Aka Gündüz

Özet
Aka Gündüz Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinin önemli yazarlarındandır. Bu dönemlerdeki sosyal, siyasî değişimler onun eserlerine doğrudan yansımıştır. Aka Gündüz roman, hikâye ve tiyatrolarında olaylar ve kişiler aracılığıyla toplumu eğitmeye
çalışmış, toplum sorunlarına çeşitli çözümler önermiştir. Bu bakımdan onun eserlerinde çok fazla sosyolojik malzeme bulunmaktadır. Bu çalışmada Aka Gündüz’ün roman, hikâye ve tiyatrolarında işlediği sosyal meseleler incelenmiştir. Çalışmanın I. (giriş) bölümünde edebiyat-toplum ilişkisi üzerinde durulmuştur. II. Bölümde Aka Gündüz’ün Roman, Hikâye ve Tiyatrolarında işlenen sosyal meseleler “Hayat Mücadelesi ve
Kadın, Çocuk ve Eğitimi, Savaş Karşısında Toplum, Toplum Hayatı ve Değerlerde
Yozlaşma” alt başlıkları altında değerlendirilmiştir. Eklerde yer alan Tablo 1 Aka
Gündüz’ün Roman, Hikâye ve Tiyatrolarında işlediği sosyal meselelerin türlere göre dağılımını, Tablo 2 yıllara göre dağılımını göstermektedir.
Anahtar Kelimeler: Aka Gündüz, roman, hikâye, tiyatro, toplum, sosyal mesele, kadın, çocuk, eğitim, savaş, yozlaşma.

ABSTRACT
Aka Gündüz is one of the important writers of periods ofConstitutional Monarchy and Republic. Social and political alterations in these periods took place in his works directly. Aka Gündüz tried to educate society through events and characters in his novels, stories and plays, suggested some solutions to social problems. This dissertation examines social problems which Aka Gündüz dealed with in his novels, stories and
plays. The first chapter (introduction) deals with relations between literature and society. The second chapter examines social problems which Aka Gündüz dealed with in his novels, stories and plays, under these sub-sections: “Life Struggle and Women,
Child and Education, Society in the Face of War, Social Life and Degeneration at
Morality”. Table 1 in appendixes shows dispersion of social problems, from the standpoint of literary types, which Aka Gündüz dealed with in his novels, stories and plays; Table 2 shows dispersion from the standpoint of years.

Key Words: Aka Gündüz, novel, story, play, society, social problem, women, child.

II. Meşrutiyet devrindeki kadınlara yönelik çeşitli dergi ve gazetelerde ele alınan temel konular ile bu konuların işleniş biçimi üzerine bir çalışma yapılmıştır. Ayrıca kadının sesini toplumda duyurarak kalıcı kılmada "kadın yazarlık kimliği"nin oluşturulmasına dair süreç incelenmiştir.

Aka Gündüz is one of the important figures of the Constitutional and Republic periods. This opponent of the period of Abdulhamid II, who joined the Committee of Union and Progress and was exiled, took part in the Army of Action voluntarily. With the announcement of the Second Constitutional, he started to write in the Turkist magazines. When he disagreed with some names within the Committee of Union and Progress, he was exiled again after a while. During the armistice period, he was exiled to Malta for writing harsh articles criticizing the invading Entente States. As a result of the prisoner exchange in 1921, he moved to Anatolia and settled in Ankara and published newspapers supporting the War of Independence. In addition to continuing to be a newspaper writer until his death in 1958, he also wrote many novels, stories, poems and plays. After the War of Independence was won, they became fervent advocates of the reforms led by Atatürk. Aka Gündüz showed this devotion to Atatürk and reforms, especially with his newspaper articles. He has written on different topics in many different newspapers and magazines. From the time of Genç Kalemler magazine, the Turkish issue has held the most important place among the issues it has been addressing. In this study, it is aimed to determine the views of Aka Gündüz about the Alphabet Revolution and the Turkish language. The numbers of various periodicals in which his articles were published between 1928-1934 were examined. These periodicals are Hakimiyet-i Milliye, Cumhuriyet and Milliyet newspapers and Hayat magazine. At the end of the research, it is seen that Aka Gündüz approached the language issue as a national memory issue, not a matter of culture or tradition. He argued that the Latin characters would be a tool for the Turks to reach civilization.

En büyük toplumsal kırılma, değişim ve bunalım dönemleri savaş zamanlarıdır. Bir yandan yok olma tehdidinin, kutsalı yitirmenin baskısı diğer yandan da bulunduğu alanda tutunma çabası, savaş içerisindeki toplumun fiili olduğu kadar kültürel ve psikolojik bir mücadele vermesini de gerekli kılar. Bu nedenle savaş dönemlerinde hem savaşın sürecini anlatan hem de savaş sonrası için bir alternatif tarih birikimi sunan edebiyat metinlerine sıklıkla rastlanır.
Savaş edebiyatı, tüm toplumsal dinamiklere seslenen bir yapı gösterir. Savaş öncesinde yaklaşan tehdidi haber vermek ve milli direnci oluşturmak; savaş sırasında halka moral vermek, bir propaganda gücü oluşturmak; savaş sonrasında ise sarsılmış özgüven duygusunu tamir etmek ve yaşananları unutturmak amacıyla oluşturulan edebî eserler, savaş edebiyatı içerisinde değerlendirilir. Ayrıca kazanılmış bir savaş için kolektif bilinçaltını beslemek, ulusal gururu kuvvetlendirmek, bulunulan coğrafyada mekânsal kimliği pekiştirmek için eserler verilirken; kaybedilmiş bir savaş sonucunda, geçmişteki var oluşu unutturmamak, savaş ile elden çıkan coğrafyalardaki tarihi ve kültürel unsurları gelecek kuşaklara taşımak için de savaş edebiyatı eserleri üretilir.
Bu makalede Aka Gündüz’e ait Muhterem Katil isimli eserin, savaş edebiyatı içerisinde
Türklük, Turan, millî kin ve etnosentrizme yönelik bir söylem olarak nasıl kullanıldığı
incelenmiştir.

Reşat Nuri Güntekin'in romancı kimliğini ön plana çıkaran romanı Çalıkuşu, yazılışından sonra büyük değişikliklere uğrayarak birçok kez yayımlanmıştır. Türk okuyucusu tarafından çok sevilen ve peyaz perdeye, iki versiyonu da televizyon dizisine uyarlanan romanın asıl önemi edebiyatımızda başka eserlere de esin kaynağı olmasıdır. Makalede Reşat Nuri'nin Çalıkuşu adlı bu romanı ile Aka Gündüz'ün Zekeriya Sofrası intertextualite/metinlerarasılık bağlamında karşılaştırılmaktadır.