Antakya Tarihi

Her kitap en az bir hikâye; her hikâye birkaç kitaba konu olacak kadar olay, kişi ve anı içerir. Elinizdeki bu kitap; 8 bin yıllık bir hikâye olan ve yüz binlerce hikâyeye, uygarlıklara kaynaklık eden “İhtişamlı Antakya”nın hikâyesidir... Yüzyıllardır Antakya’da mobilyacılar; geçmişteki kültür ve uygarlıklardan günümüze ulaşan ve bugünden geleceğe aktarılacak, insanlığın ortak mirasına ait binlerce yıllık motif ve formları tutkuyla mobilyaya nakşeder. İşte, yüzyıllardır ahşaba nakşedilen bu
sevgi ve emek; dünden bugüne uzanan muazzam kültürel birikimi oluşturan Antakya Mobilyası’nın hikâyesidir. Kitabın ilk bölümü; Antakya’nın tarihini ve özgün söyleşilerle mobilya tarihini anlatırken, ikinci bölüm kenti çevreleyen yerleşkelerden derlenen motiflerin anlamlarına, hikâyelerine yoğunlaşıyor; son bölüm ise Antakya Mobilyası’na ve öncü koleksiyonlarına
ayrılıyor. Leonardo da Vinci yüzyıllar öncesinden şöyle sesleniyordu insanlığa: “Ey değerler arayan insan; doğanın meydana getirdiği biçimleri oldukları gibi tanımak, kabullenmekle yetinme… Kendi halinde beliren biçimlerin kökünü araştır.” Bir yanıyla bu yayın, bu seslenişe yanıt verme çabasındadır. Varlığını, künyesinde yer alan isimlerin ötesinde
hikâyesini sere serpe paylaşıveren Antakya’ya ve onu sarıp sarmalayan kültür bulutuna borçludur. Antakya’nın ara sokakları buna şahittir…
Bezemenin en temel unsuru olan motifler ve anlamları elinizdeki kitabın ana
malzemesini oluşturur. “Bir simgenin (motifin) tarihi ise tutkulu bir incelemedir ve öte yandan da kültürel olarak zorunludur, çünkü bu inceleme kültür felsefesi denilen konunun temeli anlamına gelir. İmgeler, ilk örnekler, simgeler çeşitli şekillerde yaşanmış ve değerlendirilmiştir; bu çok sayıda güncelleştirmelerin ürünleri, büyük çapta ‘kültürel tarzları’ meydana getirir.” (Mircea Eliade) Antakya’yı ve çevresindeki kültürü, bu kültürün mobilyaya etkisini araştırmak, motiflerin ve simgelerin tarihine yapılan bir yolculuktur aynı zamanda. Söz konusu kültürel tarzlar, her güncellenmesinde bir yandan sürekliliği sağlar, öte yandan da evrenselliğe kapı açar. Sonuç olarak açık kültürleri koruyan, imgelerin ve simgelerin varlığıdır. Bu açıdan bakıldığında Antakya Mobilyası: Motiften Koleksiyona çalışması
kültürel korumacı tutumun, devamlılığın devamlılığın ve sonraki kuşaklara kök zenginliğin aktarılma çabasının bir ürünüdür.

Yerleşmeleri oluşturan farklı dinamik ve bileşenlerin geçmişten günümüze gösterdiği süreklilik ve süreksizliklerden oluşan yerleşme tarihi çalışmaları, yerleşmelerin bugününün anlaşılması ve geleceğinin yönlendirilmesinde önemlidir. Yerleşme tarihi analizine ilişkin mevcut yöntemlerin (ölçek, zaman, disiplinlerarası bakış açısından) yetersiz kaldığı, yeni ve kapsamlı yöntemlere ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. Araştırma amacını yerleşme tarihi analizi olarak belirlemiş olmasa da kentsel morfoloji ve tarihsel coğrafya araştırmaları, analiz araçları ve kavramsal çerçeveleri açısından önemli yaklaşımlar sunmaktadır. Tarihsel coğrafya bakış açısını kentsel morfoloji araştırmalarına dahil eden Conzen ve onu takip eden araştırmacıların analiz yönteminde yer alan kavram ve bileşenlerin yeniden düşünülmesi ve yerleşme tarihi analizi odağında ele alınmasının, bu açıdan önemli açılımlar sağlayacağı düşünülmektedir. Burada yerleşme tarihi analizine yeterince dahil olmadığı düşünülen görsel verilerin de yazılı verilerle eşzamanlı olarak araştırma sürecine dahil edilmesi, yerleşme tarihi çalışmaları açısından önemli bir eksiğin kapatılmasına olanak sağlamaktadır.
Bu yeniden okuma ile oluşacak çerçevede; Antakya’ya dair eski harita, plan ve çizimler ile yazılı kaynakların sistematik biçimde incelenmesi ile yerleşme tarihi analizi için yeniden bir ele alış öneren “yerleşme tarihi analizi bileşenleri” kapsamında yapılacak veri tasnifi, Antakya’nın yerleşme tarihinin bu yöntemle farklı katmanlarını ele alacak biçimde incelenmesi bu çalışmanın hedeflerini oluşturur. Böylece toplumsal, ekonomik, kültürel bileşenler ve değişimlerin mekândaki izlerinin, sürekliliğinin ve etkileşiminin anlaşılabilir bir çerçevesinin çizilebileceği düşünülmektedir. Çalışmanın diğer hedefi de, farklı nitelikteki yerleşmelere -koşulları ve kısıtlılıkları ifade etmek kaydıyla- uyarlanabilir bir yerleşme tarihi analizi çerçevesine erişilmesidir. Yerleşme tarihi çalışmalarında rastlanan ve yerleşmeyi anlamaya olanak vermeyen, yerleşmenin geleceğine dair öngörü geliştirmeye imkân sağlamayan durağan yapıdaki anlayışa dair bir eleştiri ve bu sorunu aşmak için alternatif bir çerçeve önerisine ulaşmak amaçlanmaktadır.
Bu kapsamda yapılan çalışmada yerleşme tarihi analizine ilişkin olarka hazırlanan çerçeve ile Antakya kenti hem kuruluşundan günümüze hem de 19. yüzyıldan günümüze kadar olan dönem için ölçeklerarası, dönemler arası ve disiplinlerarası bir bakış açısıyla analiz edilmiştir.

Anahtar sözcükler: yerleşme tarihi, Antakya, tarihsel coğrafya, kentsel morfoloji

Toplumun temel yapı birimi aile, tüm kültür ve medeniyetlerde önemli yer edinmiştir.
Osmanlı sosyal yaşamını anlayabilmek için de bu ana unsurun iyi incelenmesi gerekir. Osmanlı
toplumsal yapısı ile ilgili önemli bir yere sahip olan şeriye sicilleri, günümüz şehir tarihçileri
tarafından sıklıkla kullanılmaktadır. Nitekim şehir hayatına dair verilerin yer aldığı bu kayıtlar,
dönemin en önemli resmi kaynakları arasındadır. Arşiv vesikaları olarak değerlendirilen bu
kayıtlar, bünyesinde merkezden gönderilen her türlü idari, adli ve ilmi yazışma evrakı ile birlikte
yerelde meydana gelen çeşitli olaylara da ışık tutmaktadır. Son yıllarda sık sık kullanılan bu
kayıtlardan Osmanlı toplumu, şehri ve aile yapısına dair bulgular ortaya çıkarılmaya devam
edilmektedir. XIX. yüzyılın ilk yarısı (1820-1830) ile sınırlandırılan bu çalışmada Antakya’daki
aile yaşamı ile ilgili bilgiler elde edilmeye çalışılmıştır. Döneme ait şeriyye sicilleri taranarak
yapılan ve Antakya’daki aile yapısı hakkındaki ilk araştırma özelliğini taşıyan çalışmada, şehirde
vefat edenlerin terekeleri ile yaşayanların mahkemeye yansıyan davaları incelenmiştir. Elde
edilen verilere göre evlilikler, eş, çocuk ve mirasçı sayıları ortaya konulmuş, aile tipleri
belirlenmiş, hanelerde yaşayanların adları, lakapları ve kullandıkları eşyalar ile giyim
kuşamlarına dair bilgiler tespit edilmiştir. Bu verilerden hareketle şehir hayatı ve aile yapısı ile
ilgili önemli yargılara ulaşılmıştır. Konum itibarıyla çeşitli dinlere ve kültürlere ev sahipliği yaptığı
bilinen Antakya'nın eldeki verilere göre tipik bir Anadolu şehri özelliği taşıdığı dolayısıyla aile
yapısının da bu özellikleri yansıttığı anlaşılmıştır.

The book TALE OF A RIVER CITY is as a collective work that aims to narrate the complex history between Antakya's inhabitants and the Asi River running through the city that has shaped Antakya's urban life and its reception for millennia. This chapter discusses the modernization of the city Antakya and Asi River during French invasion of the city by the 1918 and construction of French Mandate by the 1921 that was lasted with the establishment of Hatay State in 1938. Throughout this twenty years
period, the city was subjected to sudden changes such as modern planning of the city, the construction of a modern city across the river especially with the monumental public buildings built around the river, civilization of the inhabitants by new facilities around the River such as promenade, park, cinema, coffee shops and extroverted houses. Accordingly, the River became not only a physical separator between the new and the traditional city but also a mental separator between Arab and modern French life style. The meaning of the River was reconstructed again by its old and new beholders.

Antakya, also known as Antioch, is a special historic city for many reasons. It has maintained a unique blend of authentic values that result from a deep historical background, a rich culture, and a diverse religious population living together with tolerance and in peace for centuries. As a city in the southeastern corner of Turkey near Syria, its rich cultural identity is reflected in various aspects and parts of the city. Kurtuluş Avenue is one of the major urban axes of Antakya and is a remarkable case. It stands out from other parts of the city for having a unique architectural style that is defined by an interesting group of buildings with characteristics between vernacular and modern. Kurtuluş Avenue, a version of the ancient Herod Road, was widened and redirected during the French Mandate Period. Half of its buildings were demolished and renewed and the other half were renovated and reused, creating this particular group of buildings that define this new main artery with a ne...