 2007; Alıca, 2006: 3). 6785 Sayılı Eski mar Kanununa göre; sadece belediye sınırları içerisindeki imar faaliyetlerinin düzenlemesinde amir hükümlere yer verilmi tir. Belediye sınırları dı ında kalan alanlarda uygulanabilecek imar ile ilgili hükümler bulunmamaktadır. Bunun sonucunda ehirlerin çevresinde her türlü denetimden uzak bir ekilde geli ebilecek yapıla manın önlenmesi gere i ortaya çıkmaktadır. 6785 sayılı kanun ile bu görev, mücavir alan kavramı getirilerek belediyelere verilmi tir. Böylece, belediye sınırları civarında kalan ve o gün için belediye sınırları içerisine alınmasında yarar görülmeyen alanlarda düzensiz ve yasalara aykırı yapıla ma ve arsa vurgunculu unun önlenmesi mümkün olabilecektir. 6785 sayılı imar Kanunun kabul edildi i dönemin kentle me açısından ortaya çıkardı ı; büyük kentler etrafında gecekondu yapımının hız kazandı ı ve özellikle stanbul'da kapsamlı bir imar hareketinin hükümet politikası haline gelmesi ile belediye sınırları dı ında kentsel geli meyi ya da yapıla mayı denetleyebilecek, planlayabilecek herhangi bir kamu otoritesinin de bulunmaması gibi sorunlar dikkate alındı ında ve kanunun bütününe bakıldı ında , mücavir alanlarla ilgili olarak yapılan düzenlemenin yalnızca bir "tedbir" olarak dü ünülmü tür. Ayrıca ilerleyen zamanda, 775 Sayılı Gecekondu Kanunu ile gecekonduların bir konut sorunu oldukları kabul edilmi ve “Gecekondu Önleme Bölgeleri” olu turulmu tur. kili mar Düzeni ile, düzenli yapılar için 6785 Sayılı mar Kanunu Hükümleri geçerli kılınmı tır. 18 Gecekondu alanları için 1980 sonrasında büyük bir alanda yenile tirme planları öngörülmü tür ve bu yenile tirme planları günümüzün kentsel dönü üm projeleri için yol gösterici olmu tur (www.cumhuriyet.edu.tr/edergi, 2008). 1.3.Kentsel Dönü ümün Uygulama Alanları Kentsel dönü üm uygulamaları, gecekondu alanlarında, kent merkezlerinde, sanayi alanlarının kent merkezlerini terk etmesi sonucu ortaya çıkan alanlarda, afet zararlarının ve kentsel risklerin bulundu u alanlarda uygulanmaktadır. 1.3.1.Gecekondu Alanlarında Kentsel Dönü üm Konu ma dilimize, 1940 yılından sonra girmi , sözcük anlamı “izinsiz olarak hemen bir gecede çatılıveren yapı” olan gecekondu kavramı (Kele , 2006: 567; Öbudak, 2004: 5). Kent bilim terimleri sözlü ünde “Bayındırlık ve yapı kurallarına aykırı olarak, gerçek ya da tüzel, kamusal ve özel ki ilerin toprakları üzerine, toprak iyesinin istenç ve bilgisi dı ında, onamsız olarak yapılan, barınma gereksinmeleri devletçe ve kent yönetimlerince kar ılanamayan yoksul ya da dar gelirli ailelerin ya adı ı barınak türü” olarak tanımlanmaktadır (Türk Dil Kurumu, 2008). 1966 yılında çıkartılan ve gecekondunun varlı ını resmen kabul eden 775 Sayılı Gecekondu Kanunu ise gecekonduyu “imar ve yapı i lerini düzenleyen mevzuata ve genel hükümlere ba lı kalınmaksızın, kendisine ait olmayan arazi veya arsalar üzerinde, sahibinin rızası alınmadan yapılan izinsiz yapılar” olarak tanımlamı tır (www.kentli.org.2008). Ülkemizde gecekondu, kente göçler sonucunda kentlerde konut sorunu ile kar ıla anların, gelir düzeyinin dü üklü ü nedeniyle, barınma ihtiyacını kar ılamak için kamu ya da özel ahıslara ait araziler üzerine arazi sahibinin izni alınmadan geli igüzel, imar kurallarına uymadan in a ettikleri konut (Ertürk, 1997: 213; Toprak, 1988: 69; 19 Kele , 2006: 555; www.kentli.org) olarak tanımlanabilir. Bu ekilde tanımlanan gecekondu u özellikleri ta ımaktadır (Ertürk, 1997: 212): - Barınma ihtiyacını kendisi kar ılayamayan ve yerel yönetimler tarafından da barınma ihtiyacı kar ılanamayan dar gelirli ya da yoksul ailelerin in a ettikleri barınak türüdür. - Yasal kuralarla uygun olmayarak ba kalarının arazisi üzerine in a edilen konutlardır. Ülkemizde kırdan kente göç sonrasında barınma ihtiyacı için gecekondu yapılması ile ba layan gecekondula ma süreci dört döneme ayrılmaktadır. Bu dönemler: 1945-1960 yılları arasındaki dönem, 1960-1970 yılları arasındaki dönem, 1970-1980 yılları arasındaki dönem ve 1980 sonrası dönemdir. 1945-1960 yılları arasındaki birinci dönem; kırsaldan kente göç edenlerin sadece barınma ihtiyaçlarını kar ılamak için barakalar kurması ile yani “barakala ma” ile ba lamı tır. lk ku ak gecekonducular denilen bu göçmenler ehirlerde ucuz i gücü olmu lardır. Zaman içerisinde kırdan kente göçler artmı ve yeni gelen gecekonducular daha önceden kente göçmü olan akraba ya da hem erilerinin yanlarına gelerek konut sorunlarını onlarda gecekondu yaparak çözmü lerdir. Sayıları hızla artan bu gecekondular zamanla siyasilerin oy kar ılı ında altyapı hizmetlerini götürdükleri mahalleler haline gelmi lerdir (Mutlu, 2007: 25-28). 1945-1960 yılları arasında gecekondu ile ilgili dört yasa çıkartılmı tır. Bu yasalar ve amaçları unlardır: lk gecekondu yasası birinci dönem olarak adlandırılan bu dönem içerisinde 1948 yılında çıkartılan 5218 Sayılı Yasa’dır. Bu yasanın amacı Ankara Belediyesi’nin sınırları içindeki gecekonduları iyile tirmek ve en geç iki yıl içinde yapılması artı ile yeniden gecekondu yapacaklara arsa sa lamaktır kinci gecekondu yasası 1946 yılında çıkartılan ve amacına ula amamı olan 5431 Sayılı Yasa’dır. Bu yasanın amacı, gecekondu yapımının engellenmesi ve mevcut gecekondularında (22.06.1948 Tarih ve 6938 Sayılı Resmi Gazete; Karaaslan, 2005: 226). yıkılmasıdır 20 Ardından 1953 yılında 6188 Sayılı Bina Yapımını Te vik Yasası çıkartılmı tır. Amacına ula amamı olan bu yasa kapsamında 1953 yılına kadar yapılmı olan gecekondular yasala tırılmı ve 1953 yılından sonra gecekondu yapımı yasaklanmı tır. Bu yasa ile belediyelerin ellerinde bulunan ya da edinecekleri arsaları ihtiyaç sahiplerine vermeleri amaç edinmi tir. Bu dönemde son olarak 1959 yılında çıkartılan ve di er yasalar gibi olumlu sonuç alınamayan 7367 Sayılı Yasa ile de Belediye sınırları içerisinde kalan Hazine’ye ait arsaların belediyeye verilmesine karar verilmi tir. Bu yolla belediyelerin gecekondu sorununa çözüm bulması amaçlanmı tır (Karaaslan, 2005: 226). 1960-1970 yılları arasındaki ikinci dönem; bu dönemde gecekondu halkının refah seviyesi kadın ve çocuklarında çalı ma hayatına atılmaları ile artmı tır. Hane halkının refah seviyesinin artması ile gecekonduya ek odalar vb. yapılmaya ba lanmı tır. Bu dönemde ayrıca ilk dönemden farklı olarak gecekondu barınma ihtiyacı için yapılmı bir yapı olmaktan çıkarak yatırım olmaya ba lamı ve gecekondu satılıp, kiraya verilmeye ba lanmı tır (Mutlu, 2007: 28-30). 1966 yılında çıkartılan 775 Sayılı Gecekondu Yasası ile de gecekondunun varlı ı resmen kabul edilmi tir. 775 Sayılı Gecekondu Yasası’nın “ana politikaları ıslah, tasfiye ve önlemedir. Islah, içinde oturulabilecek özelliklere sahip gecekonduların, yerel yönetim, devlet ve gecekondu sahiplerinin i birli i ile daha iyi duruma getirilmeleridir. Oturulmayacak durumda bulunanların ortadan kaldırılması tasfiyedir.”Gecekondu yapımının engellenmesi için iki yol uygun görülmü tür. lki, gecekondu bulanan arsanın sahibinin yazılı iste i üzerine gecekondunun yıkılmasıdır. kincisi, “konut sahibi olmayan ki ilerin arsa, kredi, plan ve tasarı çizimi gibi yardımlarla konut sahibi edinmelerini sa lama” dır (Karaaslan, 2005: 226-227). 1970-1980 yılları arasındaki üçüncü dönem; bu dönemde “toprak spekülasyonu” yani “toprak vurgunculu u” ba lamı tır. “Toprak spekülasyonu” “ilerde meydana gelebilecek de er artı larından yararlanabilmek için, bireylerin ellerindeki arsaları bo bekletmelerine, bu amaçla arsa satın almalarına” verilen addır (Kele , 1993: 410). Ayrıca bu dönemde gecekondu yapıp satan illegal irketler ortaya çıkmı tır. 21 Dördüncü dönem: 1980 sonrası; Türkiye’deki gecekondu sayısı iyice artmı ve gecekonduların bulundu u yerlere yakın yerlerde oturan halkı rahatsız etmeye ba lamı tır. 1983 yılında çıkartılan ve gecekondu affı ile ilgili ilk yasa olan 2805 Sayılı Yasa ile artan gecekondu sorununun çözülmesi amaçlanmı tır. Bu yasada gecekondular muhafaza edilecek, ıslah edilerek muhafaza edilecek ve yıktırılacak eklinde sınıflandırılmı tır. Bu yasaya göre “üzerinde gecekondu bulunan arsa ve araziler ile hisseli arsa ve arazilerde bir sınır belirlenecek, bu sınır aynı zamanda Islah mar Planı’nın yapılaca ı alan olacaktır” (Karaaslan, 2005: 233). 2805 Sayılı Yasa’yı yürürlükten kaldıran ve gecekondulara ıslah, tasfiye, önlem ölçütleri getiren 2981 Sayılı mar Yasası’nın 24.maddesi do rultusunda yayınlanan “ mar Affı Yönetmeli i” ile Islah mar Planı’nın uygulanaca ı yerler u ekilde belirlenmi tir (www.mimarist.org, 2008): 1) Bir yerle me alanı ya da yapı toplulu u niteli i kazanmı gecekondu alanlarında, 2) Üzerinde bir yerle me alanı ya da yapı toplulu u niteli i kazanmı imar mevzuatına aykırı yapılar bulunan hisseli arsa veya arazilerde, 3) Üzerinde imar planı ve mevzuatı hükümlerine aykırı yapılanmalar bulunan ve bu nedenle uygulama kabiliyeti kalmamı olan imar planı olan alanlarda, 4) Islah mar Planı olabilecek nitelikleri ta ımadı ı belediye ya da valilikçe belirlenen, özel parselasyon planı bulunan alanlarda, 2981 Sayılı Yasa kapsamında 1981 yılına kadar yapılmı olan gecekondulara verilen tapu tahsis belgelerinin tapu olabilmeleri için öncelikle Islah mar Planı’nın yapılması gerekmektedir. 2981 Sayılı Yasa’nın kapsamının geni letilmesi ile önce konut olarak kullanılan fakat daha sonra i yeri haline getirilen gecekondularda 1986 yılında çıkartılan 3290 Sayılı Yasa ile yasa kapsamına alınmı tır (Mutlu, 2007: 59). Sanayi, ticari ve kamusal amaç için kullanılan mekanları da kapsamına alan 3290 sayılı yasanın ardından gecekondu sorunu ile ilgili iki yasa daha çıkartılmı tır. 22 3366 Sayılı Yasa ile gecekondu kapsamı geni letilmi ve askeri bölgelerde, kıyılarda, karayolları kamula tırma alanı içinde kurulmu olan gecekondulara da “ıslah bölgesi veya yakın çevresinden, ba ımsız hisseli veya kat mülkiyeti esasına göre bo imar parseli verilebilece i hususu getirilmi tir” (Karaaslan, 2005, 234). 3414 Sayılı Yasa ile de, 247 ve 250 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler yasala mı tır. Belediye sınırları ve mücavir alan sınırları içinde bulunan gecekondularla ilgili yetkiler ilçe belediyelerine verilmi tir. 775 Sayılı yasanın 34. maddesi4 geçersiz kılınmı tır (Karaaslan, 2005: 235; Mutlu, 2007: 61-62). Kırdan kente çe itli nedenlerle göçün sonucunda ortaya çıkan gecekondu sorununun ardından günümüzde gecekondu sorununa çözüm olarak gösterilen yöntemlerden biri kentsel dönü üm’dür. Ankara’da uygulama alanı gecekondu bölgesi olan Ankara Portakal Çiçe i Vadisi Kentsel Dönü üm Projesi’nin amaçları, uygulama yöntemi, yerel yönetimlerin rolü, projenin kapsamı ve proje ortaklıkları Tablo 2’de gösterilmi tir. Tablo 2: Ankara Portakal Çiçe i Vadisi Kentsel Dönü üm Projesi Ankara’ya ça da ve kentsel standardı yüksek bir alan kazandırılması, Belediye’nin kaynak ayırmadan, “kendi kayna ını kendi yaratan” bir proje gerçekle tirmesi, Arsa sahiplerinin, Projenin Amaçları geçmi te aldıkları imar hakkı kar ılı ında, projede yaratılacak de erden pay almasıdır. Projenin Uygulama Yöntemi Yerel Yönetimlerin Rolü Kentsel Yenileme (Yık-yap yöntemi) Proje yapıcı ve uygulayıcı Projenin Kapsamı Çankaya, Ankara Proje Ortaklıkları PORTA A. . Ankara Büyük ehir Belediyesi, Giri imci, Arsa Sahipleri Kaynak: http://www.kentselyenileme.org’dan uyarlanmı tır. 4 Kendilerine arsa veya konut tahsisi edilenlerin, yirmi yıl içinde, satmak veya devretmek haklarının olmadı ını belirtmektedir (Karaaslan, 2005: 235). 23 Ankara Büyük ehir Belediyesi sınırları içinde olan Çankaya’da uygulanan proje ile kamula tırma i lemi yapmadan, vadide yaratılacak de erin arsa sahipleri ile uzla ma sonucunda payla ımı öngörülmü tür. Bu projeden etkilenen gruplar imar hakları bulunan arsa sahipleri, gecekondularda ya ayan halk, projenin yapılaca ı bölgede ya ayan halk ve belediyedir. Proje PORTA A. ., Ankara Büyük ehir Belediyesi, Giri imci, Arsa Sahiplerinin katılımıyla gerçekle tirilmi tir. Proje etap etap uygulamaya konu tur. 1994 yılında bitirilen Birinci etapta 70 ile 400 m2 arasında de i en 68 adet, 1997 yılında bitirilen ikinci etapta farklı büyüklüklerde 112 adet konut in a edilmi tir (Göksu, 2007: 14). 1.3.2.Kent Merkezlerinde Kentsel Dönü üm Tarihte kentlerin olu umunda kent meydanları her zaman önemli yere sahip olmu lardır. Kentler, belirlenen bir alanın etrafına in a edilen kale, tapınak, çar ı ve hükümet kona ı diyebilece imiz yapıların etrafında yerle im yerlerinin de kurulması ile olu mu lardır. ekil 1’de Antik Yunan’da bir kentin basit olu umu verilmi tir. ekil 1: Antik Yunan’da Kent Yerle imi Tapınak Agora (Halk Meclisi) Akropolis (Kale) Çar ı Kent Meydanı Yerle im Alanları Tarım Alanları 24 ekil 1’deki gibi olu an kentler zamanla nüfusun artması ile geni lemi ler ve yayılmı lardır. Antik Yunan’daki gibi günümüzde de kentler kent merkezleri etrafına kurulmu lardır. Kent merkezleri, kentlerin kalbinin attı ı yerler olarak sürekli de i im içerisindedirler. Günümüzde özellikle büyük kentlerde kent merkezleri, trafik, çevre kirlili i, gürültü kirlili i, kalabalık olma gibi nedenlerden dolayı çevrede ba ka merkezlerin geli mesine neden olmu ve kent merkezlerine olan ilgi bu yeni merkezlere kaymı tır. Kent merkezlerine olan ilginin azalması “kent merkezlerinin görünümü ve canlılı ı üzerinde olumsuz etki yapmı ve çöküntü yaratmı tır”. Kent merkezlerinde “ya anan olumsuzlukların giderilmesi, kent merkezlerinde ya anan dönü ümün yönlendirilmesi, geleneksel kent dokusunun korunması, trafik problemlerinin” ve benzeri problemlerin çözümü için kent merkezlerinde kentsel dönü üm projeleri uygulanmaktadır (Özta , 2005: 22-23). Kent Merkezlerinde Uygulanan Kentsel Dönü üm Projesi olarak Antalya Kent Merkezi Kentsel Dönü üm Projesi Tablo 3’te gösterilmi tir. Tablo 3: Antalya Kent Merkezi Kentsel Dönü üm Projesi Projenin Amaçları Kent merkezinin cazibe alanı haline getirilmesidir. Projenin Uygulama Yöntemi Kentsel Yeniden Canlandırma Yerel Yönetimlerin Rolü Proje yapıcı ve uygulayıcı Projenin Kapsamı Cumhuriyet Meydanı'ndan Do u Garajı'na kadar olan alan. Proje Ortaklıkları Yok Kaynak: Sönmez Recep (2008): “Antalya’da Yeni Kentsel Düzenlemeler”,Mimarlık Dergisi, Kasım - Aralık, Sayı:344. s.39-40 ; http://www.yapi.com.tr’den uyarlanmı tır. 2009 yılında tamamlanması planlanan ve Antalya kent merkezini cazibe alanı haline getirme amaçlayan bu proje kapsamında, Akdeniz Sa lık Vakfı Hastanesi, Vakıf dokusuna Hanı, 9 kamu binası yıkılmı tır. Proje kapsamında Antalya’nın tarihi kent uygun bir (http://www.mimdap.org.). “nostalji çar ısı” yapılması planlanmaktadır 25 Büyük ehir Belediyesi’nin uyguladı ı bu proje ile canlılı ını yitirmi ve yıkıntı bölgesi haline gelmi olan bölgenin tekrar eski canlılı ına kavu turulması hedeflenmektedir. 1.3.3.Sanayi Alanlarının Kent Merkezlerini Terk Etmesi Sonucu Olu an Kentsel Dönü üm Göç alan kentlerde kent yakınında kurulmu olan sanayi alanları zamanla hızlı kentle menin etkisi ile kent içinde kalmaktadırlar. Kent içinde kalan bu sanayi alanları zamanla i levlerini, canlılıklarını yitirerek kendili inden bo almakta ya da kent içinde kalarak halk sa lı ını tehdit ettikleri için yerel yönetim birimleri tarafından bo altılmaktadırlar. Her iki durumda da sanayi alanlarının bulundu u yerde bir yıkıntı alanı olu maktadır. Kentlerin içinde sanayi alanlarının kent merkezlerini terk etmesi sonucunda olu an bu yıkıntı alanlarının, kente ve kentte ya ayan insanlara sa layabilece i faydalar dü ünülerek kente geri kazandırılması zorunlulu u ortaya çıkmaktadır (Özden, 2002: 145). Göç alan bir sanayi ehri olarak Bursa’da da zaman içerisinde kent merkezinde kalan sanayi alanları ya kendili inden bo almı lar ya da halk sa lı ına zarar verdi i gerekçesi ile kent dı ına ta ınmı lardır. Kent dı ına ta ınan sanayi alanlarında uygulanan kentsel dönü üm projesine örnek olarak stanbul Kartal Kentsel Dönü üm Projesi verilmi tir. 2007 yılının sonundan itibaren bu bölgede kentsel dönü üm projesi uygulanmaya ba lanmı tır. Uygulanan projenin amaçları, uygulama ortaklıkları ve bu projede yerel yönetimlerin rolü Tablo 4’te gösterilmi tir. yöntemi, 26 Tablo 4: stanbul Kartal Kentsel Dönü üm Projesi stanbul metropolünün do u ve batı yakası arasındaki hizmetler sektörü ve merkezler açısından mevcut olan dengesizli ini en aza indirmek, Do u yakası için yeni hizmet alanları ve Projenin Amaçları merkezler olu turmak. Mevcut sanayi birimlerinin desantralizasyonunu sa lamak. Bo alan sanayi alanlarını hizmet alanlarına dönü türmek. Ticaret, konut, turizm, sosyal ve kültürel donatı alanları geli tirmek ve bu alanlar arasında ula ım ba lantılarını güçlendirip çe itlendirmek. Proje alanını do u yakasının yeni ve önemli bir merkezi haline getirmek. Projenin Uygulama Yöntemi Yerel Yönetimlerin Rolü Projenin Kapsamı Kentsel yenileme Proje yapıcı ve uygulayıcı Pendik ve Kartal sahil, Kartal Merkez ve E-5`ten sahile inen, ta oca ını da içine alan 555 hektarlık alanda. Proje Ortaklıkları stanbul Büyük ehir Belediyesi Kaynak: http://www.ibb.gov.tr/tr’den uyarlanmı tır. stanbul Büyük ehir Belediyesi liderli inde yürütülen bu proje ile insan sa lı ını tehdit eden sanayi alanlarının farklı yerlere ta ınması hedeflenmektedir.Ayrıca bo alan alanlarda da bölgede ya ayan halka yen i imkanları yaratacak ticaret merkezleri yapılması öngörülmektedir. Görüldü ü gibi bu bölgede yapılan kentsel dönü üm projesi’nin tek bir amacı vardır. Bu bölgeyi bulundu u durumdan kurtarmak için kentsel yenileme yapmak. 27 1.3.4.Afet Zararlarını ve Kentsel Riskleri Azaltmak çin Kentsel Dönü üm Bazen kentlerde kasırga, deprem, sel, yangın gibi afetler ya anmaktadır. Bu afetlerden en çok zarar gören yapılar ise imar kurallarına uygun olarak in a edilmeyen yapılardır. Olası bir afet sonucunda zarar görmesi muhtemel olan bu yapılar mevcut durumları ile de il bir dönü üme tabi tutularak olası afetlere dayanıklı hale getirilmelidirler (Özden, 2002: 148). Afet etkilerinin azaltılması konusunda yapılan çalı malarda olası bir afetten etkilenebilecek bölge seçiminde a a ıdaki sorulara verilen cevaplar bu bölgeye uygulanacak stratejilerin belirlenmesinde yol gösterici olacaktır (Özta , 2005: 24-25): 1) “Kentin karsı karsıya oldu u potansiyel do al tehlikeler nelerdir? 2) Altyapının hasar görebilirli i nelerdir? 3) Kentin karsı karsıya oldu u riskler nelerdir? 4) Kabul edilebilir riskler nelerdir? 5) Hangi risk alanlarına öncelik verilmelidir? 6) Bu risklerin azaltılabilmesinde maliyeti en etkin yol nedir? 7) Bu strateji di er politik hedeflere uygun mudur? 8) Risk azaltım önlemleri mevcut programlar ile bütünle ebilir mi?” Uluda ’ın yamaçlarına kurulmu olan Bursa aynı zamanda denize yakın olmasından dolayı kı ın iddetli rüzgarlara maruz kalmaktadır. Bu rüzgarlar sonucunda Bursa’da pek çok evin çatısı uçmakta hatta imar kurallarına uygun olarak yapılmayan binalar yıkılmakta ve bazen insanların ölmesine neden olmaktadır. 28 Bursa’da görülen bu iddetli rüzgarların en fazla hasar verdi i yerlerden biri Osmangazi Belediyesi sınırları içinde bulunan Ebu shak Mahallesi’dir. “Kamberler Kentsel Dönü üm Projesi” ile Ebu shak Mahallesi’nde yapılan projenin amaçları uygulama yöntemleri, yerel yönetimlerin rolü, projenin kapsamı ve ortaklıkları Tablo 5’te gösterilmi tir. Tablo 5: Bursa Osmangazi Belediyesi Kamberler Kentsel Dönü üm Projesi Bu alandaki 370 binanın yıkıntı alanı haline gelmeleri ve olası bir afetten etkilenme olasılıklarının çok yüksek olması, bu bölgenin gecekondu bölgesi haline gelmesi gibi nedenlerden ötürü kamula tırılarak yıkılması ve Kamberler Parkı adı ile tarihi, kültürel ö eleri barındıracak bir Projenin Amaçları dinlenme alanı yaratılması. Bu park alanı içinde; tematik bahçeler, heykeller, göletler, su oyunları havuzları, festivallerin yapılabilece i etkinlik sahnesi, turizm ofisi, basketbol ve voleybol sahaları, mini futbol sahası, yürüyü ve ko u yolları, kafeterya, restoran, ye il alanlar ve oturma gruplarının yer alması. Ayrıca parkta “Minia Bursa” olu turulması. Projenin Uygulama Yöntemi Kentsel Yenile me, Kentsel yile tirme, Soylula tırma Yerel Yönetimlerin Rolü Ulusal çapta bir proje yarı ması düzenleyerek bu alana en uygun projenin bulunması.Proje için zemin hazırlanması, Projenin uygulanması. Projenin Kapsamı Ebu shak Mahallesi Proje Ortaklıkları Bursa Büyük ehir Belediyesi Kaynak: http://www.osmangazi.bel.tr’den uyarlanmı tır. Kamberler Dönü üm Projesi ile yıkıntı bölgesi haline gelmi olan Ebu shak Mahallesi’nde kamula tırılan 370 binanın yıkılması ile elde edilen 55 bin m2’lik alana Bursa Büyük ehir Belediyesi ile ortak yapılacak olan “Kamberler Tarih ve Kültür Parkı” çalı malarına ba lanmı tır (Osmangazi, 2008: 3; Yılmaz, 2008: 8-13). 29 Yapılacak bu alanın Kamberler’in imajını düzeltmesi ve Mahalleye yenilik getirmesi de amaçlanan hedefler arasındadır. Bu mahallede yapılacak olan kentsel yenileme, kentsel iyile tirme’nin yanında kamula tırılarak yıkılan evlerde oturan halkın konut sorununun çözülmeyerek halkın ba ka bir yere ta ınmaya mecbur bırakılmı olması bu bölgede soylula tırma yapıldı ını göstermektedir. Kentsel Dönü üm Projeleri’nin uygulandı ı alanların ardından bu alanlarda Kentsel dönü üm uygulamalarında kullanılan yöntemler açıklanacaktır. 1.4.Kentsel Dönü ümün Uygulama Yöntemleri (Kentsel Dönü üm Stratejileri) Kentsel dönü üm uygulamalarında hedeflenen amaçlara ula mak için “kentsel koruma”, “kentsel iyile tirme”, “kentsel yeniden canlandırma”, “kentsel yenileme”, “kentsel yenile me” ve “soylula tırma” yöntemleri kullanılmaktadır. Kentsel dönü üm uygulamalarında kullanılan yöntemlerin eylem biçimleri brahim Alp tarafından ekil 2 ile anlatılmı tır (Demirsoy, 2006: 24): 30 ekil 2: Kentsel Dönü üm Süreci – Dönü üm Stratejileri Kentsel Dönü üm Sürecini Yönlendiren Eylem Biçimleri • Kentsel Yenileme (Renewal) • Kentsel Yenile me (Renaissance) • Kentsel Yeniden Canlanma-Canlandırma (Revitalization) • Kentsel Yeniden Olu um-Yeniden Hayat Verme (Regeneration) • Soylula tırma (Gentification) Müdahaleci (Fiziksel, Sosyal ve Ekonomik Dönü ümü – Yeniden Yapılanmayı Yönlendiren) Eylem Biçimleri • Kentsel Koruma (Preservation-Conservation) • Kentsel yile tirme (Rehabilitation) Korumacı Eylem Biçimleri Kaynak: Demirsoy Mustafa Sami (2006), Kentsel Dönü üm Projelerinin Kent Kimli i Üzerindeki Etkisi (Lübnan-Betrut-Slolidere Kentsel Dönü üm Projesi Örnek Alan ncelemesi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü ehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı Kentsel Tasarım Yüksek Lisans Tezi, stanbul, s. 24. Buna göre, “kentsel yenileme”, “kentsel yenile me”, “kentsel yeniden canlandırma” ve “soylula tırma” yöntemleri mevcut olanı yıkma ya da yeniden yapmayı içeren müdahaleci eylem biçimleri “kentsel koruma”, “kentsel iyile tirme” ise mevcut olanı koruma eklinde gerçekle tirilen kentsel dönü üm uygulama yöntemleridirler. Öncelikle korumacı eylem biçimleri olan “kentsel koruma”, “kentsel iyile tirme” ardından müdahaleci eylem biçimleri olan “kentsel yenileme”, “kentsel yenile me”, “kentsel yeniden canlandırma” ve “soylula tırma” kavramları açıklanacaktır. 31 1.4.1.Kentsel Koruma (Preservation-Conservation) Koruyucu bakı açısına sahip olan kentsel koruma tarihsel açıdan baktı ımızda birincil olarak kar ımıza çıkmaktadır (Demirsoy, 2006: 24). Özgün niteli i ile koruma (Preservation) ve sınırlı de i im ile koruma (Conservation) olmak üzere koruma kavramı iki tür korumayı içermektedir. Özgün niteli i ile koruma (Preservation) yapı ve yapı gruplarının özgünlü üne zarar vermeden korumayı ifade etmekte sınırlı de i im ile koruma (Conservation) ise, “yapıların veya yapı gruplarının ya da varlı ın ekonomik kullanımında kalmasını sa lamak üzere karakterin ve ölçe in korunarak günün ko ullarına uyarlanması, eklentiler yapılması ve geli tirilmesi, ça da la tırılması” olarak açıklanmaktadır (Kocamemi, 2006: 14). Özgün niteli i ile koruma, toplumun geçmi teki de erlerini ya antısını yansıtan fiziksel yapının zaman içerisinde yok olmasının engellenmesi ve özgünlü ünün korunarak ça da ya ama dahil edilmesidir. Sınırlı de i im ile koruma ise, mevcut kültürel varlı ın topluma faydalı olacak ekilde sa lıkla tırılmasıdır (Polat, 2008: 54). Gerek özgün niteli i ile gerek sınırlı de i im ile koruma yöntemlerinin ikisinde de ortak amaç tarihi bir yapının yok olmasının engellenmesidir. Tablo 6 ve Tablo 7’de Kentsel Koruma yöntemine Türkiye’den ve Dünyadan iki örnek verilmi tir: 32 Tablo 6: Bursa Osmangazi Belediyesi Geçmi e Saygı Gelece e Yatırım Projesi Uygulama Yöntemi Kentsel Koruma (Preservation -Conservation Yerel Yönetimlerin Rolü Lider Projenin Amacı Osmangazi Belediyesi sınırları içinde yer alan ve toplumun geçmi ini yansıtan “Saltanat Kapı, Surlar, Fetih Kapı, Yer Kapı, Zindan ve Kaplıca Kapı, Bey Sarayı, Abdal, Gökdere Medresesi, Kayıhan, Haraççıo lu Medresesi, Irgandı Köprüsü, Karaba -i Veli Kültür Merkezi, Ördekli Hamamı, Tuz Han, Tuz Pazarı, Geyve Han, Uzun Çar ı, Okçular Çar ısı, Erta Çar ısı, Galle Han, Seyyid Usul Kültür Merkezi, Eskici Mehmet Dede, Oruç Bey, Somuncu Baba, Üftade Tekkesi, Muradiye Hamamı, Bursa Evleri, Sümbüllü Bahçe Kona ı, Merinos Tren stasyonu, Gurabahane-i Laklakan, Bizim Mahalle, Çe meler” tarihi eserlerinin zaman içerisinde yok olmasının engellenmesi ve özgünlü ünün korunması amaç edinilmi tir. Kaynak: Yılmaz Saffet (2008), Osmangazi’de De i im, Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa, s. 67’den uyarlanmı tır. Bursa Osmangazi Belediyesi’nin ba lattı ı “Geçmi e Saygı Gelece e Yatırım Projesi” Bugüne kadar yapılmı en kapsamlı koruma projesidir. Bu proje ile Bursa’nın pek çok tarihi eseri koruma altına alınmı ve restorasyon çalı malarına ba lanmı tır. Geçmi e Saygı Gelece e Yatırım Projesi’ni inceledi imizde bu projenin üç ana bölümü oldu unu görmekteyiz. Birincisi; Bursa Kale çi (Hisar Bölgesi), ikincisi; Çar ı Bölgesi (Reyhan,Kayhan-Hanlar Bölgesi), üçüncüsü ise bu bölgeler dı ında kalan tarihi alanlarda uygulanması dü ünülen Kentsel Dönü üm projeleridir (Vardar, 2007: 189-191). 33 Bu proje kapsamında gerçekle tirilen bazı uygulamalar unlardır: Saltanat Kapı; Bursa surlarının yeniden canlandırılması ve korunması hedeflerinde Saltanat Kapı ba langıç noktası olmu tur (Yılmaz, 2008: 69a). “Bursa’yı çevreleyen surlar, 5 kent kapısından olu uyor. Bunlardan biride Saltanat Kapı, di er adıyla Hisar Kapı’dır. Bir anlamda Osmanlı öncesi Bursa’sının ana kent kapısıdır”. Saltanat Kapı’da gerçekle tirilen kentsel koruma yöntemi ile mevcut ta lar korunmu , bitki kökleri temizlenmi ve mevcut doku ile yeni doku arasında uyum sa lanmı tır (Yılmaz, 2008: 52b). Gurabahane-i Laklakan, kamula tırılarak bu projeye dahil edilen bu yapı “gelip geçerken hastalık ya da ba ka nedenlerle bölgeye u rayan” ku ların bakımı için kurulmu tur. 2008 yılı sonunda” Geçmi e Saygı Gelece e Yatırım Projesi ile özgünlü üne sadık kalınarak bu yapının restorasyonuna ba lanacaktır (Yıldırım, 2008: 142b). “Geçmi e Saygı Gelece e Yatırım Projesi” u ana kadar ülkemizde yapılmı olan en kapsamlı kentsel koruma projesi olma özelli ine sahiptir. Bu proje ile tarih ehri olan Bursa’nın bütün tarihi yapılarının koruma altına alınarak gelece e aktarılması projenin temel hedefidir. Tablo 7: ABD-Las Cruces Kent Merkezi Yeniden Canlandırma ve Tarihi Koruma Projesi Uygulama Yöntemi Kentsel Koruma (Preservation –Conservation) Yerel Yönetimlerin Rolü Kamu-özel sektör, gönüllüler ve New Mexico State Üniversitesi ile i birli i Projenin Amacı Ticari tesislerin, toplumun, vakıfların ve hükümetin deste iyle kentte kültürel, tarihi ve ekonomik açılardan geli me sa layarak ya am kalitesini yükseltmek Kaynak: Polat Sibel (2008),“Kentsel Dönü üm: Tanımlar Nedenler, Uygulamalar”, Bursa Defteri, Bursa’da Kentsel Dönü üm, Sayı: 31-32, Mayıs, s.56-57’den uyarlanmı tır. 34 Las Cruces ABD’nin Meksika sınırlarında bulunmaktadır.Nüfusu 74.267’dir. Tarihi bir kent olan Las Cruces’in 1970’li yıllarda “kent merkezinin en önemli alı veri alanı olan Main Caddesi’nde” uygulanan kentsel yenileme projelerinin ba arısızlıkla sonuçlanması ve bölgenin eski canlılı ını yitirerek evsizlerin ya adı ı bir alan haline gelmesine neden olmu tur. Bu bölgede kamu-özel sektör, gönüllüler ve New Mexico State Üniversitesi i birli i ile yapılan Kentsel Dönü üm Projesi üç a amadan olu maktadır. Birinci a amada bölgede ya ayan halkın, projeye katılanların görü ünün alınması ve bölgenin mevcut de erlerinin belirlenmesi, ikinci a amada “Las Cruces kongre merkezi tasarımı tamamlanmı , kamusal olaylarla, peyzaj ve geçi lerle, arazi kullanımıyla ilgili kimlik-konsept çalı maları” yapılmı tır. Üçüncü a amada bölgenin yeniden canlandırılması ve korunması için gerekli olan yol belirlenmi tir (Polat,2008: 56-57).Projenin ile bölge yeniden canlandırılmı ve tarihi alanlar koruma altına alınarak restore edilmi lerdir. 1.4.2.Kentsel yile tirme (Rehabilitation) Rehabilitasyon kavramının Türkçe kar ılı ı Türk Dil Kurumu tarafından “iyile tirme” olarak açıklanmaktadır. Bazı kaynaklarda “Sa lıkla tırma” ya da “Daha iyi duruma getirme” de denilen bu kavram, eskimi kent dokusunun ve çöküntü bölgesi haline gelmi alanların belli yerlerinin iyile tirilmesi/ sa lıkla tırılması ile yeniden kullanıma açılmasını ifade etmektedir (Polat, 2008: 54). Koruyucu eylem biçimlerinden olan Kentsel iyile tirme, “bir yerle im yerinin tümünü ya da bir bölümünü, i levlerini gere i gibi yerine getirilemez durumdan kurtarmak, özellikle oturulabilirlik niteliklerini yitirmi ve eskimi konut alanlarını daha üstün i görü ölçünlerine kavu turmak” olarak tanımlanmaktadır. Kentsel alanın özgün niteli ine zarar veren, aykırı tüm olu umların ayıklanması kentsel iyile tirmenin hedefleri arasındadır (Kele , 1980: 196; Demirsoy, 2006: 26) Kele ’e göre kentsel iyile tirmenin amacı, deformasyonun ba ladı ı ancak özgün niteli i henüz kaybolmamı kavu turulmasıdır (Kele , 2002: 431). olan kent parçalarının eski hallerine 35 Bu çalı mada Kentsel yile tirme yöntemine örnek olarak, Türkiye’den Bursa Büyük ehir Belediyesi tarafından uygulanan “Bin yılda Osmanlı Köyü, Cumalıkızık” ve Dünyadan Almanya’nın uygulamı oldu u “Potsdam Meydanı” Kentsel Dönü üm projeleri verilmi tir. “Bin yılda Osmanlı Köyü, Cumalıkızık” Projesi Tablo 8’de, “Potsdam Meydanı” projesi de Tablo 9’da uygulama yöntemleri, yerel yönetimlerin rolü ve projelerin amaçları açısından incelenmi lerdir. Tablo 8: Bursa Yıldırım Belediyesi Bin Yılda Ya ayan Osmanlı Köyü Cumalıkızık Projesi Uygulama Yöntemi Kentsel yile tirme, Koruma Canlandırma Yerel Yönetimlerin Rolü Yıldırım Belediyesi, l Özel daresi ve Mimarlar Odası Bursa ubesi tarafından “çalı ma gurubu” olu turulmu tur. Projenin Amacı 700 yıllık Osmanlı Köyü Cumalıkızık’ı 3. bin yıla ta ımak için Cumalıkızık’ta sit alanı içinde doku bütünlü ü ve karakteri bozulmamı , korunması gerekli anıtsal ve sivil mimarinin, sokak ve meydanların iyile tirilmesi amaçlanmı tır. Kaynak: Yıldırım Belediyesi yayını(2008), Yıldırımlı Olmak imdi Çok Güzel, Bursa, s.7-11’den uyarlanmı tır. Yıldırım Belediyesi liderli inde yürütülen proje ile henüz yok olamamı fakat yok olmaya yüz tutmu olan tarihi Cumalıkızık evlerinin eski hallerine kavu turulması ve korunması için ba latılan çalı malar halen devam etmektedir. Tablo 9: Almanya “Potsdam Meydanı” Kentsel Dönü üm Projesi Uygulama Yöntemi Kentsel yile tirme (Rehabilitation) Yerel Yönetimlerin Rolü Özel sektör lider, Yerel yönetimler, yönlendirme ve destekleme yapmı tır. Projenin Amacı Yeniden kurgulanacak olan kentin bu parçasının di erlerinden izole olmamasını sa lamak. Alı veri birimleri, kültürel yapılar, küçük i yerleri, konut alanları ve büro alanlarından olu acak bir “metropol merkezi” yaratılmasıdır. Kaynak: Demirsoy M. S. (2006): “Kentsel Dönü ümün Kent Kimli i Üzerindeki Etkisi (Lübnan – Beyrut - Solidere Kentsel Dönü üm Projesi Örnek Alan ncelemesi) ’nden uyarlanmı tır. 36 Özel sektörün liderli inde gerçekle en proje ile Almanya ve Berlin’in simgelerinden biri olan meydanın tarihsel de eri ve özgünlü ü dikkate alınarak gerçekle tirilmi ve de erlerini yitiren meydanın eski de erlerine kavu turulması amacı ile kentsel iyile tirme yöntemi kullanılarak kentsel dönü üm projesi uygulanmı tır (Demirsoy, 2006: 84,85). 1.4.3. Kentsel Yenileme (Renewal) ya da Kentsel Yeniden Olu um-Yeniden Hayat Verme (Regeneration) Kentsel dönü üm kavramı ilk olarak 19 yüzyılda Avrupa’da bazı bölgelerin yıkılıp yeniden yapılması yani kentsel yenileme ile ortaya çıkmı tır. Kentsel dönü üm ve kentsel yenileme kavramlarının birbirleri ile karı tırılma nedeni de budur. Avrupa’da ki kentsel yenileme projeleri kamu sektörünün liderli inde ve iki farklı temele dayanarak gerçekle tirilmi tir. O dönemde gerçekle tirilen kentsel yenileme projelerinin temellerini 1851 yılında ngiltere’de çıkartılan “Konut Kanunu” ve 1851-1873 Fransa’da Paris kenti için olu turulmu olan “Haussmann 5 Operasyanları” olu turmaktadır (Polat, 2008: 55). Türkiye’de ise kentsel yenilemenin temelleri, Osmanlı Döneminde modernle me çabalarından olan ah ap bina yerine kagir yapıların in a edilmesi, geni yollar açılması, parklar yapılması ile ba lamı ve Cumhuriyet Dönemi’nde ba kent Ankara’nın planlanması ile devam etmi tir (Öner, 2007: 10). Kentsel yenileme, kentin zaman içerisinde çe itli nedenlerle çöküntüye u ramı kısımlarının yıkılıp yerlerine yenilerinin yapılmasını ifade eden ve yenilenme anlamına gelen renewal ile “kentin tümüyle bozulmu , yok olmu , köhnele mi , dolayısıyla çöküntü bölgesi haline gelmi alanlarda yeni bir dokunun yaratılması veya mevcudunun iyile tirilmesi ile bu alanların kente kazandırılmasını ifade eden ve 5 Fransa’da, 19. yüzyılın ortalarında, III. Napolyon’un, Paris’in imar i leriyle görevlendirdi i Haussmann’ a yaptırmı oldu u büyük çaptaki operasyon.Paris bugünkü mimarisi bu operasyonlarla olu mu tur (http: // www.boyut pedia.com). 37 yeniden olu um anlamına gelen” regeneration kelimelerinin Türkçe kar ılı ı olarak kullanılmaktadır (Genç, 2003: 415). Kentsel dönü üm kavramı ile sıklıkla karı tırılan kentsel yenileme kavramı, kent bilim terimleri sözlü ünde “Kamu giri imi ya da yardımıyla, yoksul kom uluklarının temizlenmesi, yapıların iyile tirilmesi, korunması, daha iyi barınma ko ulları, tecim ve i leyim olanakları, kamu yapıları sa lanması amacıyla, yerel tasarı ve izlenceler uyarınca, kentleri ve kent özeklerinin tümünü ya da bir bölümünü, günün de i en ko ullarına daha iyi yanıt verebilecek duruma getirmek” olarak tanımlanmaktadır (Türk Dil Kurumu, 2008). Kele kentsel yenilemeyi; gerek yerle me düzeni, gerekse mevcut yapıların durumu bakımından ya ama ve sa lık ko ullarının iyile tirilmesi olana ı bulunmayan alanlardaki yapıların tümünün veya bir bölümünün ortadan kaldırılarak yeniden imar edilmesi olarak tanımlamaktadır (Polat, 2008: 54). Kubat ve Özden’e göre ise kentsel yenileme; kent içindeki alanların sosyal, kültürel, ekonomik ve fiziki geli im yönünden yoksun oldu u kesimlerinin geli ime açılması ile uygulanmaya ba lanmı bir kavramdır. Ancak daha geni bir ifadeyle; kamu-özel sektör ve halk katılımını savunan, yoksul bölgelerin ıslahına ve yapı-çevredonatı üçlüsünün iyile tirilmesine çalı an, ki ilerin yasam mekanlarının yanında ticaret ve sanayi sayesinde ekonominin de ilerlemesini amaçlayan; bununla birlikte, kent merkezlerini, günümüz ya amına entegre olabilecek niteli e kavu turmak bakımından geli tirilmi bir planlama çalı ması olarak tanımlanmaktadır (Öner, 2007: 4-5). Kentsel yenileme kavramı, temel olarak a a ıda yer alan üç maddenin uygulanabilirli inin sa lanmasını amaçlamaktadır (Öner, 2007: 5): 1) Kent merkezlerindeki ve tarihi mekanlardaki çöküntü alanlarını yenileme çalı malarıyla geli tirmek ve fiziksel dokunun rehabilitasyonu ve süreklili ini sa lamak. 38 2) Geli tirilmesi ve yenilenmesi planlanan alan sakinlerinin ekonomik yönden rahatlamalarını amaçlayan ve ekonomik ya amı yenileyen çalı malar yapmak. 3) Yenilenmesi amaçlanan fiziksel dokunun geli tirilmesi ve buradaki ekonomik ko ulların iyile tirilmesinin ardından, insanlar için ya anabilir mekanlar yaratmak üzere kentsel huzuru ve canlılı ı sa lamak için yeni ortamlar olu turmak. Kentsel Yenilemenin uygulanaca ı alanları belirleme kriterleri ekil 3’de gösterilmi tir: ekil 3: Kentsel Yenileme Alanları Belirleme Kriterleri Kentsel Yenileme Alanları Belirleme Kriterleri Sorunlar ve Potansiyeller: Yenileme çalı ması yapılacak alandan beklenilen sorunlu ancak geli ime açık olmasıdır. Kaynak: Öner Alan Yapısı: Yenileme yapılacak alanın kültürel, sosyal ve ekonomik kimli inin olması gerekmektedir Kaynak, Zaman, Mekan Uyumu: Yenileme yapılacak alanın sınırları çok geni ancak zaman ve kaynak kısıtlı ise; alan içinde bir pilot bölgeler seçilmelidir. ebnem (2007), Kentsel Yenileme Kapsamında Kentsel Dönü üm Projelerinin stanbul Küçükçekmece Kentsel Dönü üm Projesi Örne inde rdelenmesi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Peyzaj Mimarlı ı Anabilim Dalı Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Bartın, s.12. Marris’e göre kent yenilemeyle, kentin bir bölgesindeki çürümeye yüz tutmu yapıların düzeltilmesi, onarılması yanında, de er kaybına u ramı alanlarda ortaya çıkan toplumsal sorunların da çözülmesi amaçlanmaktadır (Genç, 2003: 418). Tüm bu kentsel yenileme tanımlarından hareketle kentsel yenilemenin yapılabilmesi için gerekli olan ba lıca unsurun “ ehrin köhnele me e ilimi” oldu u söylenebilir. 39 Kentsel dönü üm kavramı ile karı tırılan kentsel yenileme kavramı pek çok yazar tarafından kentsel dönü ümün uygulama yöntemi olarak kabul edilmi ve kentsel dönü üm uygulama yöntemleri ba lı ı altında açıklanmı tır. Ço unlu un görü ü oldu u için bu çalı mada da kentsel yenileme kentsel dönü üm’ün uygulama yöntemlerinden biri olarak açıklanmı tır. Kentsel yenileme örnekleri Tablo 10 ve Tablo 11’de verilmi tir. Tablo 10: Bursa Büyük ehir Belediyesi Atatürk Kültür Merkezi & Merinos Kültür Parkı Koruma ve Yenileme Projesi Uygulama Yöntemi Kentsel Yenileme , Koruma Yerel Yönetimlerin Rolü Bursa Büyük ehir Belediyesi Proje yapıcı ve yürütücü Projenin Amacı Kültür, sanat, sosyal alanlar, ye il alanlar, farklı bitki örtüsü ile ehrin ortasında yeni bir ya am merkezi olu turmak. 110 bin m2 alanda teknolojinin tüm yeniliklerini bir araya getirmek. Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi'nin 1800 ve 800 ki ilik salonları ulusal ve uluslararası kongre, seminer, toplantı, konser, opera, etkinliklerin konferans organizasyonları, bale, tiyatro düzenlenmesine gibi kültürel imkan verecek ekilde düzenlenmesi. Merinos Parkı içerisine de Çayevi-cafe, Süs havuzu, restaurant, 3 km yürüyü yolu, 20 Bin m2 özgürlük alanı, çocuk oyun alanları yapılması amaç edinilmi tir. Kaynak: http://www.bursa-bld.gov.tr’den uyarlanmı tır. Bursa Merinos fabrikası, 1933-1937 yılları arasında uygulanan I. Be Yıllık Kalkınma Planı’nda tekstil, suni ipek vb. alanların yer almasına istinaden 1938 yılında kurulmu tur. “Sümerbank Merinos Yünlü Sanayi Dokuma Fabrikası” ,Türk ekonomi tarihinde simge haline gelmi olan bu tekstil fabrikası 2 ubat 1938’de Atatürk tarafından açılarak faaliyete girmi tir. 2004 yılında ise fabrika Özelle tirme yüksek Kurulu tarafından kapatılmı tır. Kapatılan fabrika ve arazisi 2004 yılında Bursa Büyük ehir Belediyesi’ne devredilmi tir. Proje kapsamında fabrika arazisinin Merinos Kültür Parkı adıyla ye il alan olarak düzenlenmesi; Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi 40 adıyla da Türkiye’nin en büyük kongre ve kültür merkezi in ası; aynı alanda Ulusal Tekstil Müzesi, Modern Sanat Müzesi ve Spor Müzesi olu turulması hedeflenmi tir (Bursa Büyük ehir Belediyesi Yerel Gündem 21, 2008: 18). Bu proje Kültür ve Turizm Bakanlı ı tarafından Bursa’nın kongre kentleri arasına alınmasını sa lamı tır. Bursa için yeni bir merkez yaratılmasının amaç edinilmi tir. Proje 110 bin m2 alanda uygulanmaktadır. Projede teknolojinin tüm yeniliklerinin kullanılmaktadır. Bursa için oldukça önemli olan bu proje halen devam etmektedir. (Konçak, 2008: 16). Tablo 11: ngiltere Elephant & Castle Yenileme Projesi Uygulama Yöntemi Kentsel Yenileme (Renewal) Yerel Yönetimlerin Rolü Londra Southwark Belediyesi ile özel sektör arasında kamu-özel sektör i birli i Projenin Amacı Barınma, çalı ma ve rekreasyon ko ullarının iyile tirilmesi. Ula ım a larının iyile tirilmesi, yerel halk için i imkanlarının yaratılması, yerel halkın projede aktif rol alabilmesinin sa lanması, fırsat e itli inin sa lanması. Ticari ve bo zaman geli imi için alan ortaya çıkartmak, yüksek kaliteli ve iyile tirilmi konularla yeni bir mahalle yaratmak. Bölgesel giri özelli iyle Elephant & Castle’ı kilit ula ım çıkartmak.Sürdürülebilir a ı ve olarak yerel öne ekonomik aktiviteleri desteklemek ve yöre halk için istihdam imkanları sa lamaktır. Kaynak: Demirsoy M. S. (2006): “Kentsel Dönü ümün Kent Kimli i Üzerindeki Etkisi’nden (Lübnan - Beyrut - Solidere Kentsel Dönü üm Projesi Örnek Alan ncelemesi)” uyarlanmı tır. Elephant & Castle Londra’nın Southwark ilçesinde ula ımı açısından önemli bir yerdedir. “Sosyal sorunların ve trafikten kaynaklanan hava kirlili i gibi çevresel sorunların yo un olarak görüldü ü …yetersiz kalmı belediye konutlarıyla çevrelenmi gerileyen bir ticaret merkezi konumundadır” (Keskin ve Ark, 2003 aktaran Polat, 2008: 57-58). Kentsel Dönü üm Projesi ile bölgede hedeflenenler; toplu 41 ta ımacılı a geçilmesi,yerel ekonominin canlandırılması,sosyal açıdan güçlü bir birle medir. Projenin uygulanması olu turulan “ortaklık kuruluna” verilmi tir. Bu ortaklık kurulunda çe itli alt gruplar olu turulmu tur. lk a amada bu gruplar ve faaliyet alanları u ekilde belirlenmi tir ( nce, 2006: 86): - “Çevre ve Yasam Kalitesi Grubu; Elephant & Castle’ın bütün çevresini ve yasam kalitesini iyile tirilmesine yol gösterecek olan projelerle ilgilenmektedir. (örne in daha az kirlilik, daha fazla açık alan, daha iyi sa lık, daha az suç gibi) - E itim ve Ö retim Grubu; e itim, ö retim ve istihdama daha iyi eri ebilirlik sa lama yoluyla yerel insanların fırsatlarını iyile tirmeyi amaçlamaktadır. - Yerel s Konsorsiyumu; dönü üm projesinin özelliklede yerel is sektörüne etkileri ve sundu u fırsatları inceleyen grup.” Proje kapsamında pek çok alt grupta çalı malar yürütmü lerdir.Proje sonucunda toplum faydaların dü ünülerek gerçekle tirilmi ve mevcut sorunlarından kurtulmu bir alan kamu-özel sektör ve sivil toplum kurulu larının katılımıyla gerçekle tirilmi tir. 1.4.4.Kentsel Yenile me (Renaissance) Kentsel dönü üm uygulamalarında kentsel koruma, kentsel iyile tirme, kentsel yenileme yöntemlerinin kullanılması ile ortaya çıkan sonuçlar neticesinde; kentlerde kimlik kaybı, tektip haline gelen kentler gibi bazı eksikliklerin ortaya çıktı ı görülmü tür. Bu olumsuz sonuçların belirginle meye ba laması ile yeni bir kentsel dönü üm uygulama yöntemi olu turulması gereklili i ortaya çıkmı ve “kentsel yenile me” yönteminin temelleri atılmaya ba lanmı tır. Kentsel yenileme yerine uygulanması önerilen ngilizce “urban renaissance” kavramının Türkçe kar ılı ı olan “kentsel yenile me” kentsel yenilemeden farklı olarak kentte yapılacak olan 42 de i ikliklere halkın katılımını öngörmekte ve dönü üm yapılacak kent mekanının o mekanda ya ayan insanlarla birlikte ele alınması, o mekanda ya ayan insanların de erleri ile kentsel ya amın yeniden canlandırılması hedeflenmektedir (Demirsoy, 2006: 30-31). Tablo 12: Bursa Büyük ehir Belediyesi Kültürpark Yenile me Sa lıkla tırma Projesi Uygulama Yöntemi Kentsel Yenile me, Kentsel yile tirme Yerel Yönetimlerin Rolü Proje yapıcı ve yürütücüdür. Projenin Amacı Kültür Park adı verilen alanın kente yararlı olacak ekilde düzenlenerek içinde bulundu u yıkıntı durumundan daha iyi bir duruma getirilmesi ve toplumun hizmetine sunulması amaç edinilmi tir. Kaynak: http://www.bursa-bld.gov.tr/’den uyarlanmı tır Bursa halkının rahat, huzurlu, güvenli ve do ayla ba ba a olabilece i bir mekan yaratmak için olu turulan Kültürpark Yenile me Sa lıkla tırma Projesi ile; Mevcut binalar parkın yapısına uygun olarak düzenlenmi . 90 Bin m2 yeni ye il alan kazanılmı , iki Bin yeni a aç dikilmi , bisiklet evi ve yürüyü yolları yapılmı , spor kompleksi yapılarak (basketbol, hali saha, plaj voleybolu, tribün ve halka açık spor aletleri), çevre duvarları ve göl yenilenmi tir (http://www.bursa-bld.gov.tr, 2008). Tablo 13: Atina “Queen’s Tower Park” Kentsel yile tirme ve Yenile me Projesi Uygulama Yöntemi Kentsel Yenile me (Renaissance) Yerel Yönetimlerin Rolü Sular daresi, Demiryolu idaresi, Tarım Bakanlı ı, Ekolojik Tarım Derne i, Yenilenebilir Enerji Kaynakları Merkezi gibi birimler proje için bir araya gelmi lerdir. Projenin Amacı Atina'nın kuzey batısında yer alan dü ük gelir grubunun yer ya adı ı 66 hektarlık "Oueen's Tower Park" bölgesinde ye illendirme, a açlandırma, su oyunları, yaya ve bisiklet yolları, organik ekim yöntemleri, sürekli "ye il fuar" alanları olu turmak ve Atina bölgesi bitki örtüsünün tanıtıldı ı açık hava müzesi olu turarak çevresel ve ekonomik yenile me gerçekle tirmek Kocamemi G. N.(2006): “Kentsel Dönü üm Süreci Kızılçe me Örne i,” Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi 43 Atina'nın kuzey batısında yer alan dü ük gelir grubunun yer seçti i "Oueen's Tower Park" bölgesinin çevresel ve ekonomik yenile mesi projenin ana hedefidir.Proje Atina'nın Planlama ve Çevre Koruma Organizasyonu tarafından kentin ye illendirme programı ile birle tirilmi tir. Bu hedef do rultusunda Sular daresi, Demiryolu idaresi, Tarım Bakanlı ı, Ekolojik Tarım Derne i, Yenilenebilir Enerji Kaynakları Merkezi gibi birimler proje için bir araya gelmi ler ve çevre tasarımı ile sosyal faktörler bir arada dü ünülerek proje hazırlanmı tır (Kocamemi, 2006: 44-45). 1.4.5.Kentsel Yeniden Canlandırma (Revitalization) Bazı kentsel alanlar zamanla canlılıklarını kaybederler i te kentsel yeniden canlandırma canlılıklarını kaybeden bu alanların özellikle tarihi kent merkezi olan yerlerin alınacak bazı sosyal önlemlerle eski canlılıklarına tekrar kavu turulmasını ifade etmektedir (Polat, 2008: 54). ngilizce “revitalization” kelimesinin Türkçe kar ılı ı alan “yeniden canlandırma” sosyo-kültürel, ekonomik veya fiziki açıdan bir çöküntü süreci ya amakta olan kentlerin çöküntüye neden olan parçalarının ortadan kaldırılması veya de i tirilmesi sonucunda, o alanın tekrar hayata döndürülmesi, canlandırılmasıdır (Genç, 2003: 414). Kentsel Canlandırma’ya örnek olarak bulundukları alanları eski canlılıklarına kavu turmayı amaçlayan Bursa Osmangazi Belediyesi “Kültür Yolu Canlandırma Projesi” ile “Trafalgar Meydanı Kentsel Dönü üm Projesi” verilebilir. 44 Tablo 14: Bursa Osmangazi Belediyesi “Kültür Yolu Canlandırma Projesi” Uygulama Yöntemi Kentsel Yeniden Canlandırma (Revitalization) Yerel Yönetimlerin Rolü Lider Projenin Amacı Abdal Mehmed Camii-Galle Han ve Çevresi’nde çevre düzenlemesi, dinlenme alanları, yaya yolları yapılarak proje alanının kentin cazibe merkezine haline gelmesi, Bursa’nın Tarihi dokusunu gün yüzüne çıkarılması 20 si uygulama projesi olmak üzere, yakla ık 70 projeyi bir çatı altında toplayan “Kültür Yolu Canlandırma Projesi”, Kamberler Tarih ve Kültür Parkı Turizm Koordinasyon ve Bilgi Merkezi Projesi, Gökdere Medresesi Kültür Merkezi Projesi, Tuz Pazarı Sa lıklıla tırma Projesi, Kayhan Hamamı Restorasyonu ve Çevre Sa lıklıla tırma Projesi, Davut Pa a Hamamı-Eski ehir Hanı ve Batpazarı Kentsel Tasarım Projesi ve Reyhan Pa a Hamamı ve Çevresi Kentsel Tasarım Projelerinde hedeflenen ba arıya ula mayı amaçlamaktadır. Kaynak: http://www.bursa-bld.gov.tr’den uyarlanmı tır. “Kültür Yolu Canlandırma Projesi” ile Bursa Osmangazi Belediyesi sınırları içinde yer alan ve eski canlılıklarını çe itli nedenlerle kaybetmi olan tarihi de eri olan alanların tekrar eski canlılıklarına kavu turulmaları amaçlanmaktadır. Tablo 15: Trafalgar Meydanı Kentsel Dönü üm Projesi Uygulama Yöntemi Kentsel Yeniden Canlandırma (Revitalization) Yerel Yönetimlerin Rolü Yerel yönetim lider fakat uygulamada özel sektör ve sivil toplum örgütleri ile ortak. Projenin Amacı Mekanın eskiden oldu u gibi Londra’da ya ayan halk ve turistler tarafından ziyaret edilmesinin sa lanması ve bu ziyaretleri engelleyen trafik sorunun çözülerek meydanın eski canlılı ına kavu turulması amaçlanmı tır. Kaynak: Demirsoy M. S. (2006): “Kentsel Dönü ümün Kent Kimli i Üzerindeki Etkisi (Lübnan - Beyrut - Solidere Kentsel Dönü üm Projesi Örnek Alan ncelemesi)” ’nden uyarlanmı tır. 45 Londra’da 1805 Trafalgar Sava ı anısına yapılmı olan Trafalgar Meydanı “çe itli aktivite ve organizasyonların yapıldı ı, kentin bulu ma noktalarından birisidir. Bu alan; yeni yıl kutlamaları, sivil toplum örgütlerinin organizasyonları, politik toplantılar, festivaller, turizm turlarının gezi noktası gibi birçok eylemin odak noktasında bulunmaktadır”. Ancak zamanla meydanın yollarla çevrili olmasından dolayı trafik meydan etrafında sorun olmu ve meydan yukarıda sayılan eylemlerin odak noktası olmaktan çıkmı tır (Demirsoy, 2008: 78). Meydanın eski canlılı ını kaybetmesinden dolayı yerel yönetim birimi,özel sektör ve sivil toplum kurulu ları i birli i yaparak “Trafalgar Meydanı Kentsel Dönü üm Projesi” olu turulmu ve meydan eski canlılı ına kavu turulmu tur. 1.4.6.Soylula tırma (Gentification) Kentsel dönü üm uygulama yöntemlerinden anlamı ve adı en fazla tartı ılanı “soylula tırma” dır. Soylula tırma kavramı ço u yazar tarafından ngilizce Gentification kavramının Türkçe kar ılı ı olarak kabul edilmi tir. Ancak bu kavramı “seçkinle tirme” olarak çevirmenin daha do ru oldu unu savunan yazarlarda vardır. Ço unlu un görü ü olarak “gentification” kelimesinin Türkçe kar ılı ı “soylula tırma” olarak kabul edilmektedir. Soylula tırma , “en basit ve sınırlı tanımıyla, dar gelirlilerin ya adı ı, kent içerisinde köhnele mekte olan konut alanlarına, daha üst sınıfların yerle meye ba laması sürecidir” (Ciravo lu ve slam, 2006: 37). Bu ekilde tanımlanan ve ilk defa 1950-1960 yılları arasında Londra ve New York’ta örnekleri görülen “Gentification”, Glass’ın 1964 yılında 1861 ve 1911 yıllarında Edinburgh’un Stockbridge semtinde i çiler için in a edilmi olan kötü durumdaki konutların orta halli insanların konutu haline gelemsini sa layan yenile tirme sürecine verdi i isimdir (Kuban, 2006: 57; Ciravo lu ve slam, 2006: 37). 46 Soylula tırma çalı malarına örnek olarak, ülkemizde Bursa Yıldırım Belediyesi’nin gerçekle tirmi oldu u “Akça layan Bahçeli Evleri Projesi” ve spanya’da gerçekle tirilen “Barselona Poblenou Dönü üm Projesi” verilmi tir. Akça layan Bahçeli Evleri Projesi Tablo 16’da, Barselona Poblenou Dönü üm Projesi ise Tablo 17’de yerel yönetimlerin rolü ve projenin amaçları açısından gösterilmi tir. Tablo 16: Bursa Yıldırım Belediyesi Yıldırım Akça layan Bahçeli Evleri Projesi Uygulama Yöntemi Soylula tırma (Gentification) Yerel Yönetimlerin Rolü Yıldırım Belediyesi projenin uygulandı ı alanı kamula tırmı ve bu projede liderlik rolü üstlenmi tir. Proje Yıldırım Belediyesi ve TOK tarafından yürütülmü tür. Projenin Amaçları lçede planlı kentle meye model te kil etmek amacıyla; 775 konut, sosyal, idari ve anfi-tiyatro gibi kültürel tesislerin yapılması. Kaynak: Yıldırım Belediyesi yayını (2008), Yıldırımlı Olmak imdi Çok Güzel, Bursa, s.6’dan uyarlanmı tır. Yıldırım Belediyesi tarafından gecekonduların bulundu u 301.000 m2’lik alanda uygulanan Kentsel Dönü üm Projesi kapsamında kentsel dönü üm alanında in a edilen lüks konutlar ile daha önce burada bulunan gecekondu sakinlerinin yerlerini Soylula tırma yöntemi ile bu lüks konutlarda ya ayacak insanların alması hedeflenmektedir (Yıldırım Beldiyesi, 2008: 6). Yıldırım Belediyesi’nin gecekonduların yerlerine lüks konutlar in a etmesinin ardında yatan di er bir neden de Yıldırım’ın “gecekondu semti Yıldırım” imajının de i tirmek istemesidir. 47 Tablo 17: spanya-Barselona Poblenou Dönü üm Projesi Uygulama Yöntemi Soylula tırma (Gentification) Yerel Yönetimlerin Rolü Barselona Belediyesi, Genel Metropoliten Plan'ın yeni sektöre uyumu ve Poblenou'nun dönü ümü için özel bir süreç ba latmı tır. Bu proje için özel yasal düzenlemeler olu turulmu tur. Projenin Amaçları Eski sanayi merkezi olan Poblenou'yu teknoloji ve ara tırmaya yönelik yeni fonksiyonlara açmak, mevcut konutların onarılması, yenilemesi, kentin bilgi kentine dönü türülmesi, bölgedeki tarihi sanayi yapılarının ve alanlarının yeni kullanımlarla korunarak, konut ve di er aktiviteler için yeniden kullanıma açılması, kentin güneydo usunun kıyı ile bütünle mesi, konut stokunun de erlendirilmesi, yeni teknolojiler ve üretimin yeni biçimleri ile kültür üretimi ve yaygınla tırılması ve özellikle sanatçılara yönelik olarak olu turulan sanat atölyeleri ile kentin bu bölgesine yeni bir imaj kazandırılması. Sanayi ehri olan Poblenou, sanayile menin etkisi ile yo un göçlere maruz kalmı ve zamanla ehir içinde i çi mahalleleri olu mu tur. Bu i çi mahalleleri zaman geçtikçe yoksulluk mahalleleri olmu lardır. Barselona Poblenou Dönü üm Projesi’nin amacı bu yoksulluk mahallelerinin yıkılarak yerlerine yapılacak lüks konutlara yeni sakinlerinin getirilmesi ve bölge sakinlerinin bu bölgeden uzakla tırılmasıdır. Proje bu amaç do rultusunda geli me göstermi tir (Kocamemi, 2006: 47-48). 48 1.5.Kentsel Dönü üm Projeleri ve Islah mar Planları Ülkemizde sanayile menin ba laması ile birlikte büyük ehirlere yo un göçler olmu tur. Bu göçlerle gelenler kentlerde barınma sorunlarını kendileri çözmü ler ve gecekondu adını verdi imiz yapıları ortaya çıkartmı lardır. Ba langıçta sorun te kil etmeyen bu yapılar arttıkça sorun yaratmaya ba lamı lardır. Ortaya çıkan bu sorunlar gecekondu afları ve imar yasaları ile çözülmeye çalı ılmı tır. Islah mar Planları gecekondu sorununa yönelik olarak ortaya çıkan gecekondu afları neticesinde ortaya çıkmı tır. Islah mar Planları “gecekondu alanlarını düzenli konut stokuna dönü türmeyi amaçlamaktadır” (Ataöv ve Osmay, 2007: 68). Son yıllarda önemi artan ve sıklıkla duydu umuz kentsel dönü üm projeleri ise ıslah imar planları gibi gecekondu alanlarında uygulanmanın yanı sıra kent merkezlerinde, sanayi alanlarının kent merkezlerini terk etmesi sonucu olu an alanlarda ve afetler sonucunda ortaya çıkabilecek kentsel riskleri azaltmak için de uygulanmaktadırlar. Tablo 18: Kentsel Dönü üm Projeleri ve Islah mar Planlarının Kar ıla tırılması Tanım Kentsel Dönü üm Projeleri Islah mar Planları Kamu, özel sektör ve halk katılımını - Islah imar planları, yasa ve savunan, yoksul bölgelerin ıslahına yönetmelik ve yapı - çevre - donatı üçlüsünün belirlenmi iyile tirilmesine mümkün olan ve ko ulları ile çalı an, ki ilerin ile özellikleri yerlerde yapılması yasam mekanlarının yanında ticaret onaylanma ve sanayi sayesinde ekonominin de olarak farklılıkları açık olarak ilerlemesini belirlenmi olan planlardır amaçlayan; bununla birlikte, kent merkezlerini, günümüz ya amına niteli e uyum sa layabilecek kavu turmak geli tirilmi bir bakımından planlama çalı masıdır (Turok, 2004: 63). - Islah usulüne imar yönelik uygulaması, yapıla ması yasal olmayan bir alanın yasal hale getirilmesi ve o alanda yapıla ma hakkı verilerek ya ayanlara güvence verilmesidir. 49 Amaçları Kentsel Dönü üm Projeleri Islah mar Planları - - Çöküntü bölgesi haline gelmi alanları - bu olu mu durumlarından topluluklarının veya Çöküntü bölgesi haline gelmeye sınırları belli edilmek suretiyle, aday alanların çöküntü bölgesi mevcut haline alınarak dengeli, gelmesini engelleyici Canlılı ını yitirmi alanları eski - kavu turup sa lı ı olu turan kaldırıp durumu alanlarının, da dikkate düzenli ve için Islah-imar planları gecekondu alanlarını düzenli konut stokuna dönü türmeyi amaçlamaktadır. toplumun hizmetine sunmak. Toplum yerle me sa lıklı hale getirilmesi canlılıklarına - yapı kurtarmak. önlemler almak. - Düzensiz ve sa lıksız biçimde tehdit alanları ortadan yerlerine toplum yararına hizmet eden alanlar yapmak. - Toplumun refah seviyesini yükseltmek. - Sürdürülebilir kentle me sa lamak. Uygulama - Gecekondu alanlarında, Alanı/Alanları - Kent merkezlerinde, - Sanayi - toplulu u alanlarının kent merkezlerini terk etmesi sonucu Afet zararlarını - kazanmı Üzerinde bir yerle me alanı ya da ve niteli i gecekondu alanlarında, olu an alanlarda, - Bir yerle me alanı ya da yapı yapı toplulu u niteli i kazanmı imar mevzuatına aykırı kentsel riskleri azaltmak için. yapılar bulunan hisseli arsa veya arazilerde, - Üzerinde imar planı ve mevzuatı hükümlerine aykırı yapılanmalar bulunan ve bu nedenle uygulama kabiliyeti kalmamı olan imar planı olan alanlarda, - Islah mar Planı olabilecek nitelikleri ta ımadı ı belediye ya da valilikçe parselasyon belirlenen, planı özel bulunan alanlarda yapılır, eklindedir. 50 Kentsel Dönü üm Projeleri Hazırlık A aması Islah mar Planları - Projenin uygulanaca ı alana karar Belediye ve mücavir alan sınırları verilmesi. içinde ilgili belediyelerce yapılan - Alana uygun projenin hazırlanması veya yaptırılan bu nitelikli planlar - Projede uygulanacak yöntem ya da belediye meclislerince onaylanarak yöntemlerin belirlenmesi. - Proje alanında kamula tırma yapılması. yürürlü e girer ve onay tarihinden itibaren 1 ay süre ile ilan edilir. Bu süre içerisinde planlara itiraz edilir. tirazlar, belediye meclislerince incelenerek kesin karara ba lanır. 3030 sayılı Kanuna tabi olan büyük ehir belediyelerinde ise; ilçe belediye meclis kararı alınmak suretiyle, büyük ehir belediye ba kanlı ınca onaylanarak yürürlü e girer. Kullanılan - Kentsel Koruma Yöntem/Yöntemler - Kentsel yile tirme belgesi verilmesi sonra - Kentsel Yenileme Islah Planı yapılması. - Kentsel Yenile me - Kentsel Yeniden - Canlandırma - Soylula tırma Yasal Dayanak Dönü üm Alanları Hakkında Kanun - Gecekondulara önce tapu tahsis mar- 6896 Sayılı Islah mar Planları Tasarısı Yerel Yönetimlerin - Rolü Yerel yönetimler proje yapıcı, - yaptırıcı, - - Projeyi tek ba larına uygulayıcı, Belediye veya Valilik tarafından uygulanmaktadır. - Yerel yönetim birimleri liderdir. Projeyi kamu - özel ortaklı ı ile Özel sektör uygulayıcı, yapmaktadır. ile i birli i Projeyi özel sektörü denetlemek artı ile özel sektöre uygulatıcı, Kaynak: Dönü üm Alanları Hakkında Kanun Tasarısı ve 6896 Sayılı Islah mar Planları’ndan uyarlanmı tır. 51 1.6.Kentsel Dönü üm Uygulamalarında Ortaya Çıkan Sosyal, Ekonomik ve Yasal Sorunlar Kentsel Dönü üm koruma, iyile tirme, yenileme, yenile me, yeniden canlandırma ve soylula tırma yöntemlerinin kullanılarak “çe itli nedenlerle çöküntüye u ramı , köhnemi , eskimi , bozulmu ya da bu süreçlerin henüz ya anmakta oldu u kent parçalarının yeniden hayata döndürülmesidir.” (Özden, 2008:45). Kent parçalarının yeniden hayata döndürülmesinde sosyal, ekonomik ve yasal sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlar ekil 4’te verilmi tir. ekil 4: Konut Alanlarının Yenilenmesinde Ortaya Çıkan Sorunlar SOSYAL SORUNLAR -Yerle ik nüfusun gelece ine karar verme (Alandan süreli ya da süresiz ta ıma, yerinde muhafaza etme, soylula tırma, sosyal sa lıkla tırma, sosyal kalitenin yükseltilmesi, v.s.) -Etnik sorunları çözümleme -Halka yönelik bilgilendirme ve e itim programları - kna etme ve projeyi benimsetme YASAL SORUNLAR -Mülkiyet yapısından kaynaklanan sorunlar -Planlama mevzuatından kaynaklanan sorunlar -Di er yasal mevzuattan kaynaklanan çatı malar EKONOM K SORUNLAR -Alanda ya ayan nüfusun genel ekonomik durumu -alanda yer alan kiracı ve ev sahibi dengesi -Devlet, yerel yönetim ve özel sektör yardımları dengesi -Devlet te vikleri, yerel yönetim yardımları ve özel sektör dengesi -Kamula tırma ve satın alma bedellerinin kar ılanabilmesi Kaynak: Özden Pelin Pınar (2008), “Kentsel Yenileme”, mge Yayınevi, stanbul, s.236 Yerle ik nüfusun gelece ine karar verme ile ortaya çıkan sosyal sorunların ba ında halkın fikrinin alınmadan bölgede ya ayan halk dü ünülmeden ya da halka yeterli bilgi verilmeden kentsel dönü üm projesi uygulanması yer almaktadır. Yasal sorunlarda mülkiyet yapısından kaynaklanan sorunlar ile planlama mevzuatından kaynaklanan sorunlar yer almaktadır. Kentsel dönü üm uygulamaları içinde ekonomik sorunlarda önemli bir yere sahiptir.“Alanda ya ayan nüfusun genel ekonomik durumu yanında, alanda kiracı ve ev sahibi dengesi de konut alanlarının yenilenmesinde büyük bir rol oynamaktadır. Devletin ve yerel yönetimlerin konut yenileme alanlarına 52 yaptıkları yardımlar ve yatırımlar ile özel sektör yatırımları, kamu ve özel sektör için bir ekonomik getirisi olmadı ından, di er alanlara oranla kısıtlıdır.” Bu nedenlerden ötürü projenin uygulandı ı alandaki halk ekonomik yönden zor duruma dü mektedir (Özden, 2008: 235-236). Bu sorunlarla kar ıla ılmaması ya da bu sorunların çözümü için; -Halk yapılacak proje ile ilgili olarak bilgilendirilmeli ve halk projeye dahil edilmelidir. Proje uygulanacak alanda ya ayan halka proje sonrasında hayatlarında olacak de i iklikler net olarak anlatılmalıdır. -Yasadan kaynaklanan sorunlar merkezi yönetim ile birlikte çözülmelidir. -Mal sahibi ve kiracıların maruz kaldıkları ekonomik sorunlar da yerel yönetimler ve merkezi yönetim tarafından alınacak tedbirler ile en aza indirilmeli hatta tamamen ortadan kaldırılmalıdır. Ülkemizde Kentsel Dönü üm uygulamaları son zamanlarda büyük illerde sıklıkla gerçekle tirilmektedir. Bu nedenle 2005 yılında ülkemizde Kentsel Dönü üm uygulamaları ile ilgili olarak “Dönü üm Alanları Hakkında Kanun Tasarısı” hazırlanmı tır. Bu tasarı ve sorunları “Kentsel Dönü üm Yasa Tasarısı ve Sorunlar” ba lı ı altında anlatılmı tır. 1.6.1.Kentsel Dönü üm Yasa Tasarısı ve Sorunlar Kentsel Dönü üm Yasa Tasarısı, sınırlarının çizilmemi olması, yolsuzluklara çok açık olması ve uygulanaca ı bölgede ya ayan halkı bulundukları bölgeden ayrılmaya mecbur bırakarak halkı kentsel dönü üm projesi öncesinde ve sonrasında ma dur etmesi, Türkiye Cumhuriyet’i Anayasa’sı ile çeli mesi gibi pek çok eksikli e sahiptir ve yeterli de ildir. 53 1.6.1.1. Tasarının/Yasanın Ta ıdı ı Teknik Belirsizlikler Kentsel Dönü üm Yasa Tasarısı6 Kentsel dönü üm yapılacak alanların sınırlarının çizilmemi olması, yerel yönetimlerin kentsel dönü üm yapacakları alan ile ilgili olarak kimseye kar ı sorumlu olamamaları ve neden kentsel dönü üm projesi yapılması gerekti i gibi konularda hesap verme yükümlülü ünün bulunmamasından ötürü pek çok sorunu beraberinde getirmi tir. Kentsel dönü üm projeleri yolsuzluklara açıktır. Tasarıda verilen bazı tarihlerin neden özellikle seçildikleri bilinmemektedir. Tasarıda “dönü üm amaçlı imar planı” ve “dönü üm amaçlı parselasyon planı” olmak üzere iki farklı plan öngörülmektedir. Ancak bu iki planda mar mevzuatımıza ve plan hiyerar isine uymamaktadır. Ayrıca “planlamaya ili kin etüdlerin” kimler tarafından yapılacakları ve “sadece hak sahipli i saklı kalmak kaydıyla tasfiye”nin ne anlama geldi i ve nasıl yapılaca ından bahsedilmemi tir. Bu tasarı sınırları net bir ekilde belli olmadı ı için Türk Silahlı Kuvvetlerine ait harekat, e itim, savunma amaçlı alanlar dı ında kentsel ve kırsal tüm alanlarda “bilim, teknik, sanat ve sa lık kurallarına uygunluk, afetlere ve kentsel risklere duyarlılık” ile tüm ülkeyi kapsayacak bir tasarıdır. Tasarının amaç maddesi ve genel gerekçesi dikkatle incelendi inde; kentin ve kentte ya ayan insanların sorunlarına çözüm üretmek için sa lıklı bir ya am çevresinin olu turulmasına yönelik bir yasa tasarısı oldu u ifade edilmi tir. Ancak çok önemli olan “çevre” ya da “do a” ya uygunluktan veya bunların korunacaklarından bahsedilmemi tir. Ayrıca 2/B orman arazileri de kentsel dönü üm yapılabilecek alanlar arasında girmi tir. Gerekçe ve amaç maddelerdeki hedeflere bakıldı ında demokratik olmayan, temel hak ve özgürlükleri yok sayan, yürürlükteki hukuki düzenlemelerle çeli en ve çatı an, hukukun temel ilkelerine ve Anayasa’ya aykırılık gösteren hükümler içerdi i görülmektedir (Alıca, 2006: 3-8). Kentsel Dönü üm Yasa Tasarısı’nın ortaya çıkardı ı önemli bir di er noktada “ülkemizde bir çok bürokratik engelle kar ıla an yabancı yatırımcılar bu bürokratik engellerden, i ve eylemler katma de er vergisi, özel tüketim vergisi dahil her türlü vergi, resim ve harçlardan kurtulmaktadırlar. Bu tasarı ile mar Yasası, 6 EK 3 54 Belediye Yasası gibi bazı yasaların üzerinde olacak olan bir yasa çıkartılmak istenmektedir” (Yücel, 2006: 36-40; http://www.tema.org.tr /2B/KiminOrmanı.htm). Ancak yıkıntı alanları, gecekondu alanları, eski yerle im alanları, afet riski bulunan alanlar ve sanayi alanlarında sa lıklı, toplumun yararına ya am alanları yaratılması için gereklidir. te bu noktada ülkemizde kentsel dönü üm uygulamalarının ba arıya ula abilmesi ve bu yasa tasarısındaki eksikliklerden do abilecek sorunların engellenmesi için yerel yönetimlere önemli görevler dü mektedir. Bu nedenle kentsel dönü üm projelerinde yerel yönetimlerin görevleri yasa ile kesin çizgilerle belirlenmelidir. Ayrıca yerel yönetimler kentsel dönü üm projeleri olu tururlarken mimarlar, ehir plancıları, projenin uygulanaca ı yerdeki halk, sosyologlar, psikologlar vb. ile i birli i yapmalıdırlar (Özden, 2008a: 3): 1.6.1.2. Tasarının/Yasanın Halka Olumsuz Etkileri Yerel yönetimlerin olumlu tutumları, yasa tasarısında görevlerinin sınırlarının kesin olarak belirlenmesi ve projenin uygulanaca ı bölgedeki halkın istekleri de göz önüne alınacak olursa kentsel dönü üm projeleri ba arıya ula acaktır. Kentsel Dönü üm projelerinde yasa tasarısı dı ında ortaya çıkan di er önemli bir noktada kentsel dönü üm projesi uygulanan alanda ya ayan halkın durumudur. “Kentlerin yıpranmı dokularının yenilenmesini ve kentin yeniden yapılandırılmasını hedefleyen kentsel dönü üm planı, kent merkezlerine yerle mi bulunan kent yoksullarının ya am alanlarını hedefliyor. Bu alanlarda; göç ya da ba ka nedenlerle olu an ve kentin büyümesi ile birlikte kent merkezine dahil olan gecekondu bölgeleri, roman mahalleleri bulunuyor” (Bilgin, Yener, Sultan, 2008: 8). Kentsel dönü üm projeleri bölgede ya ayan halkı ev sahibi ve kiracı olarak ikiye ayırarak etkilemektedir. Bazı kentsel dönü üm projeleri tapu sahiplerine proje sonrasında yapılacak konutlarda eski evlerini pe inata sayarak oturma imkanı tanımaktadır. Ancak proje öncesinde bu bölgede oturan kiracılar proje sonrasında in a edilecek konutların kiralarını ödeyemeyecekleri için bu bölgeden göç etmektedirler. Bazı projeler ise ev sahiplerine proje sonrasında Bursa Kamberler’de oldu u gibi o 55 bölgede oturma imkanı tanımamaktadır. Kamberler’de uygulanan kentsel dönü üm projesi ile tapu sahiplerinin evleri 40-50 bin YTL’ye kamula tırılmı evlerini satmayanlar ise dava edilmi ve dava sonucunda öncekinden çok daha az bir fiyata evlerini satmak zorunda bırakılmı lardır. u anda Kamberler’de kiracı olanlar yıkılan evlerinin ardından Kamberler’de tuvaleti ve mutfa ı olmayan dükkanlarda onlarda yıkılıncaya kadar oturmaya ba lamı lardır. Parasını alan ev sahipleri ise; Kamberler dı ında ev satın almak istemi ler ama kendilerine ev satılmadı ı için bazıları alamamı tır. Ev satın almayı ba aranlar ise yeni mahallelerinde kom uları tarafından istenmemi lerdir (Bilgin, Yener, Sultan, 2008: 8-11). Özellikle romanların ya adıkları alanlarda yapılan kentsel dönü üm projeleri sonrasında bölgeden göçe zorlanan romanlar gittikleri yerde kiracı olarak bile ev bulamamaktadırlar. Ev bulanlar ise uyum sorunu ile kar ıla arak gittikleri yerdeki halk tarafından dı lanmaktadırlar. Bursa’da gecekondu alanlarında uygulanan kentsel dönü üm projelerinin birço unda belediyeler proje öncesinde o bölgede ya ayan halkı ma dur etmemek için yine aynı bölgede TOK i birli i ile alt ve orta gelir gurubu için evler in a etmektedirler. Fakat Türkiye’de di er ehirlerde uygulanan kentsel dönü üm projelerinin ço unda o bölgede ya ayan halk göçe zorlanmaktadır. Göç ile insanlar i lerinden, kom ularından, akrabalarından ayrılmakta ve hiç tanımadıkları bir yerde hayatlarını tekrar kurmaya çalı maktadırlar. 56 K NC BÖLÜM 2.BURSA’DA KENTSEL DÖNÜ ÜM Marmara Bölgesi’nin Güney Marmara bölümünde yer alan Bursa, 40 derece Do u meridyeni, 28-30 derece Kuzey paralelleri arasındadır. Yüzölçümü 10.819 km2 olan kent Uluda ’ın yamaçlarına kurulmu tur. Çok eski bir yerle im yeri olan kentte, Hitit, Lidya, Frigya, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı kültürlerinin izleri bulunmaktadır. Bursa Büyük ehir Belediyesi sınırları içerisindeki ilçeler ve yüzölçümleri öyledir: Nilüfer Belediyesi yüzölçümü 378 km2, Osmangazi Belediyesi yüzölçümü 399 km2 ve Yıldırım Belediyesi yüzölçümü 397 km2’dir. Bursa ili ve ilçe sınırları Harita 1’de; toplam 1.081.954 hektar alana sahip arazi da ılımları da Tablo 19’da gösterilmi tir (Ku ku, 2007: 5- 8; Bursa Büyük ehir Belediyesi, 2008). Harita 1: Bursa li ve lçe Sınırları Haritası Kaynak: Bursa Büyük ehir Belediyesi Yerel Gündem 21 “Bursa Mevcut Durum Raporu”, 2007: 5’ten uyarlanmı tır. 57 Tablo 19: Bursa’daki Genel Arazi Da ılımı Arazi Kullanım Durumu Alan (Ha) Toplam Yüzölçümü Oranı (%) Tarım Arazisi 429.599 39,71 Orman ve Fundalık 490.311 45,32 Çayır Mera ( ) 22.604 2,08 Tarım dı ı Arazi ( ) 40.204 3,72 Su Yüzeyleri 49.709 4,59 a) znik Gölü 30.800 b)Apolyont (Uluabat) Gölü 16.600 c)Akarsu Yüzeyleri 1.466 d)Baraj ve Gölet Yüzeyleri 843 ∗ ** *** Meskun Araziler ( ) 49.537 4,58 TOPLAM 1.081.954 100,00 Kaynak: Bursa Büyük ehir Belediyesi 2007 yılı Yerel Gündem 21 “Bursa Mevcut Durum Rapor”undan uyarlanmı tır. 2.1.Bursa’nın Tarihi ve Mimari Geli imi Bursa’nın tarihi Neolitik (MÖ 800-500, Cilalı Ta Devri) ve Kalkolitik (MÖ 550-300, Bakır, Ta Devri) dönemlerine kadar uzanmaktadır. MÖ 700 yılında Trakya’da Strümon Nehri kenarında yerle mi olan Bitynler ve Tnyniler skit saldırılarına kar ı koyamayarak tarihte Phrygia diye bilinen bugünkü Bursa’nın bulundu u bölgeye göç etmi ler ve bu bölgeye Bithynia adını vermi lerdir. Bursa adını kurucusu Bithynia Kralı Prusias’tan almaktadır. Kral Prusias’ın do al kayalıklar üzerine surlar in a ettirmesi ile ortaya çıkan ve adını verdi i bu kentin adı zamanla Prusa’ya ve ardından da Bursa’ya dönü mü tür. Kent MÖ 74 yılında Roma mparatorlu u tarafından i gal edilmi ve MS 385 yılına kadar Roma’ya ba lı Eyalet Valisi tarafından yönetilmi tir. MS 385-1326 yılları arasında da kent Bizans’ın egemenli inde olmu tur 4342 Sayılı Mera Kanunu kapsamında 17 ilçede gerçekle tirilen çalı malar sonucunda tespiti yapılan mera alanı. ∗ ** Yerle im ve çevre yolu in aatı nedeni ilke bir bölüm arazi tarım dı ı araziye dönü mü tür. *** Meskun mahaller ile mülkiyeti Milli Emlak Müdürlü ü’ne ait olup tarımsal faaliyetin sürdürülmedi i di er araziler. 58 (Vardar, 2007: 183; Kaplano lu, 2008: 39; Bursa Büyük ehir Belediyesi, 2008; http: // bursahakkinda.com). Bursa, 1204-1261 yılları arasında Nikaia’ya bugünkü znik’e ba lı kale içinde bir kent olmu tur. 1307 yılında ise Osman Bey tarafından ku atılan Bursa 6 Nisan 1326 yılında Osman Bey’in o lu Orhan Bey tarafından ele geçirilmi ve Osmanlı Beyli i Bursa’da yerle ik düzene geçmi tir. 1326 yılında Osmanlıların eline geçen Bursa o dönemde; Kale, ç Kale ve Kale Altı’ndan olu maktadır. Kale, 800 metre uzunlu unda 500 metre geni li inde 67 kule ve 5 kapıdan olu maktadır. ç Kale denilen ve kentin yöneticilerinin ya adı ı 17 kulesi bulunan alan ise kentin en önemli alanını olu turmaktadır. Kentte ya ayanların evleri kale ve iç kale arasındaki mahallelerde bulunmaktadır. Kenti olu turan son ö e ise kentin ana giri i olan do u kapısını ifade eden Kale Altı’dır. Ayrıca 1326 yılında Bursa’da yerle im sadece Hisar içi (kale içi)’ indedir. Bursa bu dönemde yedi mahalleden olu maktadır. Kent içinde yedi ibadethane (kilise ya da manastır), bir hamam, bir çar ı ve 20 dükkan vardır. 1335 yılında Bursa yerle ik düzene geçen Osmanlı Beyli inin ba kenti olmu ve Orhan Gazi surlar içinde olan kenti, Orhan Gazi Külliyesi’ni surlar dı ına yaptırtarak surların dı ına ta ımı tır. Ayrıca surların dı ında bazı noktalarda cami, hamam, imarethane, darül ifa, medrese gibi yapılar in a ettirterek bu yapıların etrafına konut alanları yaptırtmı tır. Orhan Gazi’nin kenti surların dı ına ta ıma amacı Anadolu’da gelen ve gelecek olan Türk boylarına surların dı ında yer hazırlanmasıdır (Kuter, 2007; Ku ku, 2007; 15; Tekeli, 2007: 63-64; Kaplano lu, 2008: 39). Osmanlı döneminde Bursa’da mimari anlamda çok büyük geli meler olmu tur. 19. yüzyıldan itibaren atlı arabaların ehir içinde ula ım için kullanılmaya ba laması yeni yolların yapılması ve kentteki yolların geni letilmesi ihtiyacını do urmu tur. Ayrıca tarihi anıtların restorasyonu, yeni mahallelerin olu turulması, yeni kapı ve kurumların in ası gibi kapsamlı dönü üm çalı maları Bursa’da ilk kez gündeme gelmi ve uygulanmı tır (Aslano lu, 1998; Arabacı, 2007: 178; Oral, 2008: 80-81). Osmanlı döneminde Bursa’da tarihi eserlere ili kin koruma ve restorasyon bilincinin varlı ı görülmektedir (O uzo lu, 2007: 152). Ayrıca Bursa’da Osmanlı’nın; 59 lk üniversitesi, ilk çifte hamamı, ilk spor alanı, ilk bedesteni, ilk medreseli camii, ilk hastanesi, ilk çar ılı köprüsü, ilk Türkçe kitabeli camii, ilk ka ıthanesi, ilk ipek fabrikası, ilk modern filatür tesisleri (ipek çekme tesisi), ilk krom madeni, ilk tiyatrosu, ilk ve tek ipekçilik okulu, ilk ehir dulhanesi açılmı tır (Kuter, 2007: 12-39). Cumhuriyet’in ilanı ile de Bursa önemli bir sanayi, tarım ve kültür ehri olarak varlı ını devam ettirmi tir. “Cumhuriyet dönemi ile birlikte planlama çalı malarına ba lanan ehirde, 1960’lı yıllardan itibaren sanayinin önemi artmı , kentin nüfus ve kentsel geli imi hızlı bir de i ime u ramı tır”. Bu de i im nüfus artı ı, çevre kirlili i, gecekondula ma gibi pek çok sorun do urmu tur (Bursa Büyük ehir Belediyesi Yerel Gündem 21, 2008: 17). Günümüzde Bursa’da zamanla olu mu olan gecekondu bölgeleri, kentsel dönü üm uygulamalarıyla farklı birer yapıya kavu turulmaya çalı ılmaktadır. Bursa Büyük ehir Belediyesi ve ba lı bulunan merkez belediyeler Osmangazi Belediyesi, Yıldırım Belediyesi’nde pek çok kentsel dönü üm uygulaması yapılmı ve yapılmaktadır. Nilüfer Belediyesi’nde ise yapılmı ya da yapılmakta olan bir kentsel dönü üm projesi yoktur. Kentsel dönü üm projeleri ve uygulandıkları belediyeler “Bursa Büyük ehir Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm” ba lı ı altında anlatılmı tır. 2.2.Bursa Büyük ehir Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm Projeleri Bursa Osmangazi Belediyesi, Yıldırım Belediyesi ve Nilüfer Belediye’lerinin ba lı bulundu u Büyük ehir Belediyesi tarafından yönetilmektedir. Bursa Büyük ehir Belediyesi’nin yürüttü ü Kentsel Dönü üm Projelerinden tamamlananlar, devam edenler ve halen proje a amasında olanlar Tablo 21’de gösterilmi tir. 1988 yılında kurulan Bursa Büyük ehir Belediyesi tarafından yürütülen Kentsel Dönü üm Projeleri ve amaçları Tablo 20’de verilmi tir. 60 Tablo 20: Bursa Büyük ehir Belediyesi Tarafından Uygulanan Kentsel Dönü üm Projeleri Projenin Adı Kentsel Dönü üm Amacı Yeni Kent Hali Gürültü kirlili ine neden olan ve yıkıntı bölgesi haline gelmi olan halin yerine Bursa’nın “tarım kenti” kimli ini güçlendirecek olan modern kent halinin in a edilmesidir. Kent Meydanı ve Çar ısı Canlılı ını kaybetmi durumundaki olan ve 10 yıldır yıkıntı bölgesi Santral Garaj’ın eski canlılı ına kavu turulmak istenmesi Nilüfer Vadisi 5.500 metre uzunlu undaki alanın ye il alan olarak düzenlenerek halkın hizmetine sunulması amaçlanmı tır. Emirsultan Bu bölgede ya ayan halkın refah seviyesinin yükseltilmesi için bölgede bazı de i iklikler yapılması planlanmı tır. Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi 110 bin m2’lik alanda ulusal ve uluslar arası kongre, seminer, toplantı, konferans, konser, opera, bale, tiyatro gibi kültürel etkinliklerin düzenlenmesine imkan verecek ekilde düzenlenmesi amaçlanmı tır. Merinos Parkı Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün açtı ı Cumhuriyet döneminin ilk fabrikalarından biri olan Merinos Fabrikası’nın yeniden canlandırılması ve kültürel bir yapı olarak halkın hizmetine sunulması amaç edinilmi tir. Hamitler Toplu Konut Projesi Bursa Büyük ehir Belediyesi'nin “Hamitler Toplu Konutlar” projesinin amaçları, kentteki konut açı ını kapatmak ve sosyal konut projelerine katkıda bulunmaktır. Sıcaksu Kentsel Dönü üm Projesi Bölgede bulunan deri sanayinin bölgeden ta ınmasından sonra bölgede olu an alanın bursa halkına faydalı bir hale getirilmesi amaçlanmı tır. Kent Meydanı Geli tirme Projesi Bursa’nın yıkıntı kaybetmi kent bölgesi haline gelmi ve canlılı ını merkezlerinin eski canlılıklarına kavu turulması yıkıntı görünümlerinden kurtarılması amaçlanmı tır Kaynak: http://www.bursa-bld.gov.tr’den uyarlanmı tır. 61 Tablo 21: Büyük ehir Belediyesi’nin Yürüttü ü Projelerin Durumları Proje Adı Durumu Yeni Kent Hali Tamamlandı Kent Meydanı ve Çar ısı Tamamlandı Nilüfer Vadisi Devam Ediyor Emir Sultan Devam Ediyor Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi Devam Ediyor Merinos Parkı Devam Ediyor Hamitler Toplu Konut Projesi Tamamlandı Sıcaksu Kentsel Dönü üm Projesi Proje A amasında Kent Meydanı Geli tirme Projesi Proje A amasında 2.2.1.Osmangazi Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm Eski Bursa yerle iminin merkezi olarak kabul edilen bölgenin üçte ikisi Osmangazi Belediyesi sınırları içerisindedir. 18.06.1987 tarih ve 3391 sayılı kanunla kurulan Osmangazi Belediyesi, 26 Mart 1989 tarihinde yapılan Mahalli dareler Seçimleri sonucu seçilen Ba kan ve Meclis üyeleri ile fiilen olu mu tur. Belediye sınırları içerisinde; Hanlar Bölgesi, Hisar Bölgesi, üç külliye, 1800’e yakın anıtsal yapı bulunmaktadır. Osmangazi belediyesi bugüne kadar pek çok kentsel dönü üm projesine imza atmı tır. Osmangazi Belediyesi tarafından yürütülen projeler ve amaçları Tablo 22’de gösterilmi tir. 62 Tablo 22: Osmangazi Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm Uygulamaları Projenin Adı Kentsel Dönü üm Yapılma Nedeni ve Amacı Kamberler Kentsel Kent merkezinde olmasına ra men “çöküntü bölgesi” haline gelmesi Dönü üm Projesi vb.. Uygulanacak proje ile bu bölgenin modern, sa lıklı bir alan haline gelmesi ve yeniden canlanmasıdır. Do anbey Kentsel Bölgede kontrolsüz sanayile me, ka ıt üzerindeki planların araziye Dönü üm Projesi uygulanamamı olması vb.. Yunuseli Kentsel Plansız yapıla ma, kaçak yapıla mayı engellemek ve belediye sınırları Dönü üm Projesi içindeki konut talebini toplu konut ve düzenli yapıla mayla sa lamak amacıyla. Tabakhaneler Kentsel Bölgede yo un olarak bulunan dericilerin toplum sa lı ını tehdit Dönü üm Projesi etmesi, çarpık yapıla ma. Yeni Hal Kentsel Bulundu u alanda trafik ve gürültü kirlili ine nende olan “Yeni Hal” Dönü üm Projesi olarak bilinen meyve-sebze halinin ehir dı ına ta ınmasıdır. Hurdacılar Kentsel Dericiler, hurdacılar ve dökümcüler gibi, yerle im alanlarında faaliyet Dönü üm Projesi gösterdi inde gürültü ve görüntü kirlili ine yol açan , toplum sa lı ını tehdit eden meslek gruplarının ehir dı ına çıkartılması. Osmangazi Belediyesi sınırları içindeki sosyal altyapıdan mahrum Kent Meydanları mahallerin her birine bir meydan yapılması amaç edinilmi tir. Parklar Yeni yapılacak parkların yanında önceden yapılmı olan fakat kullanılamaz durumdaki parkların yenilenmesidir. “Her mahalleye hizmet binası” projesi bir “Her mahalleye bir hizmet binası” projesi ile Sa lık, sosyal tesis, muhtarlık, çok amaçlı salon, BUSK , TEDA gibi kurulu lar tarafından kullanılmak üzere hizmet binalarının in a edilmesi. Gökdere Spor ve E lence Do u Garajı ile Patates So an Hali arasındaki yakla ık 250 dönümlük Parkı Projesi alanın cazibe merkezi haline getirilmesi amaçlanmaktadır. Geçmi e Saygı, Gelece e “Saltanat Kapı, Surlar, Fetih Kapı, Yer Kapı, Zindan ve Kaplıca Kapı, Yatırım Projesi Bey Sarayı, Abdal, Gökdere Medresesi, Kayıhan, Haraççıo lu Medresesi, Irgandı Köprüsü, Karaba -i Veli Kültür Merkezi, Ördekli Hamamı, Tuz Han, Tuz Pazarı, Geyve Han, Uzun Çar ı, Okçular Çar ısı, Erta Çar ısı, Galle Han, Seyyid Usul Kültür Merkezi, Eskici Mehmet Dede, Oruç Bey, Somuncu Baba, Üftade Tekkesi, Muradiye Hamamı, Bursa Evleri, Sümbüllü Bahçe Kona ı, Merinos Tren stasyonu, Gurabahane-i Laklakan, Bizim Mahalle, Çe meler” tarihi eserlerinin zaman içerisinde yok olmasının engellenmesi ve özgünlü ünün korunması amaç edinilmi tir. Kaynak: 2008’de Osmangazi Belediyesi tarafından çıkartılan bilgilendirme notundan uyarlanmı tır. 63 2.2.2.Yıldırım Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm 1987 yılında Kurulan Yıldırım Bursa’nın merkez ilçelerinden biridir. Yıldırım, Bursa’nın en fazla gecekonduya sahip olan ve en fazla göç alan ilçesidir. Bu nedenle Bursa’da Kentsel Dönü üm’e en fazla ihtiyaç duyan ilçe sıralamasında ilk sıradadır. Yıldırım Belediyesi uygulanan kentsel dönü üm projelerinde “Kentsel Yenileme, Kentsel yile tirme ve Soylula tırma” yöntemlerini kullanılmaktadır. Yıldırım Belediyesi tarafından yürütülen Kentsel Dönü üm Projeleri Tablo 23’te gösterilmi tir. Tablo 23: Yıldırım Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm Uygulamaları Projenin Adı Kentsel Dönü üm Nedeni ve Amacı Yıldırım Akça layan Sa lıksız ve düzensiz yapıla ma sorununa çözüm üretmek.Bu Bahçeli Evleri Kentsel bölgede ya ayan halkın ba ka yerlere ta ınmasını sa layarak bu Dönü üm Projesi bölgede yapılacak olan lüks konutlar ile bu bölgede soylula tırma yapmak. Sinandede Mahallesi Kasım Önadım Bulvarına cepheli uyulandırma adalarında7 mevcut Kentsel Dönü üm Projesi yapıla ma ve hissedar sayısının fazla olması, imar planı 1. Etap kararlarının yıllardır uygulanamaması Yi itler Mahallesi Toplu Sa lıksız ve düzensiz yapıla ma sorununa çözüm bulmak, mevcut Konut Projesi yapıla mada kentsel dönü ümü sa lamak, kaçak yapıla mayı engellemek ve Belediye sınırları içindeki konut talebini toplu konut ve düzenli yapıla mayla sa lamak amacıyla Beyazıt Mahallesi Kentsel Sa lıksız ve düzensiz yapıla ma sorununa çözüm bulmak, mevcut Dönü üm Alanı yapıla mada kentsel dönü ümü sa lamak, kaçak yapıla mayı engellemek ve Belediye sınırları içindeki konut talebini toplu konut ve düzenli yapıla mayla sa lamak lçe dahilindeki ihtiyaç sahiplerinin konut ihtiyacının giderilmesi amaç edinilmi tir. Cumalıkızık Kentsel 700 yıllık bir geçmi e sahip olan Cumalıkızık Köyü’nün mevcut Dönü üm Projesi yapısının korunması ve canlandırılması ile 3 bin yıla ta ınması hedeflenmi tir. 7 mar kanununun 18.maddesi uyarınca yapılan arazi ve arsa düzenlemesi i inin eski dildeki adıdır (http://www.mimar.cc) 64 Projenin Adı Kentsel Dönü üm Nedeni ve Amacı Kaplıkaya Kentsel Dönü üm Yıldırım’da bir merkez alan in a etmek ve bu alan içerisinde Projesi Yıldırım’ın simgesi olan ; Ye il Türbe, teleferik, Emir Sultan Cami, Atatürk Kö kü, Irgandı Köprüsü, Yıldırım Darü ifası, Cumalıkızık Eleri, Yıldırım Cami, Ye il Cami ve Yıldırım Belediyesi Hizmet Binası’nın minyatürlerinin bulundu u “Minia Yıldırım” in a edilmesidir. Yıldırım Külliyesi ve Molla Bu Yegan Medresesi Kentsel düzenlenmi ve Molla Yegan Kültür Merkezi ile de bu alanların Dönü üm Projesi Bursa’nın ya am mekanları arasına girmesi hedeflenmi tir. tarihi alanların proje ile Yıldırım Külliye’si yeniden Kaynak: 2008’de Yıldırım Belediyesi tarafından çıkartılan bilgilendirme notundan uyarlanmı tır. 2.2.3.Nilüfer Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm Bursa’nın merkez ilçelerinden biri olan Nilüfer’de Kentsel Dönü üm Projesi uygulanmamı tır. Nilüfer Belediyesi Kentsel Dönü üm Projeleri’ne ihtiyaç duymamaktadır. Bunun nedenleri, bu ilçede ya ayan halkın gelir düzeyinin yüksek olmasından dolayı buradaki yapıların düzenli ve imar kurallarına uygun yapılmı olması ve Nilüfer Belediyesi’nin sınırları içerisinde Yıldırım ve Osmangazi Belediyelerinde oldu u gibi eski yerle im yerlerinin bulunmamasıdır. 65 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3.KENTSEL DÖNÜ ÜM’DE YEREL YÖNET MLER N BAKI AÇISI: BURSA BÜYÜK EH R BELED YES ÖRNE Bu bölümde Bursa ilinde, Bursa Büyük ehir Belediyesi ve ba lı bulunan merkez belediyeler; Osmangazi Belediyesi, Nilüfer Belediyesi ve Yıldırım Belediyesi’nde Kentsel Dönü üm Uygulamalarına yerel yöneticilerin bakı açısının belirlenmesi amacıyla anket uygulaması yapılmı tır. Ara tırma modeli, yöntemi ve bulguları bu bölümde açıklanmı tır. 3.1.Ara tırma Modeli Yapılan ara tırmanın ilk a amasında ke fedici ara tırma yöntemi seçilmi tir. Bunun nedeni ara tırılan konunun temel niteliklerinin anla ılmasıdır. Ara tırmanın amacı göz önünde bulundurularak tanımlayıcı ara tırma yöntemi yürütülmü tür. Bu çalı mada anket yöntemiyle toplanması planlanan veriler çerçevesinde Kentsel Dönü üm Projesi’ne dahil olan/olmayan belediye ba kanlarının bakı açıları dikkate alınaca ından bu yöntem uygulanmı tır. Veri toplama, belli bir zaman sürecinde yüz yüze görü me yöntemiyle devam etmi tir. 66 3.2.Evren ve Örneklem Ara tırma Bursa Büyük ehir Belediyesi ve ba lı belediyelerde gerçekle tirilmi tir. Bunun nedeni; Bursa’da ba arılı Kentsel Dönü üm Projeleri gerçekle tirilmi olmasıdır. 3.3.Verilerin Toplanması Anket formunda Belediye Ba kanları’nın Kentsel Dönü üm’e bakı açıları ve bu konudaki olumlu/olumsuz dü ünceleri ölçülmeye çalı ılmı tır. Bu ara tırma Likertin Be li ölçekleme sistemi kullanılarak yapılmı tır. Yapılan ara tırma, ara tırılan olguların belirli bir andaki durumunu ortaya koymak amacıyla yapıldı ından ve tez için verilen sürede bitirilmesi gerekti inden anlık olarak yürütülmü tür. 3.4.Verilerin Çözümü ve Yorumlanması Veriler anket formu ile elde edilmi tir. Bursa Büyük ehir Belediyesi ve ba lı merkez belediyelerin ba kanlarının Kentsel Dönü üm’e bakı açıları ve olumlu/olumsuz dü üncelerinin verileri SPSS istatistik programı kullanılarak analiz edilmi tir. 3.5.Ara tırma Bulguları Türkiye’de kentsel dönü üm uygulamalarında yerel yönetimlerin rolüne ili kin frekans da ılım tablolarının yanı sıra likert ölçek tipi soruların frekans ve yüzde frekans da ılımları ile ortalama ve standart sapmaları tablolar halinde verilmi tir. 67 3.5.1. Bursa’da Kentsel Dönü üm Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolüne li kin Frekans Da ılım Tabloları Ankete katılan Bursa Büyük ehir Belediyesi ve merkez belediyeler; Osmangazi Belediyesi, Nilüfer Belediyesi ve Yıldırım Belediyesi’nde ki katılım oranları, belediyelerin kurulu tarihleri, yerel yöneticilerin görevleri, yerel yöneticilerin için kentsel dönü ümün ne anlama geldi i, hangi kentsel dönü üm yönteminin uygulandı ı, neden kentsel dönü üme ihtiyaç duyuldu u, kentsel dönü üm uygulamalarında yerel yönetim birimlerinin hangi ölçüde sorumlu oldukları, ba arılı bir kentsel dönü üm için ne gerekti i, kentsel dönü üm projelerinin devam edip etmeyece i, ortak kentsel dönü üm projesinin olup olmadı ı, kentsel dönü üm uygulamasının yapıldı ı bölgedeki halkın akıbeti, Bursa ilinde kentsel dönü üm projelerinin uygulama alanları, kentsel dönü üm projelerinde en fazla önem verilen konu, kentsel dönü üm projelerinin finansmanı, kentsel dönü üm projelerinin ne kadar sürede bir uygulanması gerekti i tablolar halinde ele alınmı tır. Tablo 24: Anketin Yapıldı ı Belediyeler ve Katılımcı Sayılarına li kin Frekans Da ılımları Frekans % Frekans Büyük ehir Belediyesi 15 23,4 Nilüfer Belediyesi 15 23,4 Osmangazi Belediyesi 16 25,0 Yıldırım Belediyesi 18 28,1 Toplam 64 100,0 Bu anket Bursa Büyük ehir Belediyesi ve merkez belediyeler; Osmangazi Belediyesi, Nilüfer Belediyesi ve Yıldırım Belediyesi’nde toplam 64 yerel yönetici ile yapılmı tır. Ankete katılan yöneticilerin %23,4’ü Büyük ehir Belediyesi’nden, %23,4’ü Nilüfer Belediyesi’nden, %25,0 Osmangazi Belediyesi’nden, %28,1’i Yıldırım Belediyesi’ndendir. 68 Tablo 25: Belediyelerin Kurulu Tarihlerine li kin Frekans Da ılımları Frekans % Frekans 1987 49 1988 15 23,4 Toplam 64 100,0 76,6 Bursa’da belediyelerde çalı anların verdikleri bilgiler do rultusunda. Bursa’da 1987 yılında kurulan belediyeler %76,6 1988 yılında kurulmu olan belediyeler ise %23,4’tür.Bu tabloya göre Bursa’daki belediyelerin kurulu tarihleri yenidir. Fakat olu umları kurulu ları yeni olan bu belediyelerde kentsel dönü üm çalı maları uygulanmaktadır bunun nedeni ise bu belediyelerin olu umlarının eski olu udur. Tablo 26: Ankete Katılan Yerel Yöneticilerin Görev Da ılımlarına li kin Frekans Da ılımları Frekans Belediye Ba kanı Belediye Ba kan Yardımcısı Müdür Müdür Yardımcısı % Frekans 4 11 37 6,3 17,2 57,8 2 3,1 ef 2 3,1 Di er 8 12,5 64 100,0 Toplam Anketi cevaplayanlardan %6,3’ünün Belediye Ba kanı, %17,2’sinin Belediye Ba kan Yardımcısı, %57,8’inin Müdür, %3,1’inin Müdür Yardımcısı, %3,1’inin ef, %12,5’inin di er ( ç Denetçi, Bölge Plancısı, Daire Ba kanı) mesleklerden oldu u tespit edilmi tir. Ankete en fazla katılanlar %57,8’lik oranla müdür olarak görev yapanlardır. Müdürleri %17,2’lik oranla Belediye Ba kan Yardımcıları izlemektedir. 69 Tablo 27: Bursa’da Belediye Yöneticilerinin Bakı Açısıyla Kentsel Dönü üm Frekans Kentsel Yenileme Kentsel Yenile me Kentsel yile tirme Kentsel Koruma Kentsel Yenileme ve Kentsel Yenile me Kentsel Yenileme ve Kentsel yile tirme Kentsel Yenileme ve Kentsel Koruma Kentsel Yenileme ve Kentsel Yeniden Canlandırma Kentsel Yenile me ve Kentsel yile tirme Kentsel yile tirme ve Kentsel Koruma % Frekans 21 32,8 2 3,1 8 12,5 2 3,1 2 3,1 4 6,3 2 3,1 1 1,6 1 1,6 1 1,6 Kentsel Yenileme, Kentsel Yenile me, Kentsel yile tirme, Kentsel Koruma, Kentsel Yeniden Canlandırma Toplam 2 3,1 46 71,9 Cevap Vermeyenler 18 28,1 Toplam 64 100,0 Bursa ilinde ankete katılan yerel yöneticilerin, kentsel dönü üm dedi imizde sizce ne anla ılıyor sorusuna verdikleri cevaplara bakıldı ında %32,8’i kentsel dönü üm’ü kentsel yenileme, %3,1’i kentsel yenile me, %12,5’i kentsel iyile tirme, %3,1’i kentsel koruma, %3,1’i kentsel yenileme ve kentsel yenile me, %6,3’ü kentsel yenileme ve kentsel iyile tirme, %3,1’i kentsel yenileme ve kentsel koruma,%1,6’sı kentsel yenileme ve kentsel yeniden canlandırma, %1,6’sı kentsel yenile me ve kentsel iyile tirme, %1,6’sı kentsel iyile tirme ve kentsel koruma, %3,1’i kentsel yenileme, kentsel yenile me, kentsel iyile tirme, kentsel koruma cevaplarını vermi lerdir. Ankete katılanların %28,1’i ise bu soruya cevap vermemi tir. Tablo 27’ye göre bir sıralama yapacak olursak birinci sırada %32,8’lik oranla kentsel yenileme, ikinci sırada %12,5’lik oranla kentsel iyile tirme, üçüncü sırada ise %6,3’lük oranla kentsel yenileme ve kentsel iyile tirme yer almaktadır. Buradan çıkan sonuca göre Bursa’da yerel yöneticilerin %51,6’sı kentsel dönü üm’ü kentsel yenileme ya da kentsel iyile tirme olarak tanımlamı lardır. Ayrıca verilen cevaplara baktı ımızda kentsel yenile me ve kentsel koruma cevaplarını veren %6,2’lik kısım dı ındaki 70 herkesin “Sizce kentsel dönü üm ne anlama gelmektedir?” sorusuna verdi i cevaplar arasında mutlaka Kentsel yenileme, kentsel iyile tirme ya da her ikisinin birden bulundu unu görmekteyiz. Tablo 28: Belediyelerde Uygulanan Kentsel Dönü üm Yöntemlerine li kin Frekans Da ılımları Frekans Kentsel Koruma Kentsel yile tirme Kentsel Yeniden Canlandırma Kentsel Yenileme Kentsel Koruma ve Kentsel yile tirme Kentsel Koruma ve Kentsel Yenileme Kentsel yile tirme ve Kentsel Yenileme Kentsel Yeniden Canlandırma ve Kentsel Yenileme Kentsel Koruma, Kentsel yile tirme ve Kentsel Yenileme Toplam Cevap Vermeyenler Toplam % Frekans 2 3,1 7 10,9 2 3,1 34 53,1 3 4,7 1 1,6 5 7,8 1 1,6 3 4,7 58 90,6 6 9,4 64 100,0 Bursa Büyük ehir Belediyesi ve merkez belediyelerde ankete katılan yöneticilerin %3,1’i kentsel koruma, %10,9’u kentsel yile tirme, %3,1’i kentsel yeniden canlandırma, %53,1’i kentsel yenileme, %4,7’si kentsel koruma ve kentsel yile tirme ,%1,6’sı, %7,8’i kentsel iyile tirme ve kentsel yenileme, %1,6’sı kentsel yeniden canlandırma ve kentsel yenileme, %4,7’si kentsel koruma, kentsel iyile tirme ve kentsel yenileme yöntemlerini kullandıklarını söylemi lerdir. Ankete katılanların %9,4’ü “Hangi Kentsel Dönü üm Yöntemini uyguladınız?” sorusuna cevap vermemi tir. Buna göre Bursa’da en fazla uygulanan ilk üç yöntemi en fazla uygulanandan en az uygulanana do ru sıralayacak olursak birinci sırada %53,1 ile kentsel yenileme, ikinci sırada %10,9 ile kentsel iyile tirme, üçüncü sırada da %7,8 ile kentsel yenileme 71 ve kentsel iyile tirme yöntemlerinin birlikte uygulandı ını görmekteyiz. Bu sonuçlar bize Bursa’da hangi kentsel dönü üm yönteminin a ırlıklı olarak kullanıldı ını göstermektedir. Bu tabloya göre bir literatür karma ası vardır. En çok uygulanan kentsel dönü üm yönteminin kentsel yenileme oldu u söylenmi tir. Ancak Bursa’da en çok uygulanan iki kentsel dönü üm yöntemi vardır. Bunlar, kentsel yenileme ve kentsel iyile tirmedir. Tablo 29: Bursa’da Belediyelerin Kentsel Dönü üm’e htiyaç Duyma Nedenlerine li kin Frekans Da ılımları Frekans % Frekans 15 23,4 2 3,1 1 1,6 3 4,7 3 4,7 1 1,6 1 1,6 1 1,6 1 1,6 A ırı ve çarpık kentle me, Halk sa lı ının bozulması ile Kültürel mirasın tahrip edilmesi 1 1,6 A ırı ve çarpık kentle me, Halk sa lı ının bozulması ile Görüntü Kirlili i 1 1,6 A ırı ve çarpık kentle me, Kültürel mirasın tahrip edilmesi Görüntü Kirlili i ile 5 7,8 A ırı ve çarpık kentle me, Kültürel mirasın tahrip edilmesi ile Alt yapı sorunları 1 1,6 A ırı ve çarpık kentle me, Kültürel mirasın tahrip edilmesi ile Bölge halkının ikayetleri 1 1,6 2 3,1 A ırı ve çarpık kentle me, Görüntü Kirlili i ile Bölge halkının ikayetleri 2 3,1 Kültürel mirasın tahrip edilmesi, Görüntü Kirlili i sorunları ve Alt yapı 1 1,6 Kültürel mirasın tahrip edilmesi, Görüntü Kirlili i ve Bölge halkının ikayetleri 1 1,6 1 1,6 A ırı Çarpık Kentle me Görüntü Kirlili i Bölge Halkının ikayetleri A ırı ve çarpık kentle me ile Bölge halkının ikayetleri A ırı ve çarpık kentle me ile Alt yapı sorunları A ırı ve çarpık kentle me ile Bölge halkının ikayetleri Kültürel mirasın tahrip edilmesi ve Görüntü Kirlili i Kültürel mirasın tahrip edilmesi ve Bölge halkının ikayetleri Görüntü kirlili i ve Bölge halkının ikayetleri A ırı ve çarpık kentle me, Görüntü Kirlili i ile Alt yapı sorunları A ırı ve çarpık kentle me, Halk sa lı ının bozulması , Kültürel 72 mirasın tahrip edilmesi ile Görüntü Kirlili i A ırı ve çarpık kentle me, Kültürel mirasın tahrip edilmesi, Görüntü Kirlili i ile Alt yapı sorunları 4 6,3 A ırı ve çarpık kentle me, Halk sa lı ının bozulması , Kültürel mirasın tahrip edilmesi,Görüntü Kirlili i ile Alt yapı sorunları 1 1,6 1 1,6 A ırı ve çarpık kentle me, Halk sa lı ının bozulması, Görüntü Kirlili i, Alt yapı sorunları ile Bölge halkının ikayetleri 1 1,6 A ırı ve çarpık kentle me, Halk sa lı ının bozulması, Görüntü Kirlili i, Alt yapı sorunları ile Bölge halkının ikayetleri ile Kültürel mirasın tahrip edilmesi 3 4,7 55 85,9 9 14,1 64 100,0 A ırı ve çarpık kentle me, Halk sa lı ının bozulması, Görüntü Kirlili i, Alt yapı sorunları ile Bölge halkının ikayetleri Toplam Cevap Vermeyenler Toplam % 21,9’u a ırı çarpık kentle me, %3,1’i görüntü kirlili i, %1,6’sı bölge halkının ikayetleri, %4,7’si a ırı ve çarpık kentle me, bölge halkının ikayetleri, %4,7’si a ırı ve çarpık kentle me, alt yapı sorunları, %1,6’sı a ırı ve çarpık kentle me, bölge halkının ikayetleri, %1,6’sı kültürel mirasın tahrip edilmesi ve görüntü kirlili i, %1,6’sı kültürel mirasın tahrip edilmesi ve bölge halkının ikayetleri, %1,6’sı görüntü kirlili i ve bölge halkının ikayetleri, %1,6’sı a ırı ve çarpık kentle me, halk sa lı ının bozulması ile kültürel mirasın tahrip edilmesi, %1,6’sı a ırı ve çarpık kentle me, halk sa lı ının bozulması, görüntü kirlili i, %7,8’i a ırı ve çarpık kentle me, kültürel mirasın tahrip edilmesi, görüntü kirlili i, %1,6’sı a ırı ve çarpık kentle me, kültürel mirasın tahrip edilmesi, alt yapı sorunları, %1,6’sı a ırı ve çarpık kentle me, kültürel mirasın tahrip edilmesi, bölge halkının ikayetleri, %3,1’i a ırı ve çarpık kentle me, görüntü kirlili i, alt yapı sorunları, %3,1’i a ırı ve çarpık kentle me, görüntü kirlili i, bölge halkının ikayetleri, %1,6’sı kültürel mirasın tahrip edilmesi, görüntü kirlili i ve alt yapı sorunları, %1,6’sı kültürel mirasın tahrip edilmesi, görüntü kirlili i ve bölge halkının ikayetleri, %1,6’sı a ırı ve çarpık kentle me, halk sa lı ının bozulması, kültürel mirasın tahrip edilmesi, görüntü kirlili i, %6,3’ü a ırı ve çarpık kentle me, kültürel mirasın tahrip edilmesi, görüntü kirlili i, alt yapı sorunları, %1,6’sı a ırı ve çarpık kentle me, görüntü kirlili i, alt yapı sorunları, bölge halkının ikayetleri, %1,6’sı a ırı ve çarpık kentle me, halk sa lı ının bozulması , kültürel mirasın tahrip 73 edilmesi, görüntü kirlili i, alt yapı sorunları, %1,6’sı a ırı ve çarpık kentle me, halk sa lı ının bozulması, görüntü kirlili i, alt yapı sorunları, bölge halkının ikayetleri, %4,7’si a ırı ve çarpık kentle me, halk sa lı ının bozulması, görüntü kirlili i, alt yapı sorunları, bölge halkının ikayetleri, kültürel mirasın tahrip edilmesi cevabını vermi lerdir. Bu soruya ankete katılanların %14,1’i cevap vermemi tir. Tabloya göre Bursa’da Kentsel Dönü üm Projeleri’nin uygulanma nedenlerinin ilki %23,4 ile a ırı ve çarpık kentle medir. kincisi %7,8 ile a ırı çarpık kentle me, kültürel mirasın tahrip edilmesi, görüntü kirlili i, üçüncü sırada ise %6,3 ile a ırı çarpık kentle me, kültürel mirasın tahrip edilmesi, görüntü kirlili i, alt yapı sorunları yer almaktadır. Bu sonuçlara göre Bursa’da Kentsel Dönü üm yapılmasının ana nedeni a ırı ve çarpık kentle medir. Yo un göçler barınma sorunu için çarpık yapıların yapılmasına ve kültürel mirasın tahrip edilmesine neden olmaktadır. Bu da Bursa’da kentsel dönü üm projelerine ihtiyaç duyulmasına neden olmaktadır. Tablo 30: Ankete Katılan Belediyelerde Sorumlu Oldukları Birimlere li kin Frekans Da ılımları Frekans % Frekans 2 3,1 1 1,6 7 10,9 3 4,7 Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü , Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü 1 1,6 mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü 5 7,8 1 1,6 11 17,2 1 1,6 1 1,6 Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı/ Müdürlü ü Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı/ Müdürlü ü Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü / Müdürlü ü , mar ve ehircilik Kaynak Geli tirme ve tirakler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Ula ım Dairesi Ba kanlı ı/ Müdürlü ü Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı/ Müdürlü ü , mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü , Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Ula ım Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Kültür ve Ve Sosyal ler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü , Sa lık Ve Sosyal Hizmetler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü 74 Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Emlak Ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü , mar ve ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü 1 1,6 1 1,6 1 1,6 Çevre Koruma Ve Kontrol Dairesi Ba . / Müd., mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd., Etüd Projeler Dairesi Ba . / Müd., Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba . / Müd. 1 1,6 Emlak ve stimlak Dairesi Ba . / Müd., mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd., Etüd Projeler Dairesi Ba . / Müd., Ula ım Dairesi Ba . / Müd. 3 4,7 1 1,6 1 1,6 1 1,6 1 1,6 1 1,6 1 1,6 1 1,6 1 1,6 2 3,1 Kaynak Geli tirme ve tirakler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü , Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Ula ım Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü Çevre Koruma Ve Kontrol Dairesi Ba . / Müd., Emlak Ve stimlak Dairesi Ba . / Müd. mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd.Etüd Projeler Dairesi Ba . / Müd. Emlak ve stimlak Dairesi Ba . / Müd., mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd., Etüd Projeler Dairesi Ba . / Müd., Kültür ve Sosyal ler Dairesi Ba . / Müd. Emlak ve stimlak Dairesi Ba . / Müd., mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd., Etüd Projeler Dairesi Ba . / Müd., Sa lık ve Sosyal Hizmetler Dairesi Ba . / Müd. Emlak ve stimlak Dairesi Ba . / Müd., mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd., Sa lık ve Sosyal Hizmetler Dairesi Ba . / Müd., Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba . / Müd. Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba . / Müd., Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba . / Müd., mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd., Etüd Projeler Dairesi Ba . / Müd. Kaynak Geli tirme ve tirakler Dairesi Ba . / Müd., Emlak ve stimlak Dairesi Ba . / Müd., mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd., Etüd Projeler Dairesi Ba . / Müd., Deprem Risk Yönetimi Ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba . / Müd. Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba . / Müd., mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd.Kültür ve Sosyal ler Dairesi Ba . / Müd., Sa lık ve Sosyal Hizmetler Dairesi Ba . / Müd., Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba . / Müd. Kaynak Geli tirme ve tirakler Dairesi Ba . / Müd., Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba . / Müd., Emlak ve stimlak Dairesi Ba . / Müd., mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd., Etüd Projeler Dairesi Ba . / Müd., Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba . / Müd. Kaynak Geli tirme ve tirakler Dairesi Ba . / Müd., Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba . / Müd., Emlak ve stimlak Dairesi Ba . / Müd., mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd., Etüd Projeler Dairesi Ba . / Müd., Ula ım Dairesi Ba . / Müd., Kültür ve Sosyal ler Dairesi Ba . / Müd. Kaynak Geli tirme ve tirakler Dairesi Ba . / Müd., Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba . / Müd., Emlak Ve stimlak Dairesi Ba . / Müd., mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd., Etüd Projeler Dairesi Ba . / Müd., Ula ım Dairesi Ba . / Müd.,Deprem Risk Yönetimi Ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba . / Müd. 75 Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba . / Müd., Emlak ve stimlak Dairesi Ba . / Müd., mar ve ehircilik Dairesi Ba . / Müd., Etüd Projeler Dairesi Ba . / Müd., Ula ım Dairesi Ba . / Müd., Kültür ve Sosyal ler Dairesi Ba . / Müd., Sa lık ve Sosyal Hizmetler Dairesi Ba . / Müd., Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba . / Müd. Hepsi Toplam Cevap Vermeyenler Toplam 2 3,1 3 4,7 55 85,9 9 14,1 64 100,0 Ankete Katılan Belediyelerin; %3,1’i Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %1,6’sı mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı/ Müdürlü ü, %10,9’u Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı/ Müdürlü ü; %4,7’si Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %1,6’sı Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %7,8’i mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %1,6’sı Kaynak Geli tirme ve Müdürlü ü, mar ve tirakler Dairesi Ba kanlı ı / ehircilik Dairesi Ba kanlı ı/Müdürlü ü, Ula ım Dairesi Ba kanlı ı/ Müdürlü ü %17,2’si Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı/ Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %1,6’sı Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Ula ım Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %1,6’sı mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Kültür ve Sosyal ler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Sa lık ve Sosyal Hizmetler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü cevabını vermi tir. %1,6’sı Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %1,6’sı Kaynak Geli tirme ve tirakler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Ula ım Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %1,6’sı Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %1,6’sı Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %4,7’si Emlak ve stimlak Dairesi 76 Ba kanlı ı/ Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Ula ım Dairesi Ba kanlı ı/ Müdürlü ü; %1,6’sı Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı/ Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Kültür ve Sosyal ler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü cevabını vermi tir. %1,6’sı Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Sa lık ve Sosyal Hizmetler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %1,6’sı Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Sa lık ve Sosyal Hizmetler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %1,6’sı Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, %1,6’sı Kaynak Geli tirme ve tirakler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı/ Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %1,6’sı % Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Kültür ve Sosyal ler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Sa lık ve Sosyal Hizmetler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %1,6’sı Kaynak Geli tirme ve tirakler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel Müdürlü ü; %1,6’sı Kaynak Geli tirme ve yile tirme Dairesi Ba kanlı ı / tirakler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Ula ım Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Kültür ve Sosyal ler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %3,1’i Kaynak Geli tirme ve tirakler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı/ Müdürlü ü, mar ve ehircilik 77 Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Ula ım Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü cevabını vermi tir. %3,1’i Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Ula ım Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Kültür ve Sosyal ler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Sa lık ve Sosyal Hizmetler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü; %4,7’si Kaynak Geli tirme ve tirakler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Ula ım Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Kültür ve Sosyal ler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Sa lık ve Sosyal Hizmetler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü cevabını vermi tir. Bursa ilinde Büyük ehir Belediyesi, Osmangazi Belediyesi, Nilüfer Belediyesi ve Yıldırım Belediyesi’nde yapılan bu ankette bu dört belediyede de kentsel dönü üm uygulamalarında sorumlu olan birimlere baktı ımızda birinci sırada Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, ikinci sırada mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, üçüncü sırada ise Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü yer aldı ını görmekteyiz. Kentsel dönü üm projelerinde en fazla sorumlu olan birime baktı ımızda %17,2’lik oranla Emlak ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, mar ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü, Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı / Müdürlü ü oldu unu görmekteyiz. Bursa’da kentsel dönü üm projeleri bu üç birim tarafından yürütülmektedirler. 78 Tablo 31: Yerel Yöneticilere Göre Ba arılı Bir Kentsel Dönü üm çin Gerekli Olanlar Frekans Finansman Yasa Proje Nitelikli Personel Halk Katılımı Devlet Deste i / Siyasi rade Finansman Ve Yasa Finansman Ve Proje Finansman Ve Nitelikli Personel Finansman Ve Zaman Finansman Ve Halk Katılımı Yasa Ve Proje Yasa Ve Nitelikli Personel Yasa Ve Zaman Yasa Ve Halk Katılımı Yasa Ve Devlet Deste i/Siyasi rade Proje Ve Nitelikli Personel Proje Ve Halk Katılımı Proje Ve Devlet Deste i/Siyasi rade Finansman, Yasa Ve Nitelikli Personel Finansman, Proje Ve Nitelikli Personel Finansman, Proje Ve Devlet Deste i/Siyasi rade Finansman, Nitelikli Personel Ve Halk Katılımı Toplam Cevap Vermeyenler Toplam 6 5 2 3 7 3 2 2 4 1 1 1 1 1 1 1 1 4 1 1 2 1 1 52 12 64 % Frekans 9,4 7,8 3,1 4,7 10,9 4,7 3,1 3,1 6,3 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 6,3 1,6 1,6 3,1 1,6 1,6 81,3 18,8 100,0 Ankete katılan yöneticilerin %9,4’ü ba arılı bir kentsel dönü üm için önemli olanın finansman, %7,8’i yasa, %3,1’i proje, %4,7’si nitelikli personel, %10,9’u halk katılımı, %4,7’si devlet deste i/siyasi irade, %3,1’i finansman ve yasa, %3,1’i finansman ve proje, %6,3’ü finansman ve nitelikli personel, %1,6’sı % finansman ve zaman, %1,6’sı finansman ve halk katılımı,%1,6’sı yasa ve proje, %1,6’sı yasa ve nitelikli personel, %1,6’sı yasa ve zaman,%1,6’sı yasa ve halk katılımı; %1,6’sı yasa ve devlet deste i/siyasi irade; %1,6’sı proje ve nitelikli personel; %6,3’ü proje ve halk katılımı; %1,6’sı proje ve devlet deste i/siyasi irade cevabını vermi tir. %1,6’sı finansman, yasa ve nitelikli personel; %3,1’i finansman, proje ve nitelikli personel; %1,6’sı finansman, proje ve devlet deste i/siyasi irade;%1,6’sı finansman, nitelikli personel ve halk katılımı oldu unu söylerken ankete katılanlardan %18,8’i bu soruya cevap vermemi tir. Ankete katılan yerel yöneticilerin %10,9’u halkın 79 katılımının art oldu unu %9,4’ü finansmanın art oldu unu, %7,8’i ise yasanın art oldu unu dü ünmektedir. Bu tablodan çıkan sonuca göre Bursa’da yerel yöneticiler ba arılı bir kentsel dönü üm projesi için en önemli eyin halk katılımı oldu unu dü ünmektedirler. Fakat Bursa’da kentsel dönü üm projeleri için finansman ve yasanın halk katılımından daha önemli oldu unu görmekteyiz. Tablo 32: Bursa’da Yerel Yönetimlere Göre Kentsel Dönü üm Projelerinin Gelecekte Devamlarına li kin Da ılım Frekans Evet % Frekans 46 Hayır 71,9 5 7,8 Toplam 51 79,7 Cevap Vermeyenler 13 20,3 Toplam 64 100,0 Ankete katılan yöneticilere kentsel dönü üm projelerinin devam edip etmeyece i sorulmu tur. Ankete katılan yöneticilerden %20,3’ü bu soruya cevap vermemi . %71,9’u evet yanıtını, %7,8’ide hayır yanıtını vermi tir. Bu tabloya göre Bursa’da yerel yöneticilerin %71,9’u kentsel dönü üm projelerinin devam edece ini söylemi tir. Bursa’nın kentsel dönü üm projelerine ihtiyacı göz önünde bulundurulursa projelerin devam edece i görülmektedir. 80 Tablo 33: Belediyelerde Ortak Kentsel Dönü üm Projelerinin Varlı ına li kin Frekans Da ılımları Frekans % Frekans Evet 4 6,3 Hayır 45 70,3 Toplam 49 76,6 Cevap Vermeyenler 15 23,4 Toplam 64 100,0 Ankete katılan 64 yöneticiye ba ka belediyeler ile ortak Kentsel Dönü üm Projeleri olup olmadı ını sordu umuzda aldı ımız cevapların da ılımları Tablo 33’te gösterilmi tir. Buna göre ankete katılanların %6,3’ü evet, %70,3’ü hayır cevabını vermi tir. Tablo 34: Kentsel Dönü üm Uygulamalarının Oldu u Yerlerde Halkın Konaklamasına li kin Frekans Da ılımları Frekans Aynı Bölgede Vadeli Ev Satı ları % Frekans 4 6,3 Aynı Bölgede Gelir Düzeyine Göre Farklı Konutlar Yapılıp Uygun Fiyatlara Satılması 14 21,9 Di er (Soylula tırma, Sadece Evlerin Bedellerinin Ödenerek Konut Sorunlarının Çözülmemesi) 15 23,4 8 12,5 1 1,6 1 1,6 Aynı Bölgede Vadeli Ev Satı ları ve Aynı Bölgede Gelir Düzeyine Göre Farklı Konutlar Yapılıp Uygun Fiyatlara Satılması Aynı Bölgede Vadeli Ev Satı ları ve Di er Bölgede Gelir Düzeyine Göre Farklı Konutlar Yapılıp Uygun Fiyatlara Satılması ve Di er(Soylula tırma, Sadece Evlerin Bedellerinin Ödenerek Konut Sorunlarının Çözülmemesi) Hepsi 3 4,7 Toplam 46 71,9 Cevap Vermeyenler 18 28,1 Toplam 64 100,0 Bursa’da kentsel dönü üm projesi uygulanan bölgede ya ayan halkın akıbetine ili kin yerel yöneticilere sorulan soru sonucunda %6,3’ü halka aynı bölgede vadeli ev satı ları, %20,3’ü aynı bölgede gelir düzeyine göre farklı konutlar yapılıp uygun 81 fiyatlara satılması, %23,4’ü di er (soylula tırma, sadece evlerin bedellerinin ödenerek konut sorunlarının çözülmemesi) cevabını verirlerken. %12,5’i Aynı bölgede vadeli ev satı ları ve aynı bölgede gelir düzeyine göre farklı konutlar yapılıp uygun fiyatlara satılması, %1,6’sı aynı bölgede vadeli ev satı ları ve di er, %1,6’sı aynı bölgede gelir düzeyine göre farklı konutlar yapılıp uygun fiyatlara satılması ve di er (soylula tırma, sadece evlerin bedellerinin ödenerek konut sorunlarının çözülmemesi), %4,7’si aynı bölgede vadeli ev satı ları, aynı bölgede gelir düzeyine göre farklı konutlar yapılıp uygun fiyatlara satılması ve di er (soylula tırma, sadece evlerin bedellerinin ödenerek konut sorunlarının çözülmemesi) cevaplarını vermi lerdir. Kentsel Dönü üm Projeleri’nin gerçekle tirildi i bölgelerdeki halkın bu projeden sonraki durumu ile ilgili üst düzey belediye yöneticilerine sordu umuz soruya verilen cevaplar arasında ilk sırada %23,4’lük oran ile Di er seçene i ikinci sırada ise %21,9’luk oranla “aynı bölgede gelir düzeyine göre farklı konutlar yapılıp uygun fiyatlara satılması” “Soylula tırma ve seçene i sadece yer evlerin almaktadır. Di er seçene inin bedellerinin ödenmesi konut açılımının sorunlarının çözülmemesi” oldu u göz önüne alındı ında Bursa’da halk katılımını isteyen yerel yöneticilerin halkın konut sorununu çözemedikleri anla ılmaktadır. Ayrıca seçenekler arasında yer alan “aynı bölgede gelir düzeyine göre farklı konutlar yapılıp uygun fiyatlara satılması” seçene i üst düzey belediye yöneticiler için uygun olan satı fiyatının halk için uygun olup olmaması yönünden tartı maya açıktır. 82 Tablo 35: Kentsel Dönü üm Projeleri’nin Uygulanma Alanlarına li kin Frekans Da ılımları Frekans Gecekondu Alanları Kent Merkezleri Eski Yerle im Alanları Kent Merkezlerinin Terk Edilmesi Sonucu Olu an Alanlar Gecekondu Alanları, Sanayi Alanları Gecekondu Alanları, Eski Yerle im Alanları Kent Merkezleri, Sanayi Alanları Kent Merkezleri, Eski Yerle im Alanları Sanayi Alanları, Eski Yerle im Alanları % Frekans 8 12,5 2 3,1 12 18,8 1 1,6 2 3,1 1 1,6 1 1,6 3 4,7 5 7,8 Eski Yerle im Alanları, Kent Merkezlerinin Terk Edilmesi Sonucu Olu an Alanlar 1 1,6 Eski Yerle im Alanları, Risk Do urabilme htimali Olan Kentsel Alanlar 1 1,6 1 1,6 2 3,1 6 9,4 1 1,6 Kent Merkezleri, Sanayi Alanları, Kent Merkezlerinin Terk Edilmesi Sonucu Olu an Alanlar 1 1,6 Gecekondu Alanları, Kent Merkezleri ,Eski Yerle im Alanları, Kent Merkezlerinin Terk Edilmesi Sonucu Olu an Alanlar 1 1,6 1 1,6 1 1,6 1 1,6 Toplam 52 81,3 Cevap Vermeyenler 12 18,8 Toplam 64 100,0 Gecekondu Alanları, Kent Merkezleri, Sanayi Alanları Gecekondu Alanları, Kent Merkezleri , Eski Yerle im Alanları Gecekondu Alanları, Eski Yerle im Alanları, Risk Do urabilme htimali Olan Kentsel Alanlar Kent Merkezleri, Sanayi Alanları, Eski Yerle im Alanları Kent Merkezleri, Eski Yerle im Alanları, Kent Merkezlerinin Terk Edilmesi Sonucu Olu an Alanlar, Risk Do urabilme htimali Olan Kentsel Alanlar Kent Merkezleri, Eski Yerle im Alanları,Kent Merkezlerinin Terk Edilmesi Sonucu Olu an Alanlar,Risk Do urabilme htimali Olan Kentsel Alanlar Gecekondu Alanları, Kent Merkezleri, Sanayi Alanları, Eski Yerle im Alanları, Kent Merkezlerinin Terk Edilmesi Sonucu Olu an Alanlar 83 Ankete katılanların %12,5’i gecekondu alanları; %3,1’i kent merkezleri; %18,8’i eski yerle im alanları; %1,6’sı kent merkezlerinin terk edilmesi sonucu olu an alanlar; %1,6’sı gecekondu alanları, kent merkezleri; %3,1’i gecekondu alanları, sanayi alanları; %1,6’sı gecekondu alanları, eski yerle im alanları; %1,6’sı kent merkezleri, sanayi alanları; %4,7’si kent merkezleri, eski yerle im alanları; %7,8’i sanayi alanları, eski yerle im alanları; %1,6’sı eski yerle im alanları, kent merkezlerinin terk edilmesi sonucu olu an alanlar; %1,6’sı eski yerle im alanları, risk do urabilme ihtimali olan kentsel alanlar; %1,6’sı gecekondu alanları, kent merkezleri, sanayi alanları; %3,1’i gecekondu alanları, kent merkezleri, eski yerle im alanları; %9,4’ü gecekondu alanları, eski yerle im alanları, risk do urabilme ihtimali olan kentsel alanlar; %1,6’sı kent merkezleri, sanayi alanları, eski yerle im alanları; %1,6’sı kent merkezleri, sanayi alanları, kent merkezlerinin terk edilmesi sonucu olu an alanlar; %1,6’sı gecekondu alanları, kent merkezleri, eski yerle im alanları, kent merkezlerinin terk edilmesi sonucu olu an alanlar; %1,6’sı kent merkezleri, eski yerle im alanları, kent merkezlerinin terk edilmesi sonucu olu an alanlar, risk do urabilme ihtimali olan kentsel alanlar; %1,6’sı kent merkezleri, eski yerle im alanları, kent merkezlerinin terk edilmesi sonucu olu an alanlar, risk do urabilme ihtimali olan kentsel alanlar; %1,6’sı gecekondu alanları, kent merkezleri, sanayi alanları, eski yerle im alanları, kent merkezlerinin terk edilmesi sonucu olu an alanlar cevabını vermi lerdir. Verilen cevaplara bakıldı ında kentsel dönü üm projeleri’nin uygulanma alanlarına ili kin en yüksek oranın %18,8 ile eski yerle im alanlarına ait oldu unu, %12,5 ile gecekondu alanlarının izledi i görülmektedir. Buna göre Bursa’da kentsel dönü üm projelerinin uygulama alanları; eski yerle im alanlarına ve gecekondu alanlarıdır. Avrupa’daki kentsel dönü üm projelerinin en fazla uygulandıkları alanların ba ında yoksulluk yuvası olarak tanımlanan gecekondu bölgeleri gelmektedir. Fakat Türkiye’deki gecekondular Avrupa’daki gecekondularla kar ıla tırıldıklarında Avrupa’dakilere göre Türkiye’de ki gecekonduların daha ya anabilir oldukları görülmektedir. Türkiye’de eski yerle im yerleri bu anketi cevaplayanlardan bazıları tarafından eski olduklarından ötürü gecekondu bölgesi olarak ifade edilmi tir. 84 Tablo 36: Kentsel Dönü üm Uygulamalarında En Fazla Önem Verilen Konulara li kin Frekans Da ılımları Frekans % Frekans Çevre 8 Ula ım 2 3,1 14 21,9 Peyzaj (Estetik) 2 3,1 Çevre Ve mar 3 4,7 Çevre Ve Altyapı 2 3,1 Çevre Ve Peyzaj (Estetik) 1 1,6 mar Ve Altyapı 3 4,7 mar Ve Peyzaj(Estetik) 3 4,7 Çevre, Ula ım Ve Altyapı 1 1,6 Çevre, Ula ım Ve Peyzaj (Estetik) 1 1,6 Çevre, mar Ve Altyapı 2 3,1 Ula ım, Altyapı Ve Peyzaj (Estetik) 1 1,6 Çevre, Ula ım, mar Ve Altyapı 1 1,6 Çevre, mar, Altyapı Ve Peyzaj (Estetik) 3 4,7 Hepsi 6 9,4 Toplam 53 82,8 Cevap Vermeyenler 11 17,2 Toplam 64 100,0 mar 12,5 Kentsel dönü üm uygulamalarında en fazla önem verilen konuya ili kin katılımcılara yöneltilen soruya katılımcıların %12,5’i çevre; %3,1’i ula ım; %21,9’u imar; %3,1’i peyjaz (estetik); %4,7’si çevre ve imar; %3,1’i çevre ve altyapı; %1,6’sı çevre ve peyjaz (estetik); %4,7’si imar ve altyapı; %4,7’si imar ve peyzaj (estetik); %1,6’sı çevre, ula ım ve altyapı; % 1,6’sı çevre, ula ım ve peyzaj (estetik); %3,1’i çevre, imar ve altyapı; %1,6’sı ula ım, altyapı ve peyzaj (estetik); %1,6’sı çevre, ula ım, imar ve altyapı; %4,7’si çevre, imar, altyapı ve peyzaj (estetik); %9,4’ü çevre, ula ım, imar, altyapı ve peyzaj (estetik) cevabını vermi tir. Tabloya göre Bursa ilinde kentsel dönü üm uygulamalarında en fazla önem verilen ilk iki konu %21,9 ile imar ve %12,5 ile çevre’dir. 85 Tablo 37: Kentsel Dönü üm Projelerinin Finansmanına li kin Frekans Da ılımları Frekans % Frekans Devlet Destekleri 16 25,0 Belediye Gelirleri 18 28,1 Di er 6 9,4 Devlet Destekleri Ve AB Fonları 1 1,6 Devlet Destekleri Ve Belediye Gelirleri 4 6,3 Devlet Destekleri Ve Di er 1 1,6 AB Fonları Ve Belediye Gelirleri 1 1,6 AB Fonları Ve Di er 1 1,6 Belediye Gelirleri Ve Di er 1 1,6 Devlet Destekleri, AB Fonları Ve Belediye Gelirleri 2 3,1 Hepsi 1 1,6 Toplam 52 81,3 Cevap Vermeyenler 12 18,8 Toplam 64 100,0 Ankete katılanların %25.0’ı devlet destekleri; %28,1’i belediye gelirleri; %9,4’ü di er; %1,6’sı devlet destekleri ve AB fonları; %6,3’ü devlet destekleri ve belediye gelirleri; %1,6’sı devlet destekleri ve di er; %1,6’sı AB fonları ve belediye gelirleri; %1,6’sı AB fonları ve di er; %1,6’sı belediye gelirleri ve di er; %3,1’i devlet destekleri, AB fonları ve belediye gelirleri; %1,6’sı vergiler, devlet destekleri, AB fonları, belediye gelirleri ve di er cevaplarını vermi lerdir. Buna göre Bursa’da uygulanan kentsel dönü üm projelerinin mali kayna ı konusunda bir sıralama yaparsak birinci sırada %28,1 ile belediye gelirleri, ikinci sırada %25,0 ile devlet destekleri, üçüncü sırada %9,4 ile di er yer almaktadır. Seçenekler arasında yer alan AB fonlarını Avrupa Birli i’ne uyum sürecinde gerçekle tirilmek üzere “Avrupa Birli i ve Uluslararası Kurulu ların Kaynaklarından Kamu darelerine Proje Kar ılı ı Aktarılan Hibeler” olu turmaktadır. 86 Tablo 38: Kentsel Dönü üm Projeleri’nin Uygulanma Sürelerine li kin Frekans Da ılımları Frekans htiyaç Duyuldukça % Frekans 17 26,6 1 Yıl Ara le 4 6,3 2 Yıl Ara le 1 1,6 5 Yıl Ara le 3 4,7 11 17,2 Sürekli htiyaç Duyuldukça Ve Sürekli 1 1,6 Toplam 37 57,8 Cevap Vermeyenler 27 42,2 Toplam 64 100,0 Kentsel Dönü üm Projelerinin uygulanma sürelerine ili kin katılımcılara yöneltilen soru 64 katılımcının %57,8’i tarafından cevaplanmı , %42,8’i tarafından cevaplanmamı tır. %57.8 ’in %26,6’sı Kentsel Dönü üm Projeleri sizce ne kadar sürede bir uygulanmalıdır sorusuna ihtiyaç duyuldukça, %6,8’i 1 yıl ara ile, % 1,6’sı 2 yıl ara ile, %4,7’si 5 yıl ara ile, %17,2’si sürekli, %1,6’sı ihtiyaç duyuldukça ve sürekli cevaplarını vermi lerdir. Verilen cevaplar do rultusunda yerel yöneticilerin kentsel dönü üm uygulamalarının süresine ili kin en yüksek oranın %26,6 ile ihtiyaç duyuldukça oldu unu fakat %42,2 ile de bu konuda fikirlerinin olmadı ını görülmektedir. Fakat Bursa’da yerel yöneticilerin ço unlu unun kentsel dönü üm uygulamalarının ihtiyaç duyuldukça yapılmasından yana olduklarını görmekteyiz. 3.5.2. Bursa’da Yerel Yöneticilerin Kentsel Dönü üm Uygulamalarına Bakı Açılarına li kin Frekans Da ılımları Bursa’da yerel yöneticilerin kentsel dönü üme bakı larına ili kin frekans da ılımları Tablo 39’da verilmi tir. Tablo 39’a baktı ımızda yöneticilerin %43,8’inin “Kentsel dönü üm uygulanan bölgedeki halkın deste i ve fikrinin alındı ına;” kesinlikle katıldıklarını, %37,5’inin katılıklarını, %1,6’sının kararsız olduklarını, %6,3’ünün katılmadıklarını, %1,6’sının kesinlikle katılmadıklarını görmekteyiz. Ankete katılan 87 yöneticilerden %81,3’ünün bu soruya kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum cevaplarını verdiklerini, %7,6’sının kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum cevaplarını verdiklerini, %9,4 ‘ünün ise bu soruya cevap vermediklerini görmekteyiz. “Yerel yönetim birimleri kentsel dönü üm çalı malarına önem vermelerinin gereklili ine ili kin;” yöneticilerin %67,2’sinin kesinlikle katıldıklarını, %25’inin katıldıklarını, %4,7’sinin kararsız olduklarını, %1,6 ‘sının kesinlikle katılmadıklarını, %1,6’sının ise bu soruya cevap vermediklerini görmekteyiz.Böylece Belediye Yöneticilerinin %92.2’si kesinlikle katıldıkları veya katıldıklarını belirtirken % 1,6’sı kesinlikle katılmıyorum cevabını vermi lerdir. “Yerel yönetim birimleri kentsel dönü üm çalı maların da ortak hareket etmeliler;” sorusuna ankete katılan yöneticilerden %54,7’si kesinlikle katılıyorum, %35,9’u katılıyorum, %4,7’si kararsızım, %3,1’i kesinlikle katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Ankete katılanlardan % 90.6’sı kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum, % 3,1’i kesinlikle katılmıyorum cevaplarını verirlerken %1,6’sı bu soruyu cevaplamamı tır. u ana kadar “Yaptı ımız kentsel dönü üm projelerinin sonuçları memnun edicidir;” sorusuna %37,5’i kesinlikle katılıyorum, % 29,7’si katılıyorum, %12,5’i kararsızım, % 3,1’i katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Ankete katılanların % 67,2’si kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum, %3,1’i katılmıyorum cevaplarını verirlerken %17,2’si bu soruyu cevaplamamı tır Ankete katılan yöneticilerden %12,5’i “Kentsel dönü üm çalı masının yapıldı ı bölgedeki halktan gelen tepkiler do rultusunda de i iklikler yapılmı tır sorusuna;” kesinlikle katılıyorum, % 49,9’u katılıyorum, %15,6’sı kararsızım, %6,3’ü katılmıyorum cevaplarını verirlerken % 18,8’i bu soruyu cevaplamamı tır. %59,4’lük oranla yöneticiler halktan gelen tepkiler do rultusunda de i iklik yapıldı ını % 6,3’ü ise yapılmadı ını ifade etmi lerdir. 88 “Belediyemiz Kentsel Dönü üm ube Müdürlü ü aldı ı kararları uygulamada tamamen ba ımsızdır;” sorusuna yöneticilerin verdikleri cevapların %7,8’i kesinlikle katılıyorum, %17,2’si katılıyorum, %12,5’i kararsızım, %25,0’i katılmıyorum, %14,1’i ise kesinlikle katılmıyorumdur. %25 oranında kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum cevabı verilen bu soruda %39.1 oranında da kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum cevapları verilmi tir. Buna göre Kentsel Dönü üm ube Müdürlü ü’nün aldı ı kararları uygulamada tamamen ba ımsız olmadı ını görmekteyiz. “Kentsel Dönü üm Projeleri Bütün Belediyelerde Uygulanmalıdır;” sorusuna ankete katılanların %46,9’u kesinlikle katılıyorum, %29,7’si katılıyorum, %3,1’i kararsızım, %14,1’i katılmıyorum, %3,1’kesinlikle katılmıyorum cevaplarını verdiklerini görmekteyiz. Ankete katılanlardan %76,6’sı kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum cevaplarını vermi lerdir. Ankete katılanlardan %1,6’sı “Kentsel dönü üm projeleri yalnızca Büyük ehir Belediyelerinde uygulanmalıdır;” sorusuna kesinlikle katılıyorum, %1,6’sı katılıyorum, katılmıyorum %3,1’i kararsızım, cevaplarını %45,3’ü vermi lerdir. katılmıyorum, %89.1’i %43,8’i kesinlikle kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Buna göre; yerel yöneticiler kentsel dönü ümün sadece Büyük ehir Belediyelerinde uygulanmasına olumsuz bakmaktadırlar. “Kentsel dönü üm projeleri yalnızca gecekondu bölgelerinde uygulanmalıdır;” sorusuna % 1,6 katılıyorum, %1,6 kararsızım, %62,5 katılmıyorum, %29,7 kesinlikle katılmıyorum cevaplarını verdiklerini görmekteyiz. Ankete katılanların verdikleri cevapların %92.2’si kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorumdur. Bursa’da ankete katılan yerel yöneticilerin %92.2’si kentsel dönü üm’ün sadece gecekondu bölgelerinde yapılmaması gerekti ini dü ünmektedirler. Ankete katılan yerel yöneticilerin %59,4’ü “Kentsel dönü üm projeleri kentin yıpranmı tüm alanlarında uygulanmalıdır;” sorusuna kesinlikle katılıyorum, %21,9’u katılıyorum, %4,7’si kararsızım, %9,4’ü katılmıyorum, %3,1’i kesinlikle 89 katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Ankete katılanların %81.4’ü kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum, %12,5’i de kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Bursa’da yerel yöneticilerin %81.4’ü kentsel dönü üm projeleri kentin yıpranmı tüm alanlarında uygulanması gerekti i görü ündedirler. “Kentsel dönü üm projeleri Türkiye gibi kaynak ve konut yetersizli i çeken ülkelerde gereksizdir;” sorusuna ankete katılanlardan %1,6’sı katılıyorum, %4,7’si kararsızım, %45,3’ü katılmıyorum, %45,3’ü kesinlikle katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Bursa’da ankete katılan yerel yöneticiler %90.6 ile kentsel dönü üm projelerinin Türkiye gibi kaynak ve konut yetersizli i çeken ülkelerde gereksiz olmadı ını dü ünmektedirler. “Kentsel dönü üm projeleri çok pahalıdır;” sorusuna ankete katılanlardan %3,1’i kesinlikle katılıyorum, %15,6’sı katılıyorum, %12,5’i kararsızım, %45,3’ü katılmıyorum, %20,3’ü kesinlikle katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Bu sonuçlara göre Bursa’da yerel yöneticiler % 65.6’lık oranla kentsel dönü üm projelerinin çok pahalı oldu unu dü ünmemektedirler. “Kentsel dönü üm projeleri yolsuzluklara çok açıktır;” sorusuna %9.4 kesinlikle katılıyorum, %12,5 katılıyorum, %34,4 katılmıyorum, %23,4 kesinlikle katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Kentsel dönü üm projelerinin yolsuzluklara çok açıktır sorusuna %21.9’i kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum, %57.8’i kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Ankete katılanlardan %7,8’i de bu soruyu cevaplamamı tır. Bursa’da ankete katılan yerel yöneticilerden %43,8’i “Kentsel dönü üm projeleri belediyelere yeni ufuklar açar;” sorusuna kesinlikle katılıyorum, %46,9’u katılıyorum, %1,6’sı katılmıyorum, %1,6’sı kesinlikle katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Bursa’da yerel yöneticilerin %90.7’sinin kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum cevaplarını verdiklerini görmekteyiz. 90 “Kentsel Dönü üm Projeleri kent planlarını uygulamayı kolayla tırır;” sorusunu cevaplayanların %37,5’inin kesinlikle katılıyorum, %48,4’ünün katılıyorum, %6,3’ünün kararsızım, %1,6’sının katılmıyorum ve %1,6’sının kesinlikle katılmıyorum cevaplarını verdiklerini görmekteyiz. Bursa’da yerel yöneticilerin % 85.9’u kentsel dönü üm projeleri kent planlarını uygulamayı kolayla tırdı ını dü ünmektedir. “Kentsel dönü üm projeleri belediyelere yeni kaynaklar sa lar;” sorusuna %14,1’i kesinlikle katılıyorum, %48,4’ü katılıyorum, %25,0’i kararsızım, %6,3’ü katılmıyorum, %3,1’i kesinlikle katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Bursa’da ankete katılan yerel yöneticilerin %62.5’inin kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum, %9.4’ünün kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum cevaplarını verdiklerini ve kentsel dönü üm projelerinin belediyelere yeni kaynaklar sa laması konusunda %25.0’ının da kararsız oldu unu görmekteyiz. Ankete katılan yerel yöneticilerin %26,6’sı “Kentsel dönü üm projeleri çok sayıda uzman ve i gücü gerektirir;” sorusuna kesinlikle katılıyorum, %40,6’sı katılıyorum, %6,3’ü kararsızım, %23,4’ü katılmıyorum, %1,6’sı kesinlikle katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Bursa’da ankete katılan yerel yöneticilerin %67,2’sinin kentsel dönü üm projelerinin çok sayıda uzman ve i gücü gerektirdi ini %25’inin ise gerektirmedi ini dü ündüklerini görmekteyiz. “Kentsel dönü üm projeleri belediyelerin çok zamanını alır;” sorusuna %6,3’ünün kesinlikle katılıyorum, %35,9’unun katılıyorum, %4,7’sinin kararsızım, %42,2’sinin katılmıyorum, %6,3’ünün kesinlikle katılmıyorum cevaplarını verdiklerini görmekteyiz. Bursa’da ankete katılan yerel yöneticilerin %42,2’sinin kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum, %46,9’unun kesinlikle katılmıyorum ve katılıyorum cevaplarını verdiklerini görmekteyiz. Buna göre; Bursa’da kentsel dönü üm projeleri belediyelerin çok zamanını aldı ını dü ünen yerel yöneticiler ile çok zamanını almadı ını dü ünen yerel yöneticiler arasında çok büyük bir farkın olmadı ını görmekteyiz. 91 Ankete katılan yerel yöneticiler “Kentsel dönü üm projeleri belediyelere ba ka projeler yapma olana ı tanımaz;” sorusuna %1,6 kesinlikle katılıyorum, %1,6 kararsızım, %59,4 katılmıyorum, %32,8 kesinlikle katılmıyorum cevaplarını verdiklerini görmekteyiz. Bursa’da ankete katılan yerel yöneticilerin %92.2’si kentsel dönü üm projelerinin ba ka projeler yapmak için engel te kil etmediklerini dü ünmektedirler. “Kentsel dönü üm projeleri kentlerde henüz ömrünü tamamlamamı binaların da yıkılmasına neden olur;” sorusuna %6,3 kesinlikle katılıyorum, %53,1 katılıyorum, %12,5 kararsızım, %20,3 katılmıyorum, %4,7 kesinlikle katılmıyorum cevaplarının verildi ini görmekteyiz. %59,4’ünün kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum, %32,8’inin ise kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum cevaplarını verdiklerini görmekteyiz. Bursa’da ankete katılan yerel yöneticilerin %1,6’sı “Kentsel dönü üm projeleri ile ilgili yasal düzenlemeler yeterlidir;” sorusuna kesinlikle katılıyorum, %6,3’ünün katılıyorum, %21,9’unun kararsızım, %37,5’inin katılmıyorum, %26,6’sının kesinlikle katılmıyorum cevaplarını verdiklerini %6,3’ününde bu soruyu cevaplamadıklarını görmekteyiz. Ankete katılanların %7,9’u kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum cevaplarını verirken %64,1’i kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Bursa’da bu sonuçlara göre yerel yöneticiler kentsel dönü üm projeleri ile ilgili yasal düzenlemeleri yeterli bulmamaktadırlar. “Kentsel dönü üm projeleri ile ilgili yeni yasal düzenlemelere ihtiyaç vardır;” sorusuna %43,8 kesinlikle katılıyorum, %37,5 katılıyorum, %14,1 kararsızım cevapları verilmi tir. Buna göre Bursa’da yerel yöneticiler %81,3 ile kentsel dönü üm projeleri ile ilgili yeni yasal düzenlemelere ihtiyaç oldu unu dü ünmektedirler. Bursa’da ankete katılan yerel yöneticiler “Kentsel dönü üm projeleri belediyeler tarafından gerçekle tirilmelidir;” sorusuna %39,1 kesinlikle katılıyorum, %32,8 katılıyorum, katılmıyorum %17,2 cevaplarını kararsızım, vermi lerdir. %3,1 katılmıyorum, %1,6 kesinlikle Verilen cevaplardan %71,9 kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum, %4,7 kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum cevaplarını 92 verirlerken ankete katılanlardan %6,3’ü bu soruyu cevaplamamı tır. Bu soruya verilen cevaplara göre Bursa’da yerel yöneticiler kentsel dönü üm projelerinin belediyeler tarafından gerçekle tirilmesi gerekti ini dü ünmektedirler. “Kentsel dönü üm projeleri merkezi yönetim tarafından ( ller Bankası, DPT vb.) gerçekle tirilmelidir;” sorusuna yerel yöneticiler %1,6 kesinlikle katılıyorum, %12,5 katılıyorum, %9,4 kararsızım, %46,9 katılmıyorum, %20,3 kesinlikle katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Buna göre %14,1 kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum, %67,2 kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum cevapları verilmi tir. Kentsel Dönü üm Projeleri’nin merkezi yönetim tarafından ( ller Bankası, DPT vb.) gerçekle tirilmesine Bursa’da yerel yöneticiler sıcak bakmamaktadırlar. “Kentsel dönü üm projeleri Bayındırlık ve gerçekle tirilmelidir;” sorusuna %4,7 katılıyorum, skan Bakanlı ı tarafından %15,6 kararsızım, %48,4 katılmıyorum, %20,3 kesinlikle katılmıyorum cevaplarını verirlerken %10,9’u bu soruyu cevaplamamı tır. Bursa’da yerel yöneticiler %4,7 katılıyorum, %68,7 kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir. Burada Bursa’da yerel yöneticilerin %68,7 ile kentsel dönü üm projelerinin Bayındırlık ve skan Bakanlı ı tarafından gerçekle tirilmesine sıcak bakmadıkları anla ılmaktadır. Bursa’da anketi cevaplayan yerel yöneticilerin %6,3’ü “Kentsel dönü üm projeleri TOK tarafından gerçekle tirilmelidir;” sorusuna kesinlikle katılıyorum, %20,3’ü katılıyorum, %21,9 kararsızım, %25,0’i katılmıyorum, %18,8’i kesinlikle katılmıyorum cevaplarını vermi lerdir.Bu soru anketi cevaplayanların %7,8‘i tarafından cevaplanmamı tır. Bursa’da anketi cevaplayan yerel yöneticilerin, kentsel dönü üm projeleri TOK tarafından gerçekle tirilmelidir. Sorusuna verdikleri %26,6 kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum, %43,8 kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum cevaplarından çıkarılan sonuca göre, Bursa’da yerel yöneticilerin %43,8’lik kısmı kentsel dönü üm projelerinin TOK tarafından gerçekle tirilmesine bakmamaktadırlar. Olumlu bakmayanların oranı olumlu bakanlardan fazladır. olumlu 93 “Kentsel dönü üm projeleri belediyeler ve merkezi yönetim tarafından ortakla a gerçekle tirilmelidir;” sorusuna %40,6 kesinlikle katılıyorum, %45,3 katılıyorum, %7,8 kararsızım, %3,1 katılmıyorum cevapları verilmi tir.Buna göre;% 85,9 kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum, %3,1 katılmıyorum cevapları verilmi tir.Bursa’da yerel yöneticiler kentsel dönü üm projelerinin belediyeler ve merkezi yönetim tarafından ortakla a gerçekle tirilmesine olumlu bakmaktadırlar. Tablo 39: Yerel Yönetimlerin Kentsel Dönü üm Uygulamaları’na li kin X1 Kentsel dönü ümü fi %fi uygulanan 1 1,6 bölgedeki halkın deste i / fikri alınmaktadır. X2 Standart Sapma fi fi %fi %fi fi %fi Kesinlikle Katılıyorum Cevap Vermeyenler Ortalama fi %fi Katılıyorum KENLER Kararsızım DE Hiç Katılmıyorum Katılmıyorum Görü lerinin Frekans Da ılım Tablosu 4 6,3 1 1,6 24 37,5 28 43,8 6 9,4 Yerel yönetim birimleri kentsel 1 3 16 43 1 dönü üm 1,6 4,7 25,0 67,2 1,6 Yerel yönetim birimleri kentsel 2 3 23 35 1 dönü üm çalı maların da ortak 3,1 4,7 35,9 54,7 1,6 2 8 19 24 11 3,1 12, 29,7 37,5 17, çalı malarına önem 4,28 0,933 4,59 0,733 4,41 0,854 4,23 0,847 3,81 0,793 2,73 1,287 4,06 1,186 vermelidirler. X3 hareket etmeliler. X4 u ana kadar yaptı ımız kentsel dönü üm projelerinin sonuçları X5 Kentsel dönü üm 2 5 memnun edicidir. çalı masının yapıldı ı bölgedeki halktan gelen 4 10 30 8 12 6,3 15, 46,9 12,5 18, 6 tepkiler do rultusunda de i iklikler 8 yapılmı tır. X6 Belediyemiz kentsel dönü üm ube 9 16 8 11 5 15 müdürlü ü 14,1 25,0 12, 17,2 7,8 23, aldı ı kararları 5 uygulamada tamamen ba ımsızdır. X7 4 Kentsel Dönü üm Projeleri Bütün 2 9 2 19 30 2 Belediyelerde Uygulanmalıdır. 3,1 14,1 3,1 29,7 46,9 3,1 94 X8 X9 Kentsel Dönü üm Projeleri yalnızca Büyük ehir belediyelerinde uygulanmalıdır. 28 29 2 1 1 3 43,8 45,3 3,1 1,6 1,6 4,7 Kentsel 19 40 1 1 3 29,7 62,5 1,6 1,6 4,7 Dönü üm Projeleri yalnızca gecekondu bölgelerinde uygulanmalıdır. X10 Kentsel Dönü üm Projeleri kentin 2 6 3 14 38 1 yıpranmı alanlarında 3,1 9,4 4,7 21,9 59,4 1,6 Kentsel Dönü üm Projeleri Türkiye 29 29 3 1 2 gibi kaynak ve konut yetersizli i 45,3 45,3 4,7 1,6 3,1 13 29 8 10 2 2 20,3 45,3 12, 15,6 3,1 3,1 tüm 1,66 0,772 1,74 0,575 4,27 1,125 1,61 0,662 2,34 1,086 2,46 1,291 4,38 0,739 4,25 0,789 3,66 0,922 3,68 1,162 2,93 1,167 1,72 0,662 3,37 1,044 2,13 0,965 uygulanmalıdır. X11 çeken ülkelerde gereksizdir. X12 Kentsel Dönü üm Projeleri çok pahalıdır. 5 X13 Kentsel Dönü üm Projeleri yolsuzluklara çok açıktır. 15 22 8 8 6 5 23,4 34,4 12, 12,5 9,4 7,8 5 X14 X15 X16 1 1 30 28 4 belediyelere yeni ufuklar açar. 1,6 1,6 46,9 43,8 6,3 Kentsel Dönü üm Projeleri kent planlarını uygulamayı kolayla tırır. 1 1 4 31 24 3 1,6 1,6 6,3 48,4 37,5 4,7 Kentsel 2 4 16 31 9 2 3,1 6,3 25, 48,4 14,1 3,1 Kentsel Dönü üm Dönü üm Projeleri Projeleri belediyelere yeni kaynaklar sa lar. 0 X17 X18 X19 Kentsel Dönü üm Projeleri çok 1 15 4 26 17 1 sayıda uzman ve i gücü gerektirir. 1,6 23,4 6,3 40,6 26,6 1,6 Kentsel 4 27 3 23 4 3 belediyelerin çok zamanını alır 6,3 42,2 4,7 35,9 6,3 4,7 Kentsel 21 38 1 1 3 32,8 59,4 1,6 1,6 4,7 3 13 8 34 4 2 4,7 20,3 12, 53,1 6,3 3,1 Dönü üm Dönü üm Projeleri Projeleri belediyelere ba ka projeler yapma olana ı tanımaz. X20 Kentsel Dönü üm Projeleri henüz ömrünü kentlerde tamamlamamı binaların 5 da yıkılmasına neden olur. X21 Kentsel Dönü üm Projeleri ile ilgili yasal düzenlemeler yeterlidir. 17 24 14 4 1 4 26,6 37,5 21, 6,3 1,6 6,3 9 95 X22 X23 Kentsel Dönü üm Projeleri ile ilgili 9 24 28 3 yeni yasal düzenlemelere ihtiyaç 14, 37,5 43,8 4,7 vardır. 1 Kentsel Dönü üm belediyeler Projeleri tarafından 1 2 11 21 25 4 1,6 3,1 17, 32,8 39,1 6,3 2 gerçekle tirilmelidir. X24 Kentsel Dönü üm Projeleri merkezi 13 30 6 8 1 6 yönetim tarafından ( ller Bankası, 20,3 46,9 9,4 12,5 1,6 9,4 13 31 10 3 7 20,3 48,4 15, 4,7 10, 4,31 0,720 4,12 0,940 2,21 1,005 2,05 0,789 2,68 1,224 4,27 0,750 DPT vb.)gerçekle tirilmelidir. X25 Kentsel Dönü üm Bayındırlık ve Projeleri skan Bakanlı ı X26 9 6 tarafından gerçekle tirilmelidir. Kentsel Dönü üm Projeleri TOK 12 16 14 13 4 5 tarafından gerçekle tirilmelidir. 18,8 25,0 21, 20,3 6,3 7,8 9 X27 Kentsel Dönü üm Projeleri belediyeler ve merkezi yönetim tarafından ortakla a 2 5 29 26 2 3,1 7,8 45,3 40,6 3,1 gerçekle tirilmelidir. Sonuç olarak bakıldı ında en olumlu ve önemli maddenin verilen cevapların ortalamasına göre birinci sırada 4,59 ortalamayla yerel yönetim birimlerinin kentsel dönü üm çalı malarına önem verilmesi gerekti i, ikinci sırada 4,41 ortalamaya göre yerel yönetim birimlerinin kentsel dönü üm çalı maların da ortak hareket etmeleri gerekti i, üçüncü sırada 4,38 ortalamaya göre kentsel dönü üm projelerinin belediyelere yeni ufuklar açtı ı, dördüncü sırada 4,31 ortalamaya göre kentsel dönü üm projeleri ile ilgili yeni yasal düzenlemelere ihtiyaç oldu u, be inci sırada 4,28 ortalamaya göre kentsel dönü ümü uygulanan bölgedeki halkın deste i / fikri alındı ı oldu u görülmektedir. En dü ük ortalamaya sahip ilk üç cevaba baktı ımızda ise birinci sırada 1.61 ortalamaya göre kentsel dönü üm projeleri Türkiye gibi kaynak ve konut yetersizli i çeken ülkelerde gereksizdir, ikinci sırada 1,66 ortalamaya göre kentsel dönü üm projeleri yalnızca Büyük ehir Belediyelerinde uygulanmalıdır, üçüncü sırada 1,72 96 ortalamaya göre ile de kentsel dönü üm projeleri belediyelere ba ka projeler yapma olana ı tanımaz; cevapları yer almaktadır. Ankete katılanların büyük bir ço unlu una göre yerel yönetim birimleri kentsel dönü üm çalı malarına önem vermelidirler. Ayrıca ankete katılan yerel yöneticiler kentsel dönü üm projelerinin Türkiye gibi kaynak ve konut yetersizli i çeken ülkelerde gereksiz olmadı ını dü ünmektedirler. 97 SONUÇ Kentler toplumsal ya am mekanları olarak birer canlı organizmaya benzetilebilir. Dolayısıyla her canlı organizma gibi zaman geçtikçe ya lanır ve yıpranırlar. Türkiye’de mevcut pek çok kent oldukça eski kurulu tarihlerine sahiptir. Buna bir de Cumhuriyet sonrasında ya anan hızlı kentle meyi de ekleyecek olursak bu kentlerin pek çok noktasında adına çöküntü alanları denilen ya amı zorla tıran alanların olu ması kaçınılmaz olmaktadır. te adına kentsel dönü üm denilen uygulamalar tamda bu noktada ya amsal bir önem kazanmaktadır. Bütün dünyada özelikle geli mi batı ülkelerinde türlü biçim ve tekniklerde uygulama olana ı bulunan kentsel dönü üm kavramı sa lıklı ve sürdürülebilir kentler için bir zorunluluk haline gelmi tir. Türkiye’de son dönemlerde AB etkisiyle yapılan bir çok anla ma (Ör: Avrupa Kentsel artı) ve AB’ye giri için yapılan çalı maların bir sonucu olarak 2005 yılında bir kentsel dönü üm yasası çıkartılarak bu konuda yapılan çalı malar hukuksal bir statüye kavu turulmu tur. Türkiye’nin pek çok kentinde kentsel dönü üm projeleri uygulanmaktadır. Bu konuda en kapsamlı olanların bir tanesi Bursa Büyük ehir sınırları içerisinde uygulanmaktadır. Belediyelerin gözetim ve denetiminde, TOK ile i birli i halinde yapılan çalı malar Türkiye’deki di er benzer projelere örnek olu turacak bir öneme sahiptir. Bu nedenle çalı mamızda Bursa Büyük ehir ve içerisinde yer alan ilçe ve belde belediyelerinde yer verilmi tir. Yapılan anket çalı maları sonucunda elde etti imiz genel bulgular unlardır. - Belediyelerde benzer uygulamalar için farklı birimler kullanılmaktadır. Bu da ortak i ler için tam bir koordinasyon sa lanmasını engellemektedir. 98 - Belediyelerin ortak mekan ya da benzer konularda öncelikleri faklıdır. Bu nedenle ortak proje çalı malarında anla mazlıklar çıkması kaçınılmaz olmaktadır. - Belediyelerin kentsel dönü ümü tek ba larına finansal kaynakları (para, personel, araç, gereç vb.) yeterli de ildir. Bu nedenle dı arıdan kaynak bulmak zorunlu hale gelmektedir. ller Bankası’nın kapanı sürecine girmesi bu konuda TOK ’yi tek seçenek haline dönü türmektedir. - Finansman güçlü ü kentsel dönü üm alanlarında yerel yönetimlere halkı ikna ederek geçici bir süreli ine mekanı terk etmeye yöneltmek zorunlulu unu getirmektedir. Bu da projeleri aksatabilmektedir. - Belediyelerde konuyla ilgili yeterince uzman bulunmadı ından da projeler aksayabilmektedir. - Geli mi batı ülke deneyimlerinden yararlanmak konusunda bir bilgisizlik ve isteksizlik havası hakimdir. Buna ra men eldeki olanaklarla çok ba arılı i ler çıkarılmı , kısa sayılabilecek sürede büyük ilerlemeler kaydedilmi tir. - Bursa’da yapılan kentsel dönü üm projelerinin içeriklerinde tarihi yapıların restorasyonu, gecekondu bölgelerinin sa lıkla tırılması ve sanayi alanlarının kente kazandırılması kapsamaktadır. Bu bulgulardan hareketle yapılması gerekenler de öyle sıralanabilir: - Geni kapsamlı kentsel dönü üm yasaları, mevcut yasalar da dikkate alınarak çıkarılmalıdır. - Kentsel Dönü üm konusunda tek söz sahibi yerel yönetimler olmalıdır. - Bütün belediyelerde kentsel dönü üm konusunda aynı birimler sorumlu olmalıdır (Ör: Kentsel Dönü üm Müdürlü ü). 99 - TOK kentsel dönü üm projelerinin ba arısında zaman zaman engel te kil edebilmektedir. Çünkü TOK ’nin gelecek projeleri finanse edebilmek için lüks konut in a etmeye öncelik tanınması konusunda bir e ilimi görülmektedir. Bu da bu projelerden etkilenen dü ük ve orta gelirli gruplar için eski ya am bölgelerine geri dönememek anlamına gelece inden buraları terk etmemekte direneceklerdir. - Kentsel Dönü üm açısından TOK , yalnızca arsa temini konusunda belediyelere yardımcı olan bir kurulu statüsüne sokulmalıdır. - Belediyelere yeni finansman (yurt içi ve yurt dı ı) kaynakları olu turacak yeni olanaklar üretilmelidir. - Kentsel Dönü üm projeleri konusunda yapılan çalı maların sayısı arttırılmalıdır. Bu çalı malarda konu bütün yönleriyle (teknik, sosyo-ekonomik, siyasal, yönetsel vb.) ele alınmalıdır. - Kentsel Dönü üm konusunda kar ıla tırmalı (Türkiye ile dünya örneklerini ya da Türkiye’de ki örnekleri birbirleriyle) çalı malar yapılamalıdır. - Kentsel dönü üm projelerinin sosyal e itsizli e neden olmamasına dikkat edilmelidir. - Kentsel Dönü üm projelerinde mülk sahipleri ve kiracıların yeri ve hakları kesin olarak belirlenmeli ve kiracıları ma dur etmeyecek önlemler alınmalıdır. - Yerel yönetim birimleri kentsel dönü üm projeleri ile ilgili tüm bilgilere sahip olmalıdırlar. - Yerel yönetim birimleri proje uygulamalarında yaptıklarını ve yapacaklarını kamu oyu ile payla malıdır. - Yerel yönetimler projeyi bitirdikten sonrada kentsel dönü üm projesi uygulanan bölgedeki halkı ve geli meleri yakından izlemelidir. 100 Kentsel Dönü üm kentin son derece hassas mekanlarında sosyal ve teknik uzmanlar örne in; sosyologlar, psikologlar, hukukçular,mimar ve mühendisler gözetiminde yapılması gereken uzun ve zor bir süreçtir. Bu sürecin yönetilmesi halka en yakın birimler yani belediyeler, tarafından yürütülmesi en do ru yakla ım olabilecektir. Yerel Yönetimlere bu konuda gerekli olan mali, hukuksal ve teknik altyapı olanakları tanınacak olursa son derece ba arılı sonuçların alınaca ı görülmektedir. Kentsel Dönü üm’lerde ki ba arılı örnekler de toplumsal barı ın ve sosyal adaletin sa lanması açısından son derece önemlidir. 101 KAYNAKÇA ASLANO LU R. (2000): “Kent, Kimlik, Küreselle me”, Kitap Ofset Yayıncılık, stanbul. AKAY B. (2008): Bursa’da kinci Zaman,Osmangazi Belediyesi,Seçil Ofset Baskı, Bursa. ALICA S. G. (2006): “Dönü üm Alanları Hakkında Kanun Tasarısı” Memleket Mevzuat Dergisi, Cilt: II, Sayı: 16, Ekim. ARABACI Z. (2007): “Bursa’nın Kent Dokusundaki De i im (18-19 Yüzyıl)” Bursa’nın Kentsel ve Mimari Geli imi Sempozyum Kitabı, Gaye Kitabevi, Bursa. ATAMAN O. (1999): “75 Yılda Kentle me ve Planlama”, Egemimarlık, zmir. ATAÖV A. – OSMAY S. (2007): “Türkiye’de Kentsel Dönü üme Yöntemsel Bir Yakla ım”, METU JFA, Cilt: 24, Sayı: 2. B LG N A. – YENER E.- SULTAN S. (2007): “Kentsel Bölü üm”, Nilüfer’de Yerel Gündem, Yıl: 3, Sayı: 18. Bursa Büyük ehir Belediyesi Bilgilendirme Notu (2008) Bursa Büyük ehir Belediyesi Yerel Gündem 21 “Bursa Mevcut Durum Raporu”, Bursa. DEM RSOY M. S. (2006): “Kentsel Dönü ümün Projelerinin Kent Kimli i Üzerindeki Etkisi (Lübnan – Beyrut - Solidere Kentsel Dönü üm Projesi Örnek Alan ncelemesi)”, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi. 102 ERDEN Y. D. (2003): “Kentsel Yenile mede Bir Araç Olarak Dönü üm Projeleri”, Yayınlanmamı Doktora Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, stanbul. EREN F. (2006): “Kentsel Dönü ümlerde Kamu - Özel Ortaklıkları ve Özel Giri imin Dönü ümdeki Varlı ı: Konya Örne i”. Selçuk Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi. ERTÜRK H. (1997): “Kent Ekonomisi”, Ekin Kitabevi, Bursa. GENÇ (2003): “Kent Yenileme ve Yerel Yönetimler:Kamu Yönetimi Perspektifi”,Yerel ve Kentsel Politikalar, Çizgi Kitabevi, Konya. GÖKSU F. (2004): “Kentsel Dönü üm: Yeni Yakla ımlar ve Yenilikçi Modeller”, Mimar st., stanbul. GÜÇLÜ, Sevinç ( 2002) Kentlile me Ve Göç Sürecinde Antalya’da Kent Kültürü Ve Kentlilik Bilinci, Ankara, T.C. Kültür Bakanlı ı Kültür Eserleri. NCE E. K. (2006): “Kentsel Dönü ümde Yeni Politika, Yasa ve E ilimlerin De erlendirilmesi (Kuzey Ankara Giri i -Protokol Yolu- Kentsel Dönü üm Projesi)”, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi. NCEDAYI D. (2004): “Ça da Dönü üm Uygulaması: Ko uyolu’nda Bir Konut Yenilemesi”, Mimar st., Yıl: 4, Sayı: 12. SLAM T.- C RAVO LU A. (2006): “Soylula tırma ve stanbul”, Mimar st., Yıl: 6, Sayı: 21. KARAASLAN . (2005): “Gecekonduda Dönü üm”, ehircilik Çalı maları, Gazi Üniversitesi ehir ve Bölge Planlama Bölümü 20. Yıl Anısı, Editör: Çalgüner T., Nobel Da ıtım, Ankara. 103 KAPLANO LU R. (2008): “Bursa’nın Kentsel Geli mesi”, Bursa Defteri, Bursa’da Kentsel Dönü üm, Sayı: 31-32, Mayıs. KELE R. (1993): “Kentle me Politikası”, mge Kitabevi, Ankara. KELE R. (2003): “Söyle i: Yeni Küreselle menin Kıskacında Kent, Kentle me ve Planlama”, Mimar st.,Yıl: 3, Sayı: 9. KELE R. (1984) “Kentle me Ve Konut Politikası”, Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları. KELE R. (2004): “Kentsel Dönü ümün Tüzel Altyapısı”, Mimar st., Yıl: 4, Sayı:12. KELE R. (2006): “Kentle me Politikası”, mge Yayınları, Ankara. KUTER (2007): “Dünyada Osmanlıda ve Türkiye’de Bursa’da lkler”, Kuter Yayıncılık ve Tanıtım Hizmetleri Ltd. ti., Bursa. KOCAMEM G. N.(2006): “Kentsel Dönü üm Süreci Kızılçe me Örne i”, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi. KUBAN D. (2006): “Soylula tırma”, Mimar st. Yıl: 6, Sayı: 21. LAÇ NER Ö.(2002): “Kentlerin Dönü ümü ve Yeni Kentlilik Bilinci”,Kentte Birlikte Ya amak Üstüne, Demokrasi Kitaplı ı, stanbul. MUTLU S.(2007): “Türkiye’de Ya anan Gecekondula ma Süreci ve Çözüm Arayı ları: Ankara Örne i”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi. Osmangazi Belediyesi Bilgilendirme Notu (2008) 104 ORAL F. S. : “Kayseri’de Modernle me Sürecinde Kent Konutu Kavramının Geli imi 1950-1970”, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi. O UZO LU Y. (2007): “Ar iv Belgelerinin Bursa’nın Kent Dokusuna li kin Verdi i Bilgiler” Bursa’nın Kentsel ve Mimari Geli imi Sempozyum Kitabı, Gaye Kitabevi, Bursa. ÖNER . (2007): “Kentsel Yenileme Kapsamında Kentsel Dönü üm Projelerinin stanbul Küçükçekmece Kentsel Dönü üm Projesi Örne inde rdelenmesi”, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi. ÖZDEN P. P. (2008): “Kentsel Yenileme Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolü Üzerine Dü ünceler Ve stanbul Örne i”, .Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Ekim 2000-Mart 2001, Sayı 23-34. ÖZDEN P. P. (2008): “Kentsel Yenileme”, mge Yayınevi, stanbul. ÖZTA N.(2005): “Türkiye’de Kentsel Dönü üm ve Haliç Örneklemesi”,Mimar Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi. POLAT S. (2008), “Kentsel Dönü üm: Tanımlar Nedenler, Uygulamalar”, Bursa Defteri, Bursa’da Kentsel Dönü üm, Sayı: 31-32, Mayıs. SAKER E. (2008): “Kentsel Dönü üm ve Geli im Kanunu ve Tabakhaneler bölgesi”, Bursa Defteri, Bursa’da Kentsel Dönü üm, Sayı: 31-32, Mayıs. SARIBAY Y.(2002): “Kent: Modernle me ve Postmodernle me Arasındaki Köprü”, Kentte Birlikte Ya amak Üstüne, Demokrasi Kitaplı ı Yayınevi, stanbul. SEY Y. (1998): “Cumhuriyet Döneminde Konut, 75 Yılda De i en Kent ve Mimarlık”, Tarih Vakfı Yayınları, stanbul. 105 SÖNMEZ R. (2008): “Antalya’da Yeni Kentsel Düzenlemeler”,Mimarlık Dergisi, Kasım-Aralık, Sayı:344. SÜHER H. (1996): “Kentle me ve Kentlile me Politikaları, Yeni Yüzyıl Türkiye’de Kentle me”, Türkiye’nin Sorunları Dizisi: 7, Ankara. TEKEL, A.(2003): “Kentsel Rantın Olu umu,Düzenlenmesi ve Yönlendirilmesinde Planlama ve Planlama Yönetiminin Rolü: Ankara Örne inde Bir De erlendirme”, Mimar ist. Yıl: 3,Sayı: 9. TEKEL .(1998) “Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Kentsel Geli me ve Kent Planlaması” , 75 Yılda De i en Kent ve Mimarlık, stanbul,Tarih Vakfı Yayınları TEKEL . (2007): “Anadolu’da Kent Tarihi Yazıcılı ı Üzerine Bir Yöntem Önerisi” Bursa’nın Kentsel ve Mimari Geli imi Sempozyum Kitabı, Gaye Kitabevi, Bursa. . TOPRAK Z. (1998): “Kent Yönetimi ve Politikası”, Akevler Akdeniz Bilimsel Ara tırma Merkezi Yayınları, Yayın No: 3, zmir. TUROK I. (2004): “Urban Regeneration What Can Be Done And What Should Be Avoidant”, Uluslararası Kentsel Dönü üm Sempozyumu Bildirisi, stanbul Büyük ehir Belediyesi. TUNCER M. (2008): “Kentsel Dönü üm Sempozyumu,Haziran 2003”, Bursa Defteri, Bursa’da Kentsel Dönü üm, Sayı: 31-32, Mayıs. TÜTENG L C. O. (2001): “Söyle i: Yeni Küreselle menin Kıskacında Kent, Kentle me ve Planlama / Ru en Kele ”, Mimar st., Yıl:1, Sayı:3. TÜTENG L C. O. (2003): “Profitopolis: nsanı Umursamayan Bir Kentle me ”, Mimar st., stanbul. Mimar st., Yıl:3, Sayı:9. Uluslararası Kentsel Dönü üm Uygulamaları Sempozyumu – stanbul 2004 106 VARDAR B. (2007): “Bursa’nın Kentsel Mirasının Korunması ve Ya atılması: Osmangazi Belediyesi Örne i” Bursa’nın Kentsel ve Mimari Geli imi Sempozyum Kitabı, Gaye Kitabevi, Bursa. YEREBASMAZ H.(2006): “Gerze Kentsel Dönü üm Örne inin ncelenmesi Üzerine Bir Ara tırma”, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi. YÜCEL, Ali Rıza (2006) “Kentsel Dönü üm mü Yoksa Yeni Bir Rant Kapısı mı?” , Memleket Mevzuat Dergisi, Ekim 2006/II-16. Yıldırım Belediyesi Bilgilendirme Notu (2008) 22.6.1948 Tarih ve 6938 Sayılı Resmi Gazete Resmi Gazete, 2 Temmuz 1965 http:// www.toki.gov.tr http://www.tdk.gov.tr http: // www. boyut pedia.com http://www.markakentbursa.com http://www.mimarist.org http://www. kentli.org http://www.cumhuriyet.edu.tr/edergi,2008 http://e-imo.imo.org.tr http://bursahakkinda.com http://www.mimar.cc http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=42164&l=1 http://old.mo.org.tr/mimarlikdergisi/ http://www.tema.org.tr/2B/KiminOrmaniKimeSatiliyor.htm http://e-imo.imo.org.tr/DosyaDizin/WPX/Portal/Yayin/tg/tg-164.pd 107 EKLER L STES EK 1 Bursa Büyük ehir Belediyesi ve Osmangazi,Nilüfer,Yıldırım Belediyelerinde Kullanılan Anket Soru Cetveli Bu anket Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsünde, “Türkiye’de Kentsel Dönü üm Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolü:Bursa Büyük ehir Belediyesi Örne i” adlı yüksek lisans tezinin uygulama kısmı için yapılmaktadır. Uygulama içinde sizlerin görü leri bu ara tırmanın sonuçları açısından büyük de er ta ımaktadır. Zamanınızı ayırdı ınız ve soruları içtenlikle yanıtladı ınız için imdiden te ekkür ederim. Senem DEM RKIRAN Trakya Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Yüksek Lisans Programı ANKET SORULARI 2. 3. 4. 5. 6. Belediyenin Adı: Belediyenin Nüfusu:………………………………………………………………………………………………………. Belediyenin Büyüklü ü………………………………………………………………………........................................... Belediyenin Kurulu Tarihi………………………………………………………………………………………………. Yerel Yönetim birimi içerisindeki göreviniz nedir? ( ) Belediye Ba kanı ( )Belediye Ba kan Yardımcısı ( )Müdür ( )Müdür Yardımcısı ( ) ef 7. Sizce kentsel dönü üm ne anlama gelmektedir?.................................................................................................................. 8. Hangi kentsel dönü üm yöntemini uyguladınız? ( ) Kentsel Koruma ( ) Kentsel yile tirme ( ) Kentsel Yeniden Canlandırma ( ) Kentsel Yenileme 9. Kentsel dönü üme ihtiyaç duymanızda a a ıdakiler ne ölçüde etkili olmu tur? ( ) A ırı ve çarpık kentle me ( ) Halk sa lı ının bozulması ( ) Kültürel mirasın tahrip edilmesi ( ) Görüntü Kirlili i ( ) Alt yapı sorunları ( ) Bölge halkının ikayetleri 10. Belediyenizde Kentsel Dönü üm Projelerinden a a ıdaki birimler ne ölçüde sorumludurlar? (sorumlu ya da sorumlu de il olarak belirtiniz) ……………Kaynak Geli tirme Ve tirakler Dairesi Ba kanlı ı ……………Çevre Koruma Ve Kontrol Dairesi Ba kanlı ı ……………Emlak Ve stimlak Dairesi Ba kanlı ı …………… mar Ve ehircilik Dairesi Ba kanlı ı ……………Etüd Projeler Dairesi Ba kanlı ı ……………Ula ım Dairesi Ba kanlı ı ……………Kültür Ve Sosyal ler Dairesi Ba kanlı ı ……………Sa lık Ve Sosyal Hizmetler Dairesi Ba kanlı ı ……………Deprem Risk Yönetimi Ve Kentsel yile tirme Dairesi Ba kanlı ı 11. Sizce yerel yönetimlerin kentsel dönü ümü ba arılı bir ekilde uygulayabilmeleri için gerekli olan / olanlar nelerdir? …………………………………………………………………………………………………………………………….. 12. Kentsel dönü üm projeleriniz devam edecek mi?................................................................................................................ 13. u anda ortak kentsel dönü üm projesi / projeleri yaptı ınız belediyeler var mı?.............................................................. 14. Kentsel dönü üm çalı masının yapıldı ı bölgedeki gelir düzeyi dü ük halkın kentsel dönü üm çalı masından sonra da o bölgede ya amaya devam etmesi için izledi iniz yöntemler nelerdir? ( ) Aynı Bölgede vadeli ev satı ları. ( ) Aynı bölgede gelir düzeyine göre farklı konutlar yapılıp uygun fiyatlara satılması ( ) Di er (belirtiniz)………………………………………………………………………………………………………... 15. Bölgenizde yapılan kentsel dönü üm projelerinin uygulama alanları hangileridir? ( ) Gecekondu Alanları ( ) Kent Merkezleri ( ) Sanayi Alanlarının ( ) Eski yerle im alanları ( ) Kent Merkezlerini Terk Etmesi Sonucu olu an alanlar ( ) Risk do urabilme ihtimali olan kentsel alanlar. 15. Bölgenizde yapılan kentsel dönü üm projelerinde en fazla önem verdi iniz konu nedir? ( ) Çevre ( ) Ula ım ( ) mar ( )Altyapı ( ) Peyzaj (estetik) 16. Kentsel dönü ümün mali kayna ını nereden sa ladınız / sa lamaktasınız? ( ) Vergiler ( ) Devlet Destekleri ( ) AB fonları ( ) Belediye Gelirleri ( ) Di er 17. Kentsel Dönü üm Projeleri sizce ne kadar sürede bir uygulanmalıdır (belirtiniz)?............................................................. Kesinlikle Katılmıyorum 1 Katılıyorum 4 Katılmıyorum 2 Kararsızım 3 Kesinlikle Katılıyorum 5 1 18 Kentsel dönü ümü uygulanan bölgedeki halkın deste i / fikri alınmaktadır. 19 Yerel yönetim birimleri kentsel dönü üm çalı malarına önem vermelidirler. 20 Yerel yönetim birimleri kentsel dönü üm çalı maların da ortak hareket 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 etmeliler. u ana kadar yaptı ımız kentsel dönü üm projelerinin sonuçları memnun edicidir. Kentsel dönü üm çalı masının yapıldı ı bölgedeki halktan gelen tepkiler do rultusunda de i iklikler yapılmı tır. Belediyemiz kentsel dönü üm ube müdürlü ü aldı ı kararları uygulamada tamamen ba ımsızdır. Kentsel Dönü üm Projeleri Bütün Belediyelerde Uygulanmalıdır Kentsel Dönü üm Projeleri yalnızca Büyük ehir belediyelerinde uygulanmalıdır. Kentsel Dönü üm Projeleri yalnızca gecekondu bölgelerinde uygulanmalıdır.. Kentsel Dönü üm Projeleri kentin yıpranmı tüm alanlarında uygulanmalıdır Kentsel Dönü üm Projeleri Türkiye gibi kaynak ve konut yetersizli i çeken ülkelerde gereksizdir. Kentsel Dönü üm Projeleri çok pahalıdır. Kentsel Dönü üm Projeleri yolsuzluklara çok açıktır. Kentsel Dönü üm Projeleri belediyelere yeni ufuklar açar. Kentsel Dönü üm Projeleri kent planlarını uygulamayı kolayla tırır Kentsel Dönü üm Projeleri belediyelere yeni kaynaklar sa lar. Kentsel Dönü üm Projeleri çok sayıda uzman ve i gücü gerektirir Kentsel Dönü üm Projeleri belediyelerin çok zamanını alır. Kentsel Dönü üm Projeleri belediyelere ba ka projeler yapma olana ı tanımaz. Kentsel Dönü üm Projeleri kentlerde henüz ömrünü tamamlamamı binaların da yıkılmasına neden olur. Kentsel Dönü üm Projeleri ile ilgili yasal düzenlemeler yeterlidir. Kentsel Dönü üm Projeleri ile ilgili yeni yasal düzenlemelere ihtiyaç vardır. Kentsel Dönü üm Projeleri belediyeler tarafından gerçekle tirilmelidir. Kentsel Dönü üm Projeleri merkezi yönetim tarafından ( ller Bankası , DPT vb)gerçekle tirilmelidir.. Kentsel Dönü üm Projeleri Bayındırlık ve skan Bakanlı ı tarafından gerçekle tirilmelidir. Kentsel Dönü üm Projeleri TOK tarafından gerçekle tirilmelidir. Kentsel Dönü üm Projeleri belediyeler ve merkezi yönetim tarafından ortakla a gerçekle tirilmelidir. 2 3 4 5 EK 2: Kentsel Dönü üm Alanlarından Foto raflar Kentsel Dönü üm Projesi öncesinde Bursa Osmangazi Belediyesi’ne ba lı Kamberler. Kaynak:Yılmaz Saffet, Osmangazi’de De i im, Osmangazi Belediyesi, 2008. Akmat baskı, Bursa.s.9. Kentsel Dönü üm Projesi sonrasında Bursa Osmangazi Belediyesi’ne ba lı Kamberler. Kaynak:Yılmaz Saffet, Osmangazi’de De i im, Osmangazi Belediyesi,2008.Akmat baskı,Bursa.s.13 Kentsel Dönü üm Projesi öncesinde Bursa Osmangazi Belediyesi’ne ba lı Do anbey Kaynak:Yılmaz Saffet, Osmangazi’de De i im, Osmangazi Belediyesi, 2008. Akmat baskı, Bursa.s.16 Kentsel Dönü üm Projesi sonrasında Bursa Osmangazi Belediyesi’ne ba lı Do anbey Kaynak:Yılmaz Saffet, Osmangazi’de De i im, Osmangazi Belediyesi, 2008. Akmat baskı, Bursa.s.18. EK 3 DÖNÜ ÜM ALANLARI HAKKINDA KANUN TASARISI Amaç MADDE 1- (1) Bu Kanunun amacı, imar planı bulunsun veya bulunmasın kentsel ve kırsal tüm alanlarda bilim, teknik, sanat ve sa lık kurallarına uygun olarak, afetlere ve kentsel risklere duyarlı ya am çevrelerinin olu turulması için veya fiziki köhneme ve sosyal ve teknik altyapının yetersiz ve niteliksiz oldu u alanların iyile tirme, tasfiye, yenileme ve geli imini sa lamak üzere dönü üm alanlarının tespitine ve dönü ümün gerçekle tirilmesine dair her türlü i ve i lemler ile ilke ve esasları belirlemektir. Kapsam MADDE 2- (1) Bu Kanun, dönü üm alanı olarak belirlenen alanlarda Hazine, il özel idareleri, kamu kurum ve kurulu ları, belediyeler ve vakıflar tarafından idare edilenler de dahil her türlü arsa ve arazilerin ve bunların üzerinde bulunan bütün yapıların bu Kanun uyarınca hazırlanan dönü üm amaçlı imar planına uygun olarak iyile tirmesini, tasfiyesini, yenilenmesini, geli tirilmesini ve kentin konut, ticaret, sanayi, rekreasyon, teknik altyapı, sosyal donatı alanları ve di er yatırım ihtiyaçları için; proje geli tirilmesi, arazi, arsa düzenlemesi, yapım i lerinin gerçekle tirilmesi, toplu ortaklık ve proje ortaklıkları kurulması, finansal destek sa lanması ve yönetilmesi, her türlü sınırlı ayni hak, ahsi hakların tesis ve devri, trampa ve mülkiyetin el de i tirilmesi de dahil olmak üzere bu konuda yapılacak her türlü i ve i lemleri kapsar. (2) Türk Silahlı Kuvvetlerine ait harekât, e itim ve savunma amaçlı alanlar hakkında bu Kanun uygulanmaz. Tanımlar MADDE 3- (1) Bu Kanunun uygulanmasında; a) Dönü üm alanı: Bu Kanunun öngördü ü amaçları gerçekle tirmek üzere sınırları idare meclisince re’sen belirlenen alanı, b) Dönü üm amaçlı imar planı: Dönü üm alanı sınırları içinde, bu Kanuna uygun olarak hazırlanıp, idare meclisince onaylanan nazım ve uygulama imar planlarını, c) Dönü üm amaçlı parselasyon planı: Bu Kanuna, Kanunda hüküm bulunmayan hallerde 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı mar Kanununa ve dönü üm amaçlı uygulama imar planına göre idarece hazırlanan, ilan yerlerinde askıya çıkarılarak otuz günlük askı süresi sonrasında itirazlar da de erlendirilerek idare encümenince re’sen onaylandıktan sonra tescili gerçekle tirilen, muhtarlıklarda ve idarece belirlenen ilan yerlerinde askıya çıkarılmak suretiyle maliklerine tebli olunan ve yapı ruhsatına esas olan parselasyon planını, ç) dare: Bu Kanun uyarınca uygulamada bulunmakla görevli ve yetkili olmak üzere, belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeleri, belediye ve mücavir alan sınırları dı ında il özel idarelerini, büyük ehirlerde büyük ehir belediyelerini veya büyük ehir belediye meclisince yetki verilmesi halinde, 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyük ehir Belediyesi Kanununda belirtilen görev, yetki ve sorumluluklar saklı kalmak kaydıyla, ilçe veya ilk kademe belediyelerini, d) Proje: Dönü üm amaçlı uygulama imar planına ve bu planla belirlenen kentsel tasarım ilkelerine ve esaslarına uygun olarak, idarece hazırlanan veya hazırlatılan ve idarece onaylanan dönü üm alanı sınırlarının tamamını veya plan bütünü dikkate alınarak planla etaplanan uygulama alanını kapsayan bir veya birden fazla iyile tirme, tasfiye, geli im ve yatırımı da kapsayan dönü üm projesini, e) Proje ortaklı ı: dare dahil, kamu kurum ve kurulu larının i tirakleri ile proje alanında ta ınmaz sahibi olsun veya olmasın gerçek veya tüzel ki ilerin, dönü üm amaçlı imar planı kararlarına uygun olarak hazırlanan projeleri gerçekle tirmek üzere ayrı ayrı veya birlikte olu turdukları adi ortaklık temelli hukuki i lemlerle bir araya gelmi bir veya birden fazla ortaklı ı,ifade eder. Genel esaslar MADDE 4- (1) 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu, 2872 sayılı Çevre Kanunu, 383 sayılı Özel Çevre Koruma Kurumu Ba kanlı ı Kurulmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, 3621 sayılı Kıyı Kanunu, 2960 sayılı Bo aziçi Kanunu, 3213 sayılı Maden Kanunu, 6831 sayılı Orman Kanunu, 3202 sayılı Köye Yönelik Hizmetler Hakkında Kanun, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, 4342 sayılı Mera Kanunu, 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu, 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun kapsamında kalan yerlerde, ilgili kurum, kurulu ve kurulların görü leri ve önerileri alınarak uygulama yapılır. (2) Özel kanunlarda yer alan ilke ve esaslar veya planlamaya ili kin etütler sonucunda yapı yasa ı getirilmesi gereken alanlardaki mevcut yapılara, do al, kültürel ve tarihi özelli i nedeniyle koruma kurulları tarafından korunacak yapı olarak tespit edilenler hariç, bu Kanunun iyile tirme ve yenile tirme hükümleri uygulanmaz. Sadece hak sahipli i saklı kalmak kaydıyla tasfiye ile ilgili hükümler uygulanır. (3) Dönü üm amaçlı imar planları kapsamında kalan alanlarda, idare dı ında farklı kurum ve kurulu lara ilgili kanunlar ile verilen planlama ve uygulama yetkileri, Bakanlar Kurulu kararı alınmak kaydıyla, anılan kurumların görü ve önerileri alınarak idare tarafından bu Kanuna göre yürütülür. Dönü üm alanının belirlenmesi MADDE 5- (1) Dönü üm alanı sınırı, toplamı be hektardan küçük olmamak üzere, belediye ve mücavir alan sınırlarında belediye meclisi, belediye ve mücavir alan sınırları dı ında il genel meclisi, büyük ehir belediyelerinde, ilgili ilçe veya ilk kademe belediyesinin görü ü alınarak büyük ehir belediye meclisi tarafından üye tam sayısının salt ço unlu unun kararı ile belirlenir. (2) Dönü üm alanı sınırları, idarece tespit edilen ilan yerlerinde karar tarihinden itibaren otuz gün süre ile ilan edilir. Bu süre içinde dönü üm alanlarına itiraz edilebilir. tiraz edilmez ise, ilan süresi sonunda dönü üm alanı sınırları ayrıca bir meclis kararı alınmaksızın idarenin onayı ile kesinle erek yürürlü e girer. tirazlar, ilan süresini müteakip ilk meclis toplantısında incelenerek en geç otuz gün içinde karara ba lanır ve askıya çıkarılmaksızın idarenin onayı ile kesinle erek yürürlü e girer. Dönü üm alanı sınırı kararı, bu sınırlar içindeki gayrimenkullerin tapu kütü ünün beyanlar hanesine kaydedilmek üzere tapu sicil müdürlü üne, paftasında gösterilmek üzere kadastro müdürlü üne bildirilir. Söz konusu gayrimenkullerin kaydında meydana gelen de i iklikler derhal idareye bildirilir. Kesinle erek yürürlü e giren dönü üm alanları idarece usulüne göre ilan edilir. (3) Tasfiye, sa lıkla tırma, geli me ve yeni yatırımlar nedeniyle; dönü üme konu alanın yetersiz olması halinde, dönü türülecek bölge ile ili kili bulunmak, aynı meclis kararında belirtilmek ve toplam alan be hektardan az olmamak kaydıyla, birbirinden ayrı ve birden fazla alan, tek dönü üm alanı olarak belirlenebilir. (4) Dönü üm alanları, 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Ta ınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Ya atılarak Kullanılması Hakkında Kanun çerçevesinde belirlenmi olan yenileme alanlarını da kapsayabilir. (5) Dönü üm alanlarında, askeri yasak bölgeler, güvenlik bölgeleri ve ülke güvenli i ile do rudan ilgili Türk Silahlı Kuvvetlerine ait harekât ve savunma amaçlı yerler hariç olmak üzere Hazineye ait arazi ve arsalar ile plan kararı ile tescile konu edilebilecek alanlar, birinci fıkradaki amaçlara uygun kullanılmak kaydıyla, 5366 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi hükümlerine göre idareye devredilir. (6) Mülkiyeti Hazineye ait olup üzerinde kamuya ait bina bulunan alanların, dönü üm amaçlı imar planı ile farklı kullanıma ayrılması ve bu kamu hizmetinin verilmesine gerek olmaması halinde, arsası hariç binanın hali hazır kıymeti için takdir edilecek bedel ödenir. (7) Dönü üm amaçlı imar planı kararı uyarınca tasfiye edilerek bir ba ka alana ta ınması gereken kamu yapıları ile dönü üm amaçlı imar planı kararı uyarınca verilmesi gereken kamu hizmetine dair yapılar, dönü üm alanı sınırı içinde kalsın veya kalmasın dönü üm uygulaması kapsamında, ilgili kamu kurum ve kurulu larının görü ü do rultusunda arsası da kar ılanarak idarece yaptırılabilir. Dönü üm alanlarında planlama ve yapıla ma MADDE 6- (1) Dönü üm alanı sınırının kesinle mesiyle birlikte, dönü üm amaçlı imar planları kesinle inceye kadar bu alanlarda, plan, plan de i ikli i ve plan revizyonu, parselasyon planı, ifraz, tevhit, irtifak hakkı tesisi, terkini, cins tashihi, yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgesi düzenlenmesi ve onaylanması, kat irtifakı ve kat mülkiyeti tesisine ili kin i lemler durdurulur ve kararın onayından evvel ruhsata ba lanmı olanlar dahil bütün yapım faaliyetlerine geçici olarak son verilir. Gerekli hallerde yeniden de erlendirme yapmaya, ruhsatlı in aatların devamına ve ilgili hususlarda karar vermeye idare meclisi yetkilidir. 5 inci maddenin ikinci fıkrası kapsamında tapu kütü üne kayıt dü ülen gayrimenkullere ili kin bu fıkrada belirtilen i lemlere yönelik talepler, tapu sicil ve kadastro müdürlükleri tarafından kar ılanmaz. Dönü üm alanlarında parselasyon planlarının tescilinden itibaren en fazla be yıl içinde yapıların tamamlanması ve yapı kullanma izin belgelerinin düzenlenmesi zorunludur. (2) Dönü üm alanı sınırları içinde, 12/10/2004 tarihinden önce yapıldı ını belgeleyen gecekondu sahiplerine, ruhsatsız yapı sahiplerine ve ikamet edenlere, bedelini yirmi yılı a mamak üzere borçlandırılmak kaydıyla yapılacak sosyal konutlardan veya yapılardan, ba ımsız bölüm verilebilir. (3) dare, dönü üm alanlarının kesinle mesinden itibaren üç yıl içinde, bu Kanunun amacını gerçekle tirmek üzere dönü üm amaçlı imar planlarını ve parselasyon planlarını hazırlamak, hazırlatmak, onaylamak ve kesinle tirmekle yükümlü ve sorumludur. Dönü ümün üst kademe planlarda revizyon veya de i iklik yapılmasını gerektirmesi halinde, üç ay içinde gerekli de i iklikler yapılır. Dönü üm alanlarında il çevre düzeni planlarında yapılacak de i iklikler, büyük ehir belediye sınırları içinde büyük ehir belediyesince, il belediyeleri sınırları içinde il belediyesince, bunun dı ındaki alanlarda il özel idaresince onaylanır. (4) Dönü üm alanlarına ili kin her tür ve kademede planlar için görü ü istenen ilgili kurum ve kurulu lar, gerekli bilgi, belge ve görü leri, üç ay içinde tam ve eksiksiz olarak vermek ve veri altyapısını ve di er hazırlıkları öncelikle tamamlamak zorundadır. Gerekli bilgi, belge ve görü ler süresi içinde verilmedi i takdirde, sorumluluk ilgili kurum ve kurulu ta kalmak kaydıyla uygun görü veya izin verilmi sayılır. (5) Dönü üm amaçlı imar planı, dönü üm alanı bütününde hazırlanır, imar haklarının da ılımı, imar hakkı aktarımı, nüfus, yo unluk, yapıla ma ve arazi kullanım kararları, toplanma alanları, tahliye koridorları, tasfiye ve yenileme alanları, farklı uygulama araçlarına tabi tutulacak alanlar gibi her türlü kararları açıklayıcı ema ve raporları ile bir bütün olu turur. Tüm uygulama i lemleri bir program dahilinde projelendirilerek dönü üm amaçlı uygulama imar planı kararlarına uygun olarak yapılır. Dönü üm alanlarında uygulama MADDE 7- (1) dare, dönü üm amaçlı imar planı kararlarına uygun olarak; mevcut yapılar ve çevreleri hakkında koruma, kullanma, güçlendirme, ıslah, geli tirme, yenileme ve tasfiyeye ili kin kararlar almaya, bu kararlara ba lı olarak ruhsat vermeye yetkilidir. Bu yapılar, idarece yapılan veya yaptırılan yapılar kapsamında de erlendirilecek olup, fenni mesuliyetin onaylı uygulama projelerine göre, 3194 sayılı mar Kanununun 26 ncı maddesi do rultusunda, idarece veya idare tarafından kurulan kamu tüzel ki ili ine haiz kurulu larca veya protokol yapılmak suretiyle bu konuda uzman kamu kurum ve kurulu larınca üstlenilmesi zorunludur. (2) dare, plan kararlarını gerçekle tirmek amacıyla; arazi, arsa ve proje düzenleme i lemleri yapmaya, kamula tırmaya, toplula tırmaya, satın almaya, ön alıma, ba ımsız bölümler dahil mülkiyetindeki gayrimenkullerle trampaya, gayrimenkul mülkiyetini veya imar haklarını ba ka bir alana aktarmaya, kamu ve özel sektör i birli ine dayalı yöntemler uygulamaya, herhangi bir izne tabi olmaksızın bu amaçla irket kurmaya, kurulmu irketlere katılmaya ve mevcut irketleri eliyle uygulamalar yapmaya, kamu tüzel ki ili i olarak veya özel sektörle birlikte proje temelli gayrimenkul yatırım ortaklıkları kurmaya, kurulmu olanlara katılmaya, kat kar ılı ı in aat yapmaya veya yaptırmaya, arsa paylarını belirlemeye, 23/6/1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu esaslarına göre payla tırmaya, hisseleri ayırmaya veya birle tirmeye yetkilidir. (3) dare, dönü üm amaçlı imar planı çerçevesinde de erleme yaptırmaya, uygulamaya, mülkiyet haklarının da ıtımına, ba ımsız bölüm, hisse ya da bedeli verilmek suretiyle alan ve hisse miktarlarını de i tirmeye, uygulama alanlarında in a edilecek binaların hak sahiplerine paylı veya tam mülkiyet halinde ba ımsız bölüm tescillerini yaptırmaya re’sen yetkilidir. darece, dönü üm amaçlı imar planında de erleme esaslı yöntem uygulanaca ının belirtilmesi halinde, dönü üm alanlarındaki mülkiyet düzenlemelerinde düzenleme alanı içindeki gayrimenkullerin düzenleme öncesi ve sonrası de erleri gayrimenkul de erleme kurulu larına yaptırılarak re’sen belirlenir. Düzenlemeden sonra mülkiyet da ıtımı, düzenleme öncesi ve sonrası de er, temel alınarak idarenin yatırım ve katkı payları dü üldükten sonra de erleme esaslı yöntem çerçevesinde yapılır. dare bu da ıtıma göre, ba ımsız bölüm, hisse ya da bedeli verilmek suretiyle alan ve hisse miktarlarını de i tirmeye, dönü üm alanlarında in a edilecek binaların hak sahiplerine paylı veya tam mülkiyet halinde ba ımsız bölüm tescillerini yaptırmaya re’sen yetkilidir. Uygulaması kesinle mi ve tapu tescil a amasında olan gayrimenkullerde daha önce tesis edilmi olan kat irtifakı ve kat mülkiyeti idarenin talebi ile re’sen terkin edilir. Bu husus ilgili tapu sicil ve kadastro müdürlüklerine iletilir. De erleme esaslı yöntemin belirlenmesine ve uygulanmasına dair usul ve esaslar idarece çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. (4) dare; dönü üm alanlarında yörenin artlarına ve yapıma yönelik olarak bu Kanunun amacını gerçekle tirmek üzere özel hükümler ve standartlar belirleme ve uygulama, yapı ve arsaların kullanılması ve i letilmesine dair hususlarda irtifak hakkı kurma, toplu ortaklıklar kurma, toplu projelendirme, toplu i letme yönetim biçimleri geli tirme ve uygulama, arazi kullanımlarını özendirici ve caydırıcı artlar koyarak yönlendirme ve yapıya zorlama gibi yollarla ta ınmaz tasarruflarına geçici veya kalıcı kısıtlamalar getirmeye yetkilidir. Ta ınmaz tasarruflarının geçici veya kalıcı kısıtlamaya konu olması durumunda idare meclisi kararının onayını müteakip bir ay içinde idarece ilgilisine tebligat yapılır ve tapuya erh dü ülür. (5) dare, dönü üm amaçlı imar planı ve idare meclisi tarafından onaylı kentsel tasarım projeleri kapsamında mimari özellikleri veya kentsel siluet içinde yöresel dokuya uymayan yapılara ili kin olarak cephe, cephe kaplaması, çatı özellikleri, giri saçakları gibi konularda, verilen süre içerisinde ve meclis kararı almak ko uluyla yaptırımlar getirmeye ve getirmeyenlerle ilgili olarak re’sen uygulama yapmaya ve yaptırmaya masraflarını yüzde yirmi fazlasıyla yapmayan maliklerden tahsil etmeye yetkilidir. (6) Dönü üm alanlarında, mevzuata uygun yapıların bo altılması ve yıkılarak kaldırılmasında plan bütününe ili kin de erleme ve fiziki durum temel alınarak anla ma yolu esastır. Anla ma kapsamında idare, ba ımsız bölüm maliklerine, proje gerçekle tirilinceye kadar olan süre içinde geçici konut tahsisi veya kira yardımı yapabilir. Anla ma sa lanamadı ı takdirde bu ta ınmazlar hakkında kamula tırma i lemi yapılır. tiraz sadece kamula tırma bedeline yapılabilir. dare, dönü üm alanında ikamet edenlerin ma duriyetlerinin önlenmesi için gerekli tedbirleri alır. Dönü üm alanlarında yapılacak kamula tırmalar, 4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamula tırma Kanununun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasındaki iskan projelerinin gerçekle tirilmesi amaçlı kamula tırmalardan olup, Bakanlar Kurulu kararı alınmaksızın yapılacak acele kamula tırma olarak de erlendirilir. Tapu kayıtlarında mülkiyet hanesi açık olan ta ınmazlar ile varisi belli olmayan, kayyım tayin edilmi , ihtilaflı, davalı ve üzerinde her türlü mülkiyet ve mülkiyetin gayri ayni hak tesis edilmi olan gayrimenkuller için de yukarıdaki hükümler geçerlidir. Kamula tırma i lemlerinin yürütülmesinde idare veraset ilamı çıkarmaya veya tapuda kayıtlı son malike göre i lem yapmaya yetkilidir. (7) Dönü üm alanlarında gayrimenkul mülkiyeti, menkul de ere dönü türülebilir. Bir ba ımsız bölüme kar ılık gelmeyen küçük ve parçalı hisseler kar ılı ında gayrimenkul sertifikası ve bunun gibi menkul kıymet belgesi idare veya proje ortaklı ınca verilebilir ya da ta ınmazın bedeli paraya çevrilerek hak sahibine ödenir. (8) Dönü üm alanlarında yol, elektrik, su, kanalizasyon, do algaz, haberle me ve ula ım gibi teknik altyapı hizmetlerine ili kin olarak, idare ve ilgili kamu kurum ve kurulu larınca gerçekle tirilmesi gereken yatırımlar, dönü üm amaçlı imar planlarının onaylanmasından itibaren ba latılarak idarenin koordinasyonunda dönü üm alanındaki projelerle aynı süreler içinde tamamlanmak zorundadır. Dönü üm alanları ile di er alanlarda, teknik altyapı yatırımları, imar planı kararlarına uygun olarak, idarenin koordinasyonunda kurulacak teknik altyapı kurulunun kararına uygun olarak gerçekle tirilir. Büyük ehirlerde 5216 sayılı Büyük ehir Belediyesi Kanununun 8 inci maddesi hükümlerine göre uygulama yapılır (9) 2/3/1984 tarihli ve 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ve di er kanunlarla verilen yetkiler saklı kalmak kaydıyla, yapı ruhsatı ve yapı kullanım izin belgesi dı ında, idarece kullanılan yetki ve görevler, idare ile protokol yapılarak, protokol hükümlerine göre Toplu Konut daresi Ba kanlı ı ile mü tereken yürütülebilece i gibi Toplu Konut daresi Ba kanlı ı tarafından da yürütülebilir. (10) Dönü üm alanlarında; dönü üm amaçlı imar planına, parselasyon planına veya yapıldı ı tarihteki mevzuat hükümlerine uygun olup, öngörülen afet tehlikesi kar ısında zeminin veya yapının durumu nedeniyle bir kısmı veya tamamı yıkılacak derecede tehlikeli oldu u ancak esaslı tadilat veya güçlendirme yoluyla tehlikenin izalesinin mümkün oldu u hazırlanan veya hazırlattırılan rapor do rultusunda idare encümenince karara ba lanan yapıların sahipleri, tebligat tarihinden itibaren verilen süre içinde güçlendirme projelerini hazırlatarak idareye onaylatmak, yapı ruhsatı almak ve ruhsat tarihinden itibaren verilen süre içinde projeleri gerçekle tirmek zorundadırlar. Kat irtifakı veya kat mülkiyeti tesis edilmi yapılarda, yapılan tebligat üzerine gerçekle tirilecek güçlendirme ve esaslı tadilat i lemleri için maliklerin muvafakati aranmaz. Bu i lemlerin bütün giderlerine maliklerin tamamı hisseleri oranında katılmak zorundadır. Güçlendirme projelerine yönelik yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgelerinin düzenlenmesi ile yapım i lerinde vergi, resim, harç ve bedel alınmaz. Güçlendirme i lemleri süresi içinde tamamlanmadı ı veya yapı yıktırılarak tehlike ortadan kaldırılmadı ı takdirde yapı idarece mühürlenir. Verilen ek süre içinde de tamamlanmazsa yapının durumuna göre yapı idarece güçlendirilir ve masrafı maliklerinden tahsil edilir. Yapının güçlendirilmesinin mümkün olmaması halinde idarece yıktırılır. (11)Yıkım kararı alınmı riskli yapılar ile uygulama alanlarında hak sahipli i tespiti, geçici ve kalıcı iskanın sa lanması, kira yardımı, konut tahsisi ve kiralama yapılması, riskli binaların tespiti, mahkeme kararına gerek kalmaksızın bo altma ve yıkım i lemleri, tahliye ve protokol yapılması halinde mülk sahibi ve kiracıların yerle tirilmeleriyle ilgili her türlü i ve i lemleri idare takip eder ve sonuçlandırır. Gelirler, harcamalar ve muafiyetler MADDE 8- (1) Dönü üm alanlarına ait plan, parselasyon planı ve projelerin uygulanması için gerekli kaynak, projeler için olu turulan bütçelerden kar ılanır. (2) dare ve di er ilgili kamu kurum ve kurulu ları, dönü üm amaçlı imar planlarının ve uygulamalarının süresi içinde gerçekle tirilmesi için gerekli tedbirleri almak ve bütçelerinde gerekli ödenekleri ayırmak veya iç ve dı alternatif finansman kayna ını olu turmak zorundadır. (3) Bu Kanun kapsamında yapılacak her türlü mal ve hizmet alımları ile yapım i leri, 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Ta ınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Ya atılarak Kullanılması Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinin sekizinci fıkrası hükümlerine üretilen konut ve i yerlerinin satı ı 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 69 uncu maddesinin üçüncü fıkrasının birinci cümlesindeki hükümlere tabidir. Bu fıkranın uygulama esasları belediye meclisleri tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. (4) Dönü üm alanlarında idare tarafından yapılacak sözle meler, tesciller, döner sermaye ücreti dahil tüm ücretler ve bedeller, düzenlenecek belgeler, plan ve proje uygulamaları ile in aatlar, tapu ve kadastro i lemleri dahil her türlü i ve i lemler dönü üm amaçlı imar planlarının onay tarihinden itibaren be yılı a mamak üzere, katma de er vergisi ve özel tüketim vergisi dahil her türlü vergi, resim, harç ve bedellerden muaftır. Yapı kullanma izin belgesi düzenlenmesi ile birlikte süreye bakılmaksızın muafiyet sona erer. (5) Dönü üm alanları toplamı be yüz hektardan az olmamak üzere, dönü üm alanları kararını kesinle tiren idareye, en fazla be yıl süreyle, di er kanunlarla öngörülenlere ek olarak, bir ve ikinci derece deprem bölgelerinde yüzde onu, di er deprem bölgelerinde yüzde be i a mamak üzere Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenecek oran do rultusunda, görev yetki ve sorumluluk sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilat toplamı üzerinden Maliye Bakanlı ı tarafından hesaplanacak pay ertesi ayın sonuna kadar idarenin bu amaçla açtırdı ı hesaba yatırılır. Bu gelir bu Kanunun maksadı dı ında kullanılamaz. Çe itli hükümler MADDE 9- (1) dare, bu Kanunda yer almayan hususlarda, öncelikle 3194 sayılı mar Kanunu hükümleri ile 5393 sayılı Belediye Kanununun 69 uncu ve 73 üncü maddesi hükümlerini uygular. (2) Dönü üm alanı içinde kalan mülk sahipleri tarafından açılacak davalar mahkemelerde öncelikle görülür ve karara ba lanır. (3) De erleme esaslı yöntemin uygulanaca ı, dönü üm alanındaki düzenlemelerde 3194 sayılı mar Kanununun 18 inci maddesi uygulanmaz. Daha önce düzenleme ortaklık payı alınan gayrimenkullere ili kin de erlendirmelerde bu payların dikkate alınması zorunludur. (4) 4/3/2004 tarihli ve 5104 sayılı Kuzey Ankara Giri i Kentsel Dönü üm Projesi Kanununda yer almayan hususlarda bu Kanun hükümleri uygulanır. Yönetmelik MADDE 10- (1) dare, yörenin ko ullarına ve dönü üm alanının konumuna ve mevcut duruma göre idare meclisi kararı almak suretiyle uygulama yönetmelikleri çıkartabilir. Yürürlükten kaldırılan mevzuat MADDE 11- (1) 24/2/1984 tarihli ve 2981 sayılı mar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı lemler ve 6785 Sayılı mar Kanununun Bir Maddesinin De i tirilmesi Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmı tır. GEÇ C MADDE 1- dare, bu Kanunun 11 inci maddesi hükmünün yürürlü e girdi i tarihten itibaren bu Kanunla yürürlükten kaldırılan 2981 sayılı Kanuna göre ba vuruda bulunmu ancak sonuçlandırılamamı olan hak sahipli inin tespitine ili kin i lemler bir yıl içinde sonuçlandırılır. Hak sahibi olarak tespit edilmesine ra men tapuları verilemeyenlere, bu Kanun uyarınca yapılacak dönü üm alanlarında veya di er alanlarda yapılacak sosyal konutlardan dönü ümün finansmanını da engellemeyecek ekilde bir program dahilinde bir ba ımsız bölüm verilir. 2981 sayılı Kanuna göre alınması gerekli arsa bedellerini ödemeyenler projeyi uygulayacak ilgili idarenin meclis kararına göre projeyi yapan idareye öder. Yürürlük MADDE 12- (1) Bu Kanunun; a) 11 inci maddesi hükmü yayımı tarihinden itibaren bir yıl sonra, b) Di er hükümleri yayımı tarihinde yürürlü e girer. Yürütme MADDE 13- (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. GENEL GEREKÇE Sa lıklı bir imar düzeninin kurulabilmesi için, kentlerin yerel ko ullarının ayrıntılı etüdüne dayanan bir plana göre geli mesi gerekmektedir. Ancak, gerek 1950’li yıllardan bu yana ya anan hızlı kentle me e ilimi, gerekse bölgeler arasındaki geli mi lik farkları nedeniyle nüfus ve yatırımlar dengesiz olarak belirli bölgelere yı ılmı , köylerden kentlere hızlı göç sonrasında düzensiz, sa lıksız ve güvenli olmayan bir takım yerle im alanları ortaya çıkmı tır. Ayrıca, bu bölgelerdeki koruma alanları da yer yer tahrip edilmi , tarım alanları, orman alanları, su havzaları ve yapıla maya uygun olmayan zeminler üzerinde kaçak veya mevzuata aykırı yapıla malar olu mu tur. Bu durumun beraberinde getirdi i toplumsal, ekonomik, kültürel, psikolojik ve fiziksel mekan sorunları da her geçen gün katlanarak büyümektedir. Geçmi te çıkarılan yasaların, gecekondu sorununun çözümünde çözüm olarak, gecekonduları yıkmak ve yenisini yaptırmamak ve yoksul ve dar gelirlilerin arsa edinmelerine olanak sa lamak üzere iki yolu benimsedikleri görülmektedir. Bu yakla ımlar sorunu çözmedi i gibi yapılan ara tırmalar gecekondunun, kamu tarafından sunulan sosyal konutlardan çok daha pahalıya mal oldu unu ortaya koymu , kamu topraklarının bireylerin özel mülküne dönü mesinin ötesine geçememi lokal ve anlık barınma ihtiyacının kar ılanması dı ında fayda sa layamamı tır. Kentin planla yarattı ı rantlar kente döndürülerek toplum yararına kullanılamamı , bireysel yararlar ön plana çıktı ı gibi gecekondu barınma ihtiyacının kar ılanmasından bir sosyal güvenlik aracı haline gelmi tir. Anayasamızın, 56 ncı maddesinde; herkesin sa lıklı ve dengeli bir çevrede ya ama hakkına sahip oldu u ve çevreyi geli tirmenin Devletin ve vatanda ların ödevi oldu u belirtilmi , 57 nci maddesinde de; Devletin, ehirlerin özelliklerini ve çevre artlarını gözeten bir planlama çerçevesinde konut ihtiyacını kar ılayacak tedbirleri almakla yükümlü oldu u düzenlenmi tir. Bu kapsamda fiziki mekanın güvenli, nitelikli ve ya anabilir kılınması için afet riski ta ıyan alanların, fiziki, sosyal ve ekonomik köhneme alanlarının, korunması gerekli do al, tarihi ve kültürel çevre alanlarının toplum yararı esas alınarak dönü üm plan ve projeleri kapsamında tasfiye, yenileme ve iyile tirmeye tabi tutulması gerekmektedir. Son dönemde çıkarılan 5366 sayılı Kanunun yalnızca, sit alanı olarak tescil ve ilan edilmi alanlarda kalan yıpranan tarihi ve kültürel ta ınmaz varlıkların yenilenerek korunmasını esas alması, 5393 sayılı Belediye Kanununun 73 üncü maddesi ile de belediyelere kentsel dönü üm ve geli im alanı ilan etme ve bu alan içerisinde dönü üm projeleri uygulama yetkileri verilmi olmakla birlikte, madde hükmünün yalnızca belediye alanları ile sınırlı olması, uygulamanın bir an önce gerçekle tirilmesini sa lamaya yönelik olarak ve kanunla düzenlenmesi gereken hükümlere yer verilmemi olması genel bir düzenleme yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu düzenleme ile, bugüne kadar tamamlanmamı olan 2981 sayılı Kanun kapsamındaki i ve i lemler bu Kanun kapsamına alınıp vatanda ların ma duriyetine son verilerek anılan kanun yürürlükten kaldırılmaktadır. MADDE GEREKÇELER MADDE 1- mar planı kapsamında kalsın veya kalmasın, kentsel veya kırsal alanlarda, kamu yararı ve sosyal adalet gözetilerek, kentsel standartlara, bilim, teknik, sanat ve sa lık kurallarına uygun, do al, tarihi, kültürel çevre ve ekosistemleri koruyan, ya atan ve geli tiren, afetlere duyarlı, sürdürülebilir geli me ve ekonomik kalkınma hedeflerine uygun ya am çevrelerinin olu turulması için iyile tirme, tasfiye ve yenileme ilke ve esasların belirlenmesi amaçlanmaktadır. MADDE 2- Türk Silahlı Kuvvetlerine ait harekât, e itim ve savunma amaçlı kullanılan alanlar kapsam dı ında kalmak üzere, dönü üm alanı olarak belirlenen sınırlar içerisinde kalan tüm arsa ve araziler ile bunların üzerinde bulunan her türlü yapı kapsama alınmakta, dönü üm alanına ili kin imar planlarının hazırlanması, arsa ve arazi düzenleme i lemlerinin yapılması, iyile tirme,yenileme, tasfiye i lemleri ile trampa ve mülkiyetin el de i tirmesi de dahil olmak üzere yapılacak i ve i lemler düzenlenmektedir. MADDE 3- Kanunda geçen bazı kavramlar tanımlanmı tır. MADDE 4- Dönü üm alanı olarak belirlenen alanların, topra ın ve/veya yapıların kullanım amacında, kullanım ekillerinde ve fonksiyonlarında kısıtlama ve/veya do rudan karar getirebilen 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu, 2872 sayılı Çevre Kanunu, 383 sayılı Özel Çevre Koruma Kurumu Ba kanlı ı Kurulmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, 3621 sayılı Kıyı Kanunu, 2960 sayılı Bo aziçi Kanunu, 3213 sayılı Maden Kanunu, 6831 sayılı Orman Kanunu, 3202 sayılı Köye Yönelik Hizmetler Hakkında Kanun, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, 4342 sayılı Mera Kanunu, 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu, 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun kapsamında kalması durumunda uygulamanın, anılan kanunlarla yetkilendirilen ilgili kurum, kurulu ve kurulların görü ve önerileri do rultusunda yapılması esas olarak belirlenmi tir. Zemin özellikleri gibi planlamaya ili kin etütler veya kıyı alanı, orman alanı olması gibi özel kanunları nedeniyle üzerinde yapı yapılması ilgili mevzuat dahilinde mümkün olmayan alanlarda bulunan yapıların, bu alanlardan tasfiyesi ile bu yapıların sahiplerinin talep etmeleri halinde barınma ve çalı ma ihtiyaçlarının kar ılanmasına yönelik olarak geli im alanı içerisinde Kanunla getirilen düzenlemeden yararlanabilmeleri öngörülmektedir. Bu alanlar içerisinde Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurullarınca korunacak yapı olarak tespit edilen yapıların bulunması durumunda ise ilgili idareler alanın ve yapının özellikleri dikkate alınarak, yerinde koruma da dahil, yapılacak i lemi belirlemeye yetkili kılınmaktadır. Dönü üm alanı olarak belirlenen alanlarda, bu Kanunla belirlenen idare dı ında, ilgili kanunları gere i planlama ve uygulama yapma yetkisi bulunan kurum, kurulu ve kurulların bulunması durumunda Bakanlar Kurulu kararı alınmak kaydıyla, kurum, kurulu ve kurulların görü leri alınmak suretiyle uygulamanın bu Kanun hükümlerine göre ve bu Kanunda belirtilen idare tarafından yapılaca ı belirtilmi tir. Böylelikle, ülkemizde planlama konusunda ya anan yetki karma ası nedeniyle uygulamaların sekteye u ramaması, i ve i lemlerin tek elden yürütülmesi amaçlanmı tır. MADDE 5- Kentsel, do al ve teknolojik afet tehlikesine ve risklerine maruz alanların, sosyal, ekonomik veya fiziki köhneme alanlarının, do al, kültürel ve tarihi özellikleri nedeniyle korunması gereken çevre ve ekosistemlerin, mevcut sosyal ve teknik altyapının yetersiz ve niteliksiz oldu u yerlerin, yerle me ve yapıla ma sorunlarının sürdürülebilir geli me ilkesi çerçevesinde çözümü, bu alanların korunması, ya atılması ve geli tirilmesi amacıyla bu alanların dönü üm alanı ilan edilmek suretiyle tasfiye, iyile tirme ve yenilemeye konu edilebilece i belirtilmi tir. Bu alanların parçacı yakla ımlar yerine bütünsel bir yakla ımla ele alınabilmesi için, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 73 üncü maddesi hükmüne de paralellik sa lanarak en az be hektarlık bir alanı kapsaması zorunlulu u getirilmi tir. Kanunla dönü üm alanı sınırlarının idare meclisinin üye tam sayısının salt ço unlu unun kararı ile tespit olunaca ı belirtilmi tir. Meclis kararı ile belirlenen dönü üm alanı sınırlarının toplumsal katılımı sa lamak adına askıya çıkarılmak suretiyle ilan edilmesi, otuz günlük askı süresi içinde dönü üm alanı sınırlarına ve dönü üm alanı kararına itiraz edilebilmesi öngörülürken, itirazların yine idare meclisi tarafından görü ülüp kesin karara ba lanması gere i belirtilmi tir. Kesin karara ba lanan dönü üm alanlarının idarece ayrıca kamuoyuna duyurulması da zorunluluk olarak getirilmi tir. Gerek özel kanunları gere i gerekse planlamaya ili kin etütler sonucu tasfiyeye konu alanların ve geli me ve yeni yatırım alanlarının bulunması durumunda dönü ümü sa lamaya yönelik olarak dönü üm alanının, kısmen veya tamamen ayrı birden fazla alanda belirlenebilece i, ancak, bu alanların birbiri ile olan ayrılmaz ba ı nedeniyle de aynı meclis kararına konu edilmelerinin zorunlu oldu u vurgulanmı tır. Dönü üm alanlarının 5366 sayılı Kanun kapsamında kapsayabilece i belirtilmi tir. belirlenebilen yenileme alanlarını da Dönü üm alanı içerisinde bulunan ve Kanun kapsamına giren Hazineye ait arsa ve araziler ile imar planı kararı ile tescile konu olabilen alanların Kanunun amaçları do rultusunda kullanılmak kaydıyla dönü ümün daha kolay gerçekle tirilebilmesi amacıyla idare mülkiyetine geçi ine olanak sa lanılmı tır. Dönü üm alanı içerisinde kalan, mülkiyeti Hazineye ait olup kamu kurumlarına tahsisli ve üzerinde kamu yapısı bulunan alanların dönü üm amaçlı imar planı kapsamında, söz konusu alanda kamu hizmetinin verilmesine gerek bulunmadı ının tespiti ve bu alanın plan kararı ile ba ka bir kullanıma ayrılması durumunda binanın halihazır kıymeti için takdir edilecek bedelin ödenerek alanın idare mülkiyetine geçi i sa lanılmaktadır. Dönü üm alanı içerisinde kalıp, dönü üm amaçlı imar planı kapsamında tasfiye edilerek ba ka bir alana ta ınması gerekecek olan kamu yapılarının, kamu hizmetinin aksamadan sürdürülebilmesi için, arsası da idare tarafından sa lanarak yaptırılabilmesine olanak sa lanmı tır. MADDE 6- dare meclisince belirlenen dönü üm alanı kararının kesinle mesi ile birlikte dönü üm kararının gerektirdi i uygulamaların daha kolay ve daha sorunsuz ve ilgililer lehine ilave yeni haklar ortaya çıkmadan yapılabilmesini temin için bu alan içerisindeki bütün plan, plan de i ikli i ve plan revizyonu onamaları, parselasyon planı, ifraz, tevhit, yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgesi düzenlenmesi, kat irtifakı ve kat mülkiyeti tesisine ili kin i lemler ve bölge kararının onayından evvel ruhsata ba lanmı olanlar da dahil bütün yapım faaliyetleri durdurulmaktadır. n ai faaliyeti tamamlanmı mevcut yapıların kısmen veya tamamen geçici olarak kullanılmasına ili kin karar alınması sürecinde idare yetkili kılınmaktadır. 12/10/2004 tarihinden önce yapıldı ını belgeleyen gecekondu sahipleri, ruhsatsız yapı sahipleri ile bu yapılarda ikamet edenlerin dönü üm alanı içerisinde yapılacak sosyal konutlardan bedelini ödemek suretiyle öncelikle yararlanmaları öngörülürken, hem gecekonduların tasfiyesi hem de ki ilerin barınma ihtiyaçlarının kar ılanması sa lanmaktadır. Ki ilerin ma duriyetine sebep olunmaması açısından, idare dönü üm alanı kararının kesinle mesinden itibaren üç yıl içinde bu Kanunun amaçlarını gerçekle tirmek üzere dönü üm amaçlı imar planı ve parselasyon planı i lemlerinin tamamlanmasından sorumlu tutulmaktadır. Ayrıca üst ölçekli planlarda dönü üm kararı kapsamında revizyon veya de i iklik öngörülmesi halinde bunlara ili kin i lemlerinde kanunla belirlenen süre içinde tamamlanması öngörülmekte, il çevre düzeni planında de i iklik gerekmesi halinde dönü üm alanı ile sınırlı olmak üzere, büyük ehir veya il belediyesince veya il özel idaresince de i tirilece i belirtilmektedir. Dönü üm alanı olarak belirlenen alanlarda planlama çalı malarına ivedilikle ba lanabilmesi için planlama alanına ili kin görü leri istenilen kurumların görev, yetki ve çalı ma konuları kapsamındaki verileri kanunla belirlenen süre içerisinde vermeleri zorunlulu u getirilmektedir. Dönü üm alanına ili kin imar planının, dönü üm ve ayrı olarak belirlenmi se geli im alanını da kapsayacak ekilde alanın özellikleri ve koruma-kullanma dengeleri gözetilerek, anla maların yapılmasına esas projeler ile kentsel tasarım ve çevre düzenleme projeleri de dahil olmak üzere dönü üm alanı bütününde hazırlanması ve plan ve projelerin finansmanının nasıl sa lanaca ı, uygulama etap ve programlarının ne ekilde olaca ını da içerecek ekilde imar programına dayalı olarak hazırlanaca ı belirtilmektedir. MADDE 7- Dönü üm alanı olarak belirlenen alan içerisinde bu kanunla tanımlanan idare dönü üm amaçlı imar planı kararlarının uygulanmasına yönelik olarak gerek mevcut yapıların gerekse çevrelerinin korunması, kullanılması, güçlendirilmesi, ıslahı, geli tirilmesi, yenilenmesi ve tasfiyesine ili kin olarak karar almaya yetkili kılınmı tır. darece alınacak bu kararlara ili kin olarak veya plan kararlarının uygulanmasına ili kin olarak yapımı ruhsat alınmasına ba lı her türlü yapım faaliyetinin ruhsatlandırma i lemlerinin de yine idare tarafından yapılaca ı belirtilmektedir. Dönü üm alanı içerisinde yapılacak yapıların kamu kurum ve kurulu larınca yapılacak veya yaptırılacak yapılar kapsamında de erlendirilece i belirtilerek ,3194 sayılı mar Kanununun 26 ncı maddesi kapsamına alınmı tır.. dare, dönü üm amaçlı imar planı kararlarını gerçekle tirmek amacıyla; arazi ve arsa düzenleme i lemleri yapmaya, kamula tırmaya, toplula tırmaya, satın almaya, öncelikli alıma, ba ımsız bölümler dahil mülkiyetindeki gayrimenkullerle trampaya, gayrimenkul mülkiyetini veya imar haklarını ba ka bir alana aktarmaya, kamu ve özel sektör i birli ine dayalı yöntemler uygulamaya, kamu tüzel ki ili i olarak veya özel sektörle birlikte proje temelli gayrimenkul yatırım ve geli tirme ortaklıkları kurmaya, kurulmu olanlara katılmaya, kat kar ılı ı in aat yapmaya veya yaptırmaya, Kat Mülkiyeti Kanunu esaslarına göre payla tırmaya, hisseleri ayrı tırmaya veya bütünle tirmeye, de erleme esasına göre ba ımsız bölüm verilmek suretiyle alan ve hisse miktarlarını de i tirmeye yetkili kılınmaktadır. Belirlenen bu araçlardan hangilerinin kullanılaca ı ise alanın özelliklerine göre idarenin takdir yetkisinde tutulmaktadır. Dönü üm alanı içinde idarenin yapabilece i i lemler ile uygulama imar planında de erleme esaslı yöntemin bir uygulama aracı olarak belirlenmesi halinde yapılacak i lemler belirtilmektedir. Dönü üm amaçlı imar planı kararlarının ivedilikle gerçekle tirilebilmesi için idare yetkilileri ve idare meclisince özendirici, caydırıcı, yönlendirici kararlar alınarak ta ınmaz tasarruflarının geçici veya kalıcı kısıtlamaya konu olması durumunda bu durumun ilgilisine tebli edilmesi ve tapu kaydına erh dü ülmesi gerekti i belirtilmektedir. Dönü üm amaçlı imar planı ve projeleri kapsamında proje bütünlü ünün sa lanmasına yönelik olarak getirilen mimari özellikler veya öngörülen siluet içinde yöresel dokuya uymayan yapılara meclis kararı ile yaptırım getirmeye idare yetkili kılınırken, verilen süre içerisinde bunları yerine getirmeyenlerin yerine bu i lemlerin idare tarafından da yaptırılabilece i ve masrafların maliklerden tahsil edilece i belirtilmi tir. Dönü üm alanları içinde bulunan ve yapıldı ı dönemin mevzuatına uygun olarak yapılan yapıların tasfiyesinde hazırlanan plan ve projeler kapsamında idare ile maliklerin anla ması esası getirilmi , anla ma kapsamında ba ımsız bölüm maliklerine idarenin mülkiyetinde bulunan konutlardan geçiçi konut tahsisi yapılabilmesi ile düzenleme sonrası da ıtımda taraflar arasında anla ma sa lanamadı ı durumlarda idareye kamula tırma imkanı sa lanılırken, bu kamula tırma i leminin 2942 sayılı Kamula tırma Kanununun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası kapsamında iskan amaçlı ve Bakanlar Kurulu Kararı alınmaksızın acele kamula tırma sayılaca ı bu durumda ilgilisi tarafından yalnızca bedele itiraz edilebilece i belirtilmektedir. Dönü ümün sa lanabilmesi ve i lemlerin ivedilikle yapılabilmesi için tapuda mülkiyet hanesi açık olan, davalı, ihtilaflı mülkiyetlere ili kin olarak da kamula tırma i lemlerinin aynı usul çerçevesinde yürütülmesi sa lanmı tır. Dönü üm alanlarındaki gayrimenkul mülkiyetinin menkul de ere dönü türülebilmesi, düzenleme sonrası en az bir ba ımsız bölüm verilemeyen küçük mülkiyetler ve parçalı hisseler kar ılı ında idare veya proje ortaklı ınca gayrimenkul sertifikası, menkul kıymet belgesi verilebilmesi veya ta ınmaz bedelinin nakdi olarak ödenebilmesi esası getirilmi tir. Dönü üm alanının ihtiyacı olan yol, su elektrik, kanalizasyon, do algaz, haberle me gibi teknik altyapı hizmetlerinin de projenin yapım i leri ile birlikte e zamanlı olarak idarenin koordinasyonunda planların onayından itibaren en geç be yıl içinde tamamlanması öngörülürken dönü üm sonrası bölgede ya ayacak olanların, bu hizmetlerin yerine getirilememesi nedeniyle ma duriyetlerine sebep olunmaması amaçlanmı tır. Ayrıca, dönü üm alanı olsun veya olmasın tüm alanlarda bu i ve i lemlerin idarenin koordinasyonunda ve kurulacak olan teknik altyapı kurulunun tavsiye ve kararlarına uygun olarak yürütülmesi esası getirilmi tir. Dönü üm alanlarında bu madde hükümlerinin uygulanmasında idare meclisinin alaca ı kararlar, yalnızca idare meclisince karara ba lanabilecek konular ile yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni düzenlenmesine ili kin konular dı ında kalan i lerin protokol yapılmak suretiyle idare adına Toplu Konut daresi Ba kanlı ı tarafından da yapılabilmesi sa lanmaktadır. Yapıldı ı dönemin mevzuat hükümlerine uygun olmakla birlikte zemin ve yapının mevcut durumu itibarı ile öngörülen afet tehlikesi kar ısında kısmen veya tamamen yıkılma tehlikesinin ortaya çıkması nedeniyle, can ve mal emniyetinin sa lanamayaca ı yapılarda, tehlikenin yapının güçlendirilmesi veya esaslı tadilat yapılmak suretiyle giderilebilece i hazırlanan teknik raporla ortaya konulan yapıların yapı sahipleri, yapıda can ve mal emniyetini sa lamaya yönelik olarak gerekli tedbirleri almakla mükellef kılınmaktadırlar. Söz konusu teknik raporların yapı sahipleri tarafından hazırlatılması esas olmakla birlikte, idare tarafından da hazırlanabilmesinin mümkün oldu u ve raporların idare encümeni tarafından onaylanaca ı belirtilmektedir. Kat irtifakı veya kat mülkiyeti tesis edilmi yapılarda bugüne kadar uygulana gelen mevzuatın dı ında yeni bir düzenleme getirilerek söz konusu i lemlerin yerine getirilmesinde maliklerin tamamının oybirli i kararı veya muvafakatinin aranmayaca ı hükmü getirilmektedir. Maddenin bu fıkra hükmü yapının dönü üm alanı içinde olup olmadı ına bakılmaksızın tüm alanlarda bulunan yapılar için uygulanacak bir hüküm olarak düzenlenirken yapı sahiplerinin bu i lemler için yapacakları masrafların en aza indirilmesi ve can ve mal emniyetinin ivedilikle sa lanabilmesi için tüm bu uygulamalar vergi, resim ve harçlardan muaf tutulmaktadır. Tüm bu i lemlerin öngörülen süre içerisinde yerine getirilmemesi halinde idare, yapının mühürlenmesi ve müteakibinde yıkımıyla görevlendirilerek, tehlikenin giderilmesinde yetkili kılınmı tır. Ayrıca yıkım kararı alınmı riskli yapılar ve di er hak sahiplerinin dönü ümün gerçekle mesi süresinde barınmalarını sa lamaya yönelik tedbirler öngörülmektedir. MADDE 8- Bu maddede dönü üm alanı olarak ilan edilen alanlarda harita, plan, parselasyon planı, proje uygulamaları ile yapım i lerinin gerçekle tirilmesinde idarelerin bütçelerinde ödenek ayrılması, vergi, resim, harç ve bedellerden muafiyetler ile idarelere gelir aktarılması ile ilgili düzenlemeler yer almaktadır. Bu hükümlerle öncelikle dönü üm alanlarında plan, proje ve yapım i lerinin idareler tarafından gerçekle tirilmesi, dönü üm alanlarında uygulamaların yapılması, ba lanan i lerin tamamlanması için idarelerin gerekli kaynakları bütçelerinden kar ılaması ve bütçelerinde ödenek ayırması zorunlu tutulmu tur. Bunun yanı sıra Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen oran do rultusunda, 1 inci ve 2 nci derece deprem bölgelerinde yüzde onu, di er deprem bölgelerinde yüzde be i a mamak üzere idarelere bütçe vergi gelirleri tahsilat toplamı üzerinden de bir pay ayrılmak suretiyle sa lıklı ve güvenli ya am alanlarının olu turulmasına yönelik kaynak aktarılmaktadır. Bu kaynakların Kanun amacı dı ında kullanılamayaca ına dair hüküm de yer almaktadır. Maddede düzenlenen hükümlerle dönü üm alanlarında yapılan i ve i lemlerin hızla gerçekle tirilmesi amacıyla ceza ve ihalelerden yasaklama hükümleri hariç Kamu hale Kanunu hükümlerinden muaf tutulmaktadır. Ayrıca dönü üm bölgelerinde plan ve projelerin uygulanması, in aatların süresi içinde yapılması, dönü üm sürecinin gerçekle tirilmesinin özendirilmesi için her türlü vergi, resim, harç ve bedellerden muaf tutulmaktadır. MADDE 9- Bu Kanunda yer almayan hususlarda, konu ve ilgisine göre 3194 sayılı mar Kanunu hükümleri ile 5393 sayılı Belediye Kanununun 69 uncu ve 73 üncü maddelerinin öncelikle uygulanaca ı hükme ba lanmı tır. Dönü üm alanlarında kalan mülk sahipleri tarafından açılacak davaların, dönü üm uygulamalarının ivedilikle sonuçlanması amacıyla, mahkemelerde öncelikle görülmesi ve karara ba lanması öngörülmü tür. De erleme esaslı yöntemin uygulanaca ı alanda 3194 sayılı mar Kanununun 18 inci maddesinin uygulanmayaca ı belirtilmi tir. Ayrıca, dönü üm alanında ister de erleme esası isterse 18 inci madde uygulaması yapılsın, daha önce alınan düzenleme ortaklık payının dikkate alınaca ı ve 18 inci madde uygulaması yapılması durumunda bu oranın %40’a kadar tamamlanabilece i açıklanmaktadır. Ayrıca, 5104 sayılı Kuzey Ankara Giri i Kentsel Dönü üm Projesi Kanununda yer almayan hususlarda bu Kanunun uygulanaca ı hükme ba lanmı tır. MADDE 10- Kanunun uygulanmasında yörenin ko ulları ve mevcut durum dikkate alındı ında ihtiyaç duyulacak yönetmeliklerin çıkarılmasında idare meclisleri yetkili kılınmaktadır. MADDE 11- 2981 sayılı Kanun ile ilgili bugüne kadar ilgili idareler tarafından sonuçlandırılamayan i ve i lemlerin, bugün için sonuçlandırılmasında birçok sorunla kar ıla ılmakta ve 2981 sayılı Kanunun uygulanması da mümkün hale gelememektedir. Bu nedenle 2981 sayılı Kanununa ili kin i lemlerin bu Kanuna göre sonuçlandırılması amacıyla, 2981 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmaktadır. GEÇ C MADDE 1- 2981 sayılı Kanuna göre gerekli yasal müracaatları yapan ve hak sahibi olan ancak 2981 sayılı Kanunda öngörülen i lemleri tamamlanmayan hak sahiplerine, dönü üm alanlarında en az bir ba ımsız bölüm verilmek suretiyle i lemlerin bu Kanuna göre sonuçlandırılması hükme ba lanmı , gerekli arsa bedellerini ödemeyenlerin projeyi uygulayacak idareye ödemelerine ili kin hükümler getirilmi tir. MADDE 12- Yürürlük maddesidir. MADDE 13- Yürütme maddesidir.