Mahler

Belki de bu pratik felsefe biçimlerinin yaşamdan en fazla besleneni eğitim felsefesidir. Felsefenin yaşamı dönüştürme iddiasının somutlaştığı eğitim felsefesinde, tasarım lehine yaşamı görmezden gelmenin aksine; düşüncenin ve tecrübenin uygun bir şekilde nasıl ilişkilendirilebileceği aranagelmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada genelde hermenötik tartışmalarda, özelde bilginin oluşma süreci bağlamında eğitim felsefecilerinin kendisine sıklıkla başvurdukları “ön-anlama” sorunu (Fakioğlu, 2019), yaşamın içerisinden bir tecrübe olan “uluslararası öğrencilik” ve onun tarihsel arka planına göndermeler yapmak suretiyle incelenecektir. Böylece gündelik olayların felsefî arka planına dair birtakım spekülatif çıkarımlarda bulunulacaktır. Yani uluslararası öğrencilik olgusu, ön-anlama problemi ve başkalık deneyimi üzerinden okunmaya çalışılacaktır. Bu okuma biçimi bir açıdan pratiğin kurgusal zeminde nasıl temsil edilebileceğini anlamayı da hedeflemektedir. Burada kurgusal zemin, pratiğin çeşitli anlama-yorumlama imkânlarının belirdiği, referans noktaları olan bir atıf çerçevesine benzetilebilir (Kant, 1997; Vorländer, 1927) ya da hermenötik ifadesiyle “anlam- ufku” kavramıyla açıklığa kavuşabilir (Gadamer, 2007, 2009). “Uluslararası öğrencilik” kavramı yeni bir neolojizm olsa da ilim talep etmek için farklı coğrafyalara açılma olgusu son derece köklüdür. Nitekim antikitede pek çok düşünür, Mezopotamya ve Kuzey Afrika’ya, özellikle de Mısır’a gelip öz yurtları ve bu coğrafyalar arasında bir enformasyon otoyolu oluşturmuşlardır (Bernal, 2016). Örneğin; Homeros Odysseia’da sık sık Mezopotamya uygarlıklarına ve Mısır’a atıfta bulunur (Homeros, 2021). Aynı zamanda Aristoteles, Mısırlı rahiplerin çok fazla boş zamana sahip olmasıyla matematik (teorik) sanatların doğuşu arasında bağlantı kurarak yerleşikliğinin ötesine dair farkındalığını hissettirmiştir (Aristoteles, 1960, 2019). Presokratik düşünürlerden Thales’in ve Pisagor’un Mısır’a yaptıkları ilmî seyahatlerden ve bunların sonucunda elde ettikleri kazanımlardan bahseden Herodot, aynı zamanda, kendisinin Arap coğrafyasına dair sosyolojik gözlemlerine de Tarih’inde yer verir (Herodot, 1973). Kimi araştırmalara göre Antik Çağ’da Mısır’a yapılan ilmî seyahatler, sıklığı nedeniyle oldukça sıradan karşılanmaktadır (Skırbekk & Gılje, 2017).Bu seyahatlerin pek çoğu ticari kaygılarla yapılmış olsa da kurulan ortaklıklar ve yapılan alış-verişler sayesinde karşılıklı kültür aktarımının olduğu görülebilir (Vorländer, 1927). Aynı zamanda Herodot’un uğradığı coğrafyalara dair en özel bilgileri aktarma girişimi, salt ilim talebi için yapılan yolculukların olduğunu da ima etmektedir. Nitekim Herodot, Arapların cinsel ilişkiden sonra tüm bedenlerini yıkadıklarını, ahitlerine sadık bir millet olduklarını ve hatta entarilerini belden sıktıkları kemerin niteliklerini dahi aktarmaktadır (Herodot, 1973). Benzer şekilde İslam düşüncesinin temel kaynaklarından biri olan hadisleri tahmil etmek için çıkılan ilmî yolculuklar o kadar fazladır ki bu yolculuklar hadis litaretüründe “er-Rihle fî Talebi’l- Hadîs” başlığı altında toplanmaya başlanmıştır (Sezgin, 2019). Senedin sağlam olup olmadığını anlamak, zincire kendisini de dâhil ettirebilmek, esas kaynağından işiterek rivayetteki muğlaklıkları giderebilmek, kitapların veya hadislerin rivayetini esas ravisinden almak gibi sebeplerle yapılan bu ilmî yolculuklar bir külliyat oluşturacak boyuttadır. Öyle ki ilk zamanlar yolculuk kararı kişinin şahsi tercihiyken daha sonra bir âdet haline gelmiştir. Hatta hamillerin, hadisin makbuliyetinde aranan şartları sağlayıp sağlamadığını şahsen araştırmaması onaylanmayan bir durum olarak addedilmiştir (Goldzıher, 2019). Bu ilmî seyahatlerin uluslararası düzeyde olduğunu belirten rivayetlere “Kütüb-i Sitte” olarak bilinen muteber hadis kitaplarında kolaylıkla rastlanabilir (Buhârî, 1422/2001). Örneğin Enes b. Mâlik’in naklettiğine göre İslam tebliğcilerinden biri, bedevilere İslam düşüncesinde “usû’l-i selâse” adıyla anılan, dinin temel kaidelerini aktarmıştır (Yavuz, 2012). Rivayete göre; dinleyicilerden bir bedevi, işittiklerini tam anlamıyla idrak edebilmek için, Muhammed Peygamber’in yanına gitmeye karar verir. Muhammed Peygamber’in yanına ulaşan bedevi, onun gerçekten Allah tarafından görevlendirilen bir elçi olup olmadığını ve bu durumun ne anlama geldiğini sorar. Daha sonra İslam’ın neliği ve şartları hakkında detaylı bilgi edinir (Ahmed b. Hanbel, 1405/1985). Aktarılan rivayet, işitilenlerin farkına varmak ya da idrak edebilmek için girişilen bir yolculuğu tasvir eder (Müslim, 1374-75/1955-56). Bu yolculuk, kendisine açılan yeni bir anlam ufkuyla kaynaşmak isteyen bir öznenin, yerleşikliğini yitirmeye karşı olan tedirginliğini yansıtıyor olabilir mi? Başkalığı tecrübe süreci Gadamer’e göre “soru”yla başlar (Fakioğlu, 2019; Gadamer, 2007). Burada Gadamer’in, Sokrates’in “Ben Atina’nın at sineğiyim” (Platon, 2019; Varnalis, 2009) sözünden ilham alıp eğitim bilimciler tarafından geliştirilen “Sokratik Öğrenme Metodu”nu kastettiği söylenebilir. Bu düşünceye göre öğrenme nesnesi ancak ve ancak bir sorunun karşılığı olarak kavranabilir. Aynı zamanda düşüncenin temel parametrelerinin dolayımından geçen “soru”, tecrübenin kurucu unsurlarından biridir (Duralı, 2017). Herodot’un, Coelho’nun ya da ravilerin karşılaştıkları gerçeklikleri ifade ediş biçimleri, aynı zamanda onların yüzleştiklerine dair ne tür sorular sorduğunu ele verebilir. Uluslararası öğrenci yüzleştiklerini hangi sorulardan yola çıkarak kavrar?

The essay means to disclose a comparative perspective between theoretical, epistemic and hermeneutical issues of two musical projects with an intense metaphysical value such as the compositions by Richard Wagner and Gustav Mahler. They are dialectically antithetical composers and for this reason fruitful of reflections concerning the essence of the music, its connection with the transcendence and its dramaturgic and symphonic declinations.
Wagner and Mahler proceed along two different paths but both involve in their compositions a constant reflection about the human essence and its connection with the universal. Ultimate purpose of this essay is to establish a dialogue between the symbolic revelation and redemption of the Wagnerian idea of Gesamt and the tragic irony of the Mahlerian Panic sentiment, or rather between the presence of the idea in Wagner’s Bühnenfestspiel and the nostalgia for the present in Mahler’s symphonies.

Steeped in a cultivated European tradition and burdened by several personal tragedies, Gustav Mahler undeniably shaped the course of classical music leading into the twentieth century. Holding fast to late Romantic stylistic conventions including complex rhythmic concepts, emotional and expansive melodies, and a strict adherence to form allowed the forward-thinking composer to seamlessly introduce modern elements into his symphonies. Through Mahler’s commanding symphonic output, the composer successfully maintained strong Austro-German stylistic principles while propelling the genre forward. In these symphonic writings, modern techniques of tonal decentralization, chromaticism, quotation, and paraphrasing are met with cohesive and compelling narratives to create balanced and engaging compositions. By studying Gustav Mahler’s symphonic writings, one can both gain an understanding of his compositional brilliance and acknowledge his legacy as a pivotal protomodernist who worked to bridge the musical gap into early twentieth-century modernism.

Je donnerai, pour le mot de la fin, la parole à Katrin Sass, l’actrice principale de Good Bye Lenin qui déclarait dans Le Monde (14-15 mars 2004) :
« Je voulais laisser l’Allemagne de l’Est derrière moi, mais c’est impossible. On ne peut pas tirer un trait comme cela sur plusieurs décennies. Ce n’est pas de la nostalgie. Je n’ai pas crié ‘liberté’ à la porte de Brandebourg en 1989 même si ce 9 novembre était le plus beau jour de ma vie. J’ai attendu un temps avant d’aller voir de plus près. Ce sont mes racines. Ce sont nos racines. Il s’agit de la Heimat [la patrie], vous comprenez ? Sans cela je ne serais pas là, ici, avec vous. »

Las azarosas y ricas vidas de Alma Mahler-Gropius- Werfel y Frida Kahlo- Rivera, son coherentes y de algunas formas, paralelas. Ambas mujeres, extraordinarias en muchos sentidos, pujantes y arrolladores personajes, hermosas artistas, brillantes cual más en cada género de las artes del espíritu y ambas prisioneras de sus cuerpos y de sus más íntimos sentimientos, de sus más profundas pasiones y numerosos amores, la una constreñida por la casi maquiavélica prohibición implícita de su afamado esposo Mahler, de abandonar su talento en aras del cuidado del compositor y dar una rémora estoica a la posteridad en el conocimiento de sus obras, sus cantos líricos o lieder, a la par que la indomable Frida, condenada por el destino y sus carencias físicas a una postración obligada y a un dolor permanente, el físico por su accidente temprano y como consecuencia de ello, el espiritual por su esterilidad materna. La otra, el ángel en brama o novia del viento, perdió a varios de sus hijos, casi sistemáticamente, sin saber que ella generaba en los planos sutiles esos infortunios, en razón de su vida aciaga y desordenada. Ambas mujeres, fieles a sus convicciones e infieles a sus amantes, prolíficas en el arte y en el amor, ambas rozaron los deleites prohibidos para la época de la heterogeneidad libidinosa y se entrelazaron en amoríos y relaciones del corazón y de la carne de manera intensa y polémica con personajes connotados de la época y otros no menos singulares.

"Con il Canto i popoli scendono dal cielo della loro fanciullezza nella vita attiva, sulla terra della Civiltà. E sempre con il Canto ritorneranno di qui alla loro vita originaria. L'Arte è il trapasso dalla natura alla cultura e dalla cultura alla natura.
Friedrich Hölderlin

E' il mondo del Lied che palpita fantasioso nel Des Knaben Wunderhorn, Il Corno meraviglioso del fanciullo, la vasta raccolta romantica di canti popolari tedeschi, curata negli anni 1806-1808 dai giovanissimi poeti Achim von Arnim e Clemens Brentano nel raffinato clima culturale di Heidelberg. Un mondo letterario incantato, intriso di spiritualismo e storicismo, di medioevo e romanticismo, di ebraismo, di cristianesimo, di storie terrestri e visioni celesti. Un mondo di Natura, Vita e Poesia nel quale Gustav Mahler, musicista irrequieto e solitario, si rifugia sul finire del XIX secolo per comporre i 24 piccoli capolavori liederistici, raccolti nei Lieder und Gesaenge aus der Jugendzeit, nei Lieder aus Des Knaben Wunderhorn e nelle prime Sinfonie. Nella cornice del Romanticismo letterario tedesco ed attraverso l'analisi dei testi e della musica dei 24 Lieder mahleriani dal Wunderhorn, questo saggio, frutto di attenta indagine storica, vuole condurre il lettore tra i paesaggi del liederismo mahleriano, in quel regno di luoghi e visioni proteiformi, di atmosfere arcane, dove Poesia e Musica si fondono e si confondono in un'unica, "meravigliosa" Arte."

Il saggio intende proporre in una prospettiva comparativa le implicazioni teoriche, epistemologiche e ermeneutiche di due progetti musicali dal profondo significato metafisico: le composizioni di Richard Wagner e Gustav Mahler. Proprio perche compositori dialetticamente antitetici, Wagner e Mahler ben si prestano ad essere oggetto di riflessioni sull’essenza della musica, sul suo legame con la trascendenza e sulle sue declinazioni drammaturgiche e sinfoniche. Pur procedendo lungo percorsi diversi, coinvolgono entrambi, infatti, nelle loro composizioni una riflessione costante sull’essenza dell’umano e sulla sua connessione con l’universale. Scopo ultimo di questo saggio e quello di stabilire un dialogo tra la rivelazione simbolica e gli aspetti redentivi dell’idea wagneriana del  Gesamt  e la tragica ironia contenuta nel sentimento panico di Mahler, o meglio tra la presenza dell’idea nel  Buhnenfestspiel  di Wagner e la  nostalgia  per il presente in Mahler.