Αναγέννηση

Η Αναγέννηση αποτελεί μια από τις σημαντικότερες περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας. Το αναγεννησιακό πνεύμα επηρέασε κυριολεκτικά κάθε πτυχή της ζωής και καθημερινότητας. Η τέχνη αποτελεί τον κύριο τομέα έκφρασης του νέου αυτού κοσμοειδώλου. Οι αρχές, όμως, της Αναγέννησης δεν εκφράστηκαν παντού με τον ίδιο τρόπο. Κι αν στο μυαλό μας έρχεται σχεδόν πάντα η Ιταλία ως η κοιτίδα αυτής της αλλαγής, οι κάτοικοι της Βόρειας Ευρώπης δεν έμειναν ανεπηρέαστοι από τις νέες ιδέες. Στην παρούσα εργασία μελετώνται δύο ζωγραφικά έργα, δύο κτίρια και μια μουσική σύνθεση, με σκοπό τη σφαιρικότερη κατανόηση του φαινομένου της Αναγέννησης.

Η τέχνη της Αναγέννησης είναι ανθρωποκεντρική, καθώς είναι επηρεασμένη από τον
Ουμανισμό που καθιστά ως κέντρο του ενδιαφέροντος τον άνθρωπο. Κατά τον 15
ο
και κυρίως κατά
τον 16
ο
αιώνα η τέχνη απομακρύνθηκε από τη μεσαιωνική παράδοση. Υιοθετείται η μαθηματική
αντίληψη στην αναγεννησιακή ζωγραφική με την εισαγωγή της τρίτης διάστασης, της λεγόμενης
‘’προοπτικής’’, που καθορίζει το βάθος του ορίζοντα και απαιτεί από τον καλλιτέχνη γνώση
γεωμετρίας. Δημιουργείται ένας ζωτικός χώρος που παρέχει στον θεατή την αίσθηση του βάθους,
αφού οριοθετούνται οι συντεταγμένες του χώρου και του χρόνου. Καταργείται έτσι οριστικά η
επιπεδότητα της προγενέστερης μεσαιωνικής τέχνης.
Στη ζωγραφική ο πίνακας πλέον πρέπει να αποτελεί τη συνέχεια του πραγματικού κόσμου,
γι’ αυτό και λαμβάνονται υπόψη οι φυσικές συνθήκες του εξωτερικού τοπίου
1
. Ένας πίνακας
αναγεννησιακός πρέπει να έχει μια υπόθεση, να στηρίζεται σε ένα θεωρητικό υπόβαθρο, να έχει τη
λεγόμενη ‘’storia’’, δηλαδή να αναπαριστά ή να αναπλάθει μία ιστορία, έναν μύθο, ένα θρύλο, μία
θρησκευτική σκηνή. Η υπόθεση συχνά εμπλέκει πολλές ανθρώπινες μορφές, γι’ αυτό και υπάρχουν
πίνακες πολυπρόσωποι. Οι μορφές είναι φυσιοκρατικές, πλασμένες με σωματικότητα και όγκο. Η
κάθε μορφή έχει το δικό της ζωτικό χώρο και όλες κινούνται ελεύθερα μέσα στην αέρινη προοπτική
της ατμόσφαιρας, σε ένα χώρο που φαντάζει απόλυτα υπαρκτός. Το τοπίο συμπληρώνει τις μορφές
με την υποβλητικότητά του. Η αναζήτηση της τέλειας αρμονίας και αναλογίας οδηγεί στην
εξιδανίκευση. Η φωτοσκίαση ( εναλλαγή φωτός και σκιάς ) βοηθάει να αποδοθεί ο όγκος και η
πλαστικότητα της μορφής. Η σύνθεση, δηλαδή ο τρόπος που διατάσσονται τα πρόσωπα και τα
αντικείμενα πάνω στον πίνακα, παίζει καθοριστικό ρόλο. Μέχρι το 1530 περίπου είναι αυστηρή η
σύνθεση των μορφών. Οι ζωγράφοι προτιμούν μια ήρεμη τοποθέτηση των μορφών σε παράλληλα
επίπεδα, οριζόντια και κάθετα με τη βασική μορφή στο κέντρο του πίνακα και τις υπόλοιπες μορφές
1
Σχετικά με την Ιταλική Αναγεννησιακή Τέχνη και τις διάφορες οπτικές της βλ. Toman Rolf, Η Τέχνη της Ιταλικής
Αναγέννησης, μτφρ. Αγγ. Χατζηγιάννη. Ελευθερουδάκης, Αθήνα 2008∙ Gombrich Ernst., Το Χρονικό της Τέχνης, μτφρ.
Λίνα Κάσδαγλη. ΜΙΕΤ, Αθήνα 1995∙ Λαμπράκη – Πλάκα Μαρ., Ιταλική Αναγέννηση: τέχνη και κοινωνία – τέχνη και
αρχαιότητα. Καστανιώτης, Αθήνα 2005
x
να διατάσσονται ένθεν και ένθεν του κεντρικού προσώπου. Αυτή η τεχνική κυριαρχεί στη
ζωγραφική ως τα μέσα περίπου του 16
ου
αιώνα.

H στροφή των τεχνών και του κόσμου των ιδεών προς την κλασική Αρχαιότητα κατά την περίοδο της ιταλικής Αναγέννησης. Filippo Brunelleschi, Το παρεκκλήσι των Pazzi στη Φλωρεντία. Raffaello Santi, Η Σχολή των Αθηνών. Giovanni Pierluigi da Palestrina, Gloria in excelsis Deo

Η εν λόγω εργασία αποπειράται  να αποτυπώσει συνοπτικά τις εξελίξεις που σημειώνονται στο χώρο της παιδείας  από τον 14ο έως τα μέσα του 16ου αιώνα και οι οποίες σηματοδοτούν το σταδιακό πέρασμα από το θεοκεντρικό Μεσαίωνα στην εκκοσμίκευση του Ουμανισμού μέσα από τη συγκρητική παράθεση αποσπασμάτων από το Μωρίας εγκώμιον του Εράσμου και τον Γαργαντούα του Ραμπελαί.  Λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα από τη ζωή και το έργο του Εράσμου και του Ραμπελαί, επιχειρούμε να εντοπίσουμε τα ποιοτικά στοιχεία που επιτρέπουν να θεωρήσουμε τα δύο υπό εξέταση κείμενα αντιπροσωπευτικά του ουμανιστικού πνεύματος, αλλά και της διαρκούς έντασης που υπάρχει ανάμεσα στην ουμανιστική λογιοσύνη και στην καθολική εκκλησία.

Η εργασία αναλύει το φαινόμενο της Αναγέννησης, την επίδραση των Λατίνων και των Ελλήνων λογίων και τις συνθήκες στις οποίες αυτο άνθησε. Αναφέρεται στην ίδρυση ακαδημιων και σχολών τόσο από Λατίνους όσο και από Έλληνες λογιους και στο πως η τυπογραφία βοήθησε στην εξάπλωση και στην άνθηση του φαινομενου που ονομάστηκε Ουμανισμός.

In this article a comparative study between the Sapphic fr.1 (Lobel-Page 1) and the poems of Gaspara Stampa (Rime di Madonna Gaspara Stampa. Plinio Pietrasanta, Venezia, 1554) is tried: the polemic language of love, the divine epiphanies and the invocations to the god which are met in the poetry of Stampa recall certain expressive selections and thematic motives of the Sapphic fr.1. Thus a wide impact of the Sapphic poetry to the Italian poetess emerges and some conclusions are deduced concerning the way Renaissance restores the woman as creator to the forefront as a select of the powers that govern love: the enamored lady becomes again the center of the direct communication with the divine and she can reflect freely with courage in order to express her mental self.

✅  English: Comment on: Miltiadis Konstantinou’s article “Orthodox and Catholics in Common Bible Translation Projects”: The treasured legacy of Simon Atumano

✅  Ελληνικά: Σχόλιο στο: άρθρο του Μιλτιάδη Κωνσταντίνου, «Ορθόδοξοι και Καθολικοί σε κοινά προγράμματα μετάφρασης της Βίβλου»: Η πολύτιμη κληρονομιά του Σίμωνα Ατουμάνου

➽ [p. 215] Multiple divergent sociohistorical trajectories met in the face of Simon Atumano (the "Ottoman/Osman," 1348-1387), a man of considerable linguistic skills, who held high religious ranks and was active in diplomatic endeavors at the highest levels between East and West. He was born in Constantinople to an Orthodox mother and a Turk father of Anatolian Turkish descendance and, therefore, was a second-generation Turk. Simon became at first an Orthodox monk at the Stoudios monastery and held an anti-Palamite viewpoint. He had excellent command of Greek, Latin, and Hebrew. After 1348 he converted and became an influential Catholic cleric and author. He was a humanist intellectual and an influential Greek scholar during the Italian Renaissance. He served as the Bishop of Gerace in Calabria from 1348 until 1366 and the Latin Archbishop of Thebes in Boeotia thereafter until 1380.

At this latter period was that Simon took on an exceptional task for his time-he translated the Greek New Testament in Hebrew. Unfortunately, the manuscript with the invaluable translation of the New Testament was never published and is considered lost. (Carmignac (1978) 19, 75 n. 76) Fortunately, his translation of the Old Testament from Hebrew to Greek has survived to the present. An outstanding peculiarity of this translation is the rendering of the Hebrew Tetragrammaton yhwh as Ὀντωτής, Ὀντουργός and Οὐσιωτής-all of them transferring the idea of the One who creates [p. 215] living beings, who brings creatures into existence. This is a rare case of such a practice in the history of the Bible translational activity, especially in Greek.

Simon is an iconic representative of the humanist scholarship of the Greek-speaking East. Simon's figure combined East and West, Greek Orthodox and Roman Catholic Churches, Greek and Turkish identities, monasticism and cosmopolitanism. His actions and his translations exhibit the quality of a morally brave man, guided by his Christian ideals. During the centuries that followed Simon's activities, there were numerous private initiatives to translate parts of the Bible. However, these efforts didn't reach large parts of the population. It was only by the 20th century that several New and Old Testament translations in vernacular Greek circulated more widely. Some of them-like Vamvas's and the ones prepared by the Hellenic Bible Society-have succeeded to be read across various Christian denominations. Despite fierce opposition and various impediments, Simon's legacy is a valuable and inspiring reminder for the persisting need of preparing and revising Bible translations with high scholarly standards for the benefit of the Greek readers both for private and liturgical use.

Στις 6 Απριλίου 2020, συμπληρώθηκαν 500 χρόνια από τον θάνατο του Ραφαήλ Σάντσιο (6/4/1483-6/4/1520), του μεγάλου καλλιτέχνη και εξαίρετου αυτού ζωγράφου, μιάς από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της Αναγέννησης. Παρά τον πρόωρο θάνατό του, σε ηλικία 37 χρονών, το έργο του τυγχάνει μεγάλης αναγνωρίσεως και θαυμασμού σε όλο τον κόσμο. Από μικρή ηλικία, έλαβε μια εξαιρετικά επιμελημένη φιλολογική και καλλιτεχνική αγωγή, διαμορφώνοντας τον χαρακτήρα του σε ένα υψηλό και εκλεπτυσμένο πολιτιστικό περιβάλλον, αυτό της αυλής των Μοντεφέλτρο (Montefeltro). Ο Ραφαήλ όμως, εκτός από παραγωγικός ζωγράφος και αρχιτέκτων, υπήρξε κι ένας αγγελιοφόρος της πολιτιστικής διπλωματίας...

Η Αναγέννηση αποτέλεσε ένα κομβικό σημείο πολιτισμικής μεταλλαγής το οποίο μέσα από την δημιουργική αναβίωση των αισθητικών και φιλοσοφικών προτύπων της ελληνικής αρχαιότητας, εδραίωσε το κρίσιμο μεταίχμιο στο οποίο θεμελιώθηκε η κοινωνική και διανοητική φυσιογνωμία της νεότερης Ευρώπης. 
Το πεδίο δράσης για την ανάπτυξη και μεγιστοποίηση των ανθρώπινων δεξιοτήτων και κλίσεων αποτέλεσε ο ιταλικός Βορράς, όπου στο τέλος του Μεσαίωνα, επήλθε μια ολοκληρωτική εξάλειψη των φεουδαρχικών σχέσεων μέσα από έναν ριζικό πολιτικοκοινωνικό μετασχηματισμό και την συγκρότηση ελεύθερων πόλεων – κρατών, μέσα στις οποίες καταργήθηκε κάθε προαιώνιος περιορισμός ή διάκριση. Στο Μιλάνο, τη Φεράρα, το Ούρμπινο και τη Φλωρεντία, τα πιο ενεργά και δραστήρια τμήματα του πληθυσμού, δηλαδή η εμπορική και τραπεζική νέα μέση τάξη, αποτέλεσε την καινούρια εξουσία των πόλεων, που διοικούσε τον εαυτό της μέσα από ελεύθερες διαδικασίες. 
Οι νέοι ηγεμόνες όμως, καθώς στα μάτια των υπηκόων τους δεν είχαν πια τη θεϊκή νομιμοποίηση των αρχόντων του Μεσαίωνα, στράφηκαν στη δημιουργία ενός λαμπρού προπετάσματος καλλιτεχνικής δημιουργίας παρέχοντας στα πιο ικανά και ανήσυχα πνεύματα της εποχής τους τα μέσα για να πραγματοποιήσουν το όραμα τους. Παράλληλα, η ανάδειξη ενός στρώματος εύπορων αστών που η νέα οικονομική δραστηριότητα επέφερε, αποτέλεσε τον Μαικήνα της καλλιτεχνικής δημιουργίας και συνάμα τον καλύτερο πελάτη της.