Germinal

Cette étude ethnocritique examine une poétique culturelle des temporalités et s’intéresse aux conflits des hétérochronies à l’œuvre dans le roman "Germinal" en faisant l’hypothèse que les jeux de tensions temporelles disent les accommodements et résistances au nouveau rapport économique et productif qui se met en place dans la modernité industrielle du XIXe siècle.

O artigo, partindo de estudos teóricos sobre as configurações do espaço no romance – notadamente, os trabalhos de Antonio Dimas, Espaço e romance (1987), e Osman Lins, Lima Barreto e o espaço romanesco, (1976) – (a) discute, brevemente, o movimento naturalista, utilizando-se de concepções dicionaristas e teóricas, no intento de estabelecer uma compreensão sobre as bases de tal corrente de pensamento. Em seguida, (b) realiza, ainda de forma introdutória, considerações em torno da biografia do romancista Émile Zola e, mais adiante, (c) apresenta seu romance Germinal, considerado uma das expressões máximas da corrente naturalista. Esses passos iniciais configuram se, neste trabalho, como preparação para outro momento: a análise de tal obra literária, tendo em vista as configurações do espaço utilizadas em sua estruturação. Desse modo, verifica a funcionalidade e os efeitos de sentidos obtidos por este elemento no plano macroestrutural do romance, concluindo que a sua utilização atua na definição das personagens, na demarcação de seus conflitos, e na configuração de um ambiente
constituído por diferenças entre classes.

Gerçeğin süregiden değişimine tüm sanat dallarının olduğu gibi yazının da katkısı ve etkilenimi kaçınılmazdı. Bu nedenle gerçeklik ve gerçek algısı, yazın sanatında kendini hissettirmektedir. Rönesanstan bu yana denenmiş birçok akım içinde, varlığını bu denli uzun sürdürebilen ve yan akımlara da bu denli sıkı sıkıya eklemlenebilen pek az akım vardır. Gerçekçilik, gerek toplumcu yönü gerekse duruluğu bakımından, idealist olduğu kadar asil bir deneyimdir. Ne ki, günümüzde postmodern sanat içinde kendi yerini aramaya devam ediyor. Stendal roman için "yol boyunca gezdirilen bir ayna"(1) tanımını kullanır. Gerçekçilik romanda Stendal'in bu sözüyle birlikte anılan, tanımlanagelen bir akım olmuştur. Kızıl İle Kara'dan Parma Manastırı'na, tüm eserlerinde-ilk dönem eserlerini bu yargımın dışında bırakıyorum-gerçeklik, anlatı odaklı olmakla beraber kuvvetle hissettirilir okuyucuya. Zola'nın Germinal eserinde de benzer bir üslup göze çarpar. Olan, olduğu gibi, olacağına değinilmeksizin; aynı zamanda, durum dışındaki tüm faktörlerden arındırılarak anlatılır. Fransa'da, bir grup maden işçisinin, yaşanan zor şartlar karşısındaki tutumunu konu alan Germinal, gerek toplumcu yönü gerekse yapı bakımından tam anlamıyla gerçekçi bir romandır. Hatta bir adım ileri giderek bu romanın toplumcu-gerçekçi düsturla kaleme alınan bir eser olduğunu söyleyebiliriz. Az önce söylediğim, "anlatı odaklı" sözünü biraz açmak istiyorum. Gerçekçi romanın, yapısal bir tutumudur bu anlatı odaklılık. Yani, kahraman tanrısal anlatımın yanısıra, karşıdan onu gören bir başkası tarafından, bir durum raporu hazırlarcasına, yoruma yer verilmeksizin dikkatle anlatılır. "Levaque eşit paylaşım fikirleri karşısında coşarken Pierron, işletmeye laf edilmeye başlandığında tedbirli davranıp, yatmaya gidiyordu. Zacharie arada sırada bir süreliğine içeri giriyor, ama siyaset konuşmalarından sıkıldığı için bir bira içmek üzere Avantage'a gitmeyi tercih ediyordu. Chaval'e gelince, durumu abartıyor, kan dökülmesini istiyordu" (2) Yukarıdaki alıntı, maden işçilerinin başarısız grev denemelerinin ilk tohumlarının atıldığı sahneleri aktarmaktadır. Söz konusu metinde Zola, bu müthiş siyasi hiciv örneğini, olanca duru bir anlatımla, yoruma neredeyse yer vermeksizin bir gözlem gücüyle ve dikkatle aktarıyor(3). Benzer bir anlatım Tolstoy'un İvan İlyiç'in Ölümü eserinde de göze çarpmaktadır. Bilindiği üzere, İvan İlyiç adlı zengin ve büyük bir beyefendi ölüm döşeğindedir; tüm aile fertleri İvan İlyiç'in kaçınılmaz sonunun ardından kendi yaşam hayallerini süsleyen servetin hesabını yapmaktadır. Bu uzun hikâyeyi Germinal ve benzeri Zola eserlerinden ayıran şey ise, Tolstoy'un gözlem gücünün yanısıra müstehzi bakışını yorumlarıyla süsleyişidir, diyebiliriz. Zola bu yola başvurmaz; daha doğrusu yorumu, sözünü ettiği kahramanın yorumu olacaktır. Buna aşağıdaki alıntıyı örnek olarak gösterebiliriz: "Artık tanrı öldüğüne göre, insanların mutluluğunu güvenceye alacak olan, adaletti; bunu da eşitlik ve kardeşliği hâkim kılarak gerçekleştirecekti. Tıpkı düşlerde olduğu gibi bir gün içinde yepyeni bir toplum, bir serabın ihtişamını yansıtan uçsuz bucaksız bir şehir kurulacak, bu şehirde her yurttaş kendi emeğiyle yaşayıp ortak nimetlerden payını alacaktı."(4)

Durante el período que va desde el fin de la Guerra del Pacífico (1883) a la publicación de Pájinas libres (1894), Manuel González Prada se inquietaba por elaborar una teoría literaria que estimulara la producción de obras comprometidas que ayudarían al Perú a salir del caos posbélico en que se encontraba. Debido a ello, su crítica es menos literaria y más social, aunque siempre las letras tendrán su papel en la sociedad. Nos interesa
primero el período que cierra con Pájinas libres, y después veremos cómo estas ideas van radicalizándose en los ensayos que más tarde se coleccionan en el libro póstumo Anarquía. O expresado de otra manera, nos interesa primero la relación fundacional de Prada con Auguste Comte (1798-1857) y cómo la teoría literaria elaborada en aquel momento va tomando otra forma bajo la influencia del novelista Émile Zola (1840-1902), que fue aproximadamente contemporáneo con Prada.

Les conditions de travail dégradantes dans les mines de charbon de France du
XIXe siècle ont été décrits et dénoncés par l'écrivain français Émile Zola dans l´ouvrage
Germinal. Le livre a été écrit en 1885 et dépeint une époque marquée par des
mouvements populaires qui cherchent de garanties sociales. La révolte des mineurs
exploités, bien qu'il ait été rapidement contournées par de riches propriétaires de mines
de charbon, symbolise la germination d'un mouvement qui lutte pour les droits sociaux.
Un siècle après la publication de l'oeuvre de Zola, un grave accident dans la mine de
charbon de Soma, en Turquie, démontre que les méthodes d'exploitation de charbon et
les conditions de travail des mineurs dans diverses régions de la planète sont encore loin
de l'idéal. La tragédie montre également la politique de développement du
gouvernement turc actuel dont l'objectif est la croissance économique. Cependant, il
oublie les droits sociaux et environnementaux. Les mouvements de protestation, tels que
de la place Taksim et de la mine de charbon de Soma, démontrent le mécontentement
populaire avec les politiques gouvernementales. Ils peuvent signifier la germination de
nouvelles valeurs en Turquie.

O escritor francês Émile Zola (1840-1902) iniciou sua carreira publicando artigos teóricos e críticas de arte na imprensa francesa e foi autor de uma vasta produção literária da qual podemos destacar o ciclo de vinte romances intitulado Os Rougon-Macquart. Nesse grande projeto naturalista, buscou retratar a sociedade do Segundo Império através da saga de uma família. Para isso, realizou longos estudos recolhendo informações acerca de diferentes grupos sociais para, através do processo de criação, organizar os dados e criar uma sociedade que pudesse habitar aquele período histórico vivido pelos franceses, provocando, assim, o efeito de real. Dentre os romances que pertencem aos Rougon-Macquart, destacamos L’Assommoir (1876) e Germinal (1884). O primeiro, grande sucesso de venda, conferiu ao escritor capital econômico, mas foi mal recebido pela crítica. O segundo, aplaudido por seus pares e críticos, demonstra que, naquele momento, Zola já detinha capital simbólico (BOURDIEU, 1996) suficiente para se estabelecer no campo literário como um grande escritor, sendo que, desde L’Assommoir já havia obtido a adesão do público leitor. A partir de 1897, Zola intervém decisivamente no que foi um dos maiores erros judiciais na França, o “Affaire Dreyfus”. Ao publicar em 13 de janeiro de 1898 a carta ao Presidente da República intitulada pelo jornal L’Aurore “J’Accuse”, o escritor inicia o processo de mudança da opinião pública e, mais tarde, a revisão do caso Dreyfus. Assim, de acordo com Bourdieu, a atuação do escritor no “Affaire Dreyfus”, naquele momento de sua trajetória de escritor, coloca-o na posição de intelectual. No Brasil, nas três últimas décadas do século XIX, o nome de Zola esteve fortemente presente na imprensa, na qual identificamos todos os livros da série dos Rougon-Macquart à venda, vários contos, artigos e folhetins. O nome do escritor ainda aparece associado ao “Affaire Dreyfus” em inúmeras notícias a partir do final da década de 1890. Assim, pela perspectiva da República Mundial das Letras (CASANOVA, 1999) e da circulação transatlântica das obras e impressos (ABREU, 2011) tentamos identificar a recepção dos romances L’Assommoir e Germinal nas imprensas francesa e brasileira, a fim de confirmar a aquisição paulatina do capital simbólico pelo escritor, que lhe teria permitido intervir numa questão do Estado Maior francês. Para isso, selecionamos periódicos de tendências diversas disponíveis no acervo online Gallica da BNF e na Hemeroteca Digital Brasileira da FBN.