Euboean Studies

Ο ναός του Ταξιάρχη βρίσκεται στον νεώτερο οικισμό Καλύβια, στον ορεινό όγκο πάνω από την πόλη της Καρύστου και χρονολογείται, σύμφωνα με νεώτερη άποψη του Χ. Μπούρα (2002), στα 1200. Πρόκειται για σύνθετο τετρακιόνιο ναό με τρούλλο και σταυρεπίστεγο νάρθηκα. Έχει αναλογίες σχεδόν τετραγώνου στην κάτοψη του κυρίως ναού και ισοδύναμα τα γωνιακά διαμερίσματα, τα οποία καλύπτονται με σταυροθόλια με νευρώσεις. Το τριμερές ιερό του καλύπτεται στο μεν κεντρικό τμήμα του από την προέκταση της ανατολικής κεραίας του σταυρού, στο δε διακονικό και την πρόθεση με ημικυλινδρικούς θόλους, παράλληλους προς τον κεντρικό. Δεν έχει μεταγενέστερες φάσεις, εκτός από την προσθήκη κεραμοσκέπαστου μονόχωρου παρεκκλησίου-του Αγίου Ιωάννη – στη νότια πλευρά του. Παρά την ακαλαίσθητη μορφή του, στο παρεκκλήσιο σώζονται σπαράγματα τοιχογραφιών στην καμάρα του που μαρτυρούν πως πρόκειται για κτίσμα των βυζαντινών χρόνων. Οι τοιχοποιίες του είναι επιμελώς δομημένες από λαξευμένο πωρόλιθο και πλίνθους κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα και εδράζονται σε ελαφρώς προεξέχουσα κρηπίδα, ενώ επιστέφονται από λοξότμητο πώρινο βυζαντινό κυμάτιο, κάτω από τη στέγαση. Χαρακτηριστική είναι η μορφή του «αθηναϊκού τύπου» τρούλλου, από λαξευμένους πωρόλιθους επίσης, στον οποίο ανοίγονται οκτώ επιμήκη τοξωτά ανοίγματα. Το άνω τμήμα τους διαμορφώνεται από δυο προεξέχοντα επάλληλα τόξα και επιστέφεται από λοξότμητο κυμάτιο. Ίδιας διατομής κυμάτιο διαμορφώνεται, εν είδει γείσου, στις γενέσεις των τόξων αυτών. Σε κάθε ακμή του οκταγώνου, υπάρχει πώρινος λαξευτός κιονίσκος.
Τα σημαντικότερα οικοδομικά και αισθητικά προβλήματα του ναού είναι τα εξής:
Η άστοχη αντικατάσταση των στεγών του με νεώτερες πλάκες σκυροδέματος, που εκτός των άλλων αλλοίωσαν και την σταυρεπίστεγη διάταξη της ανωδομής του νάρθηκα
Η απογύμνωση του τρούλλου και η επικάλυψή του με τσιμεντοκονίαμα, καθώς και η προσθήκη ημιοκταγωνικού ενισχυτικού δακτυλίου από οπλισμένο σκυρόδεμα, στη βόρεια και δυτική πλευρά του τυμπάνου του, μέχρι το ύψος της ποδιάς των παραθύρων
Η εκτεταμένη ανάπτυξη υγρασίας στον τρούλλο, γεγονός που ενδέχεται, με την πάροδο του χρόνου, να αποβεί μοιραίο για τη στατική επάρκειά του
Η κατάρρευση και η θραύση αρκετών από τα γείσα των στεγών
Η ανάπτυξη βιολογικών ρύπων – επιφανειακών κρουστών – πάνω στις εξωτερικές τοιχοποιίες στα σημεία απορροής υδάτων και η αποσάθρωση (κυψέλωση) των πωρολίθων ιδίως στη βόρεια όψη
Η ανάπτυξη ανώτερης βλάστησης στην ανωδομή του κτηρίου
Η κατά τόπους επικάλυψη των τοιχοποιιών με ασβέστη ή επίχρισμα
Η ύπαρξη καλωδιώσεων, μεγαφώνων, λαμπτήρων καπνοδόχου και μεταλλικών κουφωμάτων στις όψεις του ναού
Η κάλυψη των τοίχων του παρεκκλησίου εξωτερικά με επίχρισμα στο χρώμα της ώχρας, τα νεωτερικού τύπου ξύλινα κουφώματά του καθώς και η κάλυψη του τρούλλου του ιερού του με σχιστόπλακες Καρύστου.
Η πρόταση αποκατάστασης προβλέπει:
Την αποξήλωση των πλακών σκυροδέματος, την εξυγίανση των υποκείμενων θόλων και την αποκατάσταση της αρχικής μορφής και κλίσης των στεγών, με επικάλυψη από κολυμβητή κεράμωση. Ταυτόχρονα, θα συντηρηθούν και θα συμπληρωθούν τα πώρινα γείσα στη βάση τους
Την επισκευή του τρούλλου, με καθαίρεση του ενισχυτικού ημιδακτυλίου, εξυγίανση του θόλου του, κατασκευή νέας κολυμβητής επικεράμωσης, αντικατάσταση των κουφωμάτων των παραθύρων του, καθώς και με συντήρηση και συμπλήρωση των πώρινων λαξευτών στοιχείων του
Την εξυγίανση των τρουλλίσκων των κογχών του ιερού και την επικεράμωσή τους
Την καθαίρεση των εξωτερικών επιχρισμάτων του κυρίως ναού, τον καθαρισμό και τη συντήρηση των πώρινων δόμων και του κεραμοπλαστικού διακόσμου, καθώς και την αρμολόγηση στα σημεία που χρειάζεται
Την καθαίρεση των εσωτερικών επιχρισμάτων και την αποκάλυψη της τοιχοποιίας, του λοξότμητου πώρινου κυματίου, των νευρώσεων των σταυροθολίων και των άλλων λαξευτών αρχιτεκτονικών στοιχείων Την καθαίρεση των εξωτερικών επιχρισμάτων του παρεκκλησίου και την αποκάλυψη της αρχικής λιθοδομής του. Σε περίπτωση που είναι καλής ποιότητας θα παραμείνει εμφανής και θα αρμολογηθεί, ενώ σε αντίθετη περίπτωση θα καλυφθεί με έγχρωμο επίχρισμα γήινης απόχρωσης
Τον καθαρισμό και τη συντήρηση όλου του υπόλοιπου γλυπτικού και λαξευτού διακόσμου (κιονόκρανων, περιθυρωμάτων, πλαισίων παραθύρων, τέμπλου, υπέρθυρου προσκυνηταρίου εισόδου, οθωμανικών επιτύμβιων πλακών). Παράλληλα, θα γίνουν συμπληρώσεις όπου κρίνεται απαραίτητο, όπως λ.χ. τοποθέτηση νέου ενδιάμεσου κιονίσκου στο δίλοβο παράθυρο του ιερού
Τη συντήρηση του λίθινου δαπέδου του κυρίως ναού από πλάκες Καρύστου
Την αντικατάσταση όλων των κουφωμάτων με ξύλινα, συμβατής αισθητικής με την αισθητική του ναού
Την αποξήλωση καλωδίων και συναφούς εξοπλισμού και την τοποθέτηση νέας διακριτικής Η/Μ εγκατάστασης
Τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου

Στο κείμενο αυτό στον Τιμητικό Τόμο για την καθηγήτρια κα. Ε. Σημαντώνη Μπουρνιά παρουσιάζεται ένας αριθμός αδημοσίευτων θραυσμάτων αγγείων γεωμετρικών χρόνων, από τις ανασκαφές που πραγματοποίησε ο Κ. Κουρουνιώτης στην Ερέτρια στις αρχές του 20ού αιώνα. Τα όστρακα φυλάσσονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, διακοσμούνται με εικονογραφικά θέματα και γραμμικά μοτίβα και παρουσιάζονται μαζί με αρχειακό υλικό από την περίοδο της ανασκαφής.

Ο ναός του Αγίου Ιωάννη βρίσκεται στο άνω τμήμα του οικισμού του Ταξιάρχη, στον Δήμο Ωρεών της Β. Εύβοιας. Eίναι μονόχωρος, με ημιεξαγωνική κόγχη ιερού και καλύπτεται με δίρριχτη ξύλινη στέγη.                                         
Η σημερινή εικόνα του ναού παρουσιάζεται αρκετά αλλοιωμένη, τόσο από τις περιμετρικές επιχώσεις, όσο και από νεώτερες επεμβάσεις, όπως το νεωτερικό βάθρο με το στέγαστρο από σκυρόδεμα στη βόρεια όψη.
Η πρόταση αποκατάστασης περιλαμβάνει την κατασκευή υποθεμελίωσης, την κατεδάφιση του νεωτερικού στεγάστρου, την αποκάλυψη του περιγράμματος του χαγιατιού, λιθοσυρραφές, τοπικά ενέματα και αρμολόγημα, την κατασκευή νέας ξύλινης στέγης, αντικατάσταση των κουφωμάτων, αποκάλυψη του αρχικού λίθινου δαπέδου, καθαρισμό και συντήρηση του λίθινου ανάγλυφου διακόσμου, συντήρηση του αναλημματικού τοίχου, ήπιες παρεμβάσεις διαμόρφωσης στον άμεσο περιβάλλοντα χώρο και νέο Η/Μ εξοπλισμό.

Dio Chrysostom’s Euboicus presents a unique case-study of a divergent voice that disrupts the rather smooth discourse of the urban dimensions of the Second Sophistic. The author, having experienced a rather turbulent period of life, during Domitian’s reign and observed alternative ways of life, unfamiliar with the Greek and Roman examples, produced a manifesto of a new view of social living. The ideas and examples presented in the aforementioned work rather reject some of the fundamental social principles of urban living during Classical Antiquity. The extent that Dio was a visionary of social change or a plain reactionary as a result of his personal calamities remains unclear. However, his treatise, describing a remote community in mountainous Euboea, consists not only of a call to a retreat to a more natural and ‘primitivistic’ way of life, but also includes a sharp criticism of the dominant problems of a Greek city during the imperial era. Through his reflection on such issues, Dio, appeared to have reached the fringes of civil disobedience, inspired by cultural otherness and the resistance to the monolithic Greek and Roman social norms.

In Boiotia only Tanagra has so far produced a series of epitaphs erected by associations for their deceased members. Thanks to a new autopsy of the stones an association without any parallel in the Greek world has come to light, an association of mageiroi. The dossier of the enigmatic Aristiastai is also re-assessed and a new interpretation is offered: they could be a group of soldiers or former soldiers honouring Aristeia, the personification of an award of merit bestowed upon them. Finally, this series of epitaphs is placed in a regional context involving the island of Euboia. Indeed, the closest parallels for such epigraphic practice by associations in Central Greece originate from Chalcis and Eretria, illustrating once more the strong links between Tanagra and its Euboian neighbours, as well as the federative role played by the Euboian gulf.

This paper focuses on ναυσικλειτή Εὔβοια, the “Euboia famous for the ships”, mentioned in verses 31 and 219 of the hymn to Apollon. These words are usually seen as literary evidence supporting the currently wide accepted idea, mainly based on archaeological indicators, of a strong Euboean maritime power during the Geometric Age, widespread in the Mediterranean framework. But is that really so? Is there an actual connection between the mentioned verses and Euboea of the 9th and 8th centuries? And, if so, what does exactly “famous for the ships” mean?