Hatay Sorunu

Hatay, Anadolu'dan Suriye ve Mısır'a ve buradan da Anadolu'ya gelen yolların geçiş noktasını teşkil ettiğinden, bir liman bölgesi, hayvancılık ve ziraate elverişli topraklara sahip olması tarihin ilk çağlarından itibaren bölgedeki devletlerin daima ilgi odağı olmuştur. Hatay yöresi, Dört Halife, Emeviler, Abbasiler, Selçuklular ve osmanlılar döneminde de en verimli topraklara sahip bir bölge, transit geçiş yollarının üzerinde bulunması sebebiyle de canlı bir ticaret merkezi olmaya devam etmiştir. Bunun yanında tarih boyunca etnik ve dini yönden de çeşitlilik arzetmesine rağmen toprakların, gayet iyi şekilde anlaşmaları bir arada yaşamalarına güzel bir örnek teşkil eden bölge görünümünü XIX. yüzyıl başlarına kadar zaman zaman ortaya koymuştur. XIX. yüzyıldan itibaren Avrupa ülkelerindeki sanayileşme ve hammadde ihtiyaçlarının ortaya çıkması sebebiyle Hatay bölgesi çok cazip bir durum almıştır. Özellikle Musul, Kerkük ve Basra Körfezi'ndeki petrol yataklarına sahip olma durumu bölgenin strateijk konumunu daha iyi ortaya koymuştur. 2 2. HATAY'IN MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI İLE İŞGAL EDİLMESİ İngiltere ve Fransa, bölgede tutunabilme maksadıyla Osmanlı Devleti aleyhine çalışmaya başlamışlardır. Bunu sağlamak için de değişik method ve yollar ile azınlıkları yani gayrimüslimleri hatta müslüman arapları, özerklik ve bağımsızlık vaatleriyle Osmanlı Devleti'ne karşı kışkırtmaya ve siyasi, ekonomik istikrarı bozmaya çalışmışlardır. 3

Sanjak Alexandretta which was added to the borders of the National Pact during the War of Independence remained within the borders of Syria via Ankara Treaty, providing ceasefire with France and determining Turkish-Syrian border on 20 October 1921, however a " private administration regime " was provided for the Sanjak, and both Sanjak Alexandretta and Syria were mandated by France. Turkish government wanted the Sanjak Alexandratta,to be given independence as Syria and Lebanon.Turkey took the conflict to the League of Nations. The negotiations of Sanjak status and constitution started on 14 December 1936 and they were approved at LN on 26 January 1937. According to the agreement, the Sanjak was recognized as an " entite distincte " , independent in internal affairs, had its own Constitution, however its foreign policy was governed by Syria. According to the agreements in1937, the elections must have been held by 15 April 1938, however, French activities and Syrian intervention created trouble in the region. To provide peace in the Sanjak, a military unit comprising of 6000 soldiers provided by Turkey and France was formed. 2500 Turkish troops entered into the Sanjak on 5 July 1938. At the elections held on August 1938, Turkish side won 22 of total 40 deputyships. The Assembly approved the name " Hatay State " for the Sanjak. Hatay State was founded on 2 September 1938 and added to the Mainland (Turkey) on 29 June 1939.

ÖZET:
Bu çalışma, erken dönem Cumhuriyet yönetiminin dış politika yönetişimiyle ilgilidir. Araştırmanın temel amacı; erken dönem Cumhuriyet yönetiminin Türkiye’nin uluslararası sistemdeki gelişmeleri göz önüne aldığını, bölgesel ve küresel güçleri tehdit etmeden Hatay’ı ilhak ettiğini ve Atatürk’ün bununla ilgili politikalarını belirlerken, dengeleyici ve proaktif siyaseti, meşrulaştırıcı bir özellik olarak kullandığını göstermektir.
Türk Dış Politikası’nda (TDP) Atatürk ile birlikte uygulamaya konan ana akım uygulamalarında ulusal ve uluslararası konjonktürü müsavileştirerek, Hatay’ın bölgesel, kurumsal ve kimlik olarak Türkiye’ye ilhak edildiği varsayımına dayanmaktadır. Atatürk döneminde Hatay’ın ilhakın önce alınan birçok kararın, ilhak sürecinde etkili ve önemli olduğu değerlendirilmektedir.
Bu araştırma, Yapısalcı-Foksiyonalist bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Ancak metinde, süreç analizine dair bir yöntem uygulanmıştır. Geleneksel hadise naklinin yerine, daha çok analitik tarih anlayışı ikame edilmiş ve metin, ulusal/uluslararası faaliyetleri bir arada değerlendiren bir tarih anlayışıyla betimlenmiştir.
Araştırmada; TDP’de “statükoculuk” veya “anti-revizyonizm” anlayışı ile 1936’da Montrö Antlaşması’nın ve 1939’da Sancak/Hatay’ın Anavatan’a ilhakının açıklanamayacağı, ancak ülke topraklarını genişletme amacıyla “revizonist” bir faaliyet olarak da değerlendirilemeyeceği göz önüne alındığından, her iki faaliyeti bir bütün içinde izah eden yeni bir kavramın olması gerektiği görüşünden hareketle “pragmatik reformizm” kavramıyla izah edilebileceği sonucuna varılmıştır. Buna göre TDP’yi analiz ederken, uluslararası sistemde yaşanan değişimi kendi ulusal hedeflerine ulaşmak için kullanan yeni Türkiye’nin; bu süreci “pragmatik”, Lozan dengesiyle oluşan normatif düzeni (form) bozmadan uluslararası düzenlemelerle kendi ulusal çıkarlarını iyileştirmekle “reforme” ettiği değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Türk Dış Politikası, Mustafa Kemal Atatürk, Hatay (Sancak), Statükocu(luk), Revizyonizm/Anti-revizyonizm, Pragmatik Reformizm.

İngiliz The Times gazetesi, 1 Ocak 1785 yılından beri yayın faali-yetinde bulunan bir yayın organıdır. The Times, iki yüz yılı aşkın bir süredir, İngiltere başta olmak üzere tüm dünyada geniş kitleler tara-fından yayınları ilgi ve dikkatle takip edilen bir gazete olmuştur. Bazı zamanlar İngiliz hükümetlerinin resmi yayın organı gibi hareket eden gazete, etkili bir yayın siyaseti izlemiştir. Dünya üzerindeki tüm siyasi gelişmeleri takip eden The Times gazetesi, 1930’lu yılların ikinci yarı-sında Türkiye ile Fransa arasında yaşanan “Hatay Sorunu”na ilgisiz kalmayacaktır. Bu sorunun başlangıç, gelişim ve sonuç aşamalarında yaşanan askeri ve siyasi gelişmelere ilişkin haberlere yer veren The Times gazetesi, yaşananlar hakkında ayrıntılı bilgileri okuyucularıyla paylaşarak, kamuoyunu yönlendirmiştir.
Bu çalışmada, İngiltere’de yayın yapan “The Times” gazetesinin 1936 ile 1939 yılları arasında çıkan nüshaları taranarak; gazetenin “Hatay Sorunu”nu İngiliz kamuoyuna aktarma tarzı, konuyu ele alış biçimi, hangi noktalara dikkat çektiği ile süreci nasıl yorumladığı or-taya konulmaya çalışılacaktır.

“The Times”, the British Newspaper, is a media organ that has been engaged in publishing activities since January 1, 1785. The Times is a newspaper, the publications of which have been followed curiously and attentively by large masses for over two centuries all over the world, particularly in Britain. The newspaper, which once acted as official media organ of the British Government, has pursued an efficient publishing policy. The Times newspaper, which followed all political developments in the world, would not be indifferent to “Hatay Problem” that emerged between Turkey and France in second half of 1930s. The Times Newspaper, which reported the news re-garding all military and political developments experienced in the be-ginning, development and conclusion phases of the problem, directed the public by sharing the detailed information about what happened.
In this study, the copies of “The Times”, a newspaper published in Britain, between the years 1936 and 1939 have been reviewed and it will be tried to manifest the way the newspaper reported the “Hatay Problem” to the British society, how it handled the subject matter, which issues were pointed out and how it interpreted the process.

Anavatan'a Katılan Son Toprak " Hatay " Çok uzun yıllar Osmanlı Devleti'nin yönetiminde olan Hatay I. Dünya Savaşı esnasında Suriye bölgesinin ve Güney Anadolu topraklarının ilk önce İngilizler ardından Fransızlar tarafında işgal edilmesi ile Türk hâkimiyetinden çıkmıştı. Ancak Mustafa Kemal önderliğinde başlatılmış olan Milli Mücadele neticesinde bu bölgede Fransız kuvvetlerine karşı direniş gerçekleştirilmiş ve Fransızların içinde bulundukları zor durumdan da faydalanarak 20 Ekim 1921 tarihinde Türkiye ve Fransa arasında Ankara antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma doğrultusunda Suriye toprakları içerisinde bulunan İskenderun Sancağı'na (Hatay) özerklik tanınacaktır. Bu bölgede halkın çoğunluğunun Türk kitlelerinden oluşuyor olması ileride buranın Anavatana katılımını kolaylaştırması bakımından son derece önemli olmuştur. Bu özerk bölgede resmi dil Türkçe, resmi para birimi Türk parası, kanunlarının Türkiye hukuk sistemi hatta milli bayrağının Türk bayrağına benzeyen ay ve yıldızdan oluşuyor olmasına bölgede yaşayan insanların sosyal ve kültürel yönden geliştirilmelerinin önünün açılmasına karar verilmiştir. Avrupa'daki siyasi gelişmeler Fransa'nın bu topraklar üzerinden yavaş yavaş çekilme zamanının geldiğini göstermekteydi. Fransa Suriye bölgesinden çekilirken geriye iki bağımsız devlet Suriye ve Lübnan'ı bırakmıştı. Dönem itibarı ile Hatay Suriye'ye bağlı özerklik durumunu muhafaza etmekteydi. Fransa'nın bu bölgeden çekildiği esnada Türkiye'nin diplomatik hamlesi gecikmedi ve Hatay meselesini Milletler Cemiyeti'ne taşıdı. Burada görüşülen bu konu Türkiye'nin lehine sonuçlandı. Atatürk üstün askeri kabiliyetinin yanı sıra son derece başarılı bir devlet adamı olduğunu bu noktada bir kez daha ispatlamıştır. Hatay meselesi tüm vatan toprağında birinci derecede önemli bir konuma getirtilip

Osmanlı Devleti toprakları üzerinde menfaatleri olan ve biran önce buralara sahip olma isteği duyan I. Dünya Savaşı galibi sömürgeci devletler, 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Ateşkes Antlaşması ile beklentilerine ulaştılar. Bu tarih Osmanlı’nın parçalanıp işgal edilmesinin başlangıcı, Osmanlı Devlet’in ise sonu olacaktı.
Bu sonu getiren işgaller ise, en çok İngiltere ve Fransa tarafından istenen Güney Akdeniz ve Ortadoğu’da yoğunlaşacaktı. Bu bölgelerin gerek coğrafi konumları gerekse sahip oldukları zenginlikler, buraya sahip olma mücadelesini daha da keskinleştiriyordu. Devletin içine düştüğü bu işgal hali karşısında, ülkenin geleceğinden endişeye düşenler, bu durumu en az kayıpla atlatabilmek için mücadeleye çoktan başlamışlardı.
Bu çalışmada, Mondros sonrası Mustafa Kemal Paşa’nın işgal girişimlerine karşı ilk tepkilerini ortaya koyulmaya çalışılırken, İskenderun-Antakya bölgesindeki mücadelede de Tayfur Sökmen’in faaliyetleri değerlendirilmiştir.

Hatay Devleti’nin kuruluşunda en önemli sorunlardan birisi, Hatay’da yaşayan cemaatler (Türk, Alevi, Ermeni, Ortodoks) arasında birlik ve beraberliğin bozulmuş olmasıydı. Bu birlikteliğin yeniden tesis edilmesi için Hatay Devleti Cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen, devletin cemaatlere yaklaşımını ve anlayışını anlatmak ve temel siyasetini “Hataylılık” üzerine kurmak için büyük gayret göstermiştir. Çalışmamızda Sökmen’in bu konuda ki faaliyetleri incelenmeye çalışılmıştır.

Border problems between Turkey and Syria havebeen experiencedfrom the State's emergence until today and are not solved yet. Turkey-Syria border in 1921 could not be determined according  to  the  Ankara  Agreement.  A  special  form  of  administration  was  given  to  the Iskanderun Sanjak. It was not easy for France to settle here for reasons such as the validity of the Turkish currency. France made a 12-point agreement with Syria in 1933 to ensure its dominance in Syria. However, this treaty showed that France was not willing to ensure the full unity and independence of Syria. The Syrian Parliament did not accept and approve this agreement negotiated. This process led to the declaration of independence of the "Homeland Movement" in 1936. Thus, Syria's path to independence was opened. Syria's independence at the same time caused a problem between Turkey and Syria. While France withdrew from Syria, it transferred its powers over the Iskanderun Sanjak to Syria. Thus, Turkey-Syria issues began.This article emerged against the French mandate in Syria in light of archival documents "Vatanen Movement," which will focus on the allegations against Turkey. Vatanen movement claimed that Turkey ,during the 1933 and 1936 Treaties, providesno support to Syria, or even collaborated with France. There are accusations as given to Turkey by France of Iskanderun,the Sanjak side. These opinions will be discussed in the light of information obtained from the originaldocuments.