Arkeolojik Sit Alanı

Özet:
İnsanlık var olduğundan beri yapılan eserler, nesiller arası kültürel, ekonomik, sosyal ve politik devamlılığı sağlamış ve bu devamlılık içinde geleceğe doğru uzanan bir düzen oluşturulmuştur. Bu düzendeki her eser, toplumun kimliğini yansıtır. Bireyler, içinde bulunduğu döneme olduğu kadar kendisinden önceki dönemlerin eserlerine ve kimliğine de sahip çıkmalıdır. Bu noktada kültürel ve doğal mirasın korunması söz konusudur. Geçmiş dönemleri aydınlatacak arkeolojik alanların kalıntılarına ulaşılması, çevrenin o dönemki koşulları hakkında bilgi edinilmesi ve bunların belgelenip, doğru politikalar ve koruma bilinciyle ,günümüz koşullarıyla entegre edilerek sergilenmesi gerekmektedir. Ancak arkeolojik alanların korunmasında devletlerin, halkın ve görevli kişilerin bilerek ya da bilmeden yaptığı hatalar bulunmaktadır. Bunlar doğal koşullardan tarih bilincinin yoksunluğuna, yanlış koruma uygulamalarından vandalizme, bilinçsiz yapılaşmalardan çıkarlar için verilen yanlış politik kararlara kadar geniş bir skalada incelenebilir. Bu hataların sonucu olarak, arkeolojik alanlar hasar alma ve hatta yok olma tehditleriyle karşılaşmaktadırlar. Bu araştırmada, arkeolojik alanları korumada uygulanan bazı yöntemlerden ve bu yöntemlerdeki hatalar sonucu ortaya çıkan tehditlerden bahsedilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Arkeolojik Alan, Koruma, Sit, Tehdit, Tarihi Çevre, Koruma Çatısı,Tarih Bilinci

Bu çalışma konusu olan yapı, üst katı tamamen yok olmuş, tek kat seviyesinde bir ev yıkığı şeklindedir. Yapının yeniden inşa edilmesi söz konusu olduğunda; Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun (AKVKBK) 26.12.2016 tarih ve 5664 sayılı kararı ile Kentsel Arkeolojik Sit Alanı olarak tescilli Üçağız ve Kale yerleşimlerinde, koruma amaçlı imar planı hazırlanarak yürürlüğe girene kadar “tespitli yapılarda kütle ve gabaride yeni bir ilave yapılmaksızın anılan tespit fişi verilerine bağlı kalınarak esaslı onarıma yönelik rölöve ve restorasyon projelerinin Koruma Kurulunca değerlendirilebileceğine” karar verilmiştir. Projelendirme yapılırken önce bölge ve benzeri dokuların özgün ve geleneksel yapı teknikleri araştırılmış ve tespit edilmiştir.  Yapıya ait eski belge ve fotoğraflardan özgün hali tespit edilmiş ve yeni projelendirme bu verilere sadık kalınarak oluşturulmuştur. Hazırlanan proje bu bölgede yapılan ve Koruma Kurulu tarafından onaylanan ilk proje olması açısından yenilikçi bir tutum sergilemektedir.

4. Soli Güneş Festivali kapsamında düzenlenen panelde sunmak üzere hazırlanan bu çalışmada ise Soli’ye ilişkin yürütmüş olduğum çalışmaları kısaca özetlemekte ve Soli Pompeiopolis Arkeolojik Sit Alanının nasıl kullanılabileceğine dair -başından beri hep hayal ettiğim şekliyle Soli’ye ilişkin- kent parkı önerisini ana hatları ile paylaşmaktayım.

Mezitli İlçesi, 1980’lerde başlayan ikinci konut gelişimi ve ardından Mersin’deki kentsel gelişmenin batı yönünde ilerlemesi ile beraber 1990’larda yeni yerleşim alanlarının açılmasıyla birlikte hızlı bir biçimde kentsel sisteme dâhil olurken, sınırları içinde bulunan Soli-Pompeiopolis Arkeolojik Sit Alanı kentsel sistemin ve kent yaşamının bir parçası olamamıştır. Bütüncül bir anlayışla ele alınmayan koruma ve planlama kararları otuz yıl boyunca birbirinden farklı süreçler şeklinde işlemiş, bundan ötürü hem kentsel yapılı çevre, hem de arkeolojik sit alanı çeşitli problemlerle karşı karşıya kalmıştır. Çoğu zaman arkeolojik sit alanı kentsel gelişme önünde bir engel gibi görülmüş, planlama kararları koruma alanını yok saymış, koruma kararları yetersiz kalmış ve bütün bunların sonucunda arkeolojik sit alanı tahrip olmuş ya da görmezden gelinmiştir.  Günümüzde Soli-Pompeiopolis Arkeolojik Sit Alanı, yüksek katlı binalarla çevrilmiştir. Yoğunlukla tarım alanı olarak kullanılan alan, kentsel gelişme baskısı altındadır. Diğer yandan Soli-Pompeiopolis gerek bilgi değeri, gerek kullanım değeri yüksek önemli bir arkeolojik alandır. Bu çalışmanın amacı, Soli-Pompeiopolis Arkeolojik Sit Alanına ilişkin sorunları ve alanın sunduğu imkânları ortaya koymanın yanı sıra, mevcut sorunlar ve imkânlar göz önünde bulundurularak arkeolojik sit alanının etkin bir biçimde nasıl kullanılabileceğine ilişkin bir tartışma yürütmektir.

Türkiye mevzuatında ‘koruma imar planı’ olarak adlandırılan özel bir plan tipi olmasına karşın, kentsel gelişmenin arkeolojik sit alanları üzerindeki olumsuz etkileri tam anlamı ile ortadan kaldırılamamaktadır. Kentsel gelişmenin sürdürülebilmesi için gerekli olan yeni yerleşim alanlarının açılması, altyapı ve ulaşım hizmetlerinin sağlanması gibi uygulamalar arkeolojik sit alanlarına doğrudan ya da dolaylı olarak zarar vermektedir. Bunun sonucunda kentsel alanlar içerisinde kalan arkeolojik sit alanları izole edilerek ya da tahrip edilerek doğrudan ya da dolaylı olarak zarar görmektedir. Bu zararın önüne geçilememesinin temel nedeni, koruma ve planlama sistemlerinin ‘arkeolojik sit alanlarının kentsel yapılı çevre ile bütünleşmesi’ni sağlayamamasıdır.

Bu varsayım çerçevesinde çalışma, Soli-Pompeiopolis Arkeolojik Sit Alanı koruma-planlama süreçlerinin incelemesi üzerinden Türkiye’deki koruma ve planlama sistemlerinin bütünleşmeyi sağlama konusunda hangi noktalarda sorunlar içerdiğini tespit etmeyi ve bu problemlerin nasıl aşılabileceğini tartışmayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda çalışma kapsamında öncelikle Soli-Pompeiopolis Arkeolojik Sit Alanı koruma - gelişme sürecini ilişkin koruma ve planlama kararları inceleyecektir. Bu inceleme sonucunda koruma – planlama sürecinde ortaya çıkan sorunlar tespit edilecektir. Çalışmanın sonucunda Soli-Pompeiopolis Arkeolojik Sit Alanı koruma – planlama sürecine ilişkin çıkarsamalar tartışılacaktır.

Historical environment and archaeological heritages are an important source of historical and scientific research of past culture layers in the placement of social history consciousness, urban memory and future-oriented plans with city experiences. In many cities in our country, historical circles and archaeological sites have been subjected to change and some of them have been destroyed as a result of wrongly obtained decisions and practices. Karaman Castle and its environs, the historical and archaeological center of Karaman, are one of the most important areas in terms of the history, culture and architecture of Karaman. The aim of this study was to determine the conservation, development and construction methods of the Karaman Citadel Mound for the preservation and sustainability of archaeological and urban heritage and to integrate with the city and to be transferred to future generations.Within the scope of the article, the applications and changes made in Karaman Castle Mound were identified and problems were determined and the aim was to produce solutions on how to make new construction in the historical environment. This research is thought to contribute to the archaeological sites and the construction and planning efforts of the historical environment.
Keywords: : Karaman, Karaman Castle, Tumulus of Karaman Castle, Preservation, Reusin of Historical Building, New Design in Historic Environment, Archaeological site