Belgesel Fotoğraf

Öz: Sinemanın başlangıç yılları olan 1920’lerde şehre ait olan her
türlü yeni, hızlı ve karmaşayı kucaklayan avant-garde yapımlar
ortaya çıkmıştır. Bu yapımlar o dönemin modern şehirlerinin güç,
kargaşa ve heyecanına odaklanırken; hem Avrupa hem de Birleşik
Devletler’deki şehirlerin gündelik yaşamından kesitleri bir araya
getirerek “şehir senfonileri” olarak ifade edilen bir türün başlangıcına
öncüdürler. İlk dönemde ortaya konulan şehir senfonilerine ve
ardıllarına bakıldığında bunların belgesel yapımlardaki, insanların
ya da var olan durumların ardındaki gerçeği kavramaya yönelik
olan objektif realiteden uzaklaştıkları görülmektedir. Bu yapımlar
yalnızca zamanın, mekânın ve duygu durumunun şiirsel manipülasyonu
ile ortaya konulabilecek olan içsel hakikati açığa çıkartmanın
peşindedirler. Şehir senfonilerinin içerisinde şehirlerdeki çeşitli
mimari yapılara ve bunların fonksiyonel dizaynlarına odaklanıldığı
yapımlar da bulunmaktadır. Modern şehir yaşamının bir parçası
olan mimari yapılara, modellere ve ritme odaklanan bu filmler
gündelik hayatın izlenimlerini taşımaktadırlar. Şehir yaşamında
insanın etrafını kuşatmış olan çeşitli yapılar bu filmlerde en ince
ayrıntısına kadar ele alınmakta, gündelik koşturmacanın içerisinde
şehir sakinlerinin gözünden kaçan detaylar vurgulanmaktadır.
Bu çalışma çerçevesinde şehir senfonileri türü içerisinde yer alan
ve şehirdeki gündelik yaşama odaklanan türün üç önemli temsilcisi
olan belgesel yapım ele alınmaktadır. Bunlar Walther Ruttmann’ın
Berlin, Büyük Bir Şehrin Senfonisi (1927), Alberto Cavalcanti’nin
Sadece Zaman (1926) ve Dziga Vertov’un Kameralı Adam (1929)
isimli belgesel yapımlarıdır. Bu filmlerin yapım özellikleri şehir
senfonileri türü çerçevesinde değerlendirilmektedir. Bu yapımlar
sinemanın modern şehirlerin ortaya çıkış sürecini sergilemesi; mimari
ve müzik gibi diğer sanat dallarıyla olan yakın bağlantılarını
ortaya koymaları açısından önem taşımaktadırlar.
Anahtar Kelimeler: Şehir senfonisi, Belgesel Film, Avant Garde
Film, Endüstri Devrimi, Walther Ruttman, Alberto Cavalcanti,
Dziga Vertov

Kavramsal sanat, 1960’lı yıllardan itibaren çağdaş sanat anlayışına yön veren bir pratiktir. Sanat yapıtında düşüncenin ön plana çıktığı kavramsal sanat pratiği yapıtın ‘eşsizliğini’ ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. Böylelikle var olan bir sanat yapıtını teknik müdahalelere uğratarak, yapıtın bağlamını değiştirerek sorgulamak, kavramsal sanatta başvurulan başlıca yöntemlerden biridir. Bu yöntemden faydalanan kavramsal sanat etkisindeki fotoğrafta eserler üreten sanatçılar, fotoğraf tarihine mal olmuş eserlere teknik müdahalelerde bulunarak, yeniden yorumlamaktadırlar. Böylelikle sanat yapıtının temsil ettiği bağlam farklı bir boyuta taşınmakta, ortaya çıkan yeni çalışmada eleştirel düşünce ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmada fotoğraf tarihine mal olmuş belgesel fotoğraflara müdahalelerde bulunarak, kavramsal sanat çerçevesinde yeniden yorumlayan sanatçıların ürettikleri eserlerin incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda kavramsal sanat çerçevesinde çalışmalar üreten Yasumasa Morimura, Kathy Grove ve Manit Sriwanichpoom’un çalışmaları, postyapısal teoriden ve betimsel yöntemden faydalanılarak incelenmektedir.

"Bu çalışma, gündelik yaşam ve yoksulluk kavramlarının etkileşimini ve yoksulluğun gündelik yaşama nasıl yansıdığını incelemektedir. Yoksulluğun sadece ekonomik bir sonuç olmadığını ve yoksulluğa dair çözümlerin gündelik yaşamdaki ayrıntılarda saklı olduğunu savunan çalışmada, yoksulluk yaklaşımlarının üzerinde durulmuş ve yoksulluk sorununa bakarken aslında sadece yoksul alanlar üzerinden bir araştırmanın yetersiz olduğu düşüncesi savunulmuştur. Bu nedenle, toplumun yoksulluğa bakışı farklı gözler üzerinden değerlendirmeye alınmıştır.

Çalışmada, öncelikle yoksulluk kavramı üzerinde durulmuş, dünyada yoksulluğun tarihi özetlenmeye ve ardından da Türkiye'de ve dünyadaki yoksulluğun boyutları ortaya konmaya çalışılmıştır. İkinci olarak ise Lefebvre, Heller ve De Certau üzerinden bir gündelik yaşam okuması gerçekleştirilmiş ve gündelik yaşamın yoksullukla olan ilişkisi açıklanmaya çalışılmıştır.

Gündelik yaşam ve yoksulluk arasındaki ilişkiyi ortaya koymak için yapılan bu çalışmanın ardından, iki kavramın etkileşimi Sulukule özelinde incelemiştir. Sulukule'nin konumuna, tarihine ve kırılma noktalarına değindikten sonra, bunların 2006'da gündeme gelen yenileme projesini ne kadar etkilediği üzerinde durulmuştur. Sulukule'deki yoksulluk farklı çalışmaların verileri ile ortaya konmuş, bu yoksulluk hallerinin süreç içinde nasıl bir hal aldığı izlenmeye çalışılmıştır. Ardından da gündelik yaşam üzerinden yoksulluğun nasıl anlaşılır kılınabileceği, “fotoğraf” gündelik yaşama dair bir belge olarak kullanılarak göstermek istenmiştir.

Çalışma boyunca, tepeden inme kararların kente nasıl yaralar açtığı, bir müdahale öncesinde yaşayanların kültürünün, sorunlarının ve isteklerinin ortaya konmasının gerekliliği, kentte fırsatların eşit dağıtılmasının önemi üzerinde durulmuştur. Bu önemli noktalar ve gereklilikler uygulanmadığı takdirde gerçekleştirilen projelerin her zaman eleştirileceği, eşitsizliklere ve dolaylı olarak “yoksulluğa” sebep olacağı ve bu yoksulluk halini sürekli kılacağı, Sulukule özelinde ortaya konmaya çalışılmıştır."

Abstract
Photography, which is one of the most important technical and artistic tools of modern life, has the potential to produce senses and feelings by the conscious use of a human. It’s widely known, that the documentary press photograpy, a subcategory of photo art, in recent years, in terms of reaching people and the impact on people, gained remarkable importance. It’s seen, that documentary press photographs, due to especially the places, where the photographs meet with audience, is differentiated the existence and meaning-making processes, compared to other photographs. In this study, the field of sense, which could created by a documentary press photography, is examined in the context of reality and subjectivity and in terms of semiotics. The stratum of semiotics and textuality of documentary press photography is revealed by use of semiotic analysis on a sample photo.

Özet
Modern yaşamın en önemli teknik ve sanatsal araçlarından birisi olan fotoğraf, bir insanın bilinçli kullanımıyla anlam ve duygular üretebilme potansiyeline sahiptir. Pek çok alt kategoriye ayırabileceğimiz fotoğraf sanatı alanında belgesel basın fotoğrafçılığının son yıllarda insanlara ulaşma ve insanlarda yarattığı etki bakımından dikkate değer bir öneme kavuştuğu bilinmektedir. Belgesel basın fotoğraflarının özellikle alımlayıcıyla buluştuğu mekânlardan dolayı varoluşunun ve anlam yaratma süreçlerinin diğer fotoğraflara kıyasla farklılaştığı görülmektedir. Bir belgesel basın fotoğrafının yaratabileceği anlam dünyası, bu çalışmada gerçeklik ve öznellik ekseninde göstergebilimsel açıdan incelenmektedir. Örnek fotoğraf üzerinden gerçekleştirilen göstergebilimsel çözümleme ile bir belgesel basın fotoğrafının anlam katmanları ve metinselliği ortaya çıkarılmaktadır.

Ötekinin kamusal alanda görünürlüğü onu temsil eden görsel imgelerle var olur. Ötekinin sesini kısan çoğunluk politikaları onu kenara, öteye, çukura ve diplere atar. Kenardakilerin görsel temsillerini yaratan da fotoğrafçılardır. Uzak çoğunlukları kenardakilerle buluşturan ve bir kenar etkisi yaratabilecek ortamı imge ile üretmeye çalışan fotoğrafçılar, çukurun içindeki ötekiyi çıkarmaya çalışmak gibi kahramanlıklara girişirler. Bu kahramanlıkların neden bir fotoğrafçı gözüyle gerçekleşebileceği sorusu, modernizmin bir temsili olan fotoğraf makinesinin gerçeklikle kurduğu ilişkide aranabilir. Çünkü fotoğraf icat edildiği andan itibaren gerçeği aktaran, bilinmeyeni gösteren, uzağı yakına getiren bir aygıt olarak tam da pozitivist düşüncenin bir aracına dönüşür. Fotoğrafçı da bir modern zaman flaneur’ü gibi dolaşırken, merkezden çevreye doğru yaptığı yürüyüşlerinde öteki ile karşılaşır. Karşılaştığı öteki ile kurduğu diyalog ile onu belgeleyerek oluşturduğu temsili diğerlerine gösterecek mecrayı seçerek bir hikâye üretir. Bu hikâyede fotoğrafın öznesi olan öteki, iki boyutlu bir yüzeyde temsiline dönüştüğü kendisini, bile isteye fotoğrafçıya teslim eder. Fotoğrafçı da kendinden olmayana duyduğu merak ve ideolojilerin verdiği dünyayı değiştirme inancı ile kendi gözüne entegre olan fotoğraf makinesini değişim ütopyasını gerçekleştirmek için kullanır. Kullanır-dı.

THE DOCUMENTARY PRODUCTIONS WHICH ARE IN THE INTERCEPTION POINT OF CINEMA AND AVANT-GARDE ART MOVEMENTS
ABSTRACT
With the rise of the cinema all other art branches are affected of this. Artists looked over their roles and art branch in the means of the opportunuties of new expression that cinema put forward; and some other made a move for experimental studies in the field of cinema. Painters were in the lead, sculptors, musicians, writers, architects and photographers came together in the cinema clubs that appeared in 1920s and expressed their points of views on the films and also exhibited their experimental studies.
Artists focus on the composition of various forms of movements, light and textures instead of fictional construction of cinema. Abstractions attract attention in the first works that experimentality leads. These works are related with reality both they seem to be distant from documentary productions. Artists set out from the reality in the first stage. These works that they put forward are the expression of the impressions that were created on this reality.
Every kind of reality can become resources to documentary film studies of artists which lean also abstractions. In the framework of this paper, four artists and their films in the focus of experimental studies are examined. These are Swedish avant-garde artist and filmmaker Viking Eggeling; German painter, graphic artist, avant-gardist, film director Hans Richter; French painter, sculptor and filmmaker Fernand Léger; American painter and photographer Charles Sheeler; American photographer and filmmaker Paul Strand. The primary objective of this study is to evaluate avant-garde approaches that can be seen in the documentary productions in the framework of Eggeling, Richter, Léger, Sheeler and Strand’s films. In order to accomplish this goal literature review and film analysis have been used as research methods. This study is a significant endeavor in demonstrating close interaction of documentary productions with other areas of arts and diversification of expression in such close contact with.

Motifler, semboller, çizgiler anlam yüklenen ve anlam ifade eden iletişim araçlarıdır. Bu motiflerin mezar taşları üzerinde de kullanıldığı görülmektedir. Mezar süslemeleri olarak bitki ve doğa motiflerinin anlamının ve işlevinin ne olduğu, Alevi – Bektaşi kültürü temelinde bu motiflerin ne anlattığı sorusuna yanıt aranmıştır. Sivas’ın Zara ilçesinin 32 kilometre güney doğusunda bulunan Bolucan Köyü’ne gidilmiş ve mezar taşları üzerindeki sembollerin fotoğrafları çekilmiştir. Kaynak ve literatür taramaları yapılarak Anadolu’nun başka bölgelerindeki örnekler ile karşılaştırmalar yapılmıştır. Bolucan Köyü’nde bulunan 35 adet eski mezardan iki tanesinin üzerinde bulunan güneş ve çiçek motifleri örneğinde Anadolu’daki doğa motifleri incelenmiştir.

Motifs, symbols, lines are means of communication that are meaningful and attributed meaning to. It is seen that these motifs are also used on tombstones. An answer was sought for the question of the meaning and function of plant and nature motifs as grave decorations and what these motifs mean on the basis of Alevi-Bektashi culture. Bolucan Village, located 32 kilometers southeast of Zara district of Sivas, was visited and photographs of the symbols on the tombstones were taken. Literature review were made and comparisons were made with examples from other regions of Anatolia.. In Anatolia, nature motifs, which are in the example of sun and flower motifs on two of the 35 old tombs in Bolucan Village, were examined.

Uzun süredir Anadolu'nun Arkeolojik Palimpsest'inin fotoğraflanmasına çalışıyorum. Gelin öncelikle kısaca Palimpsest kavramına bir göz gezdirelim. Geride kalanın geleceğe aktarılıp, birbirine bağlayan, yaşanmışlık izlerinin tümü yapıların palimpseste uğramış hafızasıdır. Palimpsest, teknik bir terim olmasına rağmen yüklendiği anlam bakımından geride kalanın ve şimdinin iç içe geçmesi, izlerin kaybolmaması, olarak yorumlandığından tıpkı bir bellek gibi tanımlanmakta ve yeni bir deyime dönüşerek birçok alanda söz konusu belleği tanımlamak için kullanılmaktadır. Kısaca palimpsestin fotoğraflanması kültürel mirasın elde kalanının gelecek kuşağa aktarılması işlevini görür.

Dış dünyaya ait gerçekliği olduğu gibi yansıtma özelliğine sahip olan fotoğraf, icat olduktan sonra toplumsal olayları belgelemek amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda üretilen çalışmalar, basın teknolojilerinde yaşanan gelişmelerle birlikte yazılı basında yer almasıyla fotoğrafta yeni bir alan ortaya çıkmaktadır. Fotojurnalizm olarak adlandırılan bu alan, haber metninin görseller kullanılarak temellendirilmesine dayanmaktadır ve fotoğrafın doğası itibariyle, nesnel gerçeklikle kurduğu derin bağla yakinen ilişkilidir. Diğer yandan fotoğraf tekniğinde yaşanan teknolojik gelişme ve dönüşümler, fotoğrafçıların objektiflerini yönelttikleri konuları farklı yaklaşımlarla çekmelerini sağlamaktadır. Bu yaklaşımlar, fotojurnalist çalışmaların içeriğinde taşıdığı gerçeklik temsilini etkilemektedir. Bu bağlamda çalışmada; fotoğrafta yaşanan teknolojik gelişmelerin, fotojurnalist çalışmalarda yansıtılan olayların gerçeklik temsillerine olan yaklaşımlarını ortaya konulması amaçlanmaktadır. Amaca yönelik örneklem yoluyla belirlenmiş örnekler betimsel yöntem ile incelenmektedir.